Lande na kele esambishelo ka lo luudu la luudu ohomba ɛlɔ kɛnɛ?

‘La lushi la lushi lo tɛmpɛlɔ ndo lo luudu la luudu, vɔ wakatetemalaka mbetsha ndo mbewoya anto lokumu l’ɔlɔlɔ lendana la Kristo Yeso aha la mpekɔ.’​—ETSHA 5:42.

1, 2. a) Oma lo yoho yakɔna y’esambishelo yeyama Ɛmɛnyi wa Jehowa? b) Kakɔna kayangaso sɛdingola lo sawo nɛ?

ANTO ahende wɔlɔtshi dimɛna wambosukana la luudu lɔmɔtshi ko wambosala la wolo dia mbewoya kanga luudu lakɔ losango l’oma lo Bible lendana la Diolelo diaki Nzambi lo tshena pe. Anto wa lo wedja suke la tshɛ wa la nkɛtɛ mɛnaka dikambo sɔ. Naka nde ambɛnya nsaki lo losango lawɔ, kete vɔ mbeyaka mbosha okanda ɔmɔtshi walembetshiya Bible ndo mbɔ̂lɔmba dia ndjekaka la nde Bible la ngelo ofele. Oma lâsɔ ko ntshɔ otsha lo luudu layela. Naka wɛ ekɔ lo mbisha lonya l’olimu ɔsɔ, kete ondo wɛ pomanaka mbala efula l’anto wakeya oko Ɔmɛnyi wa Jehowa la ntondo ka kânga wɛ tatɛ tɛkɛta. Aha la tâmu, Ɛmɛnyi wa Jehowa mbeyamaka lo woho wasambishawɔ lo luudu la luudu.

² Sho kambaka la toho efula dia kotsha ɔkɛndɛ wakatosha Yeso wa sambisha ndo wa mbetɛ anto ambeki. (Mat. 28:19, 20) Sho sambishaka lo bingu, l’asanga wa mboka ndo l’ahole akina. (Etsha 17:17) Sho sawolaka l’anto efula lo telefɔnɛ ndo lo mikanda. Sho sambishaka wanɛ wahomana laso lushi la lushi l’ahole wakambaso elimu akambo wa mɛtɛ wa lo Bible. Ndo nto, tekɔ la adrɛsɛ ɔmɔtshi wa l’Ɛtɛrnɛtɛ wakimanyiya anto dia mbeka akambo wa mɛtɛ wa lo Bible l’ɛtɛkɛta ndekana 300.a Toho tɔsɔ tshɛ mongaka la etombelo w’ɛlɔlɔ. Koko l’ahole efula, yoho yoleki ohomba yadianganyaso lokumu l’ɔlɔlɔ la Diolelo ele esambishelo ka lo luudu la luudu. Oma lende akaye yoho y’esambishelo shɔ na? Ngande wamboyokoma ekambi waki Nzambi wa nshi nyɛ dia ndeka kamba la yoho y’esambishelo shɔ? Ndo lande na keyɔ ohomba ɛlɔ kɛnɛ?

Yoho y’esambishelo k’apɔstɔlɔ

3. Yeso akandadjangɛ apɔstɔlɔ lo kɛnɛ kendana l’olimu w’esambishelo, ndo ngande wɛnya dikambo sɔ woho wakawahombe sambisha?

³ Yoho y’esambishelo ka lo luudu la luudu tomba oma l’Afundelo. Etena kakatome Yeso apɔstɔlɔ ande dia tosambisha, nde akawadjangɛ ate: “Lam’ayunyukuma l’usumba kana lu ngelu tshe, kanyuyangi untu lukuki nyulungula.” Ngande wakawakoke nyanga wanɛ wakakoke mbâlongola? Yeso akawatɛ dia vɔ ntshɔ lo mvudu y’anto, lo mbatɛ ate: “Lam’ayunyoto lu luudu, kanyusha wane weli loko moyo. Naka wane weli lu luudu lako weko ololo, ki kanyu kayali loko.” Onde vɔ wakahombe ntshɔ towaenda aha la vɔ nongola leeta? Yeso akate nto ate: “Untu lahunyulungula, kuyanga mbuka aui anyu, lam’ayunyutumba lu luudu lako kana l’usumba ako, kanyuhumeli ditshu di’uma lu akaka anyu.” (Mat. 10:11-14, sho mbɛnganyisha alɛta lo sawo nɛ di’otondo.) Ɛtɛkɛta ɛsɔ mbokiyaka hwe dia etena ‘kakatakindjakindjaka [apɔstɔlɔ] ɛtshi ka nkɛtɛ k’otondo, oma lo ngelo la ngelo watasambisha lokumu l’ɔlɔlɔ,’ vɔ wakahombe ntshɔ tenda anto lawakawɔ.​—Luka 9:6.

4. Lo divɛsa diakɔna shikaa diatɛkɛtama dikambo dia esambishelo ka lo luudu la luudu lo Bible?

⁴ Bible mɛnyaka hwe dia apɔstɔlɔ wakasambishaka lo luudu la luudu. Ɛnyɛlɔ, Etsha 5:42 mbutaka lo dikambo diawɔ ɔnɛ: ‘La lushi la lushi lo tɛmpɛlɔ ndo lo luudu la luudu, vɔ wakatetemalaka mbetsha ndo mbewoya anto lokumu l’ɔlɔlɔ lendana la Kristo Yeso aha la mpekɔ.’ Suke la ɛnɔnyi 20 oma lâsɔ, ɔpɔstɔlɔ Paulo akohola dikumanyi dia l’etshumanelo ka l’Ɛfɛsɔ ate: “Dimi kumbuka woma wa nyutela akambu tshe w’ololo, lakanyetshaka l’atei w’antu, ndu lu luudu la luudu.” Onde Paulo akembola dikumanyi sɔ la ntondo ka vɔ ndjokoma ambetawudi? Mɛnamaka diekɔ ngasɔ nɛ dia nde akawaetsha dia “nkadimula etema le [Nzambi], la dia mbetawo khumesu Jesu Kristu.” (Etsha 20:20, 21) Lo nembetshiya Etsha 20:20, dibuku diaki Robertson (Word Pictures in the New Testament) mbutaka ɔnɛ: “Ekɔ dimɛna dia mɛna dia osambisha woleki woke ɔsɔ akasambishaka lo luudu la luudu.”

Alembe w’ɛndjɔ wa nshi nyɛ

5. Ngande walembetshiyama olimu w’esambishelo lo prɔfɛsiya ka Joele?

⁵ Esambishelo ka lo ntambe ka ntondo kaki etatelo k’olimu wa woke wakahombe ndjosalema lo nshi yaso nyɛ. Ɔprɔfɛta Jɔɛlɛ akɛdika esambishelo k’Akristo w’akitami la sui dialanya dia tofumbɔfumbɔ, mbidja ndo ɛndjɔ. (Joe. 1:4) Etena katshɔwɔ otsha la ntondo oko alembe, ɛndjɔ tondoyaka ekakatanu, mbɔtɔka lo mvudu ndo ndɛka ɛngɔ tshɛ katanawɔ. (Adia Joele 2:2, 7-9.) Ɛtɛkɛta ɛsɔ mɛnyaka mɛtɛ woho watetemala ndo wakotsha ekambi waki Nzambi olimu w’esambishelo nshi nyɛ dimɛna dimɛna! Yoho y’esambishelo yoleki ohomba yakamba Akristo w’akitami kâmɛ l’asekawɔ “ekoko ekina” dia kotsha prɔfɛsiya kɛnɛ ele esambishelo ka lo luudu la luudu. (Joa. 10:16) Ngande wakatayokomaka sho Ɛmɛnyi wa Jehowa dia kamba la yoho y’esambishelo shɔ y’apɔstɔlɔ?

6. Lo 1922, naa ekeketshelo kakashama dia tshutshuya ekambi waki Nzambi dia sambisha lo luudu la luudu, ndo ngande wakasale amɔtshi l’atei awɔ?

⁶ Tatɛ oma lo 1919, Okristo tshɛ akakeketshama dia ndjasha l’olimu w’esambishelo. Ɛnyɛlɔ, sawo dimɔtshi diaki l’ɔtɛ a dui ɔnɛ: “Olimu wekɔ ohomba” diakatombe lo Tshoto y’Etangelo ya Ngɔndɔ k’enanɛi 15, 1922 lo Angɛlɛ, diakohola Akristo w’akitami ohomba wa vɔ “mbewoya anto losango lakatondjama lo abuku l’ohetoheto tshɛ ndo mbatɛlɔ l’asoko awɔ, lo mbaɛnya ɔnɛ diolelo dia l’olongo diaya suke.” Mbɔtwɛlɔ y’eshika ya woho wa tatshiya sawo yakayotondjamaka lo Bulletin (welamɛ nshi nyɛ ɔnɛ Olimu aso wa Diolelo). Koko, l’etatelo paka anto yema tshitshɛ tsho mbakasambishaka lo luudu la luudu. Amɔtshi wakatone dia sambisha. Vɔ wakasha tɛkɛ nɛndɛ efula, koko tshondo ya dikambo yakikɔ lo woho wakawafɔnyaka ɔnɛ esambishelo ka lo luudu la luudu aki olimu w’anyanya. Oko wakaleke olimu w’esambishelo mbidjama lo dihole dia ntondo, efula k’anto asɔ wakayatombaka yema yema oma l’okongamelo waki Jehowa.

7. L’etatelo k’ɛnɔnyi 1950, ohomba akɔna wakayala?

⁷ Lo ɛnɔnyi akumi wakayele, anto efula wakayasha l’olimu w’esambishelo. Ɔnkɔnɛ, akɛnama hwe dia aki ohomba ndowanya anto lo esambishelo ka lo luudu la luudu. Tɔshi ɛnyɛlɔ ka wodja w’États-Unis. Oya l’etatelo k’ɛnɔnyi 1950, pursa 28 y’Ɛmɛnyi wa Jehowa wa lo wodja ɔsɔ wakasambishaka paka lo kahanya tsho akatshi wa leeta kana memala lo toshinga dia mbisha anto periodikɛ. Apandjudi olekanyi pursa 40 kosambishaka mbala la mbala lo woho wakawetshaka ngɔndɔ efula aha la sambisha. Kakɔna kakakoke salema dia kimanyiya Akristo tshɛ wakayakimɔ dia vɔ sambisha lo luudu la luudu?

8, 9. Ekongelo kakɔna ka wetshelo kakatatɛ lo 1953, ndo tɔ kaki l’etombelo akɔna?

⁸ Lo losanganya la wedja efula lakasalema l’osomba wa New York lo 1953, yambalo y’anto yakakotwama lo yoho ya lânde lo esambishelo ka lo luudu la luudu. Ɔnangɛso Nathan H. Knorr akate dia ɔkɛndɛ a woke w’emendji tshɛ w’Akristo ele wa kimanyiya Ɔmɛnyi wa Jehowa tshɛ dia sambishaka lo luudu la luudu mbala la mbala. Nde akakotsha ate: “Onto tshɛ pombaka monga l’akoka wa sambishaka lokumu l’ɔlɔlɔ lo luudu la luudu.” Ekongelo ka wetshelo ka l’andja w’otondo kakalɔngɔswama dia kotsha oyango ɔsɔ. Wanɛ waki watasambishaka lo luudu la luudu waketshama woho wa sambisha anto l’asoko, woho wa kana la wɔ yimba oma lo Bible ndo woho wa kadimola ambola awɔ.

⁹ Ekongelo ka wetshelo kɛsɔ kakonge la etombelo wa diambo efula. Yɛdikɔ y’ɛnɔnyi dikumi oma lâsɔ, lofulo l’apandjudi wa l’andja w’otondo lakadɛ pursa 100, lofulo la waendelo w’eyoyo lakadɛ lo pursa 126 ndo la wekelo wa Bible lakadɛ lo pursa 150. Ɛlɔ kɛnɛ, suke la miliyɔ esambele y’apandjudi wa Diolelo wekɔ lo sambisha lokumu l’ɔlɔlɔ l’andja w’otondo. Ohamelo wa diambo ɔsɔ wekɔ djembetelo mɔtshi yɛnya ɔnɛ Jehowa ekɔ lo tshɔkɔla welo wadja ekambi ande dia sambisha lo luudu la luudu.​—Is. 60:22.

Woho wadjama anto djembetelo dikambo dia panda

10, 11. a) Ɛnɛlɔ kakɔna kakɛnyi Ezekiyɛlɛ oko wofundamidiɔ lo Ezekiyele tshapita 9? b) Ngande wakotshamatɔ ɛlɔ kɛnɛ?

¹⁰ Ohomba w’esambishelo ka lo luudu la luudu kokaka mɛnama oma lo ɛnɛlɔ kakɛnyi ɔprɔfɛta Ezekiyɛlɛ. Lo ɛnɛlɔ kakɔ, Ezekiyɛlɛ akɛnyi apami asamalo waki la dihomɔ dia ta l’anya awɔ la pami k’esambele ɔlɔtshi ahɔndɔ wa linɛnɛ la ɔlɔndɔ w’ashi wa mukanda wokelekami lo lokende. Wakatɛ pami k’esambele ɔnɛ: “Utshu l’atei w’usumba” ndo “utudji djimbitelu lu fumu y’antu tshe wakhuma akhumu ndu walela, ne dia akambu tshe wa wononyi wambutshama l’atei awo.” L’ɔkɔngɔ w’olimu wa wodjelo wa djembetelo ɔsɔ, wakalɔmbɛ apami asamalo waki la dihomɔ dia ta dia ndjaka wanɛ tshɛ waki komonga la djembetelo.​—Adia Ezekiyele 9:1-6.

¹¹ Tamboshihodia dia l’ekotshamelo ka prɔfɛsiya kɛsɔ, pami kɔlɔtshi “ahondo wa linene” nembetshiyaka atshikadi w’Akristo w’akitami wa nyuma. Oma lo tshimbo y’olimu w’esambishelo ndo wa mbetɛ anto ambeki, olui w’akitami wekɔ lo mbidja wanɛ wakoma “ekoko ekina” wa Kristo djembetelo ya didjidji. (Joa. 10:16) Naa djembetelo yakɔ shɔ? Ekɔ eshikikelo k’ɔnɛ ɛkɔkɔ ɛsɔ wamboyakimɔ ndo wekɔ ambeki wambobatizama waki Yeso Kristo ndo ɔnɛ wambɔlɔta lonto l’oyoyo lafɔna la laki Kristo ndo ekɔ oko djembetelo shɔ mɛnamaka lo fumu yawɔ. (Ef. 4:20-24) Anto asɔ wele oko ɛkɔkɔ komaka olui ɔtɔi kâmɛ l’Akristo w’akitami ndo mbishaka lonya dia olimu awɔ wa wodjelo wa djembetelo w’ohomba efula tetemala.​—Eny. 22:17.

12. Ngande wele ɛnɛlɔ kaki Ezekiyɛlɛ kendana la wodjelo wa djembetelo lo fumu mbikaka epole ɔsɛkɛ l’ohomba wa sho tetemala nyanga anto wele oko ɛkɔkɔ?

¹² Ɛnɛlɔ k’Ezekiyɛlɛ mɛnyaka ɔkɔkɔ ɔmɔtshi wele sho pombaka tetemala nyanga anto “wakhuma akhumu ndu walela” la shamanya tshɛ. Nsɛnɔ y’anto nemanɛka la dikambo sɔ. Kem’edja, alembe wa l’olongo waki Jehowa walembetshiyama oko apami asamalo wele la dihomɔ dia ta, wayolanya wanɛ tshɛ wele bu la djembetelo ya didjidji shɔ. Lo kɛnɛ kendana la elombwelo kayaye kɛsɔ, ɔpɔstɔlɔ Paulo akafunde dia Nkumɛso Yeso kâmɛ la “andjelo andi a wulu . . . [w]ayosomboya wane waheyi [Nzambi], la wahakitanyia lukumu l’ololo la Khumesu Jesu.” (2 Tes. 1:7, 8) Tolembete dia anto wayolomboshama lo ndjela woho wetawɔwɔ kana watonawɔ lokumu l’ɔlɔlɔ. Diakɔ diahomba losango laki Nzambi tetemala la wolo tshɛ edja ndo l’ekomelo. (Eny. 14:6, 7) Dikambo sɔ mbishaka ekambi tshɛ waki Jehowa ɔkɛndɛ wa woke.​—Adia Ezekiyele 3:17-19.

13. a) Paulo akayaokaka dia nde ekɔ l’ɔkɛndɛ akɔna, ndo lande na? b) Ɔkɛndɛ akɔna wele layɛ otsha le anto wa lo ɛtshi kanyu ka nkɛtɛ?

¹³ Ɔpɔstɔlɔ Paulo akayaoke dia nde aki l’ɔkɛndɛ wa mbewoya anto akina lokumu l’ɔlɔlɔ. Nde akafunde ate: “Dimi leko la dibasa le asi Ngirika, ndu le asendji, le akanga a yimba ndu le akanga a dinginya. Okone dimi la pusa efula dia ndjunyusambisha lukumu l’ololo ndu nyu weli la Romo.” (Romo 1:14, 15) Oma lo lowando laki lande lo woho wakawawoke kɛtshi, Paulo akoke dia nde akahombe kimanyiya anto akina dia vɔ kondja wahɔ oma lo ngandji k’otamanya kaki Nzambi oko wakandakondja wahɔ oma lɔkɔ. (1 Tim. 1:12-16) Aki oko nde aki la dibasa dia onto tshɛ lakahomanaka la nde, dibasa diakahombe futama paka lo nde mbâsambisha lokumu l’ɔlɔlɔ la Diolelo. Onde wɛ ndjaokaka dia wɛ ekɔ la dibasa di’anto wa lo ɛtshi kanyu ka nkɛtɛ?​—Adia Etsha 20:26, 27.

14. Naa ɔkɔkɔ woleki tshɛ woke wasambishaso lo sɛkɛ ndo lo luudu la luudu?

¹⁴ Kânga mbele okokelo wa nsɛnɔ y’anto ekɔ ohomba, ekɔ ɔkɔkɔ ɔmɔtshi woleki tshɛ woke wahombaso sambisha lo luudu la luudu. Lo prɔfɛsiya ka lo Malaki 1:11, Jehowa mbutaka ate: “Uma l’ehutwelu ka unya pulu ndu l’edjelu kawo, lukumbu lami layuyala wuki l’atei a wedja. Wayulambula lukumbu lami . . . ulambu wa pudipudi . . . , ne dia lukumbu lami layuyala wuki l’atei a wedja.” Lo ekotshamelo ka prɔfɛsiya kɛnɛ, ekambi waki Jehowa wekɔ lo tombola lokombo lande lo sɛkɛ lo nkɛtɛ k’otondo lam’akotshawɔ olimu awɔ l’okitshakitsha tshɛ. (Osam. 109:30; Mat. 24:14) Woho washaso Jehowa ‘olambo wa lotombo’ mbele ɔkɔkɔ woleki tshɛ woke wasambishaso lo sɛkɛ ndo lo luudu la luudu.​—Heb. 13:15.

Akambo wa diambo efula wekɔ la ntondo kaso

15. a) Ngande wakafudia as’Isariyɛlɛ olimu awɔ lushi l’esambele etena kakawadinge Jeriko? b) Dikambo sɔ ɛnyadiɔ lo kɛnɛ kendana l’olimu w’esambishelo?

¹⁵ Akambo akɔna wâkahombe salema lo kɛnɛ kendana la esambishelo? Odingelo wa Jeriko wofundami lo dibuku dia Jashua mbishaka olembetshiyelo ɔmɔtshi. Tohɔ dia yema tshitshɛ la ntondo ka Nzambi ndanya osomba wa Jeriko, wakalɔmbɛ ase Isariyɛlɛ dia tshimba osomba mbala ɔtɔi lo lushi lo edja ka nshi shamalo. Koko lo lushi l’esambele, vɔ wakahombe tshimba osomba mbala efula. Jehowa akatɛ Jashua ate: “Kanyutshimbi usumba tena esambeli, elombedi kawutadaka amama. Lam’ayuwuda amama shamanya, . . . antu tshe kawuhangohango wulu. Ku eheli ka lukumbu l’usumba kayunyuko bulukutu.” (Jas. 6:2-5) Mbeyaka monga ko olimu aso w’esambishelo wayoleka kambema lo woho akɔ wâmɛ. Aha la tâmu, la ntondo k’elanyelo ka dikongɛ nɛ di’akambo, lokombo ndo Diolelo diaki Nzambi diayosambishama lo woho wahatasalemaka dikambo sɔ.

16, 17. a) Kakɔna kayokotshama la ntondo ka ‘fɔnu ka woke’ shila? b) Ambola akɔna wayotɔsɛngola lo sawo diayela?

¹⁶ Etena kayokoka kele losango lewoyaso layoyala oko ‘kioko ya wolo ya ta.’ Lo dibuku di’Enyelo, nsango ya wolo y’elombwelo mbɛdikamaka la “mboko ya waki ya mvula. . . . Wutshu a lowoko otoi laki wutshu uku talata otoi.”b Ndo Enyelo 16:21 mbutaka ɔnɛ: “Fono kayo kakaleki wulu.” Tateye ɔkɛndɛ wayotonga la olimu w’esambishelo ka lo luudu la luudu lo wewoyelo wa dombwelo di’ekomelo sɔ. Koko sho kokaka ndjashikikɛ dia la ntondo ka ‘fɔnu ka woke’ shila, lokombo laki Jehowa layewoyama woho welɔ latewoyamaka.​—Eny. 7:14; Ezek. 38:23.

¹⁷ Etena kakongɛso akambo wa diambo efula asɔ wele la ntondo kaso, nyɛsɔ totetemale mbewoya lokumu l’ɔlɔlɔ la Diolelo l’ohetoheto tshɛ. Ekakatanu akɔna wahomana laso l’esambishelo ka lo luudu la luudu etena kakotshaso ɔkɛndɛ ɔsɔ ndo ngande wakokaso mbâtondoya? Tayɔsɛdingola ambola asɔ lo sawo diayela.

[Nɔte ya l’ɛse ka dikatshi]

Ngande wayoyokadimola?

• Oma lo divɛsa diakɔna diotumbi esambishelo ka lo luudu la luudu?

• Ngande wakadjama esambishelo ka lo luudu la luudu lo dihole dia ntondo lo nshi yaso nyɛ?

• Lande na kele ekambi waki Jehowa wakayakimɔ wekɔ l’ɔkɛndɛ wa sambisha?

• Akambo akɔna wa diambo efula wele la ntondo kaso?

[Esato wa lo lɛkɛ 4]

L’ɛnyɛlɔ k’ɔpɔstɔlɔ Paulo, onde wɛ ndjaokaka dia wɛ ekɔ l’ɔkɛndɛ wa sambisha anto akina?

[Osato wa lo lɛkɛ 5]

Ɔnangɛso Knorr, lo 1953