Enda lɔngɛnyi layɛ ɔlɔlɔ lo nshi y’ekomelo nyɛ
“Lɔngɛnyi la kɔlɔ ndanyaka mbekelo y’ɛlɔlɔ.”—1 KƆRƐTƆ 15:33.
1. Lo tena diakɔna diasɛnaso?
TEKƆ lo nsɛna lo “tena dia paa dia wolo mbikikɛ.” Oma ko 1914, etena kakatatɛ “nshi y’ekomelo,” akambo wa l’andja ɔnɛ wakaleke ntshɔ otsha lo kɔlɔ ndeka woho wakiwɔ ntondo. (2 Timɔte 3:1-5) Ndo sho koka monga l’eshikikelo di’akambo wa l’andja ɔnɛ wayotetemala ntshɔ otsha lo kɔlɔ, nɛ dia prɔfɛsiya ya lo Bible mbutaka dia “anto wa kɔlɔ ndo akanga wa lokeso wayoleka mpama lo kɔlɔ.”—2 Timɔte 3:13.
2. Weho akɔna w’ɔkɔkwɛlɔ wa demba wangɛnangɛna anto efula? (Enda osato wele lo mbɔtwɛlɔ.)
2 Dia nkɔkɔla demba, anto efula ɛlɔ kɛnɛ mendaka kana salaka awui wa ngala, wa mindo, wa maji ndo wele la diɔtɔnganelo l’ɛdiɛngɛ. Ɛnyɛlɔ, Ɛtɛrnɛtɛ, dikongelo dia televisiɔ, filmɛ, abuku, ndo tojurnalɛ mbala efula konyaka di’anto mbɔsa oko akambo wa ngala ndo wa mindo wa dieyanelo mbetawɔmaka. L’ahole amɔtshi lɛɛta ambosha lotshungɔ l’awui amɔtshi wa kɔlɔ waki kombetawɔmaka ntondo ko wetawɔma nshi nyɛ. Koko, kɛsɔ hɛnya dia Jehowa ekɔ lo mbetawɔ awui asɔ.—Adia Rɔmɔ 1:28-32.
3. Kakɔna kata anto efula lo dikambo dia wanɛ wasɛna lo ndjela atɔndɔ wa Nzambi?
3 Lo ntambe ka ntondo, dia nkɔkɔla demba anto wakendaka vɔ lawɔ awui wa ngala ndo wa mindo wa dieyanelo. Koko aha ambeki wa Yeso, nɛ dia vɔ wakasɛnaka lo yoho yɔtɔnɛ l’atɔndɔ wa Nzambi. Dui sɔ ‘diakambiyaka’ anto wakadinge. Etombelo akɔna waki la dui sɔ? Anto efula wakasɔkaka Akristo ndo wakayowahɛnyahɛnya. (1 Petero 4:4) Ɛlɔ kɛnɛ nto, anto efula fɔnyaka ɔnɛ wanɛ wasɛna lo ndjela atɔndɔ wa Nzambi wekɔ anto w’anyanya. Lo mɛtɛ, Bible tɔhɛmɔlaka ɔnɛ wanɛ wayela ɛnyɛlɔ ka Yeso Kristo “vɔ lawɔ wayɔhɛnyahɛnyama.”—2 Timɔte 3:12.
“LƆNGƐNYI LA KƆLƆ NDANYAKA MBEKELO Y’ƐLƆLƆ”
4. Lande na kahatahombe nanga andja ɔnɛ?
4 Naka sho nangaka nsala lolango la Nzambi, kete hatohombe nanga “andja ɔnɛ kana diangɔ dia l’andja ɔnɛ.” (Adia 1 Joani 2:15, 16.) Satana lele “nzambi k’andja ɔnɛ,” ekɔ lo nɔmbɔla andja ɔnɛ. Nde ekɔ lo nkamba la ɛtɛmwɛlɔ, mandji, atshunda w’amundji w’okanda, ndo tita sango dia minganyiya anto. (2 Kɔrɛtɔ 4:4; 1 Joani 5:19) Sho hatetawɔ sɛngiyama oma le andja ɔnɛ, diakɔ diele sho pombaka mbewɔ lɔngɛnyi la kɔlɔ. Bible tɔhɛmɔlaka hwe ɔnɛ: “Tanyokesamake. Lɔngɛnyi la kɔlɔ ndanyaka mbekelo y’ɛlɔlɔ.”—1 Kɔrɛtɔ 15:33.
5, 6. Waa na wahatahombe mbɔtɔnɛ la wɔ, ndo lande na?
5 Dia sho ntetemala nama diɔtɔnganelo dia dimɛna diasaso la Jehowa, hatohombe mbɔtɔnɛ l’onto tshɛ lasala akambo wa kɔlɔ. L’atei w’anto asɔ mbele ndo wanɛ wata dia wekɔ lo ntɛmɔla Jehowa, koko wekɔ lo ntona dia mbokitanyiya. Naka anto asɔ wambosala pɛkato ka woke ko hawoyatshumoya, sho pombaka ntshika dia mbekesanɛ la wɔ.—Rɔmɔ 16:17, 18.
6 Mbala efula, anto nangaka ngɛnyangɛnya angɛnyi awɔ ndo mbɔtɔnɛ lawɔ. Ko naka sho mbɔtɔnɛ la wanɛ wahakitanyiya Nzambi, kete sho koka ndjohembama dia nsala kɛnɛ kasalawɔ. Ɛnyɛlɔ, naka sho monga la diɔtɔnganelo dia ma ma la wanɛ wasala awui wa mindo wa dieyanelo, kete sho koka ndjowaokoya. Dui sɔ diambokomɛka anangɛso ndo akadiyɛso amɔtshi. Ndo wanɛ waki kondjatshumoya, wakatshanyema. (1 Kɔrɛtɔ 5:11-13) Dikambo dia wanɛ wahayatshumoya koka monga oko nɛ diakate Petero.—Adia 2 Petero 2:20-22.
7. Waa na wahombaso nsɔna dia monga angɛnyi aso wa ma ma?
7 Kaanga mbele sho nangaka mbokana l’onto tshɛ, hatohombe monga angɛnyi wa ma ma w’anto wahakitanyiya Nzambi. Ekɔ kɔlɔ k’efula dia Ɔmɛnyi wa Jehowa ɔmɔtshi membwana l’onto lele bu okambi wa Jehowa wa kɔlamelo wambobatizamaka. Mbetawɔma le Nzambi ndeka ohomba efula oleki mbetawɔma le anto wahawoke ngandji. Sho pombaka monga angɛnyi wa ma ma paka la wanɛ wasala lolango la Nzambi. Yeso akate ate: “Onto tshɛ lasala lolango la Nzambi mbele ɔnalengo, kadiyɛmi ndo mama.”—Makɔ 3:35.
Mbetawɔma le Jehowa ndeka ohomba efula oleki mbetawɔma le anto wahawoke ngandji
8. Shɛngiya yakɔna yakonge la lɔngɛnyi la kɔlɔ le ase Isariyɛlɛ w’edjedja?
8 Lɔngɛnyi la kɔlɔ komɛka paka lo kɔlɔ. Tɔshi ɛnyɛlɔ ka kɛnɛ kakakomɛ ase Isariyɛlɛ. La ntondo ka vɔ nkoma lo Nkɛtɛ ya daka, Jehowa akatawaewodi lo kɛnɛ kendana l’anto wakadjasɛka lɛkɔ. Nde akawatɛ ate: ‘Tokusamɛke tozambizambi tawɔ, tetawɔke dia tikambɛ ndo tokoyake ditshelo diawɔ. Koko wɛ pombaka tilanya ndo mpandjola mpingu yawɔ y’ɔtɛmwɛlɔ ya l’ave. Kanyokambɛke Jehowa Nzambi kanyu.’ (Etumbelu 23:24, 25) Koko, ase Isariyɛlɛ efula kokitanyiya wadjango waki Nzambi ndo vɔ wakayonga anto wele bu la kɔlamelo le nde. (Osambu 106:35-39) Etombelo akɔna waki la dui sɔ? L’ɔkɔngɔ diko, Jehowa akayotona wodja w’Isariyɛlɛ ndo akayɔsɔna etshumanelo k’Akristo dia monga ekambi ande.—Mateo 23:38; Etsha 2:1-4.
ONGA LA YEWO LO KƐNƐ KADƐYƐ NDO KENDAYƐ
9. Lande na kele tita sango ta l’andja ɔnɛ tekɔ waale?
9 Efula ka tita sango ta l’andja ɔnɛ, ɛnyɛlɔ dikongelo dia televisiɔ, sitɛ y’Ɛtɛrnɛtɛ, ndo abuku, koka nanya diɔtɔnganelo diasaso la Jehowa. Dihomɔ sɔ kɔnɔngɔswama dia nkimanyiya Okristo dia monga la mbetawɔ le Jehowa ndo lo alaka ande. Koko, diɔ nkeketshaka anto dia ndjaɛkɛ lo andja wa kɔlɔ waki Satana. Diakɔ diele, sho pombaka monga la yewo di’aha nsɔna dia menda, mbadia kana mpokamɛ oseka ɛngɔ tshɛ kakoka tokonya dia monga la “nsaki y’andja ɔnɛ.”—Tito 2:12.
10. Kakɔna kayokomɛ tita sango ta l’andja ɔnɛ?
10 Keem’edja nto, andja waki Satana ndo tita sango tawɔ ta kɔlɔ wayolanyema. Bible mbutaka ɔnɛ: “Andja ɔnɛ la nsaki yawɔ wekɔ lo tete, koko ɔnɛ lasala lolango la Nzambi tshikalaka pondjo.” (1 Joani 2:17) Woho akɔ waamɛ mbele, omembi w’esambo akembe ate: “Atshi wa kolo wayuhimbwama.” Oma laasɔ nde akakotsha ate: “Keli akanga a memakana wayukita kete, ndu wayongenangena la etshoko efula wa ki.” L’edja ka ngande? “Antu w’ololo wayukita kete, wayudjaseka loko pundju.”—Osambu 37:9, 11, 29.
11. Ngande watokimanyiya Nzambi dia ntetemala monga la kɔlamelo le nde?
11 Otshikitanyi l’andja waki Satana ɔnɛ, okongamelo wa Jehowa tokimanyiyaka dia sho nsɛna lo yoho yayotokonya lo lɔsɛnɔ la pondjo. Yeso akalɔmbɛ Jehowa ate: “Dia vɔ nkondja lɔsɛnɔ la pondjo, vɔ pombaka keya wɛ Nzambi ɔtɔi ka mɛtɛ, la Yeso Kristo lakayatome.” (Joani 17:3) Jehowa kambaka la okongamelo ande dia tosha kɛnɛ tshɛ keso l’ohomba l’oyango wa sho mbeya. Ɛnyɛlɔ, tekɔ la periodikɛ efula, tobukubuku, abuku, tovidɛo, ndo awui wakadjama lo sitɛ k’Ɛtɛrnɛtɛ watokimanyiya dia ntetemala kambɛ Nzambi. Ndo nto, okongamelo ande kongɛka nsanganya mbala la mbala lo tshumanelo ndekana 110 000 tshɛ dia l’andja w’otondo. Kɛnɛ kekaso oma lo Bible lo nsanganya shɔ ndo lo nsanganya ya weke keketshaka mbetawɔ kaso le Jehowa ndo lo alaka ande.—Hɛbɛru 10:24, 25.
TSHUKANA “PAKA LO NKUMADIƆNDJƆ”
12. Lembetshiya didjango dia lo Bible diata dia ntshukana “paka lo Nkumadiɔndjɔ.”
12 Akristo walanga ntshukana pombaka monga la yewo y’efula lo kɛnɛ kendana la wanɛ walangawɔ nsɔna dia membwana la wɔ. Ɔtɛkɛta wa Nzambi tɔhɛmɔlaka ɔnɛ: “Tanyongake la diɔtɔnganelo dia ma ma la wanɛ wele bu ambetawudi. Nɛ dia diɔtɔnganelo diakɔna diele lam’asa akambo w’ɛlɔlɔ la akambo wa kɔlɔ? Kana losambi lakɔna lele lam’asa osase la wodjima?” (2 Kɔrɛtɔ 6:14) Bible mbutɛka ekambi wa Nzambi dia ntshukana “paka lo nkumadiɔndjɔ,” mbuta ate ntshukana paka la onto lamboyakimɔka, lambobatizamaka ndo lasɛna lo ndjela atɔndɔ wa Jehowa. (1 Kɔrɛtɔ 7:39) Lam’atshukanayɛ l’onto looka Jehowa ngandji, wɛ ayonga l’olonganyi wayokokimanyiya dia ntshikala la kɔlamelo le Nzambi.
Lam’atshukanayɛ l’onto looka Jehowa ngandji, wɛ ayonga l’olonganyi wayokokimanyiya dia ntshikala la kɔlamelo le Nzambi
13. Didjango diakɔna diakasha Jehowa ase Isariyɛlɛ lo dikambo dia tshuki?
13 Jehowa mbeyaka kɛnɛ koleki dimɛna le so, ndo didjango diande dia ntshukana “paka lo Nkumadiɔndjɔ” bu dui di’oyoyo. Ɛnyɛlɔ, tɔsɛdingole kɛnɛ kakatɛ Jehowa ase Isariyɛlɛ lo dikambo di’anto waki kombokambɛka. Lo tshimbo ya Mɔsɛ, nde akawadjangɛ ate: ‘Tanyodjake sheke ya tshukanaka la wɔ. Tanyotshukanyake ananyu wa wamato le anawɔ w’apami ndo tanyotshukɛke ananyu w’apami anawɔ wa wamato. Nɛ dia vɔ wayokadimola ananyu oma le mi dia vɔ ntshika ndjelami ko vɔ kambɛ nzambi nkina, ko Jehowa ndjonyomalɛ nkɛlɛ k’efula ndo ndjonyoshila oshiki.’—Euhwelu k’Elembe 7:3, 4.
14, 15. Kakɔna kakakomɛ Sɔlɔmɔna l’ɔtɛ wakandanya didjango dia Jehowa yimba?
14 Yema tshitshɛ l’ɔkɔngɔ wa Sɔlɔmɔna monga nkumekanga k’Isariyɛlɛ, nde akalɔmbɛ lomba, ndo Jehowa akookadimola lo dɔmbɛlɔ diande. Diakɔ diele, Sɔlɔmɔna akayokoma ɔnɔmbɔdi wa lokumu wa lomba ndo wakasale akambo wa diambo lo wodja. L’ɔkɔngɔ diko, nkumekanga ka womoto ka Shɛba akayambiyama efula lo menda lomba laki la Sɔlɔmɔna ko akawotɛ ate: ‘Lomba layɛ ndo ɔngɔnyi ayɛ ndeka kɛnɛ kakamoke la fwa.’ (1 Khumi ya Dikanga 10:7) Koko, ɛnyɛlɔ ka Sɔlɔmɔna tetshaka nto etombelo wakoka monga naka onto minya wadjango wa Nzambi yimba ndo naka onto ntshukana l’onto lahakambɛ Jehowa.—Undaki 4:13.
15 Kaanga mbele Jehowa akawɔtshɔkɔla, Sɔlɔmɔna kondjotetemala nkitanyiya didjango diaki Nzambi diokɛma hwe. Sɔlɔmɔna ‘akalange wamato efula w’ase wedja ekina’ waki kokambɛka Jehowa, ndo yema yema nde akayonga la wadi 700 ndo eseka 300. Etombelo akɔna waki la dui sɔ? Etena kakayonga Sɔlɔmɔna osombe, ‘wadiɛnde wakakotola otema ande dia ndjela tozambizambi tokina, ko . . . Sɔlɔmɔna akasale kɛnɛ kaki kɔlɔ lo washo wa Jehowa.’ (1 Khumi ya Dikanga 11:1-6) Lɔngɛnyi la kɔlɔ lakonge la shɛngiya le nde ndo nde kondjotshikala la kɔlamelo le Jehowa. Naka dui sɔ diakakomɛ Sɔlɔmɔna, kete diɔ koka nkomɛ onto tshɛ. Diakɔ diele, hatohombe nkanyiya kaanga nkanyiya dia ntshukana la onto lahoke Jehowa ngandji!
16. Alako akɔna washa Bible onto tshɛ lakatshukana la olonganyi wele bu ombetawudi?
16 Ko kayotota naka onto ɔmɔtshi amboyonga ɔtɛmɔdi wa Jehowa etena kele nde ambotshukanaka la onto lele bu ombetawudi? Bible mbutaka ɔnɛ: “Nyu wadi nyetawɔ awui wa waomɛnyu, kele wanɛ wahakitanyiya ɔtɛkɛta wa Nzambi kawokitanyiya aha kaanga la mbatɛ dui diɛsɛ la lɔkɛwɔ la wadɛwɔ.” (1 Petero 3:1) Lo mɛtɛ, alako asɔ mendanaka ndo la omi lele wadɛnde bu ɔtɛmɔdi wa Jehowa. Ɔtɛkɛta wa Nzambi mbokɛmaka hwe: Onga omi kana wadi l’ɔlɔlɔ, ndo nkamba la atɔndɔ wa Nzambi lo diwala. Oma laasɔ, etena kayɛna olonganyi ayɛ dia wɛ ambotshikitanya lɔkɛwɔ layɛ dimɛna, nde koka mbetawɔ dia kambɛ Jehowa nde lawɔ. Kɛsɔ mbambɛna atshukanyi efula.
ƆTƆNƐ LA WANƐ WOKA JEHOWA NGANDJI
17, 18. Kakɔna kakakimanyiya Nɔa dia nshimbamɛ lo Mvula k’elola, ndo kakɔna kakakimanyiya Akristo wa lo ntambe ka ntondo dia nshimbamɛ lo elanyelo ka Jɛrusalɛma?
17 Angɛnyi wa kɔlɔ koka kɔsɛngiya di’aha wɛ nkitanyiya Jehowa, koko angɛnyi w’ɛlɔlɔ koka kokimanyiya dia monga la kɔlamelo le nde. Nɔa ekɔ ɛnyɛlɔ k’ɔlɔlɔ le so. Nde akasɛnaka lo etena kele ‘anto wakasal[aka] awui wa kɔlɔ efula la nkɛtɛ, ndo tokanyi t’etema awɔ tshɛ [tak]ɛlɛka otsha lo kɔlɔ keto nshi tshɛ.’ (Etatelu 6:5) Anto wakasalaka akambo wa kɔlɔ efula woho wele Jehowa akayɔsa yɛdikɔ ya ndanya andja wa kɔlɔ ɔsɔ. Koko, Nɔa akatshikitana la wɔ. Bible mbelɛka ɔnɛ ‘onto ɔlɔlɔ’ ‘lakakɛndakɛndaka la Nzambi ka mɛtɛ.’—Etatelu 6:7-9.
18 Nɔa kɔmbɔtɔka lɔngɛnyi l’anto waki kombokaka Jehowa ngandji. Nde la nkumbo kande wakayasha efula lo ɔsɛlɛlɔ wa waato ndo nde aki nto “osambisha w’akambo w’ɛlɔlɔ.” (2 Petero 2:5) Nɔa, wadɛnde, anande asato ndo wadɛwɔ waki la diɔtɔnganelo dia dimɛna lam’asawɔ. Vɔ wakasalaka akambo wakangɛnyangɛnyaka Nzambi, ko wakashimbamɛ lo Mvula k’elola. Sho tshɛ ɛlɔ kɛnɛ tekɔ tokanula tawɔ, diakɔ diele sho pombaka monga la lowando l’ɔtɛ wakakitanyiya Nɔa nde la nkumbo kande Jehowa ndo wakawatone lɔngɛnyi la kɔlɔ. Woho akɔ waamɛ mbele, Akristo wa lo ntambe ka ntondo kɔmbɔtɔ lɔngɛnyi l’anto waki kombokaka Jehowa ngandji. Vɔ wakokitanyiya ndo wakashimbamɛ etena kakalanyema Jɛrusalɛma lo 70 l’ɔkɔngɔ wa Yeso mbotɔ.—Luka 21:20-22.
19. Kakɔna kayotokimanyiya dia ntshikala la kɔlamelo le Jehowa?
19 L’ɛnyɛlɔ ka Nɔa ndo nkumbo kande, ndo Akristo wa lo ntambe ka ntondo, hatohombe mbɔtɔ lɔngɛnyi l’onto tshɛ lahoke Jehowa ngandji. Tekɔ la miliyɔ y’anangɛso la akadiyɛso wa kɔlamelo wakokaso nsɔna dia monga angɛnyi aso. Vɔ mbayotokimanyiya dia ‘nshikikala lo mbetawɔ’ lo tena dia wolo mbikikɛ nɛ. (1 Kɔrɛtɔ 16:13; Tukedi 13:20) Ohokanyiya yema ɔngɛnɔngɛnɔ wayonga dia nshimbamɛ l’ekomelo k’andja ɔnɛ wa kɔlɔ ndo nsɛna l’andja w’oyoyo waki Jehowa! Ɔnkɔnɛ, ekɔ mɛtɛ dui di’ohomba dia mbewɔ lɔngɛnyi la kɔlɔ oma ko kakianɛ!