Onde wɛ akeyaka?
Yeso akandalange mbuta etena kakandate ate kotshu la nde kilɔmɛtɛlɛ hiende?
▪ Lo Dako diande dia lɔɔka dia lo dikona, Yeso akadjanga ate: “Naka untu ambukokendjakendja kilometere otoi la wulu, kutshu la ndi kilometere hyendi.” (Mateu 5:41) Ampokami waki Yeso wakeyaka dia nde akatɛkɛtaka dia woho wakatshutshuyaka ewandji anto k’anto la wolo dia nkamba elimu ɛmɔ.
Lo ntambe ka ntondo T.D., ase Isariyɛlɛ wakalɔmbwamaka oma le ase Rɔma. Vɔ komengengaka dia ntshutshuya apami kana waa nyama la wolo dia mbakambɛ elimu kana mfundɛ ɛngɔ kekina tshɛ kakawɛnaka dia nkamba elimu wendana l’ewandji. Ɛnyɛlɔ, alembe w’ase Rɔma wakadjangɛ Simɔna k’ose Kurɛnɛ dia nde mɛmba otamba w’asui waki Yeso polo lo dihole diakawahombe tôdiaka. (Mateu 27:32) Elimu wa wolo ɛsɔ wakashaka pâ efula, anto efula kombaetawɔka ndo ase Juda wakɔsaka elimu ɛsɔ oko dui dia kɔlɔ efula.
Hateye etale ka ngande kakatshɔka anto wakawatshutshuyaka la wolo dia mɛmba eshikɔ wa wotsho. Koko ekɔ dui dia kandji efula, ndo vɔ kombetawɔka dia ndekanya kânga nna ɔtɔi lâdiko dia yɛdikɔ yakawâlɔmbɛ dia ntshɔ. Ɔnkɔnɛ, etena kakakeketshaka Yeso ampokami ande dia nkɛndakɛnda kilɔmɛtɛlɛ ka hende lo yoho ya didjidji, nde akawatɛka dia vɔ nsala elimu wakalɔmbaka ewandji waki la lotshungɔ la mbalɔmba aha la mbaomalɛ.—Mako 12:17.
Anasi latɛkɛtawɔ l’ɛkɔndɔ wa l’Evanjiliɔ akinde?
▪ L’etena kakawalomboshaka Yeso, Anasi (Ananiya) aki ‘ɔlɔmbɛdi wa lâdiko.’ (Luka 3:2; Joani 18:13; Etsha 4:6) Lo mɛtɛ, nde aki okilo waki Kayifasi ɔlɔmbɛdi wa lâdiko wa l’Isariyɛlɛ ndo ndamɛ akakambaka oko ɔlɔmbɛdi wa lâdiko oma l’ɔnɔnyi 6 kana 7 T.D. polo oya l’ɔnɔnyi 15 T.D., etena kakayowonyaka Valeruis Gratus owandji w’ase Rɔma oma lo dihole dia lâdiko. Kânga mbakidiɔ ngasɔ, oko wakinde ɔlɔmbɛdi wa lâdiko, Anasi akatetemala monga la shɛngiya ya wolo l’Isariyɛlɛ. Anande atanu ndo akilo ande w’apami wakayokamba vɔ lawɔ olimu w’ɔlɔmbɛdi.
L’etena kaki ase Isariyɛlɛ watatshu lo lɔhɔmbɔ, ɔlɔmbɛdi wa lâdiko akakambaka olimu ɔsɔ lɔsɛnɔ lande l’otondo. (Walelu 35:25) Koko, etena kakayɔlɔmbwamaka ase Isariyɛlɛ oma le ase Rɔma, nguvɛrnɛrɛ k’ase Rɔma mbakasɔnaka onto lakahombaka nkamba olimu w’ɔlɔmbɛdi wa lâdiko ndo ase Rɔma mbakadjaka ndo mbakanyaka nkumi ya dikanga oma lo lowandji. Ombewi w’ɛkɔndɔ Flavius Josèphe akate dia Kuriniyo nguvɛrnɛrɛ k’ase Rɔma kakolɛka la Suriya akanya Joazar oma l’olimu w’ɔlɔmbɛdi wa lâdiko oya lo ntambe 6 kana 7 T.D. ndo akadje Anasi lo dihole diande. Koko, mɛnamaka dia ewandji w’apanganu ɛsɔ wakasɔnɛ onto lakahombe monga ɔlɔmbɛdi w’oyoyo oma l’atei w’ɛlɔmbɛdi.
Nkumbo kaki Anasi kakeyamaka l’ɔtɛ wa lokaki ndo ɔngɔnyi w’efula waki lawɔ. Ondo vɔ wakakondja ɔngɔnyi ɔsɔ nɛ dia vɔ mbaki l’ɔkɛndɛ wa sombaka elambo wakalambɔmaka lo tɛmpɛlɔ oko benga, ɛkɔkɔ, esɔ ndo wanu. Joseph akate dia Ananiya ɔnaki Anasi, aki “l’ekambi waki komonga la losembwe, [wakakokaka] mbɔsa etenyi ka dikumi k’ɛlɔmbɛdi la wolo ndo wakakokaka nkɔmɔla onto tshɛ lakatonaka dia mbasha etenyi ka dikumi.”