“Somba mɛtɛ ndo tokisondjake pondjo”

1, 2. a) Naa dui dioleki ohomba lo lɔsɛnɔ layɛ? b) Naa akambo wa mɛtɛ wɔsaso la nɛmɔ, ndo lande na? (Enda esato wele lo mbɔtwɛlɔ.)

DUI diakɔna dioleki ohomba lo lɔsɛnɔ layɛ? Oko weso ekambi wa Jehowa, dui dioleki ohomba le so ele, diɔtɔnganelo diasaso la nde. Hatohombe pondjo diengola la ɛngɔ kekina tshɛ. Sho mbɔsaka nto akambo wa mɛtɛ wa lo Bible la nɛmɔ, nɛ dia vɔ tokimanyiyaka dia monga angɛnyi wa Jehowa.​—Kɔl. 1:9, 10.

² Jehowa ekɔ Ombetsha aso wa Woke, ɔnɛ latetsha akambo wa mɛtɛ efula w’amɛna l’Ɔtɛkɛta ande, Bible. Nde tetshaka ohomba wa lokombo lande ndo nde tetshaka awui wendana la waonga ande w’amɛna efula. Nde totɛka dia nde tolangaka efula, diakɔ diakandakimɔ lɔsɛnɔ l’Ɔnande la ngandji dikambo diaso. Jehowa tetshaka awui wendana la Diolelo dia Mɛsiya. Nde toshaka elongamelo ka lo nshi yayaye, oyadi ka ntshɔ l’olongo le akitami kana ka monga lo Paradiso la nkɛtɛ le “ɛkɔkɔ ekina.” (Jni. 10:16) Jehowa tetshaka woho wahombaso nsɛna. Sho mbɔsaka akambo wa mɛtɛ asɔ la nɛmɔ, nɛ dia vɔ tokimanyiyaka dia ndjasukanya la Otungi aso ndo tokimanyiyaka dia monga la lɔsɛnɔ lele l’oyango.

3. Onde Jehowa tɔlɔmbaka dia mfuta falanga dia mbeka akambo wa mɛtɛ?

³ Jehowa ekɔ Nzambi ka lokaho. Nde ekɔ la lokaho l’efula, diakɔ diakandakimɔ Ɔnande ɛtɔi dikambo diaso. Etena kɛna Jehowa di’onto ɔmɔtshi ekɔ lo nyanga akambo wa mɛtɛ, nde kimanyiyaka onto ɔsɔ dia mbatana. Nde hatɔlɔmbaki pondjo dia mfuta falanga dia mbeka akambo wa mɛtɛ. Lo diaasɔ dimɔtshi, pami kakawelɛka Simɔna, akalange mbisha ɔpɔstɔlɔ Petero falanga dia nde nkondja lowandji la mbisha anto akina nyuma k’ekila. Petero akolembetshiya dia kanyi yande yaki kɔlɔ ndo akawotɛ ate: “Falanga yayɛ yavu la yɛ, nɛ dia wɛ aki la kanyi ya nkondja losha la woshasha w’oma le Nzambi lo ekimanyielo ka falanga.” (Ets. 8:18-20) Ko, “somba mɛtɛ” kɛdikɛdi na?

“SOMBA MƐTƐ” KƐDIKƐDI NA?

4. Kakɔna kayoteya lo dikambo di’akambo wa mɛtɛ lo sawo nɛ?

⁴ Adia Tokedi 23:23. Hatokoke ntana akambo wa mɛtɛ wa l’Ɔtɛkɛta wa Nzambi aha la mbidja welo. Sho pombaka monga suke dia ndjahondja kɛnɛ tshɛ kahombama dia mbakondja. Ndo l’ɔkɔngɔ wa sho ‘nsomba akambo wa mɛtɛ,’ mbuta ate mbeka akambo wa mɛtɛ, sho pombaka monga la yewo diaha ‘mbasondja’ pondjo, mbuta ate mbatshika. Ngande ‘wasombaso’ akambo wa mɛtɛ wa lo Bible? Naa oshinga awɔ? Ekadimwelo wa ambola asɔ wayotokimanyiya dia ndeka mbɔsa akambo wa mɛtɛ la nɛmɔ ndo wayotokimanyiya dia ndeka ndjashikikɛ diaha mbatshika pondjo. Tayoshihodia lande na kele akambo wa mɛtɛ w’oma le Jehowa wekɔ ohomba efula ndeka ɛngɔ kekina tshɛ.

5, 6. a) Ngande wakokaso nsomba akambo wa mɛtɛ aha la falanga? Lembetshiya. b) Ngande wakondjaso wahɔ oma l’akambo wa mɛtɛ?

⁵ Nkondja ɛngɔ kɛmɔtshi ofele halembetshiya dia tɔ kekɔ ɛngɔ k’anyanya. Tshɛkɛta ya lo Hɛbɛru yakakadimɔma ɔnɛ “somba” lo Tokedi 23:23 koka nto nembetshiya “nkondja.” Tɔtɛkɛta tɔsɔ tshɛ mɛnyaka dia onto mbidjaka welo kana tshikaka ɛngɔ kɛmɔtshi dia nkondja ɛngɔ kekina kɔsande la nɛmɔ. Dia tokimanyiya dia nshihodia woho wakokaso nsomba akambo wa mɛtɛ, tɔshi dia wekɔ lo nkaha abɔtɛ ofele lo lobingu lɔmɔtshi. Onde sho koka nongamɛ dia abɔtɛ wayoya vɔamɛ oya la mɛsa aso? Ndooko, sho pombaka ntshɔ lo lobingu ko toya la wɔ oya la ngelo. Diakɔ diele, oyadi wekɔ lo mbishana abɔtɛ asɔ ofele, sho pombaka mbidja welo dia mbakondja. Woho akɔ waamɛ mbele, hatofute falanga dia mbeka akambo wa mɛtɛ, koko sho pombaka mbidja welo ndo ndjahondja dia mbakondja.

⁶ Adia Isaya 55:1-3. Ɛtɛkɛta wakate Jehowa ɛsɔ tokimanyiyaka dia nshihodia kɛnɛ kalembetshiya nsomba akambo wa mɛtɛ. Lo avɛsa anɛ, Jehowa mbɛdikaka ɛtɛkɛta ande wa mɛtɛ la ashi, abɛlɛ ndo wanu. Oko watokeketshaka ashi wa tshitshi onto lele la mposa, mbele ndo akambo wa mɛtɛ tokeketshaka. Ndo oko wakimanyiya abɛlɛ ɔna dia ndeka monga la wolo, mbele akambo wa mɛtɛ wa lo Bible ndekaka nkeketsha diɔtɔnganelo diaso la Jehowa. Jehowa mbɛdikaka nto ɛtɛkɛta ande la wanu. Lande na? Bible mbutaka dia wanu ngɛnyangɛnyaka onto. (Os. 104:15) Diakɔ diele, etena katotɛ Jehowa dia ‘nsomba wanu,’ nde ekɔ lo totɛ dia mbeya ɔnɛ naka sho ndjela ɛlɔmbwɛlɔ kande lo lɔsɛnɔ, kete tayonga l’ɔngɛnɔngɛnɔ. (Os. 19:8) Jehowa kambaka la wɛdikelo ɛsɔ dia tokimanyiya dia nshihodia woho wakondjaso wahɔ naka sho mbeka ndo nkitanyiya akambo wa mɛtɛ. Tayanga nsɛdingola awui atanu wele ondo takayahondja dia nsomba akambo wa mɛtɛ.

KAKƆNA KAKAYATSHIKE DIA NSOMBA AKAMBO WA MƐTƐ?

7, 8. a) Lande na kele nɔmbamaka wenya dia mbeka akambo wa mɛtɛ? b) Kakɔna kakayahondja ombeki ɔmɔtshi, ndo etombelo akɔna waki la dui sɔ?

⁷ Wenya. Nɔmbamaka wenya di’onto mpokamɛ losango la Diolelo, mbadia Bible ndo ekanda walembetshiya Bible, mbeka Bible la Ɛmɛnyi wa Jehowa, nɔngɔsɔla nsanganya ya l’etshumanelo ndo ndjiɔtɔ. Dia nsala awui asɔ tshɛ, sho pombaka nkamba la wenya wototokoka nkamba la wɔ l’awui akina wele bu ohomba efula. (Adia Ɛfɛsɔ 5:15, 16 ndo nɔtɛ.) Wenya engana wahombama dia mbeka akambo wa mɛtɛ w’etatelo wa lo Bible? Dui sɔ ntshikitana lo ndjela onto l’onto. Tayotetemalaka mbeka akambo wendana la lomba la Jehowa, mboka yande, ndo diangɔ diakandasale. (Rɔmɔ 11:33) Numɛlɔ ka ntondo ka Tshoto y’Etangelo kakɛdika akambo wa mɛtɛ la “dɛmbɔlɛmbɔ dia tshitshɛ” ndo kakate ɔnɛ: “Tɔngɛnangɛnake la dɛmbɔlɛmbɔ ɔtɔi to dia mɛtɛ. Otondoyala dɛmbɔlɛmbɔ ɔtɔi to akakoke, tshike komonga ohomba w’akina. Tshumanyaka alɛmbɔlɛmbɔ akɔ nshi tshɛ, tetemala mbayanga.” Ɔnkɔnɛ sho koka ndjambola ɔnɛ: ‘Polo lo yɛdikɔ yakɔna yamomeka akambo wendana la Jehowa?’ Tayekaka akambo wendana la Jehowa pondjo pondjo. Koko ɛlɔ kɛnɛ, ekɔ ohomba sho nkamba la wenya wele la so dia mbeka akambo efula wakokaso mbeka. Tayanga nsɛdingola ɛnyɛlɔ k’onto ɔmɔtshi lakasale dui sɔ.

⁸ Mariko,a osekaseka w’ose Japon, akonɔ otsha l’États-Unis dia tɔtɔ kalasa la New York. Lushi lɔmɔtshi, kadiyɛso kɛmɔtshi k’ombatshi mboka akoosambisha lokumu l’ɔlɔlɔ lakande. Mariko aki lo ɔtɛmwɛlɔ ɔmɔtshi, koko nde akatatɛ mbeka Bible la kadiyɛso kɛsɔ. Nde akangɛnangɛna efula kɛnɛ kakandekaka ko akalɔmbɛ kadiyɛso dia mbekaka la nde mbala hiende lo lomingu. Kaanga mbele Mariko aki l’awui efula wa nsala lo kalasa ndo akakambaka olimu wa etenyi ka lushi, nde akatatɛ ntshɔ lo nsanganya ya l’etshumanelo aha la ntshimbatshimba. Nde aketshaka yema ya wenya tshitshɛ dia nkɔkɔla demba l’oyango wa nde monga la wenya efula dia mbeka akambo wa mɛtɛ. Lo ndjahondja ngasɔ, Mariko akatalekaka ndjasukanya la Jehowa ndo nde akabatizama aha la ɔnɔnyi nkoka. L’ɔkɔngɔ wa ngɔndɔ shamalo, lo 2006, nde akayala ombatshi mboka ndo nde ekɔ lo ntetemala nkamba oko ombatshi mboka ɛlɔ kɛnɛ.

9, 10. a) Ngande wele mbeka akambo wa mɛtɛ tshikitanyaka ekanelo kaso lo dikambo dia lomombo la l’emunyi? b) Kakɔna kakatshike womoto ɔmɔtshi, ndo ngande wayaokande l’ɔtɛ wa dui sɔ?

⁹ Lomombo la l’emunyi. Dia mbeka akambo wa mɛtɛ, sho koka ntshika olimu watofutawɔ dimɛna l’andja ɔnɛ. Ɛnyɛlɔ, Petero nde la Andɛlɛ waki amundji wa nse, koko etena kakaalɔmbɛ Yeso dia monga ambeki ande, vɔ wakatshike olimu awɔ wa munda nse. (Mat. 4:18-20) Dui sɔ halembetshiya dia naka wɛ eka akambo wa mɛtɛ, kete wɛ pombaka ntshika olimu ayɛ. Onto pombaka nkamba olimu ndo nkokɛ nkumbo kande. (1 Tim. 5:8) Koko naka wɛ eka akambo wa mɛtɛ, kete kanyi yayɛ lo dikambo dia lomombo la l’emunyi yayotshikitana. Wɛ ayoshihodia kɛnɛ kele mɛtɛ ohomba lo lɔsɛnɔ. Yeso akate ate: “Nyotshike ndjaombɛ diangɔ dia nɛmɔ la nkɛtɛ.” Koko, nde akatokeketsha ɔnɛ: “Nyoyaombe diangɔ dia nɛmɔ l’olongo.” (Mat. 6:19, 20) Kɛsɔ kakasale osekaseka welɛwɔ Maria.

¹⁰ Maria akangɛnangɛnaka nkɛnya ponde ka golf oma k’etena kakinde dikɛnda. Etena kakinde lo sekɔndɛrɛ, nde akatalekaka ndjalowanya lo kɛnyɔ shɔ. Nde akayonga la diewo lɔkɔ, ko wakawosha bursɛ dia mbɔtɔ inivɛrsite. Oyango waki la Maria lo lɔsɛnɔ aki wa monga ɔkɛnyi wa manamana wa ponde ka golf ndo nkondja falanga efula. Oma laasɔ nde akatatɛ mbeka Bible. Nde akangɛnangɛnaka kɛnɛ kakandekaka ndo akatatɛ nkamba la tɔ lo lɔsɛnɔ lande. Nde akate ate: “Etena kakamatɔtɔnganyiyaka lɔkɛwɔ ndo yoho yami ya lɔsɛnɔ la atɔndɔ wa lo Bible mbakamatalekaka monga l’ɔngɛnɔngɛnɔ.” Maria akashihodia dia ayonga wolo mbesa eyango akɔ ehende mbala kakɔ ɔtɔi, wa lo nyuma ndo lomombo la l’emunyi. (Mat. 6:24) Diakɔ diele, nde akɔshi yɛdikɔ ya ntshika oyango ande wa monga ɔkɛnyi wa manamana wa golf l’ɔtɛ wa dikambo diakaleke dimɛna sɔ. Ɛlɔ kɛnɛ, nde ekɔ ombatshi mboka ndo nde mbutaka dia nde aya “la lɔsɛnɔ lele l’ɔngɛnɔngɛnɔ w’efula ndo lele l’oyango.”

11. Etena kekaso akambo wa mɛtɛ, etombelo akɔna wakoka monga la dui sɔ lo diɔtɔnganelo diasaso la anto akina?

¹¹ Diɔtɔnganelo diasaso l’anto akina. Etena katatɛso nkamba la kɛnɛ kekaso oma lo Bible, diɔtɔnganelo diaso la angɛnyi ndo ase nkumbo koka ntshikitana. Yeso akatokimanyiya dia nshihodia ɔkɔkɔ wa dui sɔ etena kakandalɔmbɛ lo dikambo di’ambeki ande ɔnɛ: “Owakidia lo mɛtɛ, nɛ dia ɔtɛkɛta ayɛ wekɔ mɛtɛ.” (Jni. 17:17; nɔtɛ) ‘Nkidia’ koka nembetshiya “nkitsha laande.” Etena katatɛso nkamba la akambo wa mɛtɛ lo lɔsɛnɔ laso, sho kitshamaka laande oma l’andja ɔnɛ nɛ dia sho ndjelaka atɔndɔ wa lo Bible. Kaanga mbasalaso la wolo dia ntetemala monga la diɔtɔnganelo dia dimɛna la angɛnyi ndo ewotɔ aso, amɔtshi mbeyaka ntshika toka ngandji woho wakawatokaka ndo vɔ koka kaanga ndɔshana la dietawɔ diaso. Dui sɔ hadiokoke tambiya. Yeso akate ate: “Lo mɛtɛ, atunyi w’onto wayoyala anto wa lo luudu lande hita.” (Mat. 10:36) Koko Yeso akatolake nto dia oyadi kɛnɛ tshɛ kayototshika l’ɔtɛ w’akambo wa mɛtɛ, kɛnɛ kayotokondja kileka la fwa!​—Adia Makɔ 10:28-30.

12. Kakɔna kakatshike pami kɛmɔtshi k’ose Juda l’ɔtɛ w’akambo wa mɛtɛ?

¹² Oma ko dikɛnda diande, pami k’ose Juda kelɛwɔ Aaron aketawɔka dia aki kɔlɔ dimola lokombo la Nzambi. Koko nde akalangaka mɛtɛ mbeya akambo wa mɛtɛ wendana la Nzambi. Lushi lɔmɔtshi, Ɔmɛnyi wa Jehowa ɔmɔtshi akawɛnya dia naka nde nkotsha alɛta wa londjo lo alɛta w’ekuku anɛi wa lo Hɛbɛru wakenga lokombo la Nzambi, kete lɔ koka mbelamɛ ɔnɛ “Jehowa.” Aaron akangɛnangɛna efula dia mbeya dui sɔ, ko nde akatshu lo shinangɔnga dia totɛ waa rabi! Nde akafɔnya dia vɔ wayɔngɛnangɛna dia mbeya mɛtɛ kendana la lokombo la Nzambi, koko vɔ kɔngɛngangɛna. Ko vɔ wakawotɛ nsɔyi ndo wakawotshanya. Nkumbo ka Aaron vɔ lawɔ wakoohetsha. Koko nde kombetawɔ dia dui sɔ mboshimba dia mbeka dia mbeya akambo efula wendana la Jehowa. Aaron akayala Ɔmɛnyi wa Jehowa ndo akakambɛ Jehowa la kɔlamelo tshɛ edja tshɛ ka lɔsɛnɔ lande. Sho koka nongamɛ dia diɔtɔnganelo diaso l’anto akina koka ntshikitana naka teka akambo wa mɛtɛ.

13, 14. Etshikitanu akɔna wahombaso nsala lo woho wakanyiyaso ndo walasaso akambo naka tambeka akambo wa mɛtɛ? Sha ɛnyɛlɔ.

¹³ Tokanyi ndo etsha wa mindo. Etena kekaso akambo wa mɛtɛ ndo katatɛso nsɛna lo yoho yɔtɔnɛ l’atɔndɔ wa lo Bible, sho pombaka monga suke dia ntshikitanya tokanyi ndo etsha aso. Ɔpɔstɔlɔ Petero akafunde ate: “Oko wenyu ana wele la okitanyiya, nyotshike tshikitanyema oma le nsaki yaki la nyu ntondo lam’akinyu nyateye Nzambi.” Oma laasɔ, nde akakotsha ate: “Nyoyale ekila lo dionga dianyu tshɛ.” (1 Pe. 1:14, 15) Lo osomba wa Kɔrɛtɔ w’edjedja, anto efula wakasalaka awui wa mindo. Wanɛ wakadjasɛka lɛkɔ wakahombe nsala etshikitanu wa weke dia monga pudipudi lo washo wa Jehowa. (1 Kɔr. 6:9-11) Ɛlɔ kɛnɛ, anto efula wekɔ lo nsala etshikitanu wa ngasɔ naka wambeka akambo wa mɛtɛ. Petero akalembetshiya dui sɔ etena kakandafunde ate: “Lo nshi yakete, nyu nyaketsha etena k’otale lo nsala lolango l’ase wedja lam’akanyayashaka lo lɔkɛwɔ la fumbɔ nsɔnyi, lo nsaki ya kɔlɔ, lo ɔnwɛlɔ wa wanu wa tshambandeko, lo fɛtɛ yele l’awui wa tshambandeko, lo wodjwelo wa wanu ndo lo ɔtɛmwɛlɔ wa kɔlɔ wa dikishi.”​—1 Pe. 4:3.

¹⁴ Devynn nde la Jasmine waki ambidjɔki a wanu l’edja k’ɛnɔnyi efula. Kaanga mbaki Devynn kɔtablɛ kaki la diewo, nde akashishaka olimu l’ɔtɛ w’ɔnwɛlɔ ande wa wanu. Jasmine akeyamaka oko kanga nkɛlɛ ndo kanga ngala. Lushi lɔmɔtshi, etena kakinde lo wodjɔki, nde akahomana l’Ɛmɛnyi wa Jehowa ehende waki waa misiɔnɛrɛ lo mboka. Vɔ wakɔlɔmbɛ dia ndjekaka la nde Bible. Koko etena kakawatshu lakawɔ lomingu lakayele, Jasmine nde la Devynn waki lo wodjɔki. Vɔ konongamɛ dia waa misiɔnɛrɛ wayoyakiyanya lo dikambo diawɔ ndo wayoya lakawɔ. Mbala kekina kakaye waa misiɔnɛrɛ, awui wakatshikitana. Jasmine nde la Devynn wakalomɔlomɔ dia ntatɛ mbeka akambo wa mɛtɛ wa lo Bible, ndo aha la ntshimbatshimba, vɔ wakatatɛ nkamba la kɛnɛ kakawekaka. Ntondo ka ngɔndɔ shato koka, vɔ wakatshike nnɔ wanu ndo oma laasɔ vɔ wakatofundja diwala diawɔ laka lɛɛta. Anto efula wa lo ngelo kawɔ wakɛnyi woho wakatshikitana Jasmine la Devynn, ndo vɔ lawɔ wakatatɛ mbeka Bible.

15. Naa otshikitanu ɔmɔtshi wakoka monga wolo efula wahombaso nsala l’ɔtɛ w’akambo wa mɛtɛ, ndo lande na?

¹⁵ Mbekelo ndo ditshelo diahangɛnyangɛnya Nzambi. Otshikitanu ɔmɔtshi woleki wolo wahombaso nsala ele ntshika ndjasha lo mbekelo ndo ditshelo diahangɛnyangɛnya Jehowa. Kaanga l’ɔkɔngɔ w’anto amɔtshi mbeya woho wɔsa Jehowa awui asɔ, vɔ tetemalaka monga l’okakatanu dia mbatshika. Vɔ ndjakiyanyaka lo kɛnɛ kayota nkumbo yawɔ, asekawɔ wa l’olimu kana angɛnyi awɔ. Vɔ mbeyaka dia mbala efula anto ndjashaka efula lo mbekelo mɔtshi, ɛnyɛlɔ nɛmiya ewotɔ awɔ wakavu. (Eoh. 14:1) Ko, kakɔna kakoka tokimanyiya dia nsala etshikitanu wahombama? Sho koka nkondja wetshelo oma lo bɛnyɛlɔ di’ɛlɔlɔ di’anto wa lo nshi y’edjedja wakasale etshikitanu etena kakaweke akambo wa mɛtɛ, ɛnyɛlɔ Akristo wa lo ntambe ka ntondo waki l’Ɛfɛsɔ.

16. Awui akɔna wakayahondja ase Ɛfɛsɔ amɔtshi?

¹⁶ L’osomba w’edjedja w’Ɛfɛsɔ, anto wakayashaka efula lo akambo wa maji. Kakɔna kakasale wanɛ wakayashaka lo akambo wa maji etena kakawonge Akristo? Bible nembetshiyaka ɔnɛ: “Anto efula wakasalaka akambo wa maji wakatshumanya abuku awɔ ndo wakaatshumbe la ntondo k’anto tshɛ. Vɔ wakakambe akumi dia mbeya oshinga w’abuku asɔ ndo wakɛnyi dia aki falanga ya mfɛsa nunu akumi atanu (50 000). Ɔnkɔnɛ, ɔtɛkɛta wa Jehowa wakatatetemalaka mpama ndo nkeketala lo yoho ya wolo.” (Ets. 19:19, 20) Akristo waki la kɔlamelo asɔ waki suke dia ntshika abuku awɔ w’oshinga wolo ndo Jehowa akaatshɔkɔla l’ɔtɛ wa dui sɔ.

17. a) Naa awui amɔtshi wele ondo takayahondja l’ɔtɛ w’akambo wa mɛtɛ? b) Ambola akɔna wayotokadimola lo sawo diayela?

¹⁷ Kakɔna kakayayahondja dia mbeka akambo wa mɛtɛ? Sho tshɛ takayahondja wenya aso. Amɔtshi l’atei aso wakayahondja waaso wa monga akanga w’ɛngɔnyi. Ndo ondo diɔtɔnganelo diaki lam’asaso l’anto amɔtshi diakatshikitana. Efula ka l’atei aso takatshikitanya ekanelo, etsha, mbekelo ndo ditshelo diahangɛnyangɛnya Jehowa. Koko tekɔ l’eshikikelo di’akambo wa mɛtɛ wa lo Bible ndeka kɛnɛ tshɛ kakatatshike nɛmɔ la fwa. Akambo wa mɛtɛ wa lo Bible wambotokimanyiya dia monga la diɔtɔnganelo dia ma ma la Jehowa, dui dioleki ɛngɔ tshɛ ka lo lɔsɛnɔ nɛmɔ. Etena kakanyiyaso dikambo dia ɛtshɔkɔ tshɛ wambotokondja l’ɔtɛ w’akambo wa mɛtɛ, ekɔ wolo nshihodia lande na kayokomaka anto amɔtshi dia ‘mbasondja.’ Ngande wakoka dui sɔ salema? Ndo ngande wakokaso mbewɔ dia nsala munga ka woke ka ngasɔ? Tayɔsɛdingola ambola asɔ lo sawo diayela.