Ngande wahombaso salɛka anto akina akambo?
“Nyutsheli antu uku alanganyu vo nyutshela.”—LUKA 6:31.
1, 2. a) Elɛwɔ Dako dia lo dikona? b) Kakɔna kayotɔsɛdingola lo sawo nɛ ndo lo sawo diayela?
YESO KRISTO aki mɛtɛ Ombetsha a Woke. Etena kakatome atunyi ande apulushi dia towonda, vɔ komonda ndo wakate vate: “Nduku untu edja ndu kakiane akateketa wuhu oso.” (Joa. 7:32, 45, 46) Sawo dimɔtshi diaki Yeso dieyama efula ele Dako dia lo dikona. Diɔ kɔndwama lo tshapita 5 polo 7 ya Evanjiliɔ wa Mateu ndo awui wa woho akɔ wâmɛ tɛkɛtama lo Luka 6:20-49.a
2 Ondo etelo kaleka mbeyama lo dako sɔ ele awui wendana la woho wahombaso salɛka anto akina akambo. Yeso akate ate: “Nyutsheli antu uku alanganyu vo nyutshela.” (Luka 6:31) Nde akasalɛ anto akambo w’amɛna efula mɛtɛ! Yeso akakɔnɔya ase hemɔ ndo akolola anto wakavu. Koko, anto wakalekaka tshɔkwama etena kakawetawɔka lokumu l’ɔlɔlɔ lakandasambishaka. (Adia Luka 7:20-22.) Oko weso Ɛmɛnyi wa Jehowa, sho lawɔ ngɛnangɛnaka dia sambisha lokumu l’ɔlɔlɔ la Diolelo. (Mat. 24:14; 28:19, 20) Lo sawo nɛ ndo lo sawo diayela, tayɔsɛdingola kɛnɛ kakate Yeso lo kɛnɛ kendana la olimu ɔsɔ ndo akambo akina wa lo Dako dia lo dikona wendana la woho wahombaso salɛka anto akina akambo.
Tonge la memakana
3. Ngande wakokayɛ nembetshiya tshɛkɛta memakana?
3 Yeso akate ate: “Wane weli la memakana, weko la otshoko, ne dia vo wayukita kete.” (Mat. 5:5) Lo Afundelo, memakana kema ɔhɔdu. Tɔ kekɔ woho wangɛnangɛso dia kitanyiya ɛlɛmbɛ waki Nzambi. Dionga sɔ mɛnamaka oma lo lɔkɛwɔ lele laso otsha le asekaso anto. Ɛnyɛlɔ, ‘hatokaloyɛ anto kɔlɔ lo kɔlɔ.’—Romo 12:17-19.
4. Lande na kele wanɛ wele la memakana wekɔ l’ɔngɛnɔngɛnɔ?
4 Anto wele la memakana wekɔ l’ɔngɛnɔngɛnɔ nɛ dia “wayukita kete.” Yeso laki la “memakana la ndjakitshakitsha l’utema,” mbele “ukito a diango tshe,” ndo omalɔkɔ nde mbele onto la ntondo lakakite nkɛtɛ oko omboledi atɔ. (Mat. 11:29; Heb. 1:2; Osam. 2:8) Afundelo wakate dia Mɛsiya “On’a untu” ayonga l’anto akina wayolɛ kâmɛ la nde lo Diolelo dia l’olongo. (Dan. 7:13, 14, 21, 22, 27) Oko wewɔ “ekito kame la Kristu,” akitami 144000 wele la memakana wakahombe kita nkɛtɛ kâmɛ la Yeso. (Romo 8:16, 17; Eny. 14:1) Anto akina wele la memakana wayokondja lɔsɛnɔ la pondjo la nkɛtɛ l’ɛlɔmbwɛlɔ ka Diolelo.—Osam. 37:11.
5. Monga la memakana kele oko kaki la Kristo ayonga la shɛngiya yakɔna le so?
5 Naka tayonga awui wolo wolo, kete hatotodja anto akina lo demba ndo vɔ hawotɔngɛnangɛna monga lam’eso. Koko, monga la memakana kele oko kaki la Kristo toshaka ɔngɛnɔngɛnɔ ndo tokimanyiyaka dia sho keketsha anto wa lo etshumanelo lo nyuma. Memakana ekɔ etenyi kɛmɔtshi k’elowa watɔsha nyuma kaki Nzambi le so naka sho ‘nsɛna ndo kɛndakɛnda la nyuma.’ (Adia Ngalatiya 5:22-25.) Lo mɛtɛ, sho nangaka mbadiema l’atei w’anto wele la memakana katɔsha nyuma k’ekila kaki Jehowa.
Wanɛ wokana kɛtshi wekɔ l’ɔngɛnɔngɛnɔ!
6. Waonga akɔna w’amɛna wele la ‘onto lokana kɛtshi’?
6 Lo Dako diande dia lo dikona, Yeso akate nto ate: ‘Wanɛ wokana kɛtshi wekɔ l’ɔngɛnɔngɛnɔ, nɛ dia wayowaoka kɛtshi.’ (Mat. 5:7) ‘Onto lokana kɛtshi’ mbokanaka kandji, tɛtɛka solo ndo ndjakiyanyaka la ngandji tshɛ dikambo dia wanɛ wasowa. Yeso akasalaka ahindo dia kimanyiya wanɛ wakasowaka nɛ dia nde “akawauki ketshi,” kana “akangasana la ketshi.” (Mat. 14:14; 20:34) Mbokana kandji ndo ndjakiyanya dikambo di’anto akina pombaka totshutshuya dia sho mboka anto kɛtshi.—Jak. 2:13.
7. Kɛtshi kakatshutshuya Yeso dia sala na?
7 Etena kakaye olui w’anto oya le Yeso lam’akandalange momuya, nde “akawauki ketshi, ne dia vo waki uku ekoko waha la ulami.” Omalɔkɔ, nde “akatatela mbaetsha akambu efula.” (Mako 6:34) Ande ɔngɛnɔngɛnɔ wonga laso ndo sho lawɔ etena kasambishaso anto akina losango la Diolelo ndo kawatɛso akambo wendana la kɛtshi k’efula kaki Nzambi lee!
8. Lande na kele wanɛ wokana kɛtshi wekɔ la ɔngɛnɔngɛnɔ?
8 Wanɛ wokana kɛtshi wekɔ l’ɔngɛnɔngɛnɔ nɛ dia ‘wayowaoka kɛtshi.’ Etena kokaso anto kɛtshi, mbala efula vɔ lawɔ tokaka kɛtshi. (Luka 6:38) Ndo nto, Yeso akate ate: “Naka nyu nyambudimanyia antu kolo yawo, ndu Shenyu leli l’ulungu ayunyudimanyia.” (Mat. 6:14) Paka onto lokana kɛtshi mbakoka kondja ɔngɛnɔngɛnɔ waya oma lo dimanyiyama pɛkato ndo mbetawɔma oma le Nzambi.
Lande na kele ‘wanɛ wadja wɔladi’ wekɔ l’ɔngɛnɔngɛnɔ?
9. Ngande wayotosala akambo naka tekɔ wanɛ wadja wɔladi?
9 Etena kakandatɛkɛta di’ɔkɔkɔ okina washa ɔngɛnɔngɛnɔ, Yeso akate ate: ‘Wanɛ wadja wɔladi wekɔ la ɔngɛnɔngɛnɔ, nɛ dia wayelamɛ ana wa Nzambi.’ (Mat. 5:9) Naka tekɔ anto walanga wɔladi, kete hatotodiha washo kana ndjasha lo awui wele oko dianganya ɛtɛkɛta wa kɔlɔ wakoka ‘mbidja diatɔnelo lam’asa onto la ɔnango.’ (Tuk. 16:28) Oma lo ɛtɛkɛta ndo oma lo etsha aso, tayodja wɔladi lam’asaso l’anto wa l’etei ndo wa l’andja w’etshumanelo ka Akristo. (Heb. 12:14) Lo yoho ya lânde, tayosala la wolo aso tshɛ dia monga la wɔladi lam’asaso la Jehowa Nzambi.—Adia 1 Petero 3:10-12.
10. Lande na kele ‘wanɛ wadja wɔladi’ wekɔ l’ɔngɛnɔngɛnɔ?
10 Yeso akate dia ‘wanɛ wadja wɔladi’ wekɔ l’ɔngɛnɔngɛnɔ, ‘nɛ dia vɔ wayelamɛ ana wa Nzambi.’ L’ɔtɛ wewɔ la mbetawɔ le Yeso oko wende Mɛsiya, Akristo w’akitami wekɔ lo kondja “wulu wa vo ndjala ana wa [Nzambi].” (Joa. 1:12; 1 Pet. 2:24) Ko kayotota dikambo dia “ekoko ekina” waki Yeso wadja wɔladi? Yeso ayoyala ‘Shɛwɔ ka pondjo’ lo Ɛlɔmbwɛlɔ kande ka ɛnɔnyi kinunu kâmɛ la ekitɔ wayolɛ la nde l’olongo. (Joa. 10:14, 16; Is. 9:6; Eny. 20:6) Lo ekomelo ka Ɛlɔmbwɛlɔ k’ɛnɔnyi kinunu kɛsɔ, anto wadja wɔladi asɔ wayokoma ana wa Nzambi wa la nkɛtɛ lo yoho ya mɛtɛ mɛtɛ.—1 Kor. 15:27, 28.
11. Naka tekɔ lo nɔmbwama la ‘lomba l’oma l’olongo,’ ngande wayotosalɛka anto akina akambo?
11 Dia monga la diɔtɔnganelo dia ma ma la Jehowa, ‘Nzambi ka wɔladi,’ sho pombaka mbokoya waonga ande mbidja ndo dionga dia nanga wɔladi. (Fil. 4:9) Naka sho mbetawɔ dia nɔmbwama la ‘lomba l’oma l’olongo,’ kete tayosalɛka anto akina akambo la wɔladi. (Jak. 3:17) Eelo, tayonga ambidji wa wɔladi wele l’ɔngɛnɔngɛnɔ.
“Usasi anyu ahete”
12. a) Kakɔna kakate Yeso lo dikambo di’osase wa lo nyuma? b) Ngande wakokaso mpɛtsha osase aso?
12 Sho salɛka anto akambo lo yoho yoleki dimɛna etena kâkimanyiyaso dia vɔ nongola osase wa lo nyuma w’oma le Nzambi. (Osam. 43:3) Yeso akatɛ ambeki ande dia vɔ waki ‘osase wa la nkɛtɛ’ ndo akâkeketsha dia vɔ mpɛtsha osase awɔ di’anto mɛna ‘etsha awɔ w’ɛlɔlɔ.’ Etsha w’ɛlɔlɔ ɛsɔ wakahombe monga osase wa lo nyuma “la ntundu ka antu,” kana dia wahɔ w’anto. (Adia Mateu 5:14-16.) Sho mpɛtshaka osase aso ɛlɔ kɛnɛ lo salɛka anto akina akambo w’ɔlɔlɔ ndo lo sambisha lokumu l’ɔlɔlɔ “l’ahuli tshe wa la kete,” mbuta ate “lu wedja tshe.” (Mat. 26:13; Mako 13:10) Tekɔ mɛtɛ la diɛsɛ dia woke!
13. Akambo akɔna wɛna anto le so?
13 Yeso akate ate: “Haweyi mbishe usumba weli ladiku dia dikuna.” Osomba tshɛ wele lâdiko dia dikona mɛnamaka esadi eto. Woho akɔ wâmɛ mbele, oko weso apandjudi wa Diolelo, etsha aso w’ɛlɔlɔ mɛnamaka kâmɛ ndo waonga wele oko monga la wɛdimo ndo monga la lɔkɛwɔ la pudipudi.—Tito 2:1-14.
14. a) Ngande waki atala wa lo ntambe ka ntondo? b) Kakɔna kalembetshiya etelo k’ɔnɛ hatohombe mbishɛ osase wa lo nyuma l’etei ka “kidunda”?
14 Yeso akatɛkɛta dia mpɛtsha tala ko dikitsha lâdiko dia ekitshelo ka tala koko aha l’ɛse ka kidunda di’anto tshɛ wa lo luudu mɛna osase. Atala wakawalekaka kamba lawɔ lo ntambe ka ntondo aki hioke ya diwomba yakawadjaka lotambi dia kotola esɔ (mbala efula esɔ k’ɔlivɛ) dia osase mpɛta dimɛna. Tena efula wakakitshaka tala lâdiko dia ɛngɔ kɛmɔtshi kana ekundji ka lowolo dia ‘anto tshɛ wa lo luudu mɛna osase.’ Anto kɔmpɛtshaka tala ko didja l’etei ka “kidunda,” mbuta ate mbaka ka woke. Yeso konanga di’ambeki ande mbishɛ osase awɔ wa lo nyuma l’etei ka kidunda kɛmɔtshi ka didjidji. Ɔnkɔnɛ, sho pombaka mpɛtsha osase aso, hatokoke pondjo mbetawɔ di’ɔlɔshamelo kana ɔhɛnyɔhɛnyɔ tokonya dia sho mbishɛ kana nama akambo wa mɛtɛ wa lo Afundelo.
15. Shɛngiya yakɔna yonga la “etsha [aso] w’ololo” le anto akina?
15 L’ɔkɔngɔ wa nde tɛkɛta dikambo dia tala diahɛta osase, Yeso akatɛ ambeki ande ate: “Okone usasi anyu ahete la ntundu ka antu, dia vo kaweyi etsha anyu w’ololo, kawutumbuli Shenyu le l’ulungu.” L’ɔtɛ wa “etsha [aso] w’ololo,” anto amɔtshi ‘tombolaka’ Nzambi lo koma ekambi ande. Ekɔ mɛtɛ ekeketshelo le so dia sho tetemala ‘mpɛta oko osase wa l’andja’!—Fil. 2:15.
16. Monga ‘osase wa l’andja’ nɔmbaka dia sho sala na?
16 Monga ‘osase wa l’andja’ nɔmbaka dia sho kambaka olimu w’esambishelo ka Diolelo ndo wa mbetɛ anto ambeki. Koko, dikambo sɔ nɔmbaka dia sho sala dui dikina. Ɔpɔstɔlɔ Paulo akafunde ate: “Nyokendekende uku ana wa yanyi (ne dia elua wa yanyi weli tshe ololo la uluwanyi la mete).” (Ef. 5:8, 9) Sho pombaka mpɛtsha osase aso lo monga la lɔkɛwɔ l’ɔlɔlɔ. Lo mɛtɛ, sho pombaka kitanyiya dako diaki ɔpɔstɔlɔ Petero diata ɔnɛ: “Nyuyali la ditshelu di’ololo l’atei w’asi wedja. Okone, naka wambunyosongwela vati: Nyu nyeko atshi wa kolo, naka vo wayena etsha anyu w’ololo, ku vo wayutumbula [Nzambi], lu lushi layundâkendela.” (1 Pet. 2:12) Ko ahombaso sala naka okakatanu ɔmɔtshi wambotomba lam’asaso l’osekaso ombetawudi?
‘Dja wɔladi lam’asayɛ la ɔnanyɔ’
17-19. a) Naa “ushasha” wɔtɛkɛtami lo Mateu 5:23, 24? b) Ohomba akɔna wele la kandola okakatanu wele lam’asa onto la ɔnango ndo ngande wakɛnya Yeso dui sɔ?
17 Lo Dako diande dia lo dikona, Yeso akewola ambeki ande dia mbewɔ tshelo ya mombanɛ tokumbɛkumbɛ kana mpetshana. Onto l’onto akahombaka monga suke dia mbidja wɔladi lam’asande la ɔnango lakakoke mbosalɛ kɔlɔ. (Adia Mateu 5:21-25.) Tɔsɛdingole dako diaki Yeso sɔ dimɛna dimɛna. Naka onto aki suke la nambola olambo, ko nde ambohɔ dia nde ekɔ la okakatanu la ɔnango ɔmɔtshi, akandahombe sala? Nde akahombe tshika woshasha ande la ntondo k’ediakelo ko nde kalola dia todja wɔladi lam’asande la ɔnango. L’ɔkɔngɔ wa sala dikambo sɔ, nde akakoke kalola dia ndjolambola olambo ande.
18 Tena efula “ushasha” aki olambo wakakokaka onto nambola lo tɛmpɛlɔ ka Jehowa. Lo Ɛlɛmbɛ wa Mɔsɛ, elambo wa nyama waki ohomba efula nɛ dia Nzambi akadjanga dia vɔ monga etenyi kɛmɔtshi k’ɔtɛmwɛlɔ le ase Isariyɛlɛ. Koko, etena kakohɔka onto dia nde ekɔ l’okakatanu la ɔnango ɔmɔtshi, kandola okakatanu ɔsɔ aki dikambo diakahombe salema ntondo ka nambola olambo. Yeso akate ate: “Kutshiki ushasha aye leko la ntundu k’ediakelu. Kutshu, kutashidisha dikambu diasaye la unyaye, kuyi, kuyukimo ushasha aye.” Shidiya okakatanu wasa onto l’ɔnango akahombe mbeta la ntondo ka kitanyiya didjango sɔ dia lo Ɛlɛmbɛ.
19 Yeso kɔtɛkɛta tsho dikambo dia weho ɛmɔtshi w’elambo kana weho w’ekakatanu ɛmɔtshi wa shikaa. Koko onto akahombe tokotshika oseka olambo tshɛ naka nde ambohɔ dia nde ekɔ l’okakatanu lam’asande l’ɔnango ɔmɔtshi. Naka olambo akɔ waki nyama kasɛna, kete nde akahombe kitshika “la ntundu k’ediakelu” k’elambo wa lotshumba lo sɛkɛ dia lo tɛmpɛlɔ diakakambaka ɛlɔmbɛdi. L’ɔkɔngɔ wa vɔ kandola okakatanu awɔ, onto lakasalɛ osekande kɔlɔ akakokaka kalola dia ndjolambola olambo ande.
20. Naka tambonga l’okakatanu l’ɔnangɛso ɔmɔtshi, lande na kahombaso mbokandola aha la tshimbatshimba?
20 Lo ndjela kanyi yaki Nzambi, diɔtɔnganelo diasaso la anangɛso ekɔ dikambo di’ohomba efula dia lo ɔtɛmwɛlɔ wa mɛtɛ. Elambo wa nyama komonga la nɛmɔ le Jehowa naka wanɛ wakâlambolaka kosalɛka asekawɔ akambo lo yoho ya dimɛna. (Mika 6:6-8) Omalɔkɔ, Yeso akakeketsha ambeki ande dia ‘kandola ekakatanu aha la tshimbatshimba.’ (Mat. 5:25) Lo kanyi yakɔ yâmɛ, Paulo akafunde ate: “Nyuki kele, ku tanyutshaki kolo. Unya tadjelaki kele kanyu. Tanyushaki uhimbanyi dihuli.” (Ef. 4:26, 27) Naka tambomala l’ɔtɛ w’ɔkɔkɔ ɔmɔtshi w’oshika, sho pombaka kandola okakatanu akɔ aha la tshimbatshimba diaha sho tshikala la kɛlɛ ko ndjosha Diabolo dihole.—Luka 17:3, 4.
Tosalɛke anto akina akambo la dilɛmiɛlɔ tena tshɛ
21, 22. a) Ngande wakokaso kamba la alako waki Yeso wambotɔsɛdingola? b) Kakɔna kayotɔsɛdingola lo sawo diayela?
21 Woho wambotovusola akambo amɔtshi wakate Yeso lo Dako diande dia lo dikona ambotokimanyiya dia sho salɛka anto akina akambo la lɔsɛngɔ ndo la dilɛmiɛlɔ. Kânga mbele sho tshɛ kema kokele, sho kokaka kamba la alako waki Yeso nɛ dia nde la Shɛso lele l’olongo hawotɔlɔmbɛ dia sho sala kɛnɛ keso bu l’akoka wa sala. Naka sho sala dɔmbɛlɔ, mbidja welo wa l’otema ɔtɔi kâmɛ ndo l’ekimanyielo ka Jehowa, sho kokaka monga la memakana, mbokana kɛtshi ndo monga anto wadja wɔladi. Sho kokaka ngamula osase wa lo nyuma watombola Jehowa. Ndo nto, sho kokaka mbidja wɔladi lam’asaso la anangɛso etena konga dui sɔ ohomba.
22 Ɔtɛmwɛlɔ wetawɔma le Jehowa mendanaka ndo la salɛka anto akina akambo lo yoho ya dimɛna. (Mako 12:31) Lo sawo diayela, tayɔsɛdingola awui akina wakate Yeso lo Dako diande dia lo dikona wayotokimanyiya dia sho tetemala salɛka anto akina kɛnɛ kele ɔlɔlɔ. Koko, l’ɔkɔngɔ wa sho kana yimba la akambo w’ohomba w’oma lo dako diaki Yeso dia diambo efula, onto l’onto kokaka ndjambola ɔnɛ: ‘Ngande wasalɛmi anto akina akambo?’
[Nɔte ka l’ɛse ka dikatshi]
a Lo wekelo ayɛ w’onto ndamɛ, ondo ayonga ohomba efula wɛ mbadia avɛsa asɔ la ntondo ka wɛ sɛdingola sawo nɛ ndo sawo diayela.
Ngande wayoyokadimola?
• Kakɔna kalembetshiya monga la memakana?
• Lande na kele ‘wanɛ wokana kɛtshi’ wekɔ l’ɔngɛnɔngɛnɔ?
• Ngande wakokaso mpɛtsha osase aso?
• Lande na kahombaso ‘mbidjaka wɔladi lam’asaso la anangɛso’ aha la tshimbatshimba?
[Osato wa lo lɛkɛ 4]
Mbewoya losango la Diolelo ekɔ yoho y’ohomba efula ya sho mpɛtsha osase aso
[Osato wa lo lɛkɛ 5]
Akristo pombaka monga bɛnyɛlɔ lo kɛnɛ kendana la lɔkɛwɔ l’ɔlɔlɔ
[Osato wa lo lɛkɛ 6]
Sala kɛnɛ tshɛ kakokayɛ sala dia mbidja wɔladi lam’asayɛ la ɔnanyɔ