SAWO DIA WEKELO 39
Etawɔ dia memakana monga wolo ayɛ
“Okambi wa Nkumadiɔndjɔ hahombe ndɔ ta, koko nde pombaka monga la memakana otsha le anto tshɛ.”—2 TIM. 2:24.
OSAMBO 120 Tokoya memakana kaki Kristo
AWUI WAYƆTƐKƐTAMAa
1. Awui akɔna ondo wakokawɔ tombola l’olimu kana la kalasa?
NGANDE watoyoyaokaka etena kakombola osekayɛ la l’olimu kana la la kalasa awui wendana la dietawɔ diayɛ? Onde wɛ tomalaka? Efula ka l’atei aso tomalaka. Koko dimbola diele oko sɔ koka tokimanyiya dia nshihodia kanyi yele l’onto kana dietawɔ diande ndo dui sɔ toshaka diaaso dia mbosambisha lokumu l’ɔlɔlɔ. Koko lo ntena dimɔtshi, onto ɔmɔtshi koka mboka dimbola diakombolande dia sho mana la nde. Dui sɔ hadiotambiya. Laadiko a laasɔ, anto amɔtshi wekɔ la kanyi ya kɔlɔ lo dikambo dia dietawɔ diaso. (Ets. 28:22) Ndo nto, tekɔ lo nsɛna lo “nshi y’ekomelo” etena kele anto efula ‘hawotolanga mbokana’ ndo “wayonga akanga w’ekonda.”—2 Tim. 3:1, 3.
2. Lande na kele memakana kekɔ ohomba?
2 Wɛ mbeyaka ndjambola ɔnɛ: ‘Ngande wahombami monga la memakana ndo la loshilambo etena kɛnama diele oko onto ɔmɔtshi ekɔ lo nanga mana la mi lo dikambo dia dietawɔ diami?’ Kakɔna kayokokimanyiya? Lo tshena pe, memakana kayokokimanyiya. Onto lele la memakana homala esadi koko nde mongaka la solo dia lotutsha etena kosolawɔ kana etena kawokawɔ dimbola diende heye okadimwelo shikaa. (Tok. 16:32) Koko, hatongaka nshi tshɛ wɔdu dia monga la memakana. Ngande wakokayɛ nkɛnɛmɔla memakana? Ngande wakokayɛ nkadimola la memakana etena kadja onto ɔmɔtshi taamu lo kɛnɛ kendana la dietawɔ diayɛ? Ndo naka wɛ ekɔ ombutshi, ngande wakokayɛ nkimanyiya anayɛ dia mbeka woho wa mamɛ dietawɔ diawɔ la memakana? Nyɛsɔ tende.
WOHO WA NKƐNƐMƆLA MEMAKANA
3. Lande na kahombaso mbuta dia memakana ekɔ wolo koko aha wɔdu ɔmɔtshi? (2 Timɔte 2:24, 25)
3 Anto wele la memakana wekɔ la wolo, koko vɔ bu ɛhɔdu. Nɔmbamaka monga la wolo w’efula dia ntetemala monga la wɔlamu la ntondo k’okakatanu ɔmɔtshi wa wolo. Memakana ekɔ dionga dimɔtshi dia “olowa wa nyuma.” (Ngal. 5:22, 23) Tshɛkɛta ya lo Grɛkɛ yokadimɔmi ɔnɛ “memakana” yakakambemaka ntondo dia nembetshiya mfalasa ka l’okonda kambowekiya. Ohokanyiya dia mfalasa ka l’okonda ko aya ki. Mbuta ate kaya ki, koko kekɔ la wolo. Oko weso anto, ngande wakokaso nkɛnɛmɔla memakana ndo l’etena kakɔ kaamɛ monga wolo? Hatokoke nsala dui sɔ la wolo aso shoamɛ. Sho pombaka nɔmba nyuma k’ekila kaki Nzambi, mbɔlɔmba dia nde tokimanyiya dia sho nkɛnɛmɔla dionga dia dimɛna sɔ. Ekɔ anto efula wakeke woho wa monga la memakana. Ɛnyɛlɔ, anangɛso l’akadiyɛso efula wakɛnya dionga sɔ etena kakahembe anto akina mana la wɔ ndo dui sɔ diakakimanyiya anto akina dia vɔ monga la kanyi y’ɔlɔlɔ lo kɛnɛ kendana l’Ɛmɛnyi wa Jehowa. (Adia 2 Timɔte 2:24, 25.) Ngande wakokayɛ mbetɛ memakana wolo ayɛ?
4. Wetshelo akɔna wakokaso nkondja oma l’ɛnyɛlɔ ka memakana kaki Isaka?
4 Bible kekɔ l’ɛkɔndɔ efula wɛnya ohomba wa memakana. Tɔshi ɛnyɛlɔ ka Isaka. Etena kakandatodjasɛ l’ɛtshi ka nkɛtɛ k’ase Filistiya ka Ngɛrara, asukanyi ande wakawoke lokandjema ko wakoshimbe ntɛkɔ di’ashi diakatshime ekambi ande. Lo dihole dia nde ndɔshana la wɔ l’oyango wa mbakɔsɔla ntɛkɔ diande, Isaka akonɔ la nkumbo kande etale ko akatotshimaka ntɛkɔ dikina. (Eta. 26:12-18) Koko ase Filistiya wakate dia ashi wa lo dihole sɔ nto wekɔ wakiwɔ. Kaanga mbakandahomana l’awui asɔ, Isaka akasale akambo lo mbidja wɔladi. (Eta. 26:19-25) Kakɔna kakokimanyiya dia nde ntetemala ntshikala la memakana kaanga mbele anto akina wakayashikikɛ dia mbosola? Nde mɛtɛ akayele ɛnyɛlɔ k’ambutshi ande, nde akeke awui efula oma lo toho takadje Abrahama wɔladi ndo oma lo “ki ka yimba” kaki la Sara.—1 Pe. 3:4-6; Eta. 21:22-34.
5. Ɛnyɛlɔ kakɔna kɛnya di’ambutshi w’Akristo koka mbetsha anawɔ ohomba wa monga la memakana?
5 Ambutshi w’Akristo, nyoyashikikɛ dia nyu lawɔ koka mbetsha ananyu ohomba wele la memakana. Tɔsɛdingole ɛnyɛlɔ ka Maxence, lele l’ɛnɔnyi 17. Nde akahombe mbekesanɛ l’anto waki ɛkɛlɛkɛlɛ la kalasa ndo l’olimu w’esambishelo. La solo dia lotutsha tshɛ, ambutshi ande wakakambe kaamɛ la nde dia mbokimanyiya dia nde nkɛnɛmɔla memakana. Vɔ mbutaka ɔnɛ: “Maxence akashihodia dia etena kakawosolaka mbakandalɔmbamaka dia nde nsala la wolo tshɛ dia monga la memakana lo dihole dia nkadimola la nkɛlɛ kana la ngala.” Diɛsɛ ko Maxence akeke woho wa monga onto lele la memakana.
6. Ngande wakoka dɔmbɛlɔ tokimanyiya dia sho ndjalowanya lo nkɛnɛmɔla memakana?
6 Kakɔna kakokaso nsala etena katosola anto akina, ɛnyɛlɔ naka onto ɔmɔtshi ambomamatanyiya lokombo la Nzambi kaso akambo kana ambɔnyɔla Bible? Sho pombaka nɔmba Jehowa nyuma kande ndo lomba lande dia nkadimola la memakana. Ko kakɔna kayotosala l’ɔkɔngɔ naka hatokadimodi lo yoho yakatahombi nkadimola? Sho koka nyomɔlɔmba lo dikambo sɔ ndo nkanyiya woho wakokaso nsala dimɛna mbala kayaye. Jehowa lo wedi ande, ayotosha nyuma kande k’ekila kayotokimanyiya dia sho mbahemɛ nkɛlɛ kaso ndo nkɛnɛmɔla memakana.
7. Ngande wele kimɛka avɛsa wa lo Bible tokimanyiyaka dia mbahemɛ ɛtɛkɛta aso ndo tokimanyiyaka etena kahomanaso l’ekakatanu? (Tokedi 15:1, 18)
7 Avɛsa amɔtshi wa lo Bible koka tokimanyiya etena kongaso l’okakatanu wa ntɛkɛta la memakana. Nyuma ka Nzambi koka tohola avɛsa asɔ. (Jni. 14:26) Ɛnyɛlɔ, atɔndɔ watanaso lo dibuku dia Tokedi koka tokimanyiya dia sho monga akanga wa memakana. (Adia Tokedi 15:1, 18.) Dibuku dia lo Bible sɔ koka tokimanyiya nto dia sho ntshikala ki etena kahomanaso l’ekakatanu.—Tok. 10:19; 17:27; 21:23; 25:15.
WOHO WATOKIMANYIYA SHƐNƆDI DIA MONGA AKANGA WA MEMAKANA
8. Lande na kahombaso nsɛndingola kɛnɛ kakonya onto ɔmɔtshi lo mboka dimbola diendana la dietawɔ diaso?
8 Shɛnɔdi nto koka tokimanyiya. (Tok. 19:11) Onto lele la shɛnɔdi ndjakimɛka etena kɔtɔ dietawɔ diande l’ohemba. Ambola kana ekakatanu ɛmɔtshi wekɔ oko ave wa weke, wele ntenyi diawɔ dia weke tshikalaka k’ɛse k’ashi. Tokanyiya dui nɛ, etena kɛnama dive dimɔtshi dia woke dioshɛmi l’ɛse k’ashi, sho tɛnaka tsho shɔdi yadiɔ ya tshitshɛ laadiko di’ashi koko l’etei k’ashi ekɔ shaka ya woke. Woho akɔ waamɛ mbele onto mbeyaka toka dimbola koko mbala efula hateye ɔkɔkɔ shikaa watokande dimbola diakɔ. La ntondo ka nkadimola, ayonga dimɛna nshihodia dia hateye shikaa ɔkɔkɔ wakatshutshuya onto dia mboka dimbola sɔ.—Tok. 16:23.
9. Ngande wakakɛnɛmɔla Ngidiyɔna shɛnɔdi ndo memakana la ntondo ka apami w’ase Efrayimɛ?
9 Tɔsɛdingole woho wakakadimola Ngidiyɔna apami w’ase Efrayimɛ. La nkɛlɛ tshɛ vɔ wakawombola lande na kende kombaelɛ ntondo dia tɔlɔsha atunyi w’ase Isariyɛlɛ. Ko ɔkɔkɔ akɔna mɛtɛ shikaa wakawomala? Ondo vɔ wakafɔnya dia wambaasalɛ kɔlɔ. Oyadi ɔkɔkɔ akɔna waki lawɔ, la lomba tshɛ Ngidiyɔna akalɛmiya nsaki yawɔ ndo akawasha okadimwelo la memakana. Etombelo akɔna waki la dui sɔ? Bible totɛka dia lam’akandate ngasɔ, “vɔ wakɔlama.”—Emb. 8:1-3.
10. Kakɔna kayotokimanyiya dia mbeya woho wa nkadimola ambola wendana la dietawɔ diaso? (1 Petero 3:15)
10 Mbeyaka monga k’osekaso la l’olimu kana la la kalasa ambodja taamu lo woho wakitanyiyaso atɔndɔ wa lo Bible wendana la lɔkɛwɔ. Tayosala tshɛ kakokaso nsala dia mamɛ dietawɔ diaso, koko l’etena kakɔ kaamɛ ta lɛmiya kanyi y’apokami aso. (Adia 1 Petero 3:15.) Lo dihole dia mfɔnya dia dimbola diande ekɔ yoho mɔtshi ya tɔnyɔla, nkana yimba lo woho wele dimbola diande koka kokimanyiya dia wɛ nkondja wetshelo oma lo kɛnɛ koleki ohomba le nde. Oyadi ɔkɔkɔ akɔna wɛnya lande na kakonyiyisha onto ɔmɔtshi dimbola, ayonga dimɛna sho mbokadimola lo la wɔlamu. Okadimwelo aso mbeyaka mbotshutshuya dia nde nyomɔsɛdingola nkanyi yande. Oyadi mɛnamaka dia yoho yande ya nkadimola yekɔ ya la lɔsɛndji kana ya tosola, oyango aso ele wa nkadimola la memakana.—Rɔmɔ 12:17.
Etena kakanyiyayɛ la ntondo l’ɛkɔkɔ wɛnya lande na kakombola onto ɔmɔtshi kelɛ lo fɛtɛ ka eotwelo, wɛ koka mbosha okadimwelo wa dimɛna (Enda odingɔ 11-12)
11-12. a) Awui akɔna wakokaso nsɛdingola la ntondo ka sho nkadimola lo dimbola dimɔtshi dia wolo? (Enda ndo osato.) b) Sha ɛnyɛlɔ kɛnya woho wele dimbola dioki onto ɔmɔtshi koka tokimanyiya dia sho monga la lɔngɛnyi la dimɛna la nde.
11 Ɛnyɛlɔ, naka osekayɛ ɔmɔtshi la l’olimu ambokombola lande na kenyu hanyosale fɛtɛ ka eotwelo, nkana la nde yimba la dui nɛ: Onde nde koka ndjambola kana sho mbetawɔka dia mbetsha etena ka dimɛna kaamɛ? Kana nde mbeyaka mfɔnya dia l’ɔtɛ weso hatosale fɛtɛ ka eotwelo sho ndanyaka lɔngɛnyi la lam’asa ase olimu? Sho koka nkitshakitsha okiyanu wakoka monga l’osekaso la l’olimu lo mbaandola woho wayashande le asekande wa l’olimu lo mboshikikɛ dia ndo sho lawɔ ngɛnangɛnaka kɛnɛ kasalande kɛsɔ. Dui sɔ mbeyaka tosha diaaso dia nsawola la nde la lɔngɛnyi tshɛ kɛnɛ kɛnya Bible lo dikambo dia fɛtɛ ya eotwelo.
12 Sho koka nsala woho wakɔ waamɛ etena katoka onto ɔmɔtshi ambola wa wolo. Osekaso ɔmɔtshi la lo kalasa mbeyaka ntshutshuya Ɛmɛnyi wa Jehowa dia vɔ ntshikitanya nkanyi yawɔ lo kɛnɛ kendana la dieyanelo dia lam’asa pami la pami kana womoto la womoto. Onde kɛsɔ mɛnyaka dia nde ekɔ la kanyi ya kɔlɔ lo dikambo di’Ɛmɛnyi wa Jehowa? Kana dui sɔ mɛnyaka dia nde ekɔ l’ɔngɛnyi ɔmɔtshi kana owotɔ ɔmɔtshi lasala dieyanelo dia lam’asa pami la pami kana womoto la womoto? Onde nde mvɔka tshɔdia ɔnɛ sho hatoke anto wele la yoho ya lɔsɛnɔ shɔ ngandji? Sho mbeyaka mɛna ohomba wa mboshikikɛ dia sho ndjakiyanyaka dikambo di’anto tshɛ ndo la dilɛmiɛlɔ tshɛ, sho mbeyaka dia onto l’onto ekɔ la lotshungɔ la nsala ɛsɔnwɛlɔ ande hita.b (1 Pe. 2:17) Sho koka mbotɛ kɛnɛ kata Bible ndo woho wele ndjela dako sɔ tokimanyiyaka dia monga la lɔsɛnɔ la dimɛna.
13. Ngande wakokaso nkimanyiya onto ɔmɔtshi lɔnyɔla dietawɔ diele la so le Nzambi?
13 Etena kahomanaso l’onto ɔmɔtshi lele la kanyi yotshikitanyi la yaso, hatokoke mfɔnya esadi eto ɔnɛ sho mbeyaka kɛnɛ ketawɔnde. (Tito 3:2) Ɛnyɛlɔ, kakɔna kayoyosala naka osekayɛ la la kalasa ambokotɛ dia ekɔ kɔlɔ monga la mbetawɔ le Nzambi? Onde wɛ ayɔfɔnya dia nde ekɔ la mbetawɔ k’efula lo wetshelo w’ohilwelo ndo mbeyaka awui efula wendana la wɔ? Mbeyaka monga ko nde ekɔ lo nkalolɛ ɛtɛkɛta wamondokaka. Lo dihole dia ntatɛ mbidja la nde taamu lo kɛnɛ kendana la wetshelo w’ohilwelo, wɛ koka ntana yoho mɔtshi yakokayɛ tshikɛ osekayɛ la la kalasa dui dimɔtshi diayondoyokanaka la diɔ yimba l’ɔkɔngɔ. Ondo wɛ mbeyaka mbɛɛnya mbala kakɔ ɔtɔi awui wendana l’etongelo watanema lo jw.org. Nde mbeyaka ndjɔkɛtshanya la yɛ vidɛo kana sawo dimɔtshi diayondotana lɛkɔ. Eelo, etena kawɛnyaso dilɛmiɛlɔ lo yoho shɔ, dui sɔ mbeyaka mbokimanyiya dia nde nkombola mbeka awui efula wendana la kɛnɛ kata Bible.
14. Ngande wakakambe Niall la sitɛ kaso dia nkimanyiya osekande la lo kalasa dia nde minya kanyi ya kɔlɔ yele la nde lo dikambo di’Ɛmɛnyi wa Jehowa?
14 Dikɛnda dimɔtshi dielɛwɔ Niall akakambe la sitɛ kaso dia nde mbekola wendana ɔmɔtshi wendana l’awui wa kɔlɔ watawɔ lo dikambo d’ɛ di’Ɛmɛnyi wa Jehowa. Nde mbutaka ate: “Mbala efula, angɛnyi ami wa la kalasa wakambitɛka dia dimi bu la mbetawɔ lo siansɛ l’ɔtɛ wayaɛkɛmi lo dibuku diakasale anto lo dihole dia ndjaɛkɛ lo kɛnɛ kele mɛtɛ.” Lam’ele ɔngɛnyi wa la kalasa waki Niall ɔsɔ komboshaka diaaso dia nde nembetshiya dietawɔ diande, nde akatome ɔngɛnyi ande wa la kalasa mbala kakɔ ɔtɔi lo jw.org l’etenyi kata ɔnɛ “Siansɛ ndo Bible.” L’ɔkɔngɔ wa laasɔ, Niall akashihodia dia osekande la la kalasa ɔsɔ akatadiaka ehomɔ kakɔ ndo nde aki suke dia nkɛtshanya la nde awui wendana la kiɔkɔ ya lɔsɛnɔ. Wɛ mbeyaka nkondja etombelo akɔ waamɛ.
NDJALƆNGƆSƆLA LO NKUMBO
15. Ngande wakoka ambutshi nkimanyiya anawɔ dia nkadimola la memakana tshɛ etena kadja asekawɔ wa la kalasa dietawɔ diawɔ l’ohemba?
15 Ambutshi koka mbetsha anawɔ dimɛna dimɛna woho wa nkadimola la memakana etena kɔtɔ dietawɔ diawɔ l’ohemba. (Jak. 3:13) Ambutshi amɔtshi tahembaki la ntondo etena kasalawɔ wekelo wa lo nkumbo. Vɔ sɛdingolaka awui wakoka mpamana la wɔ la kalasa, kɛtshanyaka ndo mɛnyaka woho wa mbisha okadimwelo ndo mbetshaka anawɔ woho wakokawɔ ntɛkɛta la memakana lo yoho ya dimɛna.—Enda kiombo yele l’ɔtɛ a dui ɔnɛ: “Tahembaki la ntondo kokaka nkimanyiya nkumbo kayɛ.”
16-17. Ngande wele tahembaki la ntondo kokaka nkimanyiya ɛlɔngɔlɔngɔ?
16 Etenyi ka tahembaki la ntondo koka nkimanyiya Akristo dia nkɛnɛmɔla dietawɔ diawɔ ndo ndjashikikɛ vɔamɛ dia vɔ mɛtɛ wekɔ l’ɛkɔkɔ w’eshika wendana la dietawɔ diawɔ. Etenyi ka “Ɛlɔngɔlɔngɔ wekɔ lo ndjambola” ka lo jw.org kekɔ ndo la fishɛ y’awui wa nkana la wɔ yimba dikambo dia ɛlɔngɔlɔngɔ. Fishɛ shɔ yakasalema l’oyango wa vɔ nkimanyiya ɛlɔngɔlɔngɔ dia vɔ nyomokeketsha dietawɔ diawɔ ndo vɔ nɔngɔsɔla ekadimwelo l’ɛtɛkɛta awɔ hita. Naka sho mbeka seri shɔ lo nkumbo, kete tayonga suke dia mbeka woho wa mamɛ mbetawɔ kaso la memakana, lo yoho ya dimɛna.
17 Ɔlɔngɔlɔngɔ welɛwɔ Matthew nembetshiyaka woho wakokimanyiya ntenyi dia tahembaki la ntondo. Lam’ele etenyi kɛsɔ ekɔ etenyi kɛmɔtshi l’atei w’awui watowɔkɛtshanyaka l’ɔtɛmwɛlɔ awɔ wa lo nkumbo, Matthew nde la ambutshi ande salaka mbala efula eyangelo w’awui wakokawɔ tɔkɛtshanya la kalasa. Nde mbutaka ate: “Sho kanaka yimba la ambola wakokawɔ tomboka la kalasa ndo sho kɛtshanyaka woho wa mbakandola l’eyangelo wasalaso. Etena kashihodiami hwe ɛkɔkɔ w’emi la mbetawɔ, dimi ndjaokaka l’ekokelo ndo dimi mɛnaka dia ekɔ wɔdu dimi monga la memakana etena kasawolaso l’anto akina.”
18. Kɔlɔsayi 4:6 mɛnyaka ohomba wa na?
18 Kaanga, etena kalembetshiyaso anto akambo lo yoho ya dimɛna aha anto tshɛ mbayetawɔ kɛnɛ kataso. Koko nkɛnɛmɔlɛ anto akina dietawɔ diaso, la yewo tshɛ ndo la memakana, koka nkimanyiya. (Adia Kɔlɔsayi 4:6.) Sawola l’onto ɔmɔtshi awui wendana la dietawɔ diaso koka mbɛdikama l’onto lawokɛ mponde. Sho koka mbokɛ mponde kɛsɔ l’ɔkɔkɛ tshɛ kana la wolo tshɛ. Etena kokaso mponde l’ɔkɔkɛ tshɛ, akɛnyi akina mongaka suke dia mbokinda ndo ntetemala nkɛnya la tɔ. Woho akɔ waamɛ mbele, naka sho ntɛkɛta l’ɔkɔmi tshɛ ndo la memakana, kete anto mbeyaka monga suke dia tohokamɛ ndo ntetemala la sawo. Eelo, naka onto ɔmɔtshi okombola paka dia nde mbidja otshumba lo taamu kana mɔnyɔla dietawɔ diaso, sho bu l’ohomba wa ntetemala mbokadimola. (Tok. 26:4) Koko anto efula hawotolekaka monga ngasɔ; ondo anto amɔtshi efula mbeyaka tohokamɛ.
19. Kakɔna kakoka totshutshuya dia sho monga la memakana etena kamɛso dietawɔ diaso?
19 Eelo, sho kondjaka wahɔ efula etena kekaso woho wa monga la memakana. Lɔmba Jehowa dia nde kosha wolo wele la yɛ ohomba wa ntetemala monga la memakana etena kakooka anto ambola wakonya lo taamu kana lo diɔnyɔ. Ohɔ dia, dionga diayɛ dia memakana koka koshimba dia nyu nkoma lo taamu. Ndo okadimwelo ayɛ wa la memakana ndo la dilɛmiɛlɔ mbeyaka ntshutshuya ampokami amɔtshi dia vɔ ntshikitanya tokanyi tawɔ lo dikambo diaso ndo di’akambo wa mɛtɛ wa lo Bible. “Nyongake nshi tshɛ suke dia mamɛ” dietawɔ dianyu “nyosale dikambo sɔ la solo dia lotutsha ndo la dilɛmiɛlɔ di’efula.” (1 Pe. 3:15) Eelo, etɛ memakana wolo ayɛ!
OSAMBO 88 Ombetshake mboka yayɛ
a Sawo nɛ mbishaka alako wa woho wakokaso mamɛ dietawɔ diaso la memakana etena katosolawɔ kana kadja anto akina dietawɔ diaso l’ohemba.
b Dia mbeya awui akina shikaa, enda sawo diele l’ɔtɛ a dui ɔnɛ: “Que dit la Bible au sujet de l’homosexualité?” dia lo Emɔ! ka 2016, No. 4.
c Wɛ koka ntana alako w’ohomba efula watenama lo jw.org lo seri ka asawo kata ɔnɛ: “Ɛlɔngɔlɔngɔ wekɔ lo ndjambola” ndo “Ambola waleka anto ndjaoka lo dikambo di’Ɛmɛnyi wa Jehowa.”