Apami le, onde nyu nɛmbɛka lowandji laki Kristo?
“Ote a pami tshe eli Kristu.”—1 KOR. 11:3.
1. Kakɔna kɛnya dia Jehowa kema Nzambi k’ofukutanu?
ENYELO 4:11 mbutaka ɔnɛ: “Khumesu la [Nzambi k]asu, we kukuki dia nungula lutumbu la kenemo la wulu, ne dia we kakatungi diango tshe. Dio diakatungama uma lu lulangu laye.” Oko wakandatonge diangɔ tshɛ, Jehowa Nzambi mbele Omboledi w’andja w’otondo ndo nde ekɔ la lowandji lâdiko dia ditongami diande tshɛ. Woho wele Jehowa ‘kema Nzambi k’ofukutanu koko ka wɔladi,’ kokaka mɛnama oma lo woho wokongɛmi nkumbo kande k’andjelo.—1 Kor. 14:33; Is. 6:1-3; Heb. 12:22, 23.
2, 3. a) Aki etongami kaki Jehowa ka ntondo? b) Dihole diakɔna diele la Ɔna l’enondo ɔsɔ lo mbɛdika la She?
2 La ntondo k’oseka ɛngɔ tshɛ tongama, ko Nzambi ambotongaka oma ko mɔmbɔkɔmbɔla. Etongami kande ka ntondotondo aki etongami ka lo nyuma kelamɛ ɔnɛ: “Diui” nɛ dia nde aki Yɛmb’awui yaki Jehowa. Oma lo tshimbo yande mbakatongama diangɔ dikina tshɛ. L’ɔkɔngɔ, nde akayoyaka la nkɛtɛ oko onto la kokele ndo akayelamɛka Yeso Kristo.—Adia Joani 1:1-3, 14.
3 Kakɔna kata Afundelo lo kɛnɛ kendana la dihole diele la Nzambi ndo diele la Ɔnande l’enondo? Lo wolo wa nyuma k’ekila, ɔpɔstɔlɔ Paulo akate ate: “Dimi nangaka nyu mbeya nyati: Ote a pami tshe eli Kristu, la ote a umuntu eli pami; la ote a Kristu eli [Nzambi].” (1 Kor. 11:3) Kristo ekɔ l’ɛse ka lowandji la She. Lowandji ndo okitanyiya ekɔ ohomba dia wɔladi monga l’atei wa ditongami diele la yimba ndo diaha ofukutanu monga l’atei adiɔ. Kânga ɔnɛ lele ‘diangɔ tshɛ diakatongama lo tshimbo yande’ nɔmbamaka dia nɛmbɛ lowandji laki Nzambi.—Kol. 1:16.
4, 5. Ngande wakayaoke Yeso lo kɛnɛ kendana la dihole diele la nde lo mbɛdika la nɛ diele la Jehowa?
4 Ngande wakayaoke Yeso lo kɛnɛ kendana la nɛmbɛ lowandji laki Jehowa ndo ndja la nkɛtɛ? Afundelo mbutaka ɔnɛ: “Kuyanga [Kristo Yeso] aki lu efanelu ka [Nzambi], ndi kunkana ati: Mbedima pupu la [Nzambi] eko engo ka dimi munda. Keli ndi akayanya uma lu lutumbu, akayala uku ukambi, akuto lu efanelu k’antu. Lam’akandayala uku untu, ndi akayakitshakitsha, akayala la ukitanyia edja ndu lu nyoi, ee, nyoi ka l’utamba [w’asui].”—Fil. 2:5-8.
5 Lo tena tshɛ, Yeso akayakitshakitshaka dia nsala lolango la She. Nde akate ate: “Dimi haleye ntsha nduku dikambu [lo dimɛ]. . . . Elumbwelu kami keli ololo, ne dia dimi halangi ntsha uku alangami, keli uku alanga one lakantumi.” (Joa. 5:30) Nde akate ate: “Dimi latutshaka akambu wat[ɔngɛnyangɛnyaka Papa] nshi tshe.” (Joa. 8:29) Oya l’ekomelo ka lɔsɛnɔ lande la la nkɛtɛ, Yeso akatɛ She lo dɔmbɛlɔ ate: “Dimi lakakutumbula la kete, lakashidiya ulimu wakayambisha wa ntsha.” (Joa. 17:4) Mbokɛmaka dia Yeso komonga l’okakatanu dia mbeya ndo mbetawɔ dia Nzambi ekɔ la lowandji lâdiko diande.
Okitanyiya waki la Ɔna otsha le She akawela ɛlɔlɔ efula
6. Waonga akɔna wa diambo wakakɛnɛmɔla Yeso?
6 Etena kakinde la nkɛtɛ, Yeso akakɛnɛmɔla waonga efula w’amɛna. L’atei wa waonga asɔ mbaki ndo ngandji k’efula kakandokaka She. Nde akate ate: “Dimi latulangaka Papa.” (Joa. 14:31) Nde akakɛnɛmɔla ngandji k’efula nto otsha le anto. (Adia Mateu 22:35-40.) Yeso aki la lɔsɛngɔ, akayadjaka lo dihole dia anto ndo nde komonga la otema wolo kana ndjaɔsa oko owandji. Nde akate ate: “Nyuyi le mi, nyu tshe watukambaka ndu weli la wetshu wa wulu, ku dimi layunyusha mumuya. Nyembe lokoho lami, nyeki akambu uma le mi. Ne dia dimi la memakana la ndjakitshakitsha l’utema, ku nyu nyayutana mumuya l’etema anyu, ne dia lokoho lami leko ololo, la ushiko ami weko usadi.” (Mat. 11:28-30) Anto wele oko ɛkɔkɔ wa lo nɔnga tshɛ, djekoleko wanɛ wahɛnyahɛnyama tanaka ekeketshelo k’efula oma lo lonto la dimɛna efula ndo lo losango lakeketsha laki Yeso.
7, 8. Lo ndjela Ɛlɛmbɛ, awui akɔna waki womoto laki la ɛkɛlɛlɔ ka dikila kopombaka nsala, ko Yeso akandasalɛ womoto ɔsɔ?
7 Tɔsɛdingole woho wakasalɛka Yeso wamato akambo. L’edja k’ɔkɔndɔ w’ana w’anto, apami efula wokosalɛka wamato akambo lo yoho ya kɔlɔ efula. Kɛsɔ mbakasalaka ewandji w’ɛtɛmwɛlɔ wa lo Isariyɛlɛ w’edjedja. Koko Yeso akalɛmiyaka wamato. Dikambo sɔ mɛnamaka hwe lo woho wakandasalɛ womoto laki la hemɔ ka ɔkɛlɛlɔ wa dikila ɛnɔnyi 12 w’etondo. “Ndi akasuwi wulu” le enganga efula ndo akamane diangɔ dia nde tshɛ le wɔ dia nde nkalangana. Kânga mbakandadje welo ɛsɔ tshɛ, “kandji kunkitakita nduku yema.” Lo ndjela Ɛlɛmbɛ, nde akɔsamaka oko onto lele mindo. Onto tshɛ lakawonandaka akakomaka nde lawɔ mindo.—Lew. 15:19, 25.
8 Etena kakoke womoto ɔsɔ dia Yeso ekɔ lo nkɔnɔla ase hemɔ, nde akɔtɔ l’atei w’olui w’anto wakadinge Yeso ndo akate ate: “Naka layunanda kuyanga ahondo andi atu, dimi layokono.” Nde akananda Yeso ko akakɔnɔ mbala kakɔ ɔtɔi. Yeso akeyaka dia womoto ɔsɔ takandahombe munanda ahɔndɔ ande. Koko nde kombohangwɛ. Yeso aki la lɔsɛngɔ otsha le nde. Nde akashihodia woho wakakoke womoto ɔsɔ ndjaoka l’ɔkɔngɔ wa nde disowɛ ɛnɔnyi efula la hemɔ ndo akashihodia dia nde aki l’ohomba w’efula w’ekimanyielo. La kɛtshi tshɛ, Yeso akawotɛ ate: “On’ami, mbetawo kaye kambukokonoya; utshu la ki, okono tshe uma lu hemo kaye.”—Mako 5:25-34.
9. Etena kakahembe ambeki waki Yeso nshimba ana w’akɛnda dia vɔ ndja le nde, Yeso akandasale?
9 Kânga ana w’akɛnda wakangɛnangɛnaka monga lale Yeso. Lo diaaso dimɔtshi, etena kakaye anto la ana w’akɛnda le Yeso, ambeki ande wakâshimbe, wafɔnya dia nde holanga dia ana mbofukutanya. Koko Yeso kɔmɛnaka akambo lo yoho shɔ. Ɔkɔndɔ wa l’Afundelo totɛka ɔnɛ: “Lam’akenyi Jesu dikambu so, ndi akuki kele; akawatela ati: Nyete tokendakenda wayi le mi, tanyâsikeki, ne dia diulelu dia [Nzambi] dieli dia antu uku vo.” Ndo nto, “ndi akâlele l’anya andi, akâtshokola, akawahe anya.” Yeso kombetawɔ tsho dia ana ndja le nde, koko nde akâlongola la wangasanu tshɛ.—Mako 10:13-16.
10. Ngande wakayongaka Yeso la waonga wakandakɛnɛmɔla?
10 Ngande wakayokomaka Yeso dia monga la waonga wakandakɛnɛmɔla lo lɔsɛnɔ lande lanɛ la nkɛtɛ? La ntondo ka nde ndja la nkɛtɛ oko onto, Yeso akasɛdingolaka kɛnɛ kakasalaka She l’olongo l’edja k’ɛnɔnyi heyama mbɛdika ndo nde akakondja wetshelo oma lɔkɔ. (Adia Tukedi 8:22, 23, 30.) Lam’akinde l’olongo, nde akɛnyi woho wakakambaka Jehowa la lowandji lande la ngandji tshɛ lâdiko dia ditongami Diande tshɛ ndo nde akawokoya. Otondonga Yeso kɔnɛmbɛka lowandji laki Jehowa, onde nde otokoka nsala dikambo sɔ? Nde akangɛnangɛnaka dia nkitanyiya She ndo Jehowa aki l’ɔngɛnɔngɛnɔ dia monga la Ɔna la ngasɔ. Lam’akinde lanɛ la nkɛtɛ, Yeso akakɛnɛmɔla waonga wa diambo waki She lele l’olongo lo yoho ya kokele. Ekɔ mɛtɛ diɛsɛ le so dia nkitanyiya Kristo, Ɔnɛ lakasɔnama oma le Nzambi dia monga Nkumekanga ka Diolelo dia l’olongo!
Tokoya waonga waki Kristo
11. a) Sho pombaka nsala la wolo dia mbokoya onto akɔna? b) Lande na kele apami wa l’etshumanelo mbahomba ndeka nsala la wolo dia mbokoya Yeso?
11 Anto tshɛ wa l’etshumanelo k’Akristo, djekoleko apami pombaka ntetemala mbidja welo dia mbokoya waonga waki Kristo. Oko wakatashidi ditɛkɛta, Bible mbutaka ɔnɛ: “Ote a pami tshe eli Kristu.” Oko wakokoya Kristo Nzambi ka mɛtɛ, ɔnɛ lele Ɔtɛ ande, Akristo w’apami pombaka nsala la wolo dia mbokoya Kristo, ɔnɛ lele ɔtɛ awɔ. Etena kakandakome Okristo, ɔpɔstɔlɔ Paulo akokoya Kristo. Nde akakeketsha wanyande Akristo ate: “Nyumbukuyaki, uku wukuyami Kristu.” (1 Kor. 11:1) Ndo ɔpɔstɔlɔ Petero akate ate: “Nyu nyaketama dia dikambu diako, ne dia Kristu akanyusuwela, akanyutshikela djimbitelu, dia nyu mbuyela lu wanya andi.” (1 Pet. 2:21) Dako dia mbokoya Kristo ndekaka mendana la apami l’ɔtɛ w’ɔkɔkɔ okina. Vɔ mbayokomaka dikumanyi kana ekambi wakimanyiya. Oko waki Yeso l’ɔngɛnɔngɛnɔ lo mbokoya Jehowa, Akristo w’apami wayoyala l’ɔngɛnɔngɛnɔ lo mbokoya Kristo ndo waonga ande.
12, 13. Ngande wahomba dikumanyi nsɛna la ɛkɔkɔ walamawɔ?
12 Dikumanyi dia l’etshumanelo k’Akristo wekɔ l’ɔkɛndɛ wa mbeka dia monga oko Kristo. Petero akasha dinondo kana dikumanyi dako diayela nɛ: “Nyulamaki ekoko wa [Nzambi] weli l’atei anyu. Nyuwalami, aha la khudu, keli la etema w’ongenongeno, uku eli lulangu la [Nzambi], aha dikambu di’ukundji, keli la yimba yolongoswami. Tanyahamelaki wane weli l’okongo anyu, keli nyuyali tulimbitelu t’ololo le ekoko.” (1 Pet. 5:1-3) Dikumanyi di’Akristo hawohombe monga la hiadi, nyanga dia mbahemɛ anto, mbidja ɛlɛmbɛ wa wodjadja kana monga awui wolo. Lo mbokoya ɛnyɛlɔ ka Kristo, vɔ salaka la wolo dia monga la ngandji, kɛtshi, okitshakitsha ndo la lɔsɛngɔ otsha le ɛkɔkɔ wakawawasha dia nama.
13 Wanɛ walɔmbɔla etshumanelo kema kokele ndo vɔ pombaka ntetemala mbeya dikambo sɔ. (Romo 3:23) Diakɔ diele, vɔ pombaka nkombola dia mbeka awui wendana la Yeso ndo mbokoya ngandji kande. Vɔ pombaka nkana yimba lo yoho yasalɛ Nzambi la Kristo anto akambo ndo nsala la wolo dia mbaokoya. Petero tokeketshaka ate: “Nyu tshe nyuyalotsha la ndjakitshakitsha, ne dia nkambanela, ne dia [Nzambi] atutunaka akanga w’utaku, keli atushaka wane wayakitshakitsha ngandji ka mamba.”—1 Pet. 5:5.
14. Polo lo yɛdikɔ yakɔna yahomba dikumanyi nɛmiya anto akina?
14 Etena kasalɛwɔ ɛkɔkɔ waki Nzambi akambo, apami wakasɔnama l’etshumanelo pombaka nkɛnɛmɔla waonga w’ɛlɔlɔ. Romo 12:10 mbutaka ɔnɛ: ‘Lo dikambo dia ngandji k’onto l’ɔnango, nyonge la lolango l’efula lam’asanyu. Lo kɛnɛ kendana la nɛmiyana, nyosha ɛnyɛlɔ.’ Dikumanyi la ekambi wakimanyiya nɛmiyaka anto akina. L’ɛnyɛlɔ ka Akristo tshɛ, apami asɔ ‘hawosale akambo la ewanu kana la kanyi ya ndjadja lo dihole dia ntondo, koko la okitshakitsha tshɛ, vɔ pombaka mbɔsa dia anto akina mbaleka.’ (Fil. 2:3) Lo mɛtɛ, wanɛ walɔmbɔla pombaka mbɔsa dia anto akina mbaleka. Lo nsala ngasɔ, apami wakasɔnama asɔ ndjelaka dako diaki Paulo diata ɔnɛ: “Shu wane weli la wulu, dieli lasu dia memba wutshu a wane weli weodu, aha dia shu ndjangenyangenya shu shame. Untu l’untu l’atei asu angenyangenya unyandi lu akambu weli ololo, weya mbûdia. Ne dia Kristu kundjangenyangenya ndame.”—Romo 15:1-3.
‘Nyosha wadɛnyu nɛmɔ’
15. Ngande wahomba waomi mbidjasɛ la wadɛwɔ?
15 Tɔsɛdingole kakianɛ dako diakasha Petero apami wambotshuka. Nde akafunde ate: ‘Nyu waomi, nyotetemale mbidjasɛ la wadɛnyu la ewo, nyowasha nɛmɔ oko alɔnga w’awomba wa wɔdu efula, mbuta ate wamato.’ (1 Pet. 3:7) Mbisha onto nɛmɔ kɛdikɛdi mbosha dilɛmiɛlɔ di’efula. Ɔnkɔnɛ, nyu waomi pombaka mbidja yimba lo tokanyi, ehomba ndo lo nango ya wadɛnyu koyanga mbakokawɔ monga la nango yotshikitanyi la yanyu. Ngasɔ mbahomba waomi mbidjasɛ la wadɛwɔ.
16. Naa ɔhɛmwɛlɔ washa Ɔtɛkɛta wa Nzambi waomi lo kɛnɛ kendana la nɛmɔ diahombawɔ mbisha wadɛwɔ?
16 Lo mbutɛ waomi dia mbisha wadɛwɔ nɛmɔ, Petero kotshaka ɔhɛmwɛlɔ ɔnɛ: “Dombelo dianyu diatukushimbama.” (1 Pet. 3:7) Dui sɔ mɛnyaka hwe dia Jehowa mbidjaka yimba efula lo yoho yahomba omi mbidjasɛ la wadɛnde. Naka omi hasha wadɛnde nɛmɔ, kete alɔmbɛlɔ ande kokaka shimbama. Ndo nto, shi wamato ngɛnangɛnaka efula etena kɔsamawɔ la nɛmɔ oma le waomɛwɔ?
17. Polo lo yɛdikɔ yakɔna yahomba omi nanga wadɛnde?
17 Lo kɛnɛ kendana la mboka wadi ngandji, Ɔtɛkɛta wa Nzambi mbishaka alako wayela anɛ: “Dieli la waumi mbuka wadiewo ngandji uku wukawo alimba awo. . . . Nduku untu lahetsha dimba diandi, keli ndi atudileshaka, atudilamaka, uku Kristu la ekelizia. . . . Pami tshe ukaki wadendi ngandji uku ayaukandi ndame.” (Ef. 5:28, 29, 33) Polo lo yɛdikɔ yakɔna yahomba waomi nanga wadɛwɔ? Paulo akafunde ate: “Nyu waumi, nyulangi wadienyu, uku akalangi Kristu ekelizia, akandayakimo dikambu diato.” (Ef. 5:25) Eelo, omi pombaka mbetawɔ nkimɔ kânga lɔsɛnɔ lande dikambo dia wadɛnde oko wakakimɔ Kristo lɔsɛnɔ lande dikambo di’anto akina. Naka omi l’Okristo ayosalɛ wadɛnde akambo la ngandji, la dilɛmiɛlɔ ndo aha la lokaki, kete wadɛnde hatonga l’okakatanu dia nɛmbɛ lowandji lande.
18. Kakɔna kakimanyiya waomi dia vɔ mɛmba ɛkɛndɛ awɔ wa lo diwala dimɛna?
18 Etena katɛ Bible waomi dia mbisha wadɛwɔ nɛmɔ, onde tɔ mbalɔmbaka dia nsala kɛnɛ kewɔ kema l’akoka wa nsala? Kema, nɛ dia Jehowa hâlɔmbaki pondjo dia vɔ nsala kɛnɛ kahɛdimi l’akoka awɔ. Ndo nto, atɛmɔdi wa Jehowa kokaka nkondja wolo waheme tshɛ, mbuta ate nyuma k’ekila kaki Nzambi. Yeso akate ate: “Okone, naka nyu antu wa kolo mbeyaka mbisha an’anyu eshasha w’ololo, Shenyu le l’ulungu huleka mbisha wane wôlomba nyuma k’[ekila]?” (Luka 11:13) Lo alɔmbɛlɔ awɔ, waomi kokaka nɔmba dia Jehowa mbakimanyiya oma lo tshimbo ya nyuma k’ekila dia vɔ mbeya mbidjasɛ l’anto akina, mbidja ndo wadɛwɔ.—Adia Etsha 5:32.
19. Kakɔna kayotɔsɛdingola lo sawo diayela?
19 Lo mɛtɛ, apami wekɔ la ɔkɛndɛ wa wotsho wa mbeka woho wa nɛmbɛ lowandji laki Kristo ndo mbokoya lowandji lande. Ko kayotota dikambo dia wamato, djekoleko waa wadi? Sawo diayela diayɛnya woho wahombawɔ mbɔsa ɔkɛndɛ wele la wɔ lo yɛdikɔ yakɔshi Jehowa yendana la lowandji.
Onde wɛ âkohɔ?
• Naa waonga wa Yeso wahombaso mbokoya?
• Ngande wahomba dikumanyi nkɛndakɛnda la ɛkɔkɔ?
• Ngande wahomba omi mbidjasɛ la wadɛnde?
[Osato wa lo lɛkɛ 10]
Nyokoya Yeso lo mbɔsa anto akina la nɛmɔ