‘Tolamake olimu wakatetawɔ le Nkumadiɔndjɔ nshi tshɛ’
“Ulamaki ulimu wakakusha Khumadiondjo, ûshidiya.”—KOL. 4:17.
1, 2. Ɔkɛndɛ akɔna wele la Akristo otsha le anto?
TEKƆ la ɔkɛndɛ wa woke efula otsha le anto wotodingi. Tɛdikɔ tɔsawɔ ɛlɔ kɛnɛ mbayoshikikɛ dia kana wayotshikala la lɔsɛnɔ kana wayovɔ lo ‘fɔnu ka woke.’ (Eny. 7:14) Ofundji wakasambiyama wa dibuku dia Tukedi akate ate: “Utshunguli waku watuwukutulaka utsha lu nyoi. Ushimbeli ndu wane wayangawo ndjaka.” Ɛtɛkɛta ɛsɔ wekɔ ohomba efula mɛtɛ! Naka hatokotshisha ɔkɛndɛ aso wa mbewola anto dia vɔ sala ɔsɔnwɛlɔ ɔmɔtshi, kete sho kokaka ndjonga la onongo wa nyɔi kawɔ. Divɛsa diakɔ diamɛ sɔ tetemala mbuta ɔnɛ: “Naka nyu nyayuta nyati: Nyendi, shu kumbeya. One latedikaka etema w’antu hukana yimba lu dikambu so? One latulamaka otema aye, ndi heyi dikambu ne uka? Ndi hatufutaka untu l’untu uku etsha andi?” Mbokɛmaka hwe dia ekambi waki Jehowa hawokoke mbuta ɔnɛ ‘vɔ haweye’ wâle wele la ntondo k’anto.—Tuk. 24:11, 12.
2 Jehowa mbɔsaka lɔsɛnɔ la nɛmɔ. Nde keketshaka ekambi ande dia vɔ sala la welo awɔ tshɛ dia nshimbɛ nsɛnɔ y’anto lo yɛdikɔ yɛdimi l’akoka awɔ. Okambi tshɛ waki Nzambi pombaka mbewoya anto akina losango lashimbɛ nsɛnɔ lele lo Ɔtɛkɛta wa Nzambi. Olimu aso fɔnaka la wa sɛtɛdi kêwola anto etena kɛnande dia wâle ɔmɔtshi waya k’emembe. Hatolange dia dikila dia wanɛ wele lo wâle wa ndanyema ndjonga l’ɛtɛ aso. (Ezek. 33:1-7) Ɔnkɔnɛ, ekɔ ohomba efula dia sho tetemala ‘sambisha ɔtɛkɛta’!—Adia 2 Timote 4:1, 2, 5.
3. Awui akɔna wayotɔsɛdingola lo sawo nɛ ndo lo asawo ahende wayela?
3 Lo sawo nɛ, tayanga sɛdingola woho wakokaso mbekola wekamu wahomana laso l’olimu aso washimbɛ nsɛnɔ y’anto ndo nganɛ wakokaso monga la akoka wa kimanyiya anto efula. Lo sawo diayela tayɔsɛdingola woho wakokaso monga la diewo dia mbetsha akambo wa mɛtɛ w’ohomba efula. Sawo dia sato dia wekelo diayotɛnya etombelo ɛmɔtshi wakeketsha wakondja apandjudi wa Diolelo lo andja w’otondo. Koko la ntondo ka sho sɛdingola akambo asɔ, ayonga ohomba sho tokovusola ɛkɔkɔ ɛmɔtshi wɛnya dia tekɔ lo nsɛna lo nshi ya pâ efula.
Lande na kele anto efula bu la elongamelo?
4, 5. Anto wekɔ lo diɛnɛ la awui akɔna ndo kakɔna kasala anto efula la ntondo k’awui akɔ?
4 Awui weta lo andja ɔnɛ mɛnyaka dia tekɔ lɔ nsɛna lo ‘ekomelo ka dikongɛ di’akambo’ nɛ ndo ɔnɛ ekomelo kamboleka sukana. Anto wekɔ lo diɛnɛ la akambo wakatatshi Yeso nde la ambeki ande ɔnɛ wayonga lo “nshi y’ekumelu.” “Asui,” mbidja ndo ata, ndjala, adidimu wa nkɛtɛ ndo mpokoso nkina yekɔ lo pɛnyahɛnya anto. Ɛɔnywɛlɔ k’ɛlɛmbɛ, lokaki, ndo waonga wa kɔlɔ waya lo ahole tshɛ. Kânga anto wasala la wolo dia nsɛna lo yoho yɔtɔnɛ la ɛlɛmbɛ wa lo Bible wekɔ lo nsɛna vɔ lawɔ lo ‘tena dia pâ dia wolo mbikikɛ.’—Mat. 24:3, 6-8, 12; 2 Tim. 3:1-5.
5 Koko anto efula haweye kitshimudi ya mɛtɛ y’akambo weta lo andja ɔnɛ. Diɔ diakɔ diayakiyanya anto efula lo dikambo dia ekokelo kawɔ hita ndo ka nkumbo yawɔ. Anto efula mongaka la kandji k’efula etena kavushawɔ lakiwɔ ɔmɔtshi la ngandji kana kahomanawɔ la mpokoso nkina. Vɔ ndoko la elongamelo, nɛ dia vɔ haweye shikaa lande na katomba akambo asɔ ndo lende akokawɔ tana ekimanyielo.—Ef. 2:12.
6. Lande na kambohekɔ “Babilona ka Wuki” dia kimanyiya anto wa lɔkɔ?
6 “Babilona ka Wuki,” mbuta ate tshunda di’ɛtɛmwɛlɔ wa kashi dia lo andja w’otondo kombela anto ekeketshelo k’efula kewɔ latɔ ohomba. Koko oma lo “wanu wa luseka” latɔ, tɔ kambokonya nyemba y’anto dia vɔ monga lo wodjima wa lo nyuma. Ndo nto, lo sala akambo oko womoto kanga loseka, ɔtɛmwɛlɔ wa kashi wambokesa ndo wambahemɛ “khumi ya dikanga ya la kete,” vɔ kambaka la wetshelo wa kashi ndo la ekanga dia mbetawoya nyemba y’anto dia kitanyiya tshɛ kata ewandji awɔ wa pɔlitikɛ. Ɛtɛmwɛlɔ wa kashi waya la lowandji ndo la shɛngiya ya wolo, koko vɔ hawoyoyela akambo wa mɛtɛ wa lo Bible kânga yema tshitshɛ.—Eny. 17:1, 2, 5; 18:23.
7. Kakɔna kayokomɛ anto efula, ko ngande wakoka kimanyiyama amɔtshi l’atei awɔ?
7 Yeso aketsha dia anto efula wekɔ lo mboka ka woke katɔla otsha lo elanyelo. (Mat. 7:13, 14) Anto amɔtshi wekɔ lo mboka ka woke kɛsɔ nɛ dia wakasɔnɛ la lolango lawɔ dia tona kɛnɛ ketsha Bible, koko akina wekɔ lo mboka kɛsɔ nɛ dia wakakesama kana nɛ dia ewandji awɔ w’ɛtɛmwɛlɔ kombaetsha kɛnɛ kâlɔmba Jehowa mɛtɛ. Ondo amɔtshi wototshikitanya yoho yawɔ ya lɔsɛnɔ otondonga wakawaɛnya hwe ɛkɔkɔ wa lo Afundelo wâtshutshuya dia sala dui sɔ. Koko wanɛ watshikala lo Babilɔna ka Woke ndo watetemala tona ɛlɛmbɛ wa lo Bible wendana la lɔkɛwɔ hawotoshimbamɛ lo ‘fɔnu ka woke.’—Eny. 7:14.
Totetemale sambisha ‘aha la mpekɔ’
8, 9. Kakɔna kakasale Akristo wa lo ntambe ka ntondo etena kakawahomana la ɔlɔshamelo ndo lande na?
8 Yeso akate dia ambeki ande wayohomba sambisha lokumu l’ɔlɔlɔ la Diolelo ndo mbetɛ anto ambeki. (Mat. 28:19, 20) Ɔnkɔnɛ, Akristo wa mɛtɛ wokɔ̂saka nshi tshɛ dia ndjasha l’olimu w’esambishelo ekɔ yoho mɔtshi ya vɔ mɛnya kɔlamelo yawɔ le Nzambi ndo ɔnɛ ɔsɔ ekɔ dui dimɔtshi di’ohomba efula diâlɔmbawɔ lo dikambo dia mbetawɔ kawɔ. Diakɔ diele, ambeki wa ntondo waki Yeso wakatetemala sambisha kânga l’atei w’ɔlɔshamelo. Vɔ wakayaɛkɛ le Jehowa dia kondja wolo, wɔ̂lɔmba dia nde mbakimanyiya dia vɔ tetemala ‘sambisha ɔtɛkɛta ande la dihonga tshɛ.’ Ɔnkɔnɛ, Jehowa akâlodja la nyuma k’ekila, ko wakasambisha ɔtɛkɛta wa Nzambi la dihonga tshɛ.—Etsha 4:18, 29, 31.
9 Onde ambeki waki Yeso wakatshike dia sambisha lokumu l’ɔlɔlɔ, etena kakakome ɔlɔshamelo wolo efula? Kema. Lam’ele esambishelo kaki apɔstɔlɔ kakawaotsha kɛlɛ, ewandji w’ɛtɛmwɛlɔ w’ase Juda wakande apɔstɔlɔ, wakawawanɛ ndo wakâkɔmɔla eshingɔ. Koko, apɔstɔlɔ “kumpeko mbetsha antu la nsambisha lukumu l’ololo vati: Jesu keli Kristu.” Vɔ wakashihodia mɛtɛ dia vɔ pombaka ‘kitanyiya Nzambi oko wende owandji lo dihole dia anto.’—Etsha 5:28, 29, 40-42.
10. Ehemba ndo ekakatanu akɔna wahomana la Akristo ɛlɔ kɛnɛ, ko etombelo akɔna wakoka monga la lɔkɛwɔ lawɔ l’ɔlɔlɔ?
10 Ekambi waki Nzambi efula wa nshi nyɛ watakɔmamaka kana mbɔtɔ lo nkanu dikambo dia olimu awɔ w’esambishelo. Koko, Akristo wa mɛtɛ tshɛ wekɔ lo pomana la ehemba ndo la ekakatanu wotshikitanyi. Ɛnyɛlɔ, nkum’otema kayɛ kambekiyama oma lo Bible mbeyaka kotshutshuya dia monga la yoho mɔtshi ya lɔkɛwɔ yele bu la anto efula kana lakotshikitanya la anto akina. Asekayɛ wa l’olimu, wa la kalasa, kana asukanyi ayɛ mbeyaka fɔnya dia wɛ tshikitana la wɔ nɛ dia wɛ mbɔsaka tɛdikɔ tayɛ lo ndjela atɔndɔ wa lo Bible. Koko, dionga dia kɔlɔ diele lawɔ oya le yɛ diatokɔtɛwɔlake. Andja ɔnɛ wekɔ lo wodjima wa lo nyuma, koko Akristo pombaka ‘mpɛta oko esase.’ (Fil. 2:15) Ondo anto amɔtshi wele l’etema w’ɛlɔlɔ wasɛdingola lɔkɛwɔ layɛ wayɔngɛnangɛna etsha ayɛ w’ɔlɔlɔ ndo wayotombola Jehowa l’ɔtɛ wa dikambo sɔ.—Adia Mateu 5:16.
11. a) Kakɔna kakoka sala anto amɔtshi etena kâsambishaso? b) Woho akɔna w’ɔlɔshamelo wakahomana l’ɔpɔstɔlɔ Paulo, ndo akandasale la ntondo k’ɔlɔshamelo akɔ?
11 Dia tetemala sambisha losango la Diolelo sho pombaka monga la dihonga. Anto amɔtshi, kânga ewotɔ aso mbeyaka tɔ̂nyɔla kana nyanga dia tɔtɛwɔla lo toho tɔmɔtshi. (Mat. 10:36) Ɔpɔstɔlɔ Paulo akakɔmama mbala efula nɛ dia nde akatetemala kamba olimu ande la kɔlamelo tshɛ. Tende kɛnɛ kakandasale la ntondo k’ɔlɔshamelo ɔsɔ. Nde akafunde ate: “Keli lam’akawatusuya ntundu, ndu lam’akawatusha sonyi la Filipi, uku weyanyu, shu takakikitala le [Nzambi k]asu, dia nyutela lukumu l’ololo la [Nzambi] l’atei w’asui efula.” (1 Tes. 2:2) Lo mɛtɛ, Paulo akahombe monga la dihonga dia tetemala sambisha lokumu l’ɔlɔlɔ l’ɔkɔngɔ wa vɔ mbonda, mbotshika otakataka, mbɔkɔmɔla emambo ndo mbodja lo lokanu. (Etsha 16:19-24) Kakɔna kakawosha dihonga dia nde tetemala sambisha? Nde aki la dihonga nɛ dia nde aki la nsaki k’efula ka kamba olimu w’esambishelo wakawosha Nzambi.—1 Kor. 9:16.
12, 13. Ekakatanu akɔna wahomana l’anto amɔtshi, ndo ngande wakawahembe dia mbâtondoya?
12 Kokaka monga nto tshondo y’okakatanu dia tetemala sambisha la ohetoheto lo bɛtshi dia nkɛtɛ diahaleke anto tanema lawakawɔ kana diahaleke anto mbetawɔ losango la Diolelo. Akokaso sala la ntondo k’awui wa ngasɔ? Sho kokaka mɛna ohomba wa monga la dihonga dioleki dia sambisha anto lo tshakitudi. Mbeyaka monga nto ohomba sho tshikitanya ekongelo kaso kana ndeka ndjasha dia sambisha l’ahole wakokaso tana anto efula.—Ɛdika la Joani 4:7-15; Etsha 16:13; 17:17.
13 Ekakatanu ekina wahomba efula ka l’atei aso ndɔshana la wɔ ko lotshundu l’osombe la hemɔ. Ekakatanu ɛsɔ kokaka mbadjɛ wekamu lo kɛnɛ kakokawɔ sala l’olimu w’esambishelo. Naka ekakatanu ɛsɔ wekɔ lo kondjɛ wekamu, kete tɔkɔmɔke otema. Jehowa mbeyaka dimɛna wekamu wele layɛ ndo nde ngɛnangɛnaka kɛnɛ kakokayɛ sala. (Adia 2 Koreto 8:12.) Oyadi okakatanu akɔna wakoka pomana layɛ, mbuta ate ɔlɔshamelo, wendjudi kana hemɔ, sala kɛnɛ tshɛ kakokayɛ sala dia sambisha anto akina lokumu l’ɔlɔlɔ.—Tuk. 3:27; ɛdika la Mako 12:41-44.
‘Tolamake olimu aso nshi tshɛ’
14. Ɛnyɛlɔ kakɔna kakatshikɛ ɔpɔstɔlɔ Paulo asekande Akristo ndo dako diakɔna diakandasha?
14 Ɔpɔstɔlɔ Paulo akɔsaka olimu ande w’esambishelo la nɛmɔ efula ndo nde akakeketsha asekande ambetawudi dia sala woho akɔ wâmɛ. (Etsha 20:20, 21; 1 Kor. 11:1) Onto ɔmɔtshi lakaleke keketshama oma le Paulo aki Okristo ɔmɔtshi wa lo ntambe ka ntondo wakawelɛka Arakipo. Lo mukanda ande otsha le ase Kɔlɔsɛ, Paulo akafunde ate: “Nyuteli Arakipo nyati: Ulamaki ulimu wakakusha Khumadiondjo, ûshidiya.” (Kol. 4:17) Hateye aki Arakipo ndo awui akɔna waki lande, koko ondo nde aketawɔ ɔkɛndɛ wa sambisha lokumu l’ɔlɔlɔ. Naka wɛ ekɔ Okristo wamboyakimɔka le Nzambi, kete wɛ lawɔ aketawɔ olimu ɔmɔtshi. Onde wɛ ekɔ lo tetemala nama olimu ɔsɔ dia mbôkotsha?
15. Ndjakimɔ k’Okristo kɛdikɛdi na, ndo tɔ tokonyaka dia ndjaoka ambola akɔna?
15 La ntondo ka sho batizama, takalambola Jehowa nsɛnɔ yaso lo dɔmbɛlɔ diakatasale l’otema ɔtɔi. Dui sɔ diakɛnya dia takayashikikɛ dia sala lolango lande. Lâsɔ onto l’onto kokaka ndjambola ɔnɛ: ‘Onde osalelo wa lolango laki Nzambi mbele mɛtɛ dui dioleki ohomba lo lɔsɛnɔ lami?’ Mbeyaka monga ko tekɔ la ɛkɛndɛ efula walongamɛ Jehowa dia sho mbâkotsha, ɛnyɛlɔ kotsha ehomba wa nkumbo kaso. (1 Tim. 5:8) Ko ngande wakambaso la wenya ekina wele laso ndo la wolo aso? Dui diakɔna dioleki ohomba lo lɔsɛnɔ laso?—Adia 2 Koreto 5:14, 15.
16, 17. Elimu akɔna wakoka Akristo weke ɛlɔngɔlɔngɔ ndo wahatonge la ɛkɛndɛ efula kana la wɔ yimba?
16 Onde wɛ ekɔ ɔlɔngɔlɔngɔ kana osekaseka w’Okristo wakayakimɔ wamboshidiya kana wayasuke la shidiya kalasa? Ondo wɛ atonge la ɛkɛndɛ wa wotsho wa lo nkumbo. Lâsɔ, kakɔna kasangoyayɛ dia sala la lɔsɛnɔ layɛ? Naa tɛdikɔ tayoleka kokimanyiya dia kotsha dɔkɔlɔkɔ diakayatshike dia sala lolango la Jehowa? Ɛlɔngɔlɔngɔ la esekaseka efula wakasale etshikitanu l’oyango wa monga ambatshi mboka, ndo vɔ wakonge la ɔngɛnɔngɛnɔ ndo l’ɔlɔ w’efula lo sala dikambo sɔ.—Osam. 110:3; Und. 12:1.
17 Ondo wɛ eke ɔlɔngɔlɔngɔ kana osekaseka weke kodilekanyaka ɛnɔnyi dikumi l’enanɛi. Ondo wɛ ekɔ lo kamba olimu wa l’emunyi wakɔsɛ wenya efula, koko wɛ kema la ɛkɛndɛ efula lâdiko wa wɔnɛ wa ndjakotshɛ ehomba ayɛ. Aha la tâmu wɛ ndjashaka lo elimu wa lo etshumanelo lo yɛdikɔ yɛdimi la waaso wele layɛ. Shi ondo wɛ kokaka fudia ɔngɛnɔngɛnɔ ayɛ? Onde wɛ ambokanyiyaka yema dia pamia olimu ayɛ w’esambishelo? (Osam. 34:8; Tuk. 10:22) Lo bɛtshi dimɔtshi dia nkɛtɛ, olimu w’efula wâkahombe kambema dia munanda onto tshɛ la losango lasha lɔsɛnɔ l’akambo wa mɛtɛ. Onde wɛ hakoke sala etshikitanu ɛmɔtshi lo lɔsɛnɔ layɛ dia tokamba lɛnɛ ele ohomba efula w’apandjudi wa Diolelo?—Adia 1 Timote 6:6-8.
18. Etshikitanu akɔna wakasale atshukanyi amɔtshi weke akɛnda ndo etombelo akɔna wakawakondja?
18 Tɔshi ɛnyɛlɔ kaki Kevin nde la Elena, wanɛ wodjashi lo wodja w’Amɛrikɛ.a Oko wokosalaka ɛlɔngɔlɔngɔ weke katshukana wa lo ɛtshi kawɔ ka nkɛtɛ, vɔ wakɛnyi dia vɔ pombaka somba lokombo. Vɔ akɔ ahende wakakambaka olimu wakawaɔsɛka wenya efula ndo wakakoke tetemala monga la lɔsɛnɔ la dimɛna efula. Koko olimu awɔ ɔsɔ ndo elimu wa la ngelo kombashaka diaaso efula dia vɔ sambisha. Vɔ wakayɛnaka dia wakakambaka la wenya ndo la wolo awɔ suke la tshɛ paka dikambo dia lomombo laki lawɔ. Koko, etena kakawasɛdingola lɔsɛnɔ l’ɔsɛlɛngɛ laki l’atshukanyi amɔtshi w’ambatshi mboka waki l’ɔngɛnɔngɛnɔ, Kevin nde la Elena wakɔsɛ yɛdikɔ ya tshikitanya akambo wakawahombe mbetsha lo dihole dia ntondo lo nsɛnɔ yawɔ. L’ɔkɔngɔ wa vɔ nyanga ɛlɔmbwɛlɔ kaki Jehowa lo dɔmbɛlɔ, vɔ wakasondja lokombo lawɔ ko wakonɔ dia tofutɛ lo luudu lɔmɔtshi. Elena akakitshakitsha lofulo la wenya lakandetshaka l’olimu ande wa l’emunyi ndo akakome ombatshi mboka. Lo keketshama oma lo etombelo w’ɛlɔlɔ wakakondja wadɛnde oma l’olimu w’esambishelo, Kevin nde lawɔ akatshike olimu wakawɔsɛka wenya ande tshɛ, ko akatatɛ kamba oko ombatshi mboka. Yema tshitshɛ l’ɔkɔngɔ, vɔ wakonɔ lo wodja ɔmɔtshi wa l’Amérique du Sud dia tokamba lɛnɛ akiwɔ l’ohomba w’efula w’esambisha wa Diolelo. Kevin mbutaka ate: “Taki nshi tshɛ l’ɔngɛnɔngɛnɔ lo diwala diaso, koko lam’akatayoyadjɛka eyango wa lo nyuma, takayolekaka monga la ɔngɛnɔngɛnɔ.”—Adia Mateu 6:19-22.
19, 20. Lande na kele esambishelo ka lokumu l’ɔlɔlɔ ekɔ olimu woleki ohomba ɛlɔ kɛnɛ?
19 Esambishelo ka lokumu l’ɔlɔlɔ ekɔ olimu woleki ohomba wasalema ɛlɔ kɛnɛ lanɛ la nkɛtɛ. (Eny. 14:6, 7) Vɔ kimanyiyaka dia kidia lokombo laki Jehowa. (Mat. 6:9) Losango la lo Bible lekɔ lo ndowanya nsɛnɔ ya nunu di’anto wetawɔ akambo wa mɛtɛ ɔnɔnyi tshɛ ndo dui sɔ kokaka mbakonya dia vɔ kondja panda. Diakɔ diakambola ɔpɔstɔlɔ Paulo ate: ‘Ngande wayowoka naka ndoko onto lasambisha?’ (Romo 10:14, 15) Shi ayonga wolo mɛtɛ naka ndoko onto lasambisha? Lande na kahatayashikikɛ dia sala kɛnɛ tshɛ kakokaso sala dia kotsha olimu aso?
20 Yoho kina yakokaso kimanyiya anto dia vɔ shihodia kitshimudi ya tena dia wolo diasɛnaso nɛ ndo etombelo wele la tɛdikɔ tawɔ ele lo ndowanya diewo diaso dia mbetsha. Lo sawo diayela, tayɔsɛdingola woho wakokaso sala dikambo sɔ.
[Nɔte ka l’ɛse ka dikatshi]
a Nkombo yakatshikitanyema.
Ngande wayoyokadimola?
• Ɔkɛndɛ akɔna wele la Akristo otsha le anto?
• Ngande wahombaso ndɔshana la wekamu l’olimu aso w’esambishelo?
• Ngande wakokaso kotsha olimu wakatetawɔ?
[Osato wa lo lɛkɛ 5]
Dihonga diekɔ ohomba dia sambisha l’atei w’ɔlɔshamelo
[Osato wa lo lɛkɛ 7]
Akokayɛ sala naka wɛ ekɔ lo sambisha lo bɛtshi dia nkɛtɛ diahaleke anto tanema lawakawɔ?