Onde wɛ mbetawɔka dia Jehowa kôka ambola?
BIBLE kekɔ la nkama ya ambola wananda otema. Lo mɛtɛ, Jehowa Nzambi mbokaka anto ambola dia mbaetsha akambo wa mɛtɛ w’ohomba. Ɛnyɛlɔ, Jehowa akakambe la ambola efula etena kakandewola Kɛna dia nde ntshikitanya tokanyi ta kɔlɔ taki la nde. (Etat. 4:6, 7) Lo tena dikina, Jehowa akakambaka la dimbola ɔtɔi to ko onto ambosala kɛnɛ kɔ̂lɔmbande. Etena kakandoke Jehowa ambola ate: “Ayumutuma na? Ayututshwela na?” ɔprɔfɛta Isaya akakadimola ate: “Dim’one, untumi.”—Is. 6:8.
Yeso Ombetsha a Woke nde lawɔ akakambaka dimɛna la ambola. Ambola waki Yeso ndekana 280 fundama lo Evanjiliɔ. Kânga mbele lo diaaso dimɔtshi nde akakambe la ambola dia ndiha amɔnyɔdi ande enyɔ, mbala efula oyango waki la nde aki wa munanda etema w’ampokami ande dia vɔ nkana yimba l’ehomba awɔ wa lo nyuma. (Mat. 22:41-46; Joa. 14:9, 10) Woho akɔ wâmɛ mbele, ɔpɔstɔlɔ Paulo lakafunde abuku 14 wa lo Afundelo w’Akristo wa lo Grɛkɛ akakambe la ambola dia mbetawoya. (Romo 10:13-15) Ɛnyɛlɔ, mukanda wakandafundɛ Akristo wa la Rɔma wekɔ la lokema la ambola. Ambola waki Paulo wakatshutshuyaka ambadi ande dia vɔ nshihodia “wuki w’ongonyi wa yimba ndu wa ewu ka [Nzambi].”—Romo 11:33.
Kânga mbele ambola amɔtshi tshutshuyaka onto dia nde mbisha okadimwelo wa l’onyɔ, ambola akina tshutshuyaka onto dia nde nkana yimba dimɛna. Evanjiliɔ wekɔ la ambola efula wakakambe la Yeso watshutshuya onto dia nde nkana yimba dimɛna. Lo diaaso dimɔtshi, Yeso akewola ambeki ande ate: “Nyendi ololo, nyewo edya k’Afarise ndu edya ka Herode,” mbuta ate dionga diawɔ dia dungi pende ndo wetshelo awɔ wa kashi. (Mako 8:15; Mat. 16:12) Ambeki waki Yeso koshihodia kɛnɛ kakandawatɛ lo diaaso sɔ ko vɔ wakatatɛ mana lo woho wakawohɛ ndja la mapa. Tende woho wakakambe Yeso la ambola lo sawo dia lo tshena pe diakayele. Nde akawambola ate: “Ukundi wadjanyu lundju ne dia nyu nyaha la ma? Nyu nyatalimbitela, kuyanga mana fundu? Etema anyu wambuyala lunyu? Nyu la ashu, ku nyu hanyenyi? Nyu la atui, ku hanyuki? . . . Nyu nyatamani fundu utu?” Ambola waki Yeso waki l’oyango wa ambeki ande nkana yimba ndo nshihodia dimɛna ɛtɛkɛta ande.—Mako 8:16-21.
“Dimi layanga nkumbula embula”
Jehowa Nzambi akoke okambi ande Jɔbɔ ambola dia nɔngɔsɔla ekanelo kande. Lo mbôka ambola efula, Jehowa aketsha Jɔbɔ dia nde ekɔ ɛngɔ k’anyanya lo ndjaɛdika la Otungi ande. (Jobo tshap. 38-41) Onde Jehowa akalongamɛ dia Jɔbɔ mbisha okadimwelo wokɛma l’oseka dimbola tshɛ? Ndooko. Ambola wele oko: “Lendi akiye lam’akamahiki atshina wa kete?” waki l’oyango wa munanda tokanyi ndo nsaki yaki Jɔbɔ. L’ɔkɔngɔ wa nde mbɔpɔpa ambola asɔ, Jɔbɔ akatshikala onyɔ hwe. Nde akakadimola ate: “Aui akona wakukaluyami? Dimi lambufe lunya lami l’unyo.” (Jobo 38:4; 40:4) Jɔbɔ akoke kɛnɛ kakalange Jehowa mbotɛ ko akayakitshakitsha. Jehowa kombetsha Jɔbɔ tsho dia nde monga l’okitshakitsha, koko nde akalɔngɔsɔla ndo tokanyi tande. Lo woho akɔna?
Kânga mbaki Jɔbɔ “untu l’ololo ndu l’usimbwi,” tena dimɔtshi nde aki la tokanyi ta kɔlɔ. Elihu akashihodia tokanyi takɔ ko akawongola nɛ dia Jɔbɔ “akayayindja, kunyindja [Nzambi].” (Jobo 1:8; 32:2; 33:8-12) Ɔnkɔnɛ, ambola wakoke Jehowa Jɔbɔ wakalɔngɔsɔla ndo eokelo kande. Etena kakandasawolaka la Jɔbɔ lo ponganɛndji, Nzambi akate ate: “Akona oso ete sangweyu diami udjima la aui waha la ewu? Ukikitsha uya uku pami! Dimi layanga nkumbula embula, keli we unkaluya aui.” (Jobo 38:1-3) Lo nkamba la ambola, Jehowa akakotola yambalo ya Jɔbɔ lo lomba lande laha l’elelo ndo lo nkudu kande kele lo elimu ande wa diambo. Elembetshiyelo ɛsɔ wakakimanyiya Jɔbɔ dia nde ndjaɛkɛ lo elombwelo kaki Jehowa lo yoho yahandatasalaka. Woho wakoke Nzambi Kanga-Wolo-Tshɛ Jɔbɔ ambola aki dikambo dia mamba le nde.
Woho wakokaso mbetawɔ dia Jehowa tôka ambola
Kayotota dikambo diaso? Onde ndo sho mbakoka nkondja wahɔ oma lo ambola wele lo Bible? Eelo. Naka sho nkana yimba la ambola asɔ, kete tayokondja ɛtshɔkɔ efula wa lo nyuma. Ambola watshutshuya onto dia nkana yimba wele l’Ɔtɛkɛta wa Nzambi kimanyiyaka onto dia vɔ monga la shɛngiya ya wolo le nde. Lo mɛtɛ, ‘ɔtɛkɛta wa Nzambi wekɔ la wolo, vɔ kokaka nembetɛ tokanyi la nsaki ya l’otema.’ (Heb. 4:12) Koko dia sho ndeka nkondja wahɔ, sho pombaka mbɔsa dia Jehowa sho mbokande ambola asɔ. (Romo 15:4) Nyɛsɔ tɔsɛdingole bɛnyɛlɔ dimɔtshi.
“Umbadi wa kete tshe hatalaka la dialelu di’ololo uka?” (Etat. 18:25) Abarahama akoke Jehowa dimbola sɔ etena kakalangaka Nzambi ndanya osomba wa Sɔdɔma la Ngɔmɔra. Abarahama akate dia Jehowa hakoke nsala akambo wa kɔlɔ lo ndjaka anto w’ɛlɔlɔ kâmɛ l’anto wa kɔlɔ. Dimbola diaki Abarahama mɛnyaka dia nde aki la mbetawɔ ka nge lo losembwe laki Jehowa.
Ɛlɔ kɛnɛ, anto amɔtshi mbeyaka ndjaoka ambola lo kɛnɛ kendana la dombwelo diaki Jehowa diayaye, ɛnyɛlɔ oko waa na shikaa wayoka lo Aramangɛdɔna kana waa na wayolɔ. Lo dihole dia sho mbetawɔ dia ambola wa ngasɔ totshindja wɔɔngɔ, sho kokaka mbohɔ ambola waki Abarahama. Naka sho mbɔsa Jehowa oko Shɛso ka l’olongo kele ɔlɔlɔ ndo sho ndjaɛkɛ tshɛ lo losembwe ndo lo kɛtshi kande oko wakasale Abarahama, kete hatotoshisha wenya ndo wolo aso tshanana lo ndjakiyanya kana lo mbidjana tâmu.
“Untu akona l’atei anyu, lam’ayunduyakananya, ku ndi ayeya mbudia utali andi kubita otoi?” (Mat. 6:27) Etena kakandetshaka elui w’anto mbidja ndo ambeki ande, Yeso akakambe la dimbola sɔ dia mɛnya ohomba wa vɔ ndjaɛkɛ lo lonya laki Jehowa la ngandji. Nshi y’ekomelo ya dikongɛ di’akambo dia kɔlɔ nɛ telaka ekiyanu, koko naka sho mbidjaka yimba lɔkɔ wonya tshɛ, kete dui sɔ hadiototokimanyiya dia ntaloya nsɛnɔ yaso kana ndjilowanya.
Oyadi tekɔ lo ndjakiyanya lo dikambo diaso kana dia wanɛ wokaso ngandji, mbohɔ dimbola diaki Yeso sɔ koka tokimanyiya dia sho mɛna ekiyanu aso la sso di’ɔlɔlɔ. Diɔ koka tokimanyiya dia sho ntshika ndjakiyanya kana monga la tokanyi ta kɔlɔ, nɛ dia dui sɔ koka monga la shɛngiya ya kɔlɔ lo yimba, lo tokanyi ndo lo demba diaso. Oko wakatoshikikɛ Yeso, Shɛso lele l’olongo latoleshaka tofudu ta l’olongo ndo latɔlɔtshaka alɛmbɔlɛmbɔ wa lo dikambɔ mbeyaka dimɛna kɛnɛ keso l’ohomba.—Mat. 6:26-34.
“Untu mbeyaka nkitsha dja lu tulu kandi, ku ahondo andi hawutundo lumbi uka?” (Tuk. 6:27) Totshapita divwa ta ntondo ta lo dibuku dia Tukedi tekɔ la asawo wa tomondo wakasawola papa kɛmɔtshi l’ɔnande la pami dia mbosha lomba l’oshika. Dimbola dia la diko dingo mendanaka l’etombelo wa kɔlɔ w’oma lo loseka. (Tuk. 6:29) Naka tambɛna dia tekɔ lo mɛnyanya ngandji l’onto ɔmɔtshi aha l’oyango wa sho ntshukana kana tekɔ lo mbidja yimba lo awui wa mindo wa dieyanelo, dimbola dingo pombaka monga tshondo y’ɔhɛmwɛlɔ le so. Onto tshɛ kokaka ndjaoka dimbola dingo etena kahembamande dia nsala awui wa kɔlɔ. Diɔ mɛnyaka hwe ohomba wele la tɔndɔ diele lo Bible diayela nɛ: “Untu tshe ayuna diango diakandune”!—Ngal. 6:7.
“We na lalumbuya ukambi w’untu ukina?” (Romo 14:4) Lo mukanda wakandafundɛ ase Rɔma, Paulo akatɛkɛta di’ekakatanu ɛmɔtshi wakatombe l’etshumanelo ka lo ntambe ka ntondo. Akristo amɔtshi w’oma lo ahole wotshikitanyi ndo wakasɛnɛ l’ahole wotshikitanyi waki la mbekelo ka nomboshaka tɛdikɔ ndo etsha wa wanyawɔ ambetawudi. Dimbola diaki Paulo sɔ diakawaoholaka dia vɔ nongɔnaka lam’asawɔ ndo tshikɛ Jehowa ɔkɛndɛ wa nde nombosha.
Woho akɔ wâmɛ mbele, ekambi waki Jehowa wa nshi nyɛ ndja oma l’ahole tshɛ. Koko Jehowa ambototshumanya dia sho monga kâmɛ. Onde sho mbishaka lonya dia kâmɛ kɛsɔ monga? Naka sho sasɛka dia mɔnyɔla nkum’etema y’anangɛso l’akadiyɛso l’ɔtɛ wa yɛdikɔ mɔtshi yambowɔsa, kete ayonga dimɛna sho ndjaoka dimbola diaki Paulo diele la diko ndo.
Ambola watokimanyiya dia sho ndeka ndjasukanya la Jehowa
Bɛnyɛlɔ dingana dingo mɛnyaka dia ambola wele l’Ɔtɛkɛta waki Nzambi kokaka ntshutshuya onto dia nde ndjasɛdingola. Nsɛdingola avɛsa wele suke la divɛsa diofundami dimbola kokaka tokimanyiya dia sho mɛna woho wakokaso nkamba la diɔ l’akambo wele la so. Ndo naka sho mbadia Bible, kete tayɛna ambola akina wakoka tokimanyiya.—Enda kiombo yele lo lɛkɛ 14.
Mbetawɔ dia nkudu kele la ambola wele l’Ɔtɛkɛta waki Nzambi munanda etema aso ayotokimanyiya dia sho mbɔtɔnganyiya tokanyi ndo etema aso la mboka yaki Jehowa yosembwe. L’ɔkɔngɔ wa Jehowa mbôka ambola, Jɔbɔ akasuya ate: “Dimi lakukaka lukumu l’akambu aye lu atui, keli kakiane lambukena la ashu ami.” (Jobo 42:5) Eelo, Jehowa akakome Onto la mɛtɛ lo washo wa Jɔbɔ wate kana oko nde aki la ntondo kande. Ombeki Jakɔba akayolembetshiya dikambo sɔ ate: “Nyusukani le [Nzambi] ku ndi ayusukana le nyu.” (Jak. 4:8) Nyɛsɔ tetawɔ dia etenyi tshɛ ka l’Ɔtɛkɛta waki Nzambi, mbidja ndo ambola wele lɔkɔ, tokimanyiya dia sho mpama lo nyuma ndo ndeka mɛna Jehowa dimɛna dimɛna.
[Kiombo ya lo lɛkɛ 14]
Ngande wele ndjaoka ambola anɛ kokaka kokimanyiya dia wɛ mɛna akambo woho wawaɛna Jehowa?
▪ “Kakona kuleki ngenyangenya [Jehowa] lu elambu la elambu wa lutshumba, uku lu nkitanyia diui diandi?”—1 Sam. 15:22.
▪ “One lakatungi su, hena?”—Osam. 94:9.
▪ ‘Onde ekɔ ɔlɔlɔ onto ndjayangɛ lotombo?’—Tuk. 25:27.
▪ “Undi, ololo mbatshaye lam’umalaye aku?”—Jona 4:4.
▪ “Naka untu ayukundja andja tshe, la nshisha lumu landi, waho andi lend’ewo?”—Mat. 16:26.
▪ “Akona ayeya ntanganya uma lu ngandji ka Kristu na?”—Romo 8:35.
▪ “Engo kakona kele la ye, kakiye kunungula?”—1 Kor. 4:7.
▪ “Yanyi la udjima ukundi ewo pupu?”—2 Kor. 6:14.
[Osato wa lo lɛkɛ 15]
Wetshelo akɔna wakakondja Jobo oma lo ambola wakawoke Jehowa?