Jehowa mbakoka dia sho mbôtombola kâmɛ
‘Nyotombole Yah!’—OSAM. 111:1.
1, 2. “Aleluya” kɛdikɛdi na ndo ngande wakambawɔ la tshɛkɛta shɔ lo Afundelo w’Akristo wa lo Grɛkɛ?
“ALELUYA!” Ɔsɔ ekɔ tshɛkɛta yokaso mbala efula lo ɛtɛmwɛlɔ wa lo Lokristokristo. Anto amɔtshi kambaka la tshɛkɛta shɔ dia tɔtɔmiya dikambo dimɔtshi ndo vɔ kambaka la yɔ mbala la mbala l’asawo awɔ. Koko anto angana ato mbeya kitshimudi y’ekila ya tshɛkɛta shɔ ndo anto efula wakamba la yɔ wekɔ la yoho ya lɔsɛnɔ yɔnyɔla Nzambi. (Tito 1:16) Diksiɔnɛrɛ dimɔtshi dialembetshiya awui wa lo Bible mbutaka dia “afundji efula wa dibuku d’Esambu kambaka la tshɛkɛta ‘Aleluya,’ dia vɔ sɛngɔla anto dia vɔ tombola Jehowa.” Waa nomb’ewo efula y’awui wa lo Bible mbutaka dia tshɛkɛta “Aleluya” nembetshiyaka ɔnɛ: “‘Nyotombole Yah,’ [mbuta ate] Jehowa.”
2 Diakɔ diele lo Traduction du monde nouveau, etelo katanema l’Osambu 111:1 kadimɔmaka ɔnɛ: “Nyotombole Yah!” Woho watɛkɛtama tshɛkɛta shɔ lo Grɛkɛ tanemaka mbala nyɛi lo Enyelo 19:1-6 dia mɛnya ekomelo k’ɛtɛmwɛlɔ wa kashi. Etena kayosalema dikambo sɔ, atɛmɔdi wa mɛtɛ wayonga l’ɔkɔkɔ wa lânde wa kamba la tshɛkɛta “Aleluya” la dilɛmiɛlɔ tshɛ.
Elimu ande wa weke
3. Naa oyango woleki woke wasanganaso kâmɛ mbala la mbala?
3 Ofundji w’Osambu 111 toshaka ɛkɔkɔ efula wɛnya lande na kakoka Jehowa dia sho mbotombola kâmɛ. Divɛsa 1 mbutaka ɔnɛ: ‘Dimi layotombolaka Jehowa la otema ami tshɛ l’olui w’anto w’ɛlɔlɔ ndo lo losanganya.’ Ɛlɔ kɛnɛ, Ɛmɛnyi wa Jehowa ndjaokaka woho akɔ wâmɛ. Oyango woleki woke wasanganaso kâmɛ mbala la mbala lo nsanganya ya l’etshumanelo ndo ya weke ele dia tombola Jehowa.
4. Ngande wakoka anto nyanga elimu waki Jehowa?
4 ‘Elimu waki Jehowa wekɔ weke ndo wanɛ tshɛ watângɛnangɛnaka watâyangaka.’ (Osam. 111:2) Tolembete tshɛkɛta ‘watâyangaka.’ Lo ndjela dibuku dimɔtshi, divɛsa sɔ kokaka mendana la “wanɛ watekaka ndo watokanaka yimba lo elimu waki Nzambi.” Diangɔ diakatonge Jehowa diakatongama la sangwelo dimɔtshi dia diambo efula. Nde akakitsha wonya, nkɛtɛ ndo ngɔndɔ l’ahole awɔ lo yoho nyɛ yele okama aso wa nkɛtɛ wekɔ la djungudungu ndo l’osase, yanyi la otsho, nshi y’avula la y’ɔwɔ, la wodelo ndo okitekitelo w’ashi.
5. Kakɔna kambɛnya awui wamboshola anto lo kɛnɛ kendana la loowa?
5 Ambewi wa siansɛ wakashola akambo efula lo kɛnɛ kendana la dihole diele l’okama aso wa nkɛtɛ lo loowa mbidja ndo woho watshimbawɔ, woke woke awɔ ndo woke woke wa ngɔndɔ. Dihole diatanema ekama wa l’olongo ɛsɔ ndo woho wakambawɔ kâmɛ mbasala dia deko di’avula ndo di’ɔwɔ mongaka mbala la mbala. Ndo nto, anto wambeka akambo efula lo kɛnɛ kendana la wɛdimo wa kokele wele lam’asa welo wa lo loowa. Diakɔ diele, lo sawo dimɔtshi diele l’ɔtɛ a dui ɔnɛ: “Woho wakakongɛma diangɔ dia lo loowa dimɛna dimɛna” diakandatondja, ombetsha ɔmɔtshi w’awui wa tshulatshula wa lo kalasa y’adidi akate ate: “Ekɔ wɔdu shihodia lande na kele ambewi wa siansɛ wambotshikitanya tokanyi tawɔ lo ɛnɔnyi 30 wetshi ɛnɛ lo mbetawɔ ɔnɛ onto pombaka monga la mbetawɔ ka wolo dia nde mbetawɔ ɔnɛ diangɔ dia lo loowa kondjala oyalayala.” Naka sho ndeka shihodia dia nkɛtɛ kakatongama dimɛna dimɛna, kete tayoleka monga la ɛkɔkɔ efula wɛnya dia otungi ɔmɔtshi wa yimba ekɔ.
6. Ngande wayaokayɛ lo kɛnɛ kendana la woho wakatonge Nzambi onto?
6 Olimu okina wa diambo efula wendana la etongelo ele woho wakatotonge Nzambi. (Osam. 139:14) Etena kakandatonge anto, nde akawasha yimba, demba diele la tenyi efula diakamba dimɛna ndo dikoka dia kamba olimu. Ɛnyɛlɔ, akoka wakatosha Nzambi wa tɛkɛta, mpokamɛ, mbadia ndo funda wekɔ tshondo ya dihindo. Anto efula wekɔ l’akoka asɔ. Wɛ lawɔ ekɔ la ɛngɔ ka mamba, mbuta ate dikoka dia memala tɔɔ. Woho wakatongama demba diayɛ ndo akoka wele la so wa kɛndakɛnda ndo kamba olimu ndo woho wahiloyadiɔ mbo ya ndɛ l’etei k’otema totshutshuyaka dia monga la wɔma wɔsɔhanyemi la dilɛmiɛlɔ. Lâdiko di’akambo asɔ, tɔtshɔngu ta lo wɔɔngɔ takimanyiya yimba yayɛ ndo awoki ayɛ, ndeka tshulatshula diasala ambewi wa siansɛ la fwa. Lo mɛtɛ, anto salaka tshulatshula diele la wɔ paka nɛ dia wakalongola wɔɔngɔ ndo tenyi di’awoki. Ndoko mashinyi woleki wolo wambowosala wakoka kamba olimu dimɛna ko mbɛdima la mpita dikumi ya l’anya aso. Yambola wate: ‘Onde elimu wa diambo efula wa tshulatshula ndo wa wokelo kokaka salema aha l’onto kamba dimɛna la mpita dikumi yakatosha Nzambi?’
Elimu wa weke waki Nzambi ndo waonga ande
7. Bonde kahombaso mbɔsa Bible oko olimu ɔmɔtshi wa woke waki Nzambi?
7 L’atei w’elimu wa weke waki Jehowa mbatanaso ndo akambo wa diambo akina wakandasalɛ anto, oko wɛnyishamidiɔ lo Bible. Bible kekɔ olimu ɔmɔtshi waki Jehowa wa woke ndo tenyi dia tɔ mbɔtɔnɛka lam’asadiɔ lo yoho ya diambo. Otshikitanyi l’abuku akina, tɔ mɛtɛ ‘kakasambiyama oma le Nzambi ndo kekɔ ohomba dia mbetsha anto.’ (2 Tim. 3:16) Ɛnyɛlɔ, dibuku dia ntondo dia lo Bible dielɛwɔ Etatelu nembetshiyaka woho wakanya Nzambi akambo wa kɔlɔ oma la nkɛtɛ lo nshi ya Nɔa. Dibuku dia hende dielɛwɔ Etumbelu mɛnyaka woho wakayindja Jehowa Lonzambi lande lo tshungula ase Isariyɛlɛ oma lo lɔhɔmbɔ l’Edjibito. Ondo omembi ɔmɔtshi w’esambo akohɔka akambo asɔ etena kakandate ate: “Elimu [wa Jehowa] watuyalaka nemo la lutumbu; sambu kandi k’ololo katutshikalaka pundju. Ndi atuhulaka antu dia etsha andi wa mamba. [Jehowa] kuludi too la ngandji ka mamba la ketshi.” (Osam. 111:3, 4, sho mbɛnganyisha alɛta l’avɛsa wa lo sawo nɛ di’otondo.) Shi wɛ mbeyaka dia akambo wakasale Jehowa lo edja k’ɔkɔndɔ w’ana w’anto, mbidja ndo akambo wambondosala lo lɔsɛnɔ layɛ koholaka “nemo la lutumbu” lande?
8, 9. a) Lo toho takɔna totshikitanyi elimu waki Nzambi la elimu w’ana w’anto? b) Naa waonga amɔtshi waki Nzambi wangɛnangɛnayɛ?
8 Tolembete dia omembi w’esambo ekɔ lo mbidja dikako vɔlɛ lo waonga waki Jehowa wa diambo, ɛnyɛlɔ oko, losembwe, lɔsɛngɔ ndo kɛtshi. Wɛ mbeyaka dia etsha w’anto wele atshi wa pɛkato hawotshutshuyama la losembwe. Mbala efula, akambo wasalawɔ mɛnyaka ɔkɔmiya ndo otako wele la wɔ. Dikambo sɔ mɛnamaka oma lo ekoma wa kɔlɔ watshulawɔ dia ndɔsha ata ndo dia vɔ monga la falanga. Ata asɔ soyaka miliyɔ y’anto wele kema l’onongo lo yoho ya kɔlɔ efula. Ndo nto, anto wambosala elimu efula dia soya ase wola. Ɛnyɛlɔ kendana la dikambo sɔ kakoka anto efula shila ele, osondjelo w’ɛhɔmbɔ w’anto dia vɔ toka dimɛta. Oyango woleki woke wakahikamaka dimɛta sɔ aki dia nkundɛka dioho dia waa Farawɔ y’etako. Ndo nto, elimu efula wasala anto ɛlɔ kɛnɛ wekɔ l’oyango aha wa soya wanyawɔ anto tsho, koko ndo wa ‘ndanya nkɛtɛ.’—Adia Enyelo 11:18.
9 Ande woho wotshikitanyi elimu waki Jehowa wohikami paka l’akambo w’ɔlɔlɔ la w’ana w’anto lee! Elimu ande mendanaka nto la yɛdikɔ yoludi la kɛtshi yakandɔshi dia tshungola anto wa kɔlɔ. Lo mbisha anto tshungo, Nzambi ‘akakɛnɛmɔla losembwe lande hita.’ (Romo 3:25, 26) Lo mɛtɛ, “sambu kandi k’ololo katutshikalaka pundju”! Lo kɛnɛ kendana la lɔsɛngɔ lande, Nzambi akalikɛnɛmɔla lo woho wakandonge la solo dia lotutsha otsha le anto wa kɔlɔ. Lo tena dimɔtshi, nde akakome ndo lo sɛngasɛnga anto lo mbâlɔmba dia vɔ kalola oma lo mboka yawɔ ya kɔlɔ ndo sala kɛnɛ kele ɔlɔlɔ.—Adia Ezekiyele 18:25.
Jehowa ekɔ la kɔlamelo l’alaka ande
10. Ɛnyɛlɔ kakɔna ka kɔlamelo kakatshike Jehowa lo kɛnɛ kendana la sheke yakandadje la Abarahama?
10 “Ndi atushaka wane watuwukaka woma mbu ya nde, atuhoka daka diandi tena tshe.” (Osam. 111:5) Mɛnamaka dia lo divɛsa nɛ, omembi w’esambo akatɛkɛtaka dia sheke yakadje Nzambi la Abarahama. Jehowa akalake Abarahama dia tshɔkɔla tokanula tande ndo akate ɔnɛ vɔ wayokita asoko w’atunyi awɔ. (Etat. 22:17, 18; Osam. 105:8, 9) L’okotshamelo wa ntondo w’alaka asɔ, tokanula taki Abarahama takayokoma wodja w’Isariyɛlɛ. Wodja ɔsɔ wakonge lo lɔhɔmbɔ l’Edjibito edja efula, koko “[Nzambi] akuho daka diakandalaki Abarahama” ko akâtshungola. (Etum. 2:24) Woho wakayasalɛka Jehowa akambo mɛnyaka dia nde ekɔ kanga lokaho. Nde akawasha mbo ya ndɛ ya l’emunyi ndo ya lo nyuma dia vɔ ndodia etema la timba tawɔ. (Euh. 6:1-3; 8:4; Neh. 9:21) Lo ntambe yakayele, mbala efula wodja w’Isariyɛlɛ kokitanyiyaka Nzambi kânga mbakandatomaka aprɔfɛta dia vɔ mbutɛ wodja dia vɔ kalola oya le nde. Olekanyi ɛnɔnyi 1500 l’ɔkɔngɔ wa nde tshungola ase Isariyɛlɛ oma l’Edjibito, Nzambi akatome Ɔnande ɛtɔi lakandote lanɛ la nkɛtɛ. Ase Juda efula wakatone dia mbetawɔ Yeso ndo waketawɔ dia nde ndjakema. Oma lâsɔ, Jehowa akayokenga wodja ɔmɔtshi w’oyoyo wa lo nyuma, mbuta ate ‘Isariyɛlɛ wa Nzambi.’ Kâmɛ la Kristo, wodja ɔsɔ mbakenga kanula ya lo nyuma yaki Abarahama yakatewoyisha Jehowa dia nde ayokamba la yɔ dia tshɔkɔla anto.—Ngal. 3:16, 29; 6:16.
11. Ngande watetemala Jehowa ‘mbohɔ daka diande’ diakandadje la Abarahama?
11 Jehowa ekɔ lo tetemala ‘mbohɔ daka diande’ ndo ɛtshɔkɔ wakandalake lo tshimbo ya diɔ. Ɛlɔ kɛnɛ, nde ekɔ lo mbisha mbo ya ndɛ efula ya lo nyuma lo ɛtɛkɛta ndekana 400. Ndo nto, nde ekɔ lo tetemala kadimola alɔmbɛlɔ wɔlɔmbaso wa nde tokotshɛ ehomba aso wa l’emunyi, lo ndjela ɛtɛkɛta ɛnɛ wata ɔnɛ: “Utushaki mbu ya nde yasu ya la lushi la lushi.”—Luka 11:3; Osam. 72:16, 17; Is. 25:6-8.
Wolo wa mamba waki Jehowa
12. Lo yoho yakɔna yakakimɔma Isariyɛlɛ w’edjedja oko “ukito a wedja”?
12 “Ndi akenya wudja andi wulu w’etsha andi, lam’akandawasha ukito a wedja.” (Osam. 111:6) Dikambo dimɔtshi dia mamba diakasalema l’ɔkɔndɔ w’ase Isariyɛlɛ diele ondo omembi w’esambo akadiohɔka, aki woho wakawatshungɔ oma l’Edjibito lo dihindo. Etena kakayetawɔka Jehowa di’ase Isariyɛlɛ mbɔtɔ lo Nkɛtɛ ya daka, vɔ waki l’akoka wa nɛndja waolelo wa lo lɛkɛ la ɛstɛ ndo la owɛstɛ l’ɔkɛdi wa Jɔrɔdana. (Adia Nehemiya 9:22-25.) Eelo, Jehowa akakimɔ wodja w’Isariyɛlɛ oko “ukito a wedja.” Dikambo sɔ diakɛnya mɛtɛ wolo waki Nzambi!
13, 14. a) Yoho yakɔna ondo yakakambe Nzambi la wolo ande lo kɛnɛ kendana l’ase Babilɔna yakohɔka omembi w’esambo? b) Naa toho tokina takatshungola Jehowa ekambi ande?
13 Koko sho tshɛ mbeyaka dia oyadi kɛnɛ kakasalɛ Jehowa ase Isariyɛlɛ, vɔ komonga la dilɛmiɛlɔ otsha le nde kana otsha le watshɛwɔ, mbuta ate Abarahama, Isaka ndo Jakɔbɔ. Vɔ wakatetemala tɔmbɔkɔ edja ndo lanɛ wakayokambaka Nzambi l’ase Babilɔna dia mbanya oma lo wodja awɔ, ko mbâtɔla lo lɔhɔmbɔ. (2 Ek. 36:15-17; Neh. 9:28-30) Naka woho wata waa nomb’ewo mɔtshi y’awui wa lo Bible dia ofundji w’Osambu 111 akayɔsɛna l’ɔkɔngɔ w’ase Isariyɛlɛ kalola oma lo lɔhɔmbɔ la la Babilɔna, kete nde aki l’ɛkɔkɔ ekina wa tombola Jehowa l’ɔtɛ wa kɔlamelo ndo wa wolo Ande. Nzambi akɛnya kɔlamelo ndo wolo wa ngasɔ lo tshungola ase Juda oma la Babilɔna, wodja wakeyamaka dia vɔ kokimɔka fumbe yawɔ.—Is. 14:4, 17.
14 Yɛdikɔ ya ntambe tshanu l’ɔkɔngɔ, Jehowa akayokambaka la wolo ande lo yoho yoleki tshɛ lo tshungola anto waki la ndjatshumoya oma lo lɔhɔmbɔ la pɛkato la nyɔi. (Romo 5:12) Etombelo ɛmɔtshi wakonge la dikambo sɔ ele, woho wakandadiholɛ anto 144 000 mboka dia vɔ koma ambeki w’akitami waki Kristo. Lo 1919, Jehowa akakambe la wolo ande dia tshungola lemba la tshitshɛ l’atshikadi w’akitami asɔ oma l’ɔtɛmwɛlɔ wa kashi. Paka l’ekimanyielo ka wolo waki Nzambi mbakawasale awui wa mamba wakawasale l’etena kɛsɔ. Naka vɔ tshikala la kɔlamelo edja ndo lo nyɔi, kete vɔ wayotolɛ kâmɛ la Yeso Kristo l’olongo lâdiko dia nkɛtɛ dia anto wele la ndjatshumoya ndjakondjiyɛ wahɔ. (Eny. 2:26, 27; 5:9, 10) Vɔ wayokita nkɛtɛ lo yɛdikɔ yoleki tshɛ lo mbɛdika l’ase Isariyɛlɛ w’edjedja.—Mat. 5:5.
Atɔndɔ wa pondjo ndo wakokaso mbɛkɛ otema
15, 16. a) Awui akɔna nto wele l’atei w’elimu w’anya waki Nzambi? b) Wadjango akɔna wakasha Nzambi Isariyɛlɛ w’edjedja?
15 “Elimu w’anya andi weli mete la uluwanyi. Adjangu andi tshe weli shikaa. Vo wakatshama la mete la sambu k’ololo, watushikikalaka pundju.” (Osam. 111:7, 8) L’atei wa “elimu w’anya [waki Jehowa]” mbaki ndo pase pende di’ave diakandafunde ɛlɛmbɛ dikumi w’ohomba wakandasha ase Isariyɛlɛ. (Etum. 31:18) Ɛlɛmbɛ ɛsɔ, mbidja ndo wadjango akina wakayokomaka etenyi kɛmɔtshi ka Sheke y’Ɛlɛmbɛ wa Mɔsɛ, ndja oma l’atɔndɔ wa pondjo ndo wakokaso mbɛkɛ otema.
16 Ɛnyɛlɔ, ɔlɛmbɛ ɔmɔtshi l’atei w’ɛlɛmbɛ wakafundama lo pase di’ave sɔ wakataka ɔnɛ: ‘Dimi Jehowa Nzambi kayɛ, lekɔ Nzambi kahika omamemelo wa la tshondo.’ Vɔ mbutaka nto ɔnɛ: “[Dimi Jehowa] latenyaka wane watumbukaka ngandji ndu watulamaka elembe ami ngandji ka shikaa, edja ndu nonga nunu la nunu.” Pase di’ave sɔ diaki nto l’atɔndɔ wele ohomba l’akambo tshɛ, ɛnyɛlɔ atɔndɔ wata ɔnɛ “olemiaki sho la nyo,” ndo ɔnɛ “tuvaki,” mbidja ndo ɔlɛmbɛ wakashimbaka dia kɔmiya ɛngɔ kakana.—Etum. 20:5, 6, 12, 15, 17.
Otshungodi aso w’ekila ndo wa nɛmɔ
17. Ɛkɔkɔ akɔna waki l’ase Isariyɛlɛ wakahombe mbatshutshuya dia vɔ mbɔsa lokombo laki Nzambi oko ekila?
17 “Ndi akatumela wudja andi etshungwelu, akashikike daka diandi pundju. Lukumbu landi leko ekila la nemo.” (Osam. 111:9) Ndo lanɛ nto, ondo omembi w’esambo akohɔka kɔlamelo yaki la Jehowa lo daka diakandalake Abarahama. Ɔnkɔnɛ, Jehowa kotshika wodja ande mbala ka ntondo lo lɔhɔmbɔ l’Edjibito w’edjedja ndo l’ɔkɔngɔ diko lo lɔhɔmbɔ la la Babilɔna. Lo mbala yakɔ hiende, Nzambi akatshungola wodja ande. Kânga mbala hiende yakatshungola Nzambi ase Isariyɛlɛ shɔ yakahombe mbâtshutshuya dia vɔ mbɔsa lokombo lande oko ekila.—Adia Etumbelu 20:7; Romo 2:23, 24.
18. Lande na kɔsayɛ dia mɛmba lokombo laki Nzambi ekɔ tshondo ya diɛsɛ?
18 Ngasɔ mbakokadiɔ mbutama ndo lo kɛnɛ kendana l’Akristo wa mɛtɛ wambotshungɔma ɛlɔ kɛnɛ oma lo pɛkato la nyɔi. Sho pombaka sala la wolo aso tshɛ dia nsɛna lo yoho yɔtɔnɛ la dikambo dia ntondo dialɔmbama lo dɔmbɛlɔ di’ɛnyɛlɔ diata ɔnɛ: ‘Lokombo layɛ lakidiame.’ (Mat. 6:9) Kana yimba lo lokombo la lotombo laki Nzambi pombaka totshutshuya dia sho monga la wɔma wa Nzambi. Ofundji w’Osambu 111 aki la kanyi y’ɔlɔlɔ lo kɛnɛ kendana la wɔma waki Nzambi, diakɔ diakandate ate: “Woma wa [Jehowa] weli etatelu ka yimba. Waku tshe watulamaka dikambu ne [wadjango ande], weko la ewu k’ololo.”—Osam. 111:10.
19. Kakɔna kayotɔsɛdingola lo sawo diayela?
19 Wɔma w’ɔlɔlɔ waki Nzambi wayotokimanyiya dia sho mpetsha kɛnɛ kele kɔlɔ. Vɔ wayotokimanyiya nto dia sho mbokoya waonga w’amɛna efula waki Nzambi wele l’Osambu 112 wayotɔsɛdingola lo sawo diayela. Osambu ɔsɔ mɛnyaka kɛnɛ kahombaso sala dia sho mbadiema l’atei wa miliyɔ y’anto wayonga la diɛsɛ dia tombolaka Nzambi pondjo pondjo. Nde mɛtɛ kokaka tombwama! “Lutumbu landi latutshikalaka pundju.”—Osam. 111:10.
Ambola wa kana la wɔ yimba
• Lande na kele Jehowa mbakoka dia sho mbôtombola kâmɛ?
• Naa waonga waki Jehowa wakɛnɛmɔma l’elimu ande?
• Ngande wɔsayɛ diɛsɛ diele la yɛ dia mɛmba lokombo la Nzambi?
[Osato wa lo lɛkɛ 20]
Oyango woleki woke wasanganaso mbala la mbala ele dia tombola Jehowa
[Osato wa lo lɛkɛ 23]
Ɛlɛmbɛ waki Jehowa tshɛ ndja oma l’atɔndɔ wa pondjo ndo wakokaso mbɛkɛ otema