Onde wɛ akeyaka?
Woho akɔna wa pusupusu kakahema ɔlɛnga w’ose Etiyɔpiya etena kakasukana Filipɛ oya lalende?
LO BIBLE, Ekadimwelo k’andja w’oyoyo tshɛkɛta yokadimɔmi oma l’ɔtɛkɛta wakafundama Bible yata ɔnɛ “pusupusu” koka nembetshiya weho wa pusupusu yotshikitanyi. (Ets. 8:28, 29, 38) Koko mɛnamaka dia ose Etiyɔpiya ɔsɔ akatandaka lɔkɛndɔ lo pusupusu ka woke, otshikitanyi la pusupusu ya totshitshɛ yakawakambaka la yɔ otsha l’ata. Tɔsɛdingole ɛkɔkɔ ɛmɔtshi watokonya dia mbuta ngasɔ.
Ɔnɛnɛ w’ose Etiyɔpiya ɔsɔ akatandaka lɔkɛndɔ l’otale efula. Nde aki “ɔlɛnga ɔmɔtshi w’ose Etiyɔpiya, pami kɛmɔtshi kaki ɔnɛnɛ laka Kandakɛ, nkumekanga ka womoto k’Etiyɔpiya ndo pami kakɔ kakalamaka ekundji ande tshɛ.” (Ets. 8:27) Etiyɔpiya w’edjedja ekɔ etenyi kɛmɔtshi ka lo nɔrdɛ ka Soudan wa nshi nyɛ, vɔ mbɔsaka etenyi ka woke ka lo sidɛ ka l’Edjibito wa nshi nyɛ. Kaanga mbele ondo pami kɛsɔ kominda lɔkɛndɔ lo pusupusu kakɔ kaamɛ lo lɔkɛndɔ lande l’otondo, nde akahombe ntshɔ la diangɔ efula diaki ohomba lo lɔkɛndɔ lande. Pusupusu yakawakambaka layɔ lo ntambe ka ntondo T.D. dia mɛmbaka waa pasase yaki l’etshimbi ɛnɛi ndo yaki ndo l’okombɔ la diko. Lo ndjela kɛnɛ kakate onto ɔmɔtshi lo dibuku di’Etsha (An Exegetical Commentary) nde mbutaka ate: “Woho wa pusupusu ɔsɔ kaki l’ahole efula wa mbidja atapa ndo diangɔ dikina, akakimanyiyaka di’onto minda lɔkɛndɔ dimɛna ndo ondo tɔ kakakimanyiyaka di’anto minda lɔkɛndɔ l’otale efula.”
Ose Etiyɔpiya akatadiaka etena kakasukana Filipɛ lalende. Ɔkɔndɔ mbutaka dia “Filipɛ akatalawɔka kaamɛ la tɔ ndo nde akoke ɔlɛnga akɔ atadia efundelo wa omvutshi Isaya la dui dia wolo.” (Ets. 8:30) Woho wa puspusu kɛsɔ kosalema l’oyango wa tɔ talawɔka esadi esadi. Woho wakatatshɔka pusupusu kɛsɔ ɔkɔkɛ ɔkɔkɛ kokimanyiya tsho ɔlɛnga w’ose Etiyɔpiya dia mbadia koko akakimanyiya ndo Filipɛ ɔnɛ lakatatshɔka l’ekolo dia nde nsamanya ko towonda.
Ose Etiyɔpiya “akalɔmbɛ Filipɛ dia nde mbidɛ ndo mbidjasɛ kaamɛ la nde.” (Ets. 8:31) Lo weho wa pusupusu kina, ambahemi wakemalaka l’emala. Koko lo pusupusu kakasalema dia mindaka nkɛndɔ kɛsɔ, akikɔ ahole wakakoke ɔlɛnga ndo Filipɛ mbidjasɛ lɔkɔ.
Lo ndjela ɛtɛkɛta wakasambiyama watanaso lo Etsha tshapita 8 ndo lo ndjela awui wa mɛtɛ wa l’ɔkɔndɔ, ekanda aso wa nshi nyɛ, wekɔ l’esato wɛnya ɔnɛnɛ w’ose Etiyɔpiya atande lɔkɛndɔ lo pusupusu ka woke kotshikitanyi la pusupusu ya totshitshɛ yakawatshɔka layɔ l’ata kana yandawɔ layɔ lowango.