Edimanyielo ka Jehowa kekɔ la shɛngiya yakɔna le yɛ?
‘Jehowa ekɔ Nzambi ka kɛtshi ndo ngandji ka mamba, kahoke nkɛlɛ esadi, kadimanyiya munga, kɔlɔ ndo pɛkato.’—ETOM. 34:6, 7.
KADIMOLA AMBOLA ANƐ
Kakɔna kakasale Jehowa etena kakasale Davidɛ nde la Manase pɛkato, ndo lande na?
Ngande wakakandola Jehowa akambo lo diɔtɔnganelo diaki lam’asande l’ase Isariyɛlɛ lo tshɛ kawɔ?
Kakɔna kahombaso nsala dia Jehowa todimanyiya?
1, 2. a) Waonga akɔna wakakɛnɛmɔlɛ Jehowa ase Isariyɛlɛ? b) Dimbola diakɔna diayotokadimola lo sawo nɛ?
LO NSHI ya Nɛhɛmiya, olui ɔmɔtshi w’ase Lɛwi wakate lo dɔmbɛlɔ diawɔ dia lo sɛkɛ dia watshɛwɔ “kununga” wadjango waki Jehowa. Koko mbala la mbala, Jehowa akayaɛnyaka dia nde ekɔ ‘Nzambi ka ngandji ndo kɛtshi, kahoke nkɛlɛ esadi ndo koludi tɔɔ la ngandji ka mamba.’ Jehowa akatetemala mɛnya ase Isariyɛlɛ wa lo nshi ya Nɛhɛmiya wakakalola lo nkɛtɛ yawɔ ya lôtɔ ɔlɔlɔ ande waheyama mbɛdika.—Nɛh. 9:16, 17.
2 Ɔmɔmɔ wa l’atei aso koka ndjambola ɔnɛ: ‘Edimanyielo ka Jehowa kekɔ la shɛngiya yakɔna le mi?’ Dia nkadimola dimbola sɔ, nyɛsɔ tɔsɛdingole kɛnɛ kakasalɛ Nzambi nkumekanga Davidɛ nde la nkumekanga Manase etena kakawasale pɛkato.
PƐKATO YA WEKE YAKASALE DAVIDƐ
3-5. Ngande wakayokoma Davidɛ lo nsala pɛkato ya weke?
3 Kânga mbakandokaka Nzambi wɔma, Davidɛ akasale pɛkato ya weke, ɛnyɛlɔ loseka lakandasale la Batɛ-shɛba ndo woho wakandadiake Uriya w’omɛnde. Pɛkato yakandasale shɔ yakonge l’etombelo wa kɔlɔ efula le nde, le Uriya ndo le Batɛ-shɛba. Koko, woho wakangola Nzambi Davidɛ mɛnyaka dia nde ekɔ suke dia dimanyiya lo yɛdikɔ y’efula. Nyɛsɔ tende kɛnɛ kakatombe.
4 Davidɛ akatome alembe w’ase Isariyɛlɛ dia todinga Rabba, kapitalɛ k’ase Amɔna. Osomba ɔsɔ waki lo ɛstɛ ka Jɛrusalɛma suke l’ɔkɛdi wa Jɔrdana ndo wakangana la yɔ suke la kilɔmɛtrɛ 80. Etena kakinde la diko dia luudu lande la Jɛrusalɛma, Davidɛ akɛnyi Batɛ-shɛba ɔ̂ka ndo omɛnde komonga lawɔ. Ɔnkɔnɛ, nsaki yaki Davidɛ ya dieyanelo yakemɔ etena kakandendaka Batɛ-shɛba tɛɛ ko nde akatome anto dia vɔ toya la nde lakande ndo nde akayosala la nde loseka.—2 Sam. 11:1-4.
5 Etena kakeye Davidɛ dia Batɛ-shɛba ambotshɔ diemi, la mayɛlɛ tshɛ nde akasale dia Uriya nkalola la Jɛrusalɛma la kanyi ya nde ndjeyana la wadɛnde. Koko kânga mbakakalola Uriya, nde kotshɔ lakande ndo welo wa Davidɛ wakɔtɔ l’ashi. Ɔnkɔnɛ, nkumekanga Davidɛ akafundɛ Jɔaba owandji w’alembe ande ate: “Kukitsha Uriya lu dihuli diuleki ta wulu, kumo la le ndi.” L’ɔkɔngɔ wa Jɔaba nsala ngasɔ, Uriya akavu mbala kakɔ ɔtɔi lo ta oko wakakongɛ Davidɛ. (2 Sam. 11:12-17) Ngasɔ mbakayokoma nkumekanga Davidɛ lo nsala pɛkato ya weke, mbuta ate loseka ndo odiakelo.
DAVIDƐ AKATSHIKITANYA DIONGA DIANDE
6. Kakɔna kakasalɛ Jehowa Davidɛ etena kakandasale pɛkato, ndo kɛsɔ ɛnyatɔ lo dikambo dia Jehowa?
6 Lo mɛtɛ, Jehowa akɛnyi oseka kiambokambo tshɛ yakasalema, nɛ dia ndoko dui diakoka salema ko nde hɛnyi. (Tok. 15:3) Kânga mbakandayotshukaka Batɛ-shɛba, “dikambu diakatshi Davidi kongenyangenya [Jehowa].” (2 Sam. 11:27) Kakɔna kakasalɛ Nzambi Davidɛ l’ɔtɛ wa pɛkato ya weke shɔ? Nde akatome omvutshi Natana dia tɛnana la Davidɛ. Oko wende Nzambi kadimanyiya, mɛnamaka dia Jehowa akalangaka menda dia kana Davidɛ ekɔ la ndjatshumoya k’oma k’ɛse otema dia nde mbôka kɛtshi. Onde wɛ handandema oma lo woho wakasale Jehowa ngasɔ? Nde kotshutshuya Davidɛ dia mbishola pɛkato yakandasale, koko akatɛ Natana dia nde nkamba l’ɛnyɛlɔ kɛnya woke woke wa kɔlɔ kambosala Davidɛ. (Adia 2 Samuɛlɛ 12:1-4.) Ɔsɔ mɛtɛ aki yoho ya dimɛna yakakambe Jehowa la yɔ dia mbeya kɛnɛ kaki l’otema wa Davidɛ.
7. Kakɔna kakasale Davidɛ l’ɔkɔngɔ wa Natana nkamba l’ɛnyɛlɔ ka kanga ɔngɔnyi?
7 Nkumekanga Davidɛ akomala efula lo mboka kɛnɛ kakasale kanga ɔngɔnyi la lo ɛnyɛlɔ kakakambe la Natana ndo akate ate: “Uku eli [Jehowa] la lumu! dieli la pami kakatshi dikambu so ndjakema.” Davidɛ akatɛ Natana nto ɔnɛ kanga ɔngɔnyi ɔsɔ pombaka kaloyɛ kanga wola ɔkɔkɔ ande wakandɔ̂kɔsɔla. Oma lâsɔ, Natana akolɛ Davidɛ dindjɛyi diakɔ ate: “We keli untu ako.” Ndo nto, nde akatɛ Davidɛ ɔnɛ “yombo” hayotomɔ oma lo luudu layɛ, ase nkumbo kayɛ wayohomana la mpokoso ndo ɔnɛ wɛ ayoshama sɔnyi la ntondo k’anto l’ɔtɛ wa pɛkato yayɛ. L’ɔkɔngɔ wa nde mboka ɛtɛkɛta ɛsɔ, Davidɛ akandama kunya la lonyangu l’ɔtɛ wa kɛnɛ kakandasale ndo akasuya ate: “Dimi lakatshela [Jehowa] kolo.”—2 Sam. 12:5-14.
DAVIDƐ AKALƆMBƐ KO NZAMBI AKÔDIMANYIYA
8, 9. Ngande wɛnya Osambo 51 tokanyi ta Davidɛ t’oma k’ɛse otema, ndo wetshelo akɔna wakondjaso lo dikambo dia Jehowa?
8 Ɛtɛkɛta wele l’Osambo 51 wakayembaka nkumekanga Davidɛ oma lâsɔ, mɛnyaka dia nde akayatshumoya l’otema ɔtɔi. Osambo ɔsɔ wekɔ l’ɛtɛkɛta w’ɛsɛngɔsɛngɔ wakalɔmbɛ Davidɛ Jehowa ndo vɔ mɛnyaka dia nde kosuya tsho pɛkato yande, koko akayatshumoya l’otema ɔtɔi. Diɔtɔnganelo diaki lam’asande la Nzambi mbele dui diakaleke ohomba lo washo wa Davidɛ. Nde akasuya ate: “Dimi lakakutshela kolo weme.” Oma lâsɔ, nde akasɛngasɛnga Jehowa nto ate: “We [Nzambi], untungeli utema wa pudipudi, [ny]umumbisha lumu l’ololo. . . . Unkaluya lu ongenongeno wa panda kaye, unsukeli la utema wa lulangu.” (Osa. 51:1-4, 7-12) Onde ndo wɛ mbatodiholɛka Jehowa otema oko Davidɛ dia mbɔkɛnɛmɔlɛ nsaki yayɛ?
9 Jehowa kopandola Davidɛ oma lo etombelo wa kɔlɔ wa pɛkato yakandasale. Nde akahombe diɛnɛ lɔsɛnɔ lande l’otondo. Koko lam’ele Davidɛ aki la “sulu diambate [ndo] utema wa ndjakitshakitsha,” Jehowa akôdimanyiya. (Adia Osambo 32:5; Osa. 51:17) Nzambi Kanga-Wolo-Tshɛ akeyaka kɛnɛ kakakonya Davidɛ nde la Batɛ-shɛba dia nsala loseka. Lo dihole dia Jehowa mbisha toshushi t’ase Isariyɛlɛ lotshungɔ la fundɛ Davidɛ nde la Batɛ-shɛba nyɔi lo ndjela Ɛlɛmbɛ wa Mɔsɛ, nde ndamɛ akekama ko akoke Davidɛ la Batɛ-shɛba kɛtshi. (Lɛw. 20:10) L’ɔkɔngɔ wa nyɔi ka Davidɛ, Sɔlɔmɔna k’ɔnawɔ akayonga nkumekanga k’Isariyɛlɛ.—1 Ɛk. 22:9, 10.
10. a) Naa ɔkɔkɔ okina wakakoke Jehowa dimanyiya Davidɛ? b) Ahombaso nsala dia Jehowa todimanyiya?
10 Dui dikina ondo diakatshutshuya Jehowa dia nde dimanyiya Davidɛ ele woho wakadimanyiya Davidɛ Saolo. (1 Sam. 24:4-7) Jehowa ayotosalɛ akambo woho wasalɛso anto akina. Yeso akate ate: “Nyotshike nombosha diaha nyu nomboshama, nɛ dia woho walomboshanyu anto akina mbayowonyolombosha ndo nyu, ndo woho wasalɛnyu anto akina akambo mbayowonyosalɛ ndo nyu.” (Mat. 7:1, 2) Mbeya ɔnɛ Jehowa ekɔ suke dia todimanyiya pɛkato yaso tshɛ oyadi ya weke yele oko loseka kana ndjaka, tokeketshaka efula. Nde ayotodimanyiya paka naka sho lawɔ dimanyiyana, mbosholɛ pɛkato yaso ndo mbɔsa yɛdikɔ yaha ndjikalolɛ nto. Atshi wa pɛkato wayatshumoya l’otema ɔtɔi wayokondja “tena di’ekeketshelo” oma le Jehowa.—Adia Etsha 3:19.
MANASE AKASALE PƐKATO YA WEKE EFULA KOKO AKAYATSHUMOYA
11. Naa akambo wa kɔlɔ wakasale Manase lo washo wa Nzambi?
11 Tɔsɛdingole ɛnyɛlɔ kekina ka l’Afundelo kɛnya woho wele Jehowa suke dia dimanyiya lo yɛdikɔ y’efula. Ɛnɔnyi oko 360 l’ɔkɔngɔ wa Davidɛ mbolɛ, Manase akayokomaka nkumekanga ka Juda. L’edja k’ɛnɔnyi 55 wakandolɛ, akambo wa kɔlɔ ndo wa ngala wakakite dikuma ndo kɛsɔ mbakayotshutshuyaka Jehowa dia nde mbela elombwelo kande l’Isariyɛlɛ. L’atei w’akambo wa kɔlɔ wakandasale mbaki ndo diakelo diakandasalɛ Baala, woho wakandatɛmɔla “ului wa diango dia l’ulungu,” woho wakandatshumbe anande lo dja ndo woho wakandakeketsha anto dia vɔ ndjasha l’awui w’alɔhɔ. Bible mbutaka ɔnɛ: “Ndi akatatekoyaka ntsha kolo lu ashu wa [Jehowa] dia mbûkia kele.”—2 Ɛk. 33:1-6.
12. Ngande wakakalolɛ Manase Jehowa?
12 L’ekomelo a shimu, Manase akayɔtɔlamaka lo lokanu la Babilɔna. Etena kakinde lekɔ, nde akakane yimba la ɛtɛkɛta wakatɛ Mɔsɛ ase Isariyɛlɛ ɛnɛ: “Lam’ayunyuyala la asui, ndu lam’ayuya akambu ane tshe le nyu lu nshi yayayi, nyu nyayukalula le [Jehowa, Nzambi k]anyu, nyu nyayukitanyia diui diandi.” (Eoh. 4:30) Manase akakalolɛ Jehowa. Lo ngande? Nde “akayakitshakitsha efula” ndo “ak[a]lombe” Nzambi (oko wɛnyamidiɔ lo lɛkɛ 21). (2 Ɛk. 33:12, 13) Bible hɛnya ɛtɛkɛta shikaa wakakambe la Manase lo alɔmbɛlɔ ande otsha le Nzambi lo diaaso sɔ, koko lo yoho mɔtshi, vɔ kokaka monga oko wɛnɛ wakakambe la Davidɛ l’Osambo 51. Lo weho akɔ tshɛ, Manase akayatshumoya.
13. Lande na kakadimanyiya Jehowa Manase?
13 Kakɔna kakasale Jehowa etena kakɔlɔmbɛlɔ Manase? “[Jehowa] akawukela, aketawo osengosengo andi.” L’ɛnyɛlɔ ka Davidɛ lakasɛnɛ la ntondo kande, Manase akasuya munga yande ndo akayatshumoya l’otema ɔtɔi. Diakɔ mbakôdimanyiya Jehowa ndo mbakandôkaloya lo lowandji. Etombelo waki la dui sɔ ele, “Manase akalimbitela ati: [Jehowa kele Nzambi] ka mete.” (2 Ɛk. 33:13) Ande woho wandandemaso oma lo bɛnyɛlɔ dia la diko dingo diɛnya woho wadimanyiya Jehowa wanɛ wayatshumoya l’otema ɔtɔi lee!
ONDE EDIMANYIELO KA JEHOWA BU L’ELELO?
14. Kakɔna kakoka ntshutshuya Jehowa dia todimanyiya pɛkato?
14 Ɛlɔ kɛnɛ, ekambi waki Nzambi efula hawoyange edimanyielo kande etena kasalawɔ pɛkato ya weke oko wakayange Davidɛ nde la Manase. Koko, woho wakadimanyiya Jehowa nkumekanga hiende shɔ tɛnyaka dia nde ekɔ suke dia todimanyiya oseka pɛkato tshɛ naka sho ndjatshumoya l’otema ɔtɔi.
15. Lande na kataso ɔnɛ edimanyielo ka Jehowa kekɔ l’elelo?
15 Onde kɛsɔ nembetshiyaka ɔnɛ ndoko onyake Jehowa dimanyiyaka onto tshɛ lasala pɛkato? Ndoko aha ngasɔ. Nyɛsɔ tɛdike dionga diaki la Davidɛ nde la Manase la nɛ diaki l’atɔmbɔki w’ase Isariyɛlɛ ndo w’ase Juda. Nzambi akatome omvutshi Natana dia tɛnana la Davidɛ ndo mbosha diaaso dia nde ntshikitanya dionga diande. Davidɛ akakambe la diaaso sɔ la lowando tshɛ. Manase nde lawɔ, etena kakandatanema la ntondo k’ekakatanu wa wolo, nde akayatshumoya l’otema ɔtɔi. Koko ase Isariyɛlɛ ndo ase Juda kondjatshumoya kânga yema tshitshɛ. Diakɔ diakiwɔ kodimanyiyama oma le Jehowa. Mbala la mbala, Jehowa akakambe l’amvutshi ande dia mbakimanyiya dia vɔ ntshikitanya waonga awɔ. (Adia Nɛhɛmiya 9:30.) Kânga l’ɔkɔngɔ wa vɔ nkalola oma lo lɔhɔmbɔ la Babilɔna, Jehowa akatetemala nkamba l’amvutshi ande dia mbakimanyiya, ɛnyɛlɔ oko Ɛzɛra nde la Malaki. Koko etena kakasalaka ase Isariyɛlɛ akambo lo yoho yɔtɔnɛ la lolango laki Jehowa, vɔ wakongaka l’ɔngɛnɔngɛnɔ efula.—Nɛh. 12:43-47.
16. a) Naa etombelo wa kɔlɔ wakonge le ase Isariyɛlɛ tshɛ waki kondjatshumoya? b) Diaaso diakɔna diasha Jehowa tokanula tshɛ t’ase Isariyɛlɛ?
16 L’ɔkɔngɔ wa Yeso ndja la nkɛtɛ dia ndjokimɔ olambo ande wa tshungo wa kokele, Jehowa akatshikitanya yɛdikɔ yendana l’elambo wa lotshumba wa nyama. (1 Jni. 4:9, 10) Lam’akinde onto la nkɛtɛ, Yeso aki la kanyi ɔtɔi la Nzambi etena kakandate ate: “Jɛrusalɛma, Jɛrusalɛma, osomba wadiaka amvutshi ndo woka wanɛ wotomɛwɔ ave, ande mbala efula yakamalange nsanganya anayɛ kaamɛ woho watosanganyaka waale a nkɔkɔ anatɔ lo ahafu atɔ lee! Koko nyu konanga.” Oma lâsɔ, Yeso akakotsha ate: “Nyolonge, Nzambi ayokalɛ luudu lɔnɛ.” (Mat. 23:37, 38) Ɔnkɔnɛ, wodja wakalole tɔɔ l’atshi wa pɛkato waki kondjatshumoya ɔsɔ wakayɔhɛnyamaka la Isariyɛlɛ wa lo nyuma. (Mat. 21:43; Ngal. 6:16) Kayotota di’ase Isariyɛlɛ wa l’emunyi? Vɔ wayodimanyiyama ndo wayokama kɛtshi naka vɔ monga la mbetawɔ le Nzambi ndo l’olambo wa tshungo waki Yeso Kristo. Diaaso sɔ diayoshama ndo le wanɛ wakavu aha la ndjatshumoya lo pɛkato yawɔ koko wayolɔ dia ndjɔsɛna l’andja wambɛdiama.—Jni. 5:28, 29; Etsha 24:15.
KƐNƐ KAHOMBASO NSALA DIA JEHOWA TODIMANYIYA
17, 18. Kakɔna kahombaso nsala dia Jehowa todimanyiya?
17 Kakɔna kahombaso nsala dia Jehowa todimanyiya? Lo mɛtɛ, sho pombaka nsala akambo oko wakasale Davidɛ nde la Manase. Sho pombaka mbetawɔ di’atshi wa pɛkato mbeso, ndjatshumoya lo munga yaso, nɔmba Jehowa l’otema ɔtɔi dia nde todimanyiya ndo mbɔlɔmba dia nde tosha otema wa pudipudi. (Osa. 51:10) Naka tambosala pɛkato ka woke, kete sho pombaka nyanga ekimanyielo ka dikumanyi dia l’etshumanelo. (Jak. 5:14, 15) Oyadi pɛkato tshɛ kakokaso nsala, ekɔ dui di’ekeketshelo dia sho mbeya ɔnɛ Jehowa ndamɛ akatɛ Mɔsɛ dia nde ekɔ “[Nzambi k]a ketshi ndu ngandji ka mamba, lahuki kele esadi, luludi too la ngandji ka shikaa la kolamelo; latukaka antu nunu nunu ngandji ka shikaa, latudimanyiaka wengiya, uhedia, la kolo.” Jehowa hatshikitanaka.—Etom. 34:6, 7.
18 Lo nkamba la wɛdikelo wokɛma hwe, Jehowa akalake ase Isariyɛlɛ wakayatshumoyaka dia nde ayowadimanyiya pɛkato yawɔ ndo oyadi yɔ yaki “tilili,” nde ayoyɛdia “wema uku pembe.” (Adia Izaya 1:18.) Shɛngiya yakɔna yele la edimanyielo ka Jehowa le so? Sho koka dimanyiyama tshɛ lo tshɛ oma lo pɛkato ndo lo wandja aso naka sho monga la lowando ndo ndjatshumoya l’otema ɔtɔi.
19. Kakɔna kayotɔsɛdingola lo sawo diayela?
19 Lam’ele Jehowa todimanyiyaka, ngande wakokaso mbôkoya lo diɔtɔnganelo diasaso l’anto akina? Ngande wakokaso mbewɔ mbekelo ka mombɛka wanɛ watosalɛ kɔlɔ tokumbɛkumbɛ ndo ngande wakokaso mbadimanyiya l’otema ɔtɔi? Sawo diayela diayotokimanyiya dia sho ndjasɛdingola ndo ndeka mbokoya Jehowa lele “ololo [ndo l]atetawoka nyimanyia antu kolo.”—Osa. 86:5.
[Osato wa lo lɛkɛ 21]
[Osato wa lo lɛkɛ 23]
[Osato wa lo lɛkɛ 24]
Diɛsɛ l’edimanyielo ka Jehowa, Manase akayokalolaka lo lowandji la Jɛrusalɛma