Onde sho mbishaka lonya dia nsanganya y’akristo monga kiɔkɔ y’ekeketshelo?
“Lam’ayunyusangana kame, . . . akambu tshe watshami dia mbudia antu.”—1 KOR. 14:26.
1. Lo ndjela 1 Koreto 14, naa oyango w’ohomba wele la nsanganya y’Akristo?
‘LOSANGANYA l’ɛlɔ lakatokeketshisha efula!’ Onde wɛ atataka ɛtɛkɛta wa ngasɔ ndoko lushi l’ɔkɔngɔ wa wɛ mbɔtɔ lo losanganya lɔmɔtshi lo Mbalasa ka Diolelo? Ndoko onyake! Kema dui dia diambo dia sho mbuta dia nsanganya ya l’etshumanelo yekɔ mɛtɛ kiɔkɔ y’ekeketshelo. Oko wakidiɔ lo nshi y’Akristo wa lo ntambe ka ntondo, oyango ɔmɔtshi w’ohomba wele la nsanganya yaso ɛlɔ kɛnɛ ele wa nkeketsha lonyuma l’anto tshɛ wakaye. Tende woho wakake ɔpɔstɔlɔ Paulo epole ɔsɛkɛ l’oyango wa lânde wele la nsanganya y’Akristo lo mukanda wa ntondo wakandafundɛ Akristo wa la Kɔrɛtɔ. Lo tshapita 14, nde akatɛkɛta mbala la mbala dia asawo tshɛ washama lo nsanganya ya l’etshumanelo pombaka monga l’oyango akɔ wâmɛ wa “mbudia ekelizia.”—Adia 1 Koreto 14:3, 12, 26.a
2. a) Ekeketshelo kalongolaso oma lo nsanganya kekɔ etombelo wa na? b) Dimbola diakɔna diayangaso nsɛdingola?
2 Sho mbeyaka dia ekeketshelo kalongolaso lo nsanganya ekɔ ntondotondo etombelo w’oma lo shɛngiya yele la nyuma kaki Nzambi. Diakɔ diele, sho tatshiyaka losanganya tshɛ la l’etshumanelo la dɔmbɛlɔ di’oma k’ɛse otema dialɔmbaso Jehowa Shɛso ka l’olongo dia nde ntshɔkɔla osanganelo aso lo tshimbo ya nyuma k’ekila. Koko, sho mbeyaka dia ose etshumanelo tshɛ kokaka mbisha lonya dia ekongelo ka nsanganya monga kiɔkɔ y’ekeketshelo le anto akina. Ko lâsɔ, kakɔna kakoka onto tshɛ la l’atei aso nsala dia nsanganya yasalema lomingu la lomingu lo Mbalasa ka Diolelo mongaka nshi tshɛ kiɔkɔ y’ekeketshelo ka lo nyuma?
3. Nsanganya y’Akristo yekɔ l’ohomba akɔna?
3 Dia nkadimola lo dimbola sɔ, tayanga nsɛdingola akambo amɔtshi wendana la nsanganya yaso wahomba wanɛ wayilɔmbɔla mbohɔka. Tayɔsɛdingola nto woho wakoka ose etshumanelo tshɛ mbisha lonya dia nsanganya monga kiɔkɔ y’ekeketshelo le anto tshɛ wakaye. Dikambo sɔ diekɔ ohomba efula le so nɛ dia nsanganya yaso yekɔ ekila. Lo mɛtɛ, wɔtwɛlɔ ndo woshelo wa kɔmatɛrɛ lo nsanganya ekɔ akambo w’ohomba efula wendana la woho watɛmɔlaso Jehowa.—Osam. 26:12; 111:1; Is. 66:22, 23.
Losanganya lakalɔngɔswama dia mbekaka Bible
4, 5. Oyango akɔna wele la Wekelo wa Tshoto y’Etangelo?
4 Sho tshɛ kombolaka nkondja wahɔ w’efula oma lo Wekelo wa Tshoto y’Etangelo wasalema lomingu la lomingu. Ɔnkɔnɛ, dia nshihodia dimɛna oyango wa ntondo wele la losanganya lɔsɔ, nyɛsɔ tovusole etshikitanu ɛmɔtshi wambosalema lo Tshoto y’Etangelo ndo lo asawo wa wekelo.
5 Ntatɛ oma lo numɛlɔ ka ntondo ka Tshoto y’Etangelo ya wekelo ya Ngɔndɔ ka ntondo 15, 2008, otshikitanu wa woke wakasalema lo lohoso la lâdiko. Onde wɛ akɛnyi otshikitanu akɔ? Enda dimɛna lo lohoso la lâdiko la periodikɛ kokimeyɛ l’anya. L’ɛse k’osato wa tshoto, sho mɛnaka sango dia Bible kofwami. Sango diambokotshama sɔ mɛnyaka lande na kasalaso Wekelo wa Tshoto y’Etangelo. Yɔ tondjamaka dia tokimanyiya dia sho mbeka Bible. Eelo, lo Wekelo wa Tshoto y’Etangelo wasalaso lomingu la lomingu, Ɔtɛkɛta waki Nzambi ‘nembetshiyamaka’ ndo oko wakidiɔ lo nshi ya Nehemiya vɔ ‘mbishamaka kitshimudi.’—Neh. 8:8; Is. 54:13.
6. a) Otshikitanu akɔna wakasalema lo Wekelo wa Tshoto y’Etangelo? b) Kakɔna kahombaso namaka lo yimba lo kɛnɛ kendana l’avɛsa wofundjiwɔ ɔnɛ “adia”?
6 Lam’ele Bible mbele dibuku diaso di’oleki ohomba, otshikitanu okina wakasalema lo Wekelo wa Tshoto y’Etangelo. Avɛsa efula wa lo numɛlɔ ka wekelo fundama ɔnɛ “adia.” Sho tshɛ keketshamaka dia ndjela wadielo w’avɛsa asɔ wonya wadiemawɔ lo losanganya lo nkamba la Bible kaso hita. (Etsha 17:11) Lande na? Nɛ dia etena kɛnaso alako waki Nzambi lo Bible kaso hita, dikambo sɔ mongaka la shɛngiya ya wolo le so. (Heb. 4:12) Ɔnkɔnɛ, la ntondo k’avɛsa asɔ ndjadiema la dui dia wolo, ɔnɛ lalɔmbɔla losanganya pombaka mbisha ampokami tshɛ diaaso dia mbishola avɛsa akɔ ndo ndjela wadielo awɔ kâmɛ.
Taya l’etena k’efula ka nkɛnɛmɔla mbetawɔ kaso
7. Diaaso diakɔna diele la so etena kasalema Wekelo wa Tshoto y’Etangelo?
7 Koko, otshikitanu okina nto wakasalema lo asawo wa Tshoto y’Etangelo ya wekelo mendanaka l’otale w’asawo akɔ. L’ɛnɔnyi weke ka mbeta, asawo wa wekelo wamboleka susama. Ɔnkɔnɛ, etena kasalema Wekelo wa Tshoto y’Etangelo, wadielo w’edingɔ mbɔsaka paka etena ka tshitshɛ keto, etena kele wenya efula tshikalaka dia sho mbisha kɔmatɛrɛ. Mbokɛkama hwe dia taya la diaaso di’efula kakianɛ dia nsala wotelo wa lo sɛkɛ wa mbetawɔ kaso lo mbisha ekadimwelo lo ambola wofundami, lo mɛnya woho wa nkamba l’avɛsa, lo nkɔndɔla lo tshena pe akambo amɔtshi wakahomana la so wɛnya dia ekɔ dimɛna nkamba l’atɔndɔ wa lo Bible, kana lo toho tokina. Ndo nto, nyu pombaka mbɔsa minitɛ ngana dia nembetshiya esato.—Adia Osambu 22:22; 35:18; 40:9.
8, 9. Ɔkɛndɛ akɔna wele l’ɔnɔmbɔdi wa Wekelo wa Tshoto y’Etangelo?
8 Koko, dia ampokami nkamba la wenya wambowokotsha ɛsɔ dia mbisha kɔmatɛrɛ yotshikitanyi, vɔ pombaka ntɛkɛta lo tshena pe ndo ɔnɔmbɔdi pombaka mbewɔ ntɛkɛta efula wonya walɔmbɔlande Wekelo wa Tshoto y’Etangelo. Ko lâsɔ, kakɔna kakoka nkimanyiya ɔnɔmbɔdi dia nde monga la wɛdimo lam’asa kɔmatɛrɛ yashande la nyɛ yasha ase etshumanelo dia losanganya monga kiɔkɔ y’ekeketshelo le anto tshɛ?
9 Dia sho nkadimola dimbola sɔ, tɔsɛdingole ɛnyɛlɔ kɛnɛ. Wekelo wa Tshoto y’Etangelo wɔlɔmbwami dimɛna ekɔ oko olui w’alɛmbɔlɛmbɔ wangɛnyangɛnya washo. Oko wele olui w’alɛmbɔlɛmbɔ kengama l’alɛmbɔlɛmbɔ efula wotshikitanyi, mbele ndo Wekelo wa Tshoto y’Etangelo kengama la kɔmatɛrɛ efula yotshikitanyi. Ndo oko wotshikitanyi dɛmbɔlɛmbɔ la dɛmbɔlɛmbɔ lo woke ndo lo kulɛrɛ, mbele kɔmatɛrɛ yashama lo losanganya ntshikitana l’otale ndo lo yoho yoshamiyɔ. Ko, ɔkɛndɛ akɔna wele l’ɔnɔmbɔdi? Kɔmatɛrɛ yashande lo pai yekɔ oko tɔlɛmbɔlɛmbɔ ta totshitshɛ takotshama la diewo tshɛ dia nsunganya olui w’alɛmbɔlɛmbɔ. Tɔlɛmbɔlɛmbɔ ta totshitshɛ tɔsɔ hatahemɛ alɛmbɔlɛmbɔ akina, koko tɔ sunganyaka kulɛrɛ ndo kimanyiyaka dia olui w’alɛmbɔlɛmbɔ nkakatana kâmɛ. Woho akɔ wâmɛ mbele, ɔnɔmbɔdi la dia mbohɔka dia ɔkɛndɛ ande bu wa mbahemɛ anto akina la kɔmatɛrɛ yande, koko dia nkeketsha kɔmatɛrɛ yasha ase etshumanelo. Eelo, naka kɔmatɛrɛ yotshikitanyi yasha ase etshumanelo ndo kɔmatɛrɛ ya lo pai yasha ɔnɔmbɔdi la diewo tshɛ nsanganyema, kete yɔ yayokenga olui w’alɛmbɔlɛmbɔ w’amɛna wayɔngɛnyangɛnya ampokami tshɛ.
“Tukimoki ulambu wa mandulaka [Nzambi] nshi tshe”
10. Ngande wakɔsaka Akristo wa lo ntambe ka ntondo nsanganya ya l’etshumanelo?
10 Elembetshiyelo wakasha Paulo wendana la nsanganya y’Akristo watanaso lo 1 Koreto 14:26-33 toshaka kanyi ya woho wakalɔmbwamaka nsanganya shɔ lo ntambe ka ntondo. Etena kakandalembetshiyaka avɛsa asɔ, nomb’ewo kɛmɔtshi k’awui wa lo Bible akafunde ate: “Dikambo diakaleke nkotola yambalo yami lo kɛnɛ kendana la nsanganya yakasalemaka lo Ɔtɛmwɛlɔ wa ntondo ele woho wakɔsaka anto suke la tshɛ dia mbisha kɔmatɛrɛ ekɔ tshondo ya diɛsɛ ndo didjango le wɔ. Apami kondjaka [l’ɔtɛmwɛlɔ] la kanyi ya ndjohokamɛ kana ndjolongola tsho, koko wakayaka ndo la kanyi ya ndjokimɔ.” Mɛtɛ, Akristo wa lo ntambe ka ntondo wakɔsaka nsanganya ya l’etshumanelo oko waaso wa vɔ ndjɔkɛnɛmɔla mbetawɔ kawɔ.—Romo 10:10.
11. a) Kakɔna kakimanyiya efula dia nsanganya monga kiɔkɔ y’ekeketshelo, ndo lande na? b) Alako akɔna wahombaso nkamba la wɔ dia ndowanya kɔmatɛrɛ yashaso lo nsanganya? (Enda nɔtɛ ka l’ɛse ka dikatshi.)
11 Nkɛnɛmɔla mbetawɔ kaso lo nsanganya kimanyiyaka efula dia “mbudia ekelizia.” Lo mɛtɛ, toyashikikɛ dia oyadi kânga ambeta ɛnɔnyi efula wɔtɔso lo nsanganya, yɔ yayotetemala monga kiɔkɔ y’ɔngɛnɔngɛnɔ le so naka sho mpokamɛka kɔmatɛrɛ yasha anangɛso l’akadiyɛso. Sho munandemaka efula lo mboka ekadimwelo w’oma k’ɛse otema washa opalanga ɔmɔtshi wele osekaso ombetawudi lele la kɔlamelo; sho keketshamaka etena katewola ekumanyi kɛmɔtshi katoka ngandji ndo sho ngɛnangɛnaka etena kasha ɔna dikɛnda kɔmatɛrɛ kakɛnɛmɔla ngandji ka shikaa kokande Jehowa. Mbokɛmaka hwe dia, etena kashaso kɔmatɛrɛ, sho tshɛ mbishaka lonya dia nsanganya y’Akristo monga kiɔkɔ y’ekeketshelo.b
12. a) Wetshelo akɔna wakokaso nkondja oma l’ɛnyɛlɔ ka Mɔsɛ nde la Jeremiya? b) Ɔkɛndɛ akɔna wele la dɔmbɛlɔ lo woshelo wa kɔmatɛrɛ?
12 Koko, le akanga a diki, mbeyaka monga tshondo y’okakatanu dia vɔ mbisha kɔmatɛrɛ. Naka ngasɔ mbediɔ ndo lo dikambo diayɛ, kete wɛ kokaka nkondja ekimanyielo lo mbeya diaha wɛmɛ oto mbele l’okakatanu wa ngasɔ. Lo mɛtɛ, kânga ekambi wa kɔlamelo waki Nzambi wele oko Mɔsɛ nde la Jeremiya wakate hwe dia vɔ mbu la dikoka dia ntɛkɛta la ntondo k’anto. (Etum. 4:10; Jer. 1:6) Koko, oko wakakimanyiya Jehowa ekambi ande ɛsɔ wa lo nshi y’edjedja dia vɔ mbotombola lo sɛkɛ, nde ayokokimanyiya dia wɛ mbolambola elambo wa lotombo. (Adia Heberu 13:15.) Ngande wakokayɛ nkondja ekimanyielo kaki Jehowa dia wɛ nshidiya wɔma wele la yɛ wa mbisha kɔmatɛrɛ? Ntondotondo, lɔngɔsɔla nsanganya dimɛna. Oma lâsɔ, la ntondo ka wɛ ntshɔ otsha lo Mbalasa ka Diolelo, lɔmba Jehowa ndo sɛngasɛngande dia nde kosha dihonga dia wɛ tosha kɔmatɛrɛ. (Fil. 4:6) Lam’ele kɛnɛ kalɔmbayɛ mbɔtɔnɛka la “lulangu landi,” wɛ kokaka monga l’eshikikelo dia Jehowa ayokadimola dɔmbɛlɔ diayɛ.—1 Joa. 5:14; Tuk. 15:29.
Nsanganya yekɔ l’oyango wa sho ‘mbodiana, keketshana ndo sambana’
13. a) Shɛngiya yakɔna yahomba monga la nsanganya yaso le anto wakaye lɔkɔ? b) Dimbola diakɔna di’ohomba efula diahomba dikumanyi ndjaoka?
13 Paulo akate dia oyango ɔmɔtshi w’ohomba wele la nsanganya ya l’etshumanelo ele wa ‘mbodia, nkeketsha ndo nsamba’ wanɛ tshɛ wakaye.c (1 Kor. 14:3) Ngande wakoka dikumanyi di’Akristo ndjashikikɛ dia asawo washawɔ lo nsanganya sambaka ndo keketshaka anangɛwɔ l’akadiyɛwɔ? Dia nkadimola dimbola sɔ, nyɛsɔ tɔsɛdingola losanganya lɔmɔtshi lakasale Yeso yema tshitshɛ l’ɔkɔngɔ wa nde mbolɔ.
14. a) Akambo akɔna wakete la ntondo ka losanganya lakalɔngɔsɔla Yeso? b) Lande na kakahombe apɔstɔlɔ keketshama etena ‘kakaye Yeso le wɔ ndo kakandasawola la wɔ’?
14 Ntondotondo, tolembete akambo wakete la ntondo ka losanganya lɔsɔ. Yema tshitshɛ la ntondo ka Yeso ndjakema, apɔstɔlɔ ande “wakûtshiki, wakalawo” ndo oko wakadiatatami, vɔ tshɛ ‘wakadiangana onto l’onto otsha lakande.’ (Mako 14:50; Joa. 16:32) Oma lâsɔ, l’ɔkɔngɔ wa eolwelo kande, Yeso akelɛ apɔstɔlɔ ande wakakɔmɔ dia vɔ tɔtɔ lo losanganya lɔmɔtshi la lânde.d Ɔnkɔnɛ, “ambeki dikumi la otoi wakatshu la Ngalili, l’ukungu wakawatela Jesu.” Etena kakawakome lɛkɔ, ‘Yeso akaye le wɔ ndo akatatɛ nsawola la wɔ.’ (Mat. 28:10, 16, 18) Ohokanyiya woho wakahombe apɔstɔlɔ keketshama etena kakatatɛ Yeso nsawola la wɔ! Ko, kakɔna kakasawola Yeso la wɔ?
15. a) Awui akɔna wakasawola Yeso l’ambeki ande ndo awui akɔna wakinde kosawola la wɔ? b) Shɛngiya yakɔna yakonge la losanganya lɔsɔ le apɔstɔlɔ waki Yeso?
15 Yeso akatatɛ mbatɛ ɔnɛ: “Wakambisha wulu tshe.” Oma lâsɔ, nde akawasha ɔkɛndɛ ɔnɛ: “Nyutshu, nyete wedja tshe ambeki.” L’ekomelo, nde akâshikikɛ la wangasanu tshɛ ate: “Dimi leko la nyu nshi tshe.” (Mat. 28:18-20) Onde wɛ akalembete dui diaki Yeso kosala? Nde kopangwɛ apɔstɔlɔ ande ndo nde kokamba la losanganya lɔsɔ dia mbatɛ dia vɔ komonga l’eyango w’amɛna kana ndeka mbaɛndja onongo l’ɔtɛ wakɔlɛ mbetawɔ kawɔ lo tshanda mɔtshi. Koko, Yeso akâshikikɛ dia nde la She mbaokaka ngandji lo mbasha ɔkɛndɛ wa woke. Shɛngiya yakɔna yakonge la sawo diakasawola Yeso nde la apɔstɔlɔ ande? Vɔ wakôdiama, wakakeketshama ndo wakasambema woho ɔnɛ wele nshi ngana l’ɔkɔngɔ, vɔ ‘waketshaka anto ndo wakasambishaka lokumu l’ɔlɔlɔ.’—Etsha 5:42.
16. Ngande wokoya dikumanyi d’Akristo dia nshi nyɛ ɛnyɛlɔ ka Yeso etena kashawɔ asawo lo nsanganya yele kiɔkɔ y’ekeketshelo?
16 L’ɛnyɛlɔ ka Yeso, ɛlɔ kɛnɛ dikumanyi mbɔsaka nsanganya oko waaso wa nshikikɛ asekawɔ ambetawudi dia Jehowa mbaokaka ngandji ka shikaa. (Romo 8:38, 39) Oma lɔkɔ, l’asawo washawɔ lo nsanganya, dikumanyi salaka la wolo dia ndeka ntɛkɛta di’akambo w’ɛlɔlɔ wasala anangɛwɔ l’akadiyɛwɔ lo dihole dia mbika washo paka lo wɛɔdu awɔ. Vɔ hawokanɛ anangɛwɔ l’akadiyɛwɔ kɔlɔ. Koko, ɛtɛkɛta awɔ mɛnyaka dia vɔ mbɔsaka asekawɔ ambetawudi oko anto wôka Jehowa ngandji ndo walanga nsala kɛnɛ kele ɔlɔlɔ. (1 Tes. 4:1, 9-12) Lo mɛtɛ, tena dimɔtshi dikumanyi kokaka mbisha dako dimɔtshi dia mingola etshumanelo k’otondo, koko naka anto angana anto mbele l’ohomba wa mingɔma, kete ayoleka dimɛna mbisha anto wendana la dikambo sɔ alako lo shɔpɔ. (Ngal. 6:1; 2 Tim. 2:24-26) Etena kalakawɔ etshumanelo k’otondo, dikumanyi pombaka ndjadjɛ oyango wa mandola ase etshumanelo etena tshɛ kele dui sɔ ohomba. (Is. 32:2) Vɔ salaka la wolo dia ntɛkɛta woho ɔnɛ wele l’ekomelo ka nsanganya anto tshɛ wakɔtwɛ mboka dia wambokeketshama.—Mat. 11:28; Etsha 15:32.
Nsanganya yaso yekɔ kiɔkɔ y’esambelo
17. a) Lande na kele ekɔ ohomba efula dia nsanganya yaso monga kiɔkɔ y’esambelo? b) Kakɔna kakokayɛ nsala dia nsanganya monga kiɔkɔ y’ekeketshelo? (Enda kiombo yele l’ɔtɛ a dui ɔnɛ: “Awui dikumi wa nsala dia nsanganya monga kiɔkɔ y’ekeketshelo le so ndo le anto akina.”)
17 Oko wamboleka andja waki Satana mpama otsha lo kɔlɔ, sho pombaka nsala kɛnɛ kahombama dia nsanganya yaso y’Akristo monga kiɔkɔ y’esambelo le anto tshɛ. (1 Tes. 5:11) Kadiyɛso kɛmɔtshi kakatondoya ohemba ɔmɔtshi wa wolo nde l’omɛnde atete edja mbohɔka ɔnɛ: “Le so, monga lo Mbalasa ka Diolelo aki oko monga l’anya w’ekokelo wa Jehowa. Lo wenya tshɛ wakiso lɛkɔ kâmɛ l’anangɛso l’akadiyɛso w’Akristo, takayaokaka oko tekɔ lo nkitsha wetsho aso tshɛ le Jehowa ndo taki la yema ya wɔladi wa l’etei k’otema.” (Osam. 55:22) Tambokombola dia wanɛ tshɛ wɔtɔ lo nsanganya keketshama ndo sambema woho akɔ wâmɛ. Dia sho nsala dikambo sɔ, nyɛsɔ totetemale mbisha lonya dia nsanganya yaso y’Akristo mongaka kiɔkɔ y’ekeketshelo.
[Nɔtɛ ya l’ɛse ka dikatshi]
a Akatatami di’akambo amɔtshi wakasalemaka lo nsanganya y’Akristo wa lo ntambe ka ntondo wakahombe komɛ. Ɛnyɛlɔ, nshi nyɛ ‘hatoyɔtɛkɛta l’ɛtɛkɛta ekina’ kana “mbuta akambu wahatayi.” (1 Kor. 13:8; 14:5) Kânga mbediɔ ngasɔ, alako waki Paulo tokimanyiyaka dia sho nshihodia woho wahomba salemaka nsanganya y’Akristo ɛlɔ kɛnɛ.
b Dia ntana awui akina wendana la woho wakokaso ndowanya kɔmatɛrɛ yashaso lo nsanganya, enda lo Tshoto y’Etangelo ya Ngɔndɔ ka divwa 1, 2003, lɛkɛ 19-22, lo Falase.
c Dia mɛnya otshikitanu wele lam’asa “nkeketsha” la “nsamba,” diksiɔnɛrɛ dimɔtshi (Vine’s Expository Dictionary of Old and New Testament Words) nembetshiyaka dia tshɛkɛta ya lo Grɛkɛ yokadimɔmi ɔnɛ “nsamba” mbelaka kanyi ya “monga la ngandji k’efula lo dihole dia [nkeketsha] tsho onto ɔmɔtshi.”—Ɛdika la Joa. 11:19.
d Ondo dia losanganya lɔsɔ mbakayɔtɛkɛtaka Paulo l’ɔkɔngɔ diko lo mbuta ɔnɛ Yeso “akene le anyasu wuleki kama tshanu.”—1 Kor. 15:6.
Ngande wayoyokadimola?
• Ohomba akɔna wele la nsanganya y’Akristo?
• Lande na kele kɔmatɛrɛ yashaso lo nsanganya kimanyiyaka dia “mbudia ekelizia”?
• Wetshelo akɔna wakokaso nkondja oma lo losanganya lakasale Yeso nde l’ambeki ande?
[Kiombo/Esato wa lo lɛkɛ 22]
AWUI DIKUMI WA NSALA DIA NSANGANYA MONGA KIƆKƆ Y’EKEKETSHELO LE SO NDO LE ANTO AKINA
Totayalɔngɔsɔdi: Naka sho teki akambo wayɔsɛdingɔma lo Mbalasa ka Diolelo, kete tayohokamɛ asawo wayoshama lo nsanganya la yambalo y’efula ndo vɔ wayonga la shɛngiya ya wolo le so.
Tɔtɔke lo nsanganya mbala la mbala: Lam’ele wɔtwɛlɔ wa lo nsanganya wa mbala la mbala keketshaka onto tshɛ lɔtɔ lɔkɔ, otanemelo aso ayokeketsha anto akina.
Tokomake la wonya: Naka sho mbidjasɛ la ntondo ka losanganya ntatɛ, kete tayonga etena kayembama osambo ndo kayosalema dɔmbɛlɔ di’etatelo, akambo wele etenyi kɛmɔtshi k’ɔtɛmwɛlɔ watɛmɔlaso Jehowa.
Totshɔke la dihɔmɔ tshɛ diahombama: Totshɔke la Bible ndo la ekanda ekina wayotokamba la so lo nsanganya dia sho ndeka nshihodia kɛnɛ kayɔtɛkɛtama.
Tewɔ akambo wekola yimba: Ɛnyɛlɔ, lo dihole dia sho mbadia awui wotofundewɔ lo telefɔnɛ wonya wa losanganya, sho mbeyaka ndjadia l’ɔkɔngɔ. Paka lo nsala ngasɔ mbayotetsha akambo aso lo dihole diahombama.
Toshake kɔmatɛrɛ: Etena kashaso kɔmatɛrɛ efula, mbayotoleka keketshana ndo mbodiana lo mbetawɔ.
Toshake kɔmatɛrɛ lo tshena pe: Dikambo sɔ mbishaka anto efula diaaso dia mbisha kɔmatɛrɛ.
Toshake asawo aso dimɛna: Naka wambotosha sawo lo Kalasa k’olimu wa teokrasi kana lo Losanganya l’olimu, toyalɔngɔsɔlɛ dimɛna, totadiohodi ndo tosale la wolo diaha mbetsha nsanganya lushi lakɔ.
Tândolake anto wakasha asawo kana wakasha kɔmatɛrɛ: Toshake wanɛ wakasha asawo kana kɔmatɛrɛ lo nsanganya losaka ndo towate dia takangɛnyingɛnyi kɛnɛ kakawasadi.
Toyaekesanyiya l’anto tshɛ: Mɔyɔ wa la wangasanu tshɛ ndo asawo wakeketsha la ntondo ndo l’ɔkɔngɔ wa nsanganya kimanyiyaka dia ɔngɛnɔngɛnɔ monga ndo dia wanɛ wakaye nkondja wahɔ.