BIBLIƆTƐKƐ WA LO ƐTƐRNƐTƐ wa Watchtower
Watchtower
BIBLIƆTƐKƐ WA LO ƐTƐRNƐTƐ
Ɔtɛtɛla
  • BIBLE
  • EKANDA
  • NSANGANYA
  • fy tshap. 8 lk. 90-102
  • Kokɛ nkumbo kayɛ oma lo tɔsɛngiya ta kɔlɔ

Ndooko vidɛo yele lo kɛnɛ kɔsɔnyiyɛ.

Otokimwe, munga kakongi etena kakayatelesharjɛki vidɛo.

  • Kokɛ nkumbo kayɛ oma lo tɔsɛngiya ta kɔlɔ
  • Sheke y’ɔngɛnɔngɛnɔ wa lo nkumbo
  • Ɛtɛ w'awui wahɔnyi
  • Awui wa woho akɔ
  • AKƆNA AYETSHA ANAYƐ?
  • KANYI YA NZAMBI L’AKAMBO WA TENYI DIA DEMBA DIA DIEYANELO
  • ƆKƐNDƐ W’AMBUTSHI
  • ANGƐNYI W’ANAYƐ
  • TƆKƐNYƆ TA WOHO AKƆNA?
  • NKUMBO KAYƐ KOKAKA MBIDJA ANDJA ƆNƐ OTSHUMBA
  • Ngande wakoka nkumbo kayɛ monga l’ɔngɔnɔngɛnɔ?​—Etenyi 2
    Ngɛnangɛnaka la lɔsɛnɔ pondjo pondjo!—Kondja wahɔ oma lo wekelo wa Bible
  • Ambutshi, nyokimanyiya ananyu dia nanga Jehowa
    Tshoto y’Etangelo Mbewoyaka Diolelo diaki Jehowa (wekelo)—2022
  • Ambutshi: Nyokokeananyu!
    Tshoto y’Etangelo Mbewoyaka Diolelo diaki Jehowa—1998
  • Tohike nkumbo kele nge lo nyuma
    Tshoto y’Etangelo Mbewoyaka Diolelo diaki Jehowa—2001
Enda awui akina
Sheke y’ɔngɛnɔngɛnɔ wa lo nkumbo
fy tshap. 8 lk. 90-102

Tshapita y’enanɛi

Kokɛ nkumbo kayɛ oma lo tɔsɛngiya ta kɔlɔ

1-3. (a) Oma lende aya tɔsɛngiya ta kɔlɔ tadja nkumbo lo wâle? (b) L’akambo akɔna wahomba ambutshi memala l’atei atei lam’akokɛwɔ nkumbo kawɔ?

WƐ EKƆ lo nanga toma ɔnayɛ la dikɛnda la kalasa, koko mvula ekɔ lo ndɔ. Kakɔna kayoyosala na? Onde wɛ ayowotshika nde tomba oma lo luudu aha la wɛ mbosha okutu a mvula? Onde wɛ ayowɔlɔtsha lokema l’ekutu a mvula polo ndo lo nde ndjaoka wotsho dia kɛndakɛnda? Kema, wɛ hatosala ngasɔ. Wɛ ayowosha paka kɛnɛ kele lande ohomba di’aha nde ndɔwa.

2 Woho akɔ wâmɛ mbahomba ambutshi kokɛ nkumbo kawɔ lo yoho yasungana oma lo tɔsɛngiya ta kɔlɔ tahongomɔ oma l’ahole efula​—oma lo dienenda, oma lo tita nsango, oma le angɛnyi ndo mbala mɔtshi kânga oma lo kalasa. Ambutshi amɔtshi hawoyasha efula kana hawotshe ndoko dikambo dia kokɛ nkumbo yawɔ. Ambutshi akina mɛnaka tɔsɛngiya suke la tshɛ t’oma l’andja ɔnɛ kɔlɔ ko vɔ mbidjɛka anawɔ lokema l’ɛlɛmbɛ wa wolo wolo ko ana akɔ ndjoyaokaka oko anto wakudunganyawɔ. Onde ambutshi kokaka memala l’atei atei, aha la mɛngama lɛkɛ lɔmɔtshi?

3 Eelo. Ndoko etombelo w’ɛlɔlɔ wakoka onto kondja naka nde salaka akambo lo tshambandeko, ndo dui sɔ kokaka fudia paka ekakatanu eto. (Undaki 7:16, 17) Ko ngande wasala ambutshi w’Akristo di’aha vɔ mɛngɛnga lam’akokɛwɔ nkumbo kawɔ na? Ɛsɔ tênde akambo anɛ asato: kalasa, angɛnyi ndo tɔkɛnyɔ.

AKƆNA AYETSHA ANAYƐ?

4. Ngande wahomba ambutshi w’Akristo mbɔsa kalasa?

4 Ambutshi w’Akristo mbɔsaka kalasa la nɛmɔ efula. Vɔ mbeyaka ɔnɛ kalasa kimanyiyaka ana dia vɔ mbeya mbala, funda, sawola ndo kandola ekakatanu. Tɔ mbalakanyaka nto woho wa vɔ mbeka. Akoka wakondja ana lo kalasa kokaka mbakimanyiya dia vɔ sɛna dimɛna, kânga mbele ekakatanu l’andja ɔnɛ. Ndo nto, kalasa k’ɔlɔlɔ kokaka mbakimanyiya dia vɔ sala olimu w’ohomba efula.​—Tukedi 22:29.

5, 6. Ngande wakoka ana mboka awui wa kɔlɔ lo kɛnɛ k’endana l’awui wa dieyanelo lam’ewɔ la kalasa?

5 Koko, ndo kalasa sanganyaka ana kâmɛ l’ana akina lo dihole ɔtɔi​—efula k’ana akɔ wekɔ la tokanyi ta kɔlɔ. Oko ɛnyɛlɔ, ohênda tokanyi tele lawɔ l’awui wa dieyanelo la wa ditshelo di’ɔlɔlɔ. Lo wodja wa Nigeria, lo kalasa ka sekɔndɛrɛ, ɔna omoto ɔmɔtshi laki numba ka numba akashaka asekande ambeki alako w’endana l’awui wa dieyanelo. Vɔ wakôhokamɛka l’ɔngɛnɔngɛnɔ tshɛ, kânga mbakalole tokanyi tande l’awui a mindo wakandɛnaka l’abuku watɛkɛta akambo wa dieyanelo. Ana wa amato amɔtshi wakahembe sala awui akɔ lo ndjela alako ande. Etombelo wakayala ele, ɔna ɔmɔtshi akatshu diemi lo monanyi ko akavu lam’akandaditondja.

6 Lonyangu ko, alako amɔtshi wa kɔlɔ washanawɔ la kalasa lo kɛnɛ k’endana l’awui wa dieyanelo hawoye oma le ana, koko oma le embetsha. Etema w’ambutshi efula kɛtaka lam’okawɔ ɔnɛ kalasa mbetshaka ana awui wa dieyanelo aha la mbatɛ kɛnɛ k’endana l’ɛlɛmbɛ wa ditshelo di’ɔlɔlɔ ndo l’ɔkɛndɛ wele lawɔ lo dikambo sɔ. Mama kɛmɔtshi kele l’ɔna omoto l’ɛnɔnyi 12 akate ate: “Sho mbidjasɛ lo ngelo kalanga akambo w’ɛtɛmwɛlɔ woho w’anyanya ndo kahalangaka tshikitanya mbekelo ya lɔkɔ, koko lo kalasa ya sekɔndɛrɛ ya lo ngelo kaso, wekɔ lo mbisha ambeki kapɔtɛ!” Nde l’omɛnde wakanyange efula lam’akawoke ɔnɛ ana w’apami wa lo lɔlɔnga l’ɔnawɔ la omoto wekɔ lo mbotɛ dia vɔ mbeyana la nde. Ngande wakoka ambutshi kokɛ nkumbo kawɔ oma lo tɔsɛngiya ta kɔlɔ ta ngasɔ na?

7. Ngande wakoka ambutshi sala dia minya wetshelo wa kɔlɔ lo kɛnɛ k’endana l’awui wa dieyanelo?

7 Onde ekɔ ɔlɔlɔ shimba ana dia vɔ tɛkɛta kânga vui wui ɔtɔi y’endana l’awui wa dieyanelo? Kema. Ekɔ ɔlɔlɔ wɛmɛ mbetsha anayɛ akambo wa tenyi dia demba dia dieyanelo. (Tukedi 5:1) Mɛtɛ, l’ahole amɔtshi wa la Mputu ndo l’Amɛrika wa la Ngɛl’a Nkushi, ambutshi efula mbokaka sɔnyi tɛkɛta dikambo sɔ. Woho akɔ wâmɛ mbele ndo lo wedja ɛmɔtshi wa l’Afrika, ambutshi hawoleke mbutɛ anawɔ akambo w’endana la tenyi dia demba dia dieyanelo. Papa kɛmɔtshi ka lo wodja wa Sierra Leone akate ate: “Ɔsɔ bu mbekelo k’Ase Afrika.” Ambutshi amɔtshi fɔnyaka ɔnɛ mbetsha ana akambo wa tenyi dia demba dia dieyanelo kɛdikɛdi mbasha tokanyi tayowatshutshuya dia vɔ sala awui a mindo! Ko Nzambi akanande lo dikambo sɔ na?

KANYI YA NZAMBI L’AKAMBO WA TENYI DIA DEMBA DIA DIEYANELO

8, 9. Naa alako w’amɛna w’endana l’awui wa dieyanelo watanema lo Bible?

8 Bible mɛnyaka hwe ɔnɛ ndoko sɔnyi kênde dia sawola akambo w’endana la tenyi dia demba dia dieyanelo lo yoho yasungana. L’Isariyɛlɛ, Nzambi akatɛ anto ande dia vɔ tshumanaka, kâmɛ ndo “ana wa tshitshe,” dia vɔ nonga woho wakawâlaka Ɛlɛmbɛ wa Mɔsɛ la dui dia wolo. (Euhwelu k’Elembe 31:10-12; Jashua 8:35) Ɛlɛmbɛ akɔ wakahonolaka akambo efula w’endana la tenyi dia demba dia dieyanelo, ɛnyɛlɔ oko: ɛnɛlɔ ka ngɔndɔ, ɔkɔshɛlɔ w’alɔmi, monanyi, loseka, dieyanelo dia pami la pami, dieyanelo dia l’asa wanɛ wôtɔ ndo dieyanelo di’onto la nyama. (Akambu w’Asi Lewi 15:16, 19; 18:6, 22, 23; Euhwelu k’Elembe 22:22) L’ɔkɔngɔ wa walelo wa ngasɔ, ambutshi mɛtɛ waki l’akambo efula wakawahombaka nembetshiya anawɔ w’akɛnda wakambɔnaka lawɔ wembola efula.

9 Lo tshapita ya tanu, ya samalo, ndo y’esambele ya Tukedi, ekɔ avɛsa amɔtshi wɛnya alako woludi la ngandji washa ombutshi ɔnande dia mbɛ̂nya wâle wakoka mbokomɛ naka nde sala awui a mindo. Avɛsa asɔ mɛnyaka ɔnɛ akambo a mindo mbeyaka mbokiya onto ɔlɔ lo tena dimɔtshi. (Tukedi 5:3; 6:24, 25; 7:14-21) Koko, avɛsa asɔ mɛnyaka ɔnɛ akambo akɔ wekɔ kɔlɔ ndo mbelaka onto mpokoso, ndo vɔ mbishaka ɛlɔngɔlɔngɔ alako wâkimanyiya dia vɔ mbewɔ awui a mindo. (Tukedi 5:1-14, 21-23; 6:27-35; 7:22-27) Ndo nto, sala awui a mindo tshikitana la mondoya mposa ka dieyanelo lo yoho yasungana, lo diwala. (Tukedi 5:15-20) Ande ɛnyɛlɔ ka dimɛna efula kahomba ambutshi ndjelaka lo dikambo dia wetshelo lee!

10. Lande na kele mbisha ana ewo ka Nzambi lo kɛnɛ k’endana la tenyi dia demba dia dieyanelo hawatshutshuya dia vɔ sala awui a mindo?

10 Onde wetshelo wa ngasɔ konyaka ana lo vɔ ndjotsha awui a mindo? Atonga na, Bible mbutaka ɔnɛ: “Antu w’ololo watutshungwamaka la ewu.” (Tukedi 11:9) Shi wɛ nangaka shimbɛ anayɛ oma lo tɔsɛngiya t’andja ɔnɛ? Papa kɛmɔtshi akate ate: “Tatɛ oma lam’aki anaso wêke tɔkɛndakɛnda, sho takayatshutshuyaka dia mbatɛka awui hwe lo kɛnɛ k’endana la tenyi dia demba dia dieyanelo. Oma lo yoho shɔ mbewɔ bu la saki ka mpokamɛ ana akina lam’atɛkɛtawɔ akambo wa tenyi dia demba dia dieyanelo. Ndoko ehekesa dikambo kele lâsɔ.”

11. Ngande wakoka ana tekaka yema yema akambo wa lɔsɛnɔ w’endana la tenyi diawɔ dia demba?

11 Oko wofundamidiɔ lo totshapita tambeta, pombaka tatɛ ndakanya ɔna akambo w’endana la tenyi dia demba dia dieyanelo oma ko kiɛndakɛnda yande. Lam’alakanyayɛ ana w’akɛnda dia vɔ mbeya nkombo ya tenyi dia demba, totambake tenyi diawɔ dia demba dia dieyanelo, wate kana oko tenyi dia sɔnyi mbediɔ. Lakanyawɔ nkombo yadiɔ y’eshika koko aha nkombo y’anyanya. Lam’atawole, ekɔ ohomba ndakanya ana dia vɔ namaka akambo w’endana la lɔsɛnɔ lawɔ vamɛ ndo ndjadjɛ elelo ɛmɔtshi. Ndeka ɔlɔlɔ ambutshi akɔ ahende mbetsha ana ɔnɛ tenyi nɛ dia demba tshikitana la tenyi dikina, aha onto tshɛ mbahomba dinanda ndo diɔ hadiokoke mɛnyama le anto akina, ndo aha didimola lo yoho ya kɔlɔ. Naka ana wambola, nyu pombaka mbatɛ woho watokakatanaka pami la omoto kâmɛ dia vɔ mbota ɔna. Naka ɔna pami ambotatɛ ntondɔ dui kana ɔna omoto ambotatɛ mbatɛ ntolo, vɔ pombaka têyi etshikitanu wahombawɔ nongamɛ l’alemba awɔ. Oko wakatadite lo Tshapita 5, olakanyelo wa ngasɔ kokaka kokɛ ana di’aha anto mbeyana la wɔ la wolo.​—Tukedi 2:10-14.

ƆKƐNDƐ W’AMBUTSHI

12. Naa tokanyi ta kɔlɔ talakanyema mbala efula la kalasa?

12 Ambutshi pombaka monga suke suke dia minya tokanyi ta kɔlɔ takoka mbetshama la kalasa​—filɔzɔfi ya l’andja ɔnɛ yele oko: wetshelo w’ehilwelo, ngandji k’otamanya ka wodja kana kanyi y’ɔnɛ ndoko mɛtɛ kele kokele. (1 Koreto 3:19; ɛdika la Etatelu 1:27; Akambu w’Asi Lewi 26:1; Joani 4:24; 17:17.) Ewandji efula wa kalasa wata mɛtɛ mbɔsaka kalasa ya lâdiko la nɛmɔ diambɔtɛkɔya. Kânga mbele dikambo dia kalasa ya lâdiko mendanaka l’onto ndamɛ, embetsha ɛmɔtshi fɔnyaka ɔnɛ lɔkɔ oto mbakoka onto mɛna ɔlɔ lo lɔsɛnɔ.a​—Osambu 146:3-6.

13. Ngande wakoka ana wɔ̂tɔ kalasa kokamɛ oma lo tokanyi ta kɔlɔ?

13 Naka ambutshi nangaka minya wetshelo wa kɔlɔ, vɔ pombaka mbeya wetshelo walongola anawɔ. Diɔ diakɔ diahombanyu, nyu ambutshi, mbohɔka nyate: ndo sho lawɔ tekɔ l’ɔkɛndɛ! Ɛnya dia wɛ ndjashaka l’otema ɔtɔi lo kalasa k’anayɛ. Sawolaka la wɔ naka vɔ wambotomba oma la kalasa. Mbolakawɔ kɛnɛ kekawɔ, kɛnɛ kalekawɔ nanga ndo kɛnɛ kaleka mbahokosanya. Endaka adevwara wawashawɔ, kayɛ yawɔ ndo pwɛ yandawɔ l’ɛgzamɛ. Sala la wolo dia mbeyana l’embetsha awɔ. Ewoya embetsha akɔ ɔnɛ wɛ mandolaka lotumu lawɔ ndo nangaka mbakimanyiya lo kɛnɛ tshɛ kakokayɛ sala.

ANGƐNYI W’ANAYƐ

14. Lande na kahomba ana wamamema Nzambi sɔna angɛnyi w’ɛlɔlɔ?

14 “Lende akayatɛna watsha ɔnkɔnɛ?” Ambutshi efula wamboshilaka mboka anawɔ dimbola sɔ, wâmba hakoke lo mboka tshɛkɛta kana lo mɛna dui dimɔtshi diotshe ɔnawɔ diɛnama oko hadiototamaka kana hadiotosalemaka, shi mɛtɛ? Shi mbala efula ana tokadimolaka ɔnɛ angɛnyi amɔtshi w’eyoyo wa la kalasa kana wa l’etenyi ka ngelo mbakâlakanya akambo akɔ? Mɛtɛ, angɛnyi wekɔ la shɛngiya ya wolo le so, oyadi dikɛnda mbeso kana opalanga. Ɔpɔstɔlɔ Paulo akatewola ate: “Tanyukesamaki. Diendje dia kolo diatulanyaka ditshelu di’ololo.” (1 Koreto 15:33; Tukedi 13:20) Ɛlɔngɔlɔngɔ mboleki sɛngiyama oma le angɛnyi awɔ. Vɔ mongaka l’okandokando ndo totshutshuyamaka lo tena dimɔtshi la saki ka ngɛnyangɛnya la mambia angɛnyi awɔ. Lâsɔ mɛtɛ, ekɔ ohomba vɔ sɔna angɛnyi w’ɛlɔlɔ!

15. Ngande wakoka ambutshi nɔmbɔla anawɔ dia vɔ sɔna angɛnyi awɔ?

15 Oko wadieya ombutshi tshɛ, ana hawotɔsɔnaka kɛnɛ kele ɔlɔlɔ nshi tshɛ; vɔ wekɔ l’ohomba w’ɛlɔmbwɛlɔ kɛmɔtshi. Ɔsɔ bu paka dikambo dia mbasɔnɛ angɛnyi. Koko lam’atawole, lakanyakawɔ dia vɔ monga la yimba ndo kimanyiyawɔ dia vɔ mbeya waonga wahombawɔ menda le angɛnyi. Dionga dioleki woke ele mboka Jehowa ngandji ndo sala kɛnɛ kele ɔlɔlɔ lo asho ande. (Mako 12:28-30) Etshawɔ dia vɔ nanga ndo nɛmiya wanɛ wele la losembwe, ɔlɔlɔ, lokaho ndo etete. Wonya wasalanyu wekelo wa lo nkumbo, kimanyiyawɔ dia vɔ mbeya waonga wa ngasɔ le anto watɛkɛtama lo Bible, oma lâsɔ ko wɛ ndjâkimanyiya dia vɔ mɛna waonga akɔ le anto akina wa l’etshumanelo. Shawɔ ɛnyɛlɔ k’ɔlɔlɔ lo ndjelaka awui akɔ wâmɛ lam’asɔnayɛ angɛnyi ayɛ.

16. Ngande wakoka ambutshi sɛdingola angɛnyi wasɔna anawɔ?

16 Onde wɛ mbeyaka angɛnyi w’anayɛ? Lande na kahayatɛ anayɛ dia vɔ ndja l’angɛnyi awɔ la ngelo dia wɛ ndjɛnana la wɔ? Ndo nto, wɛ kokaka mumbola anayɛ dia mbeya kɛnɛ kakanyiya ana akina lo dikambo di’angɛnyi akɔ. Onde vɔ wekɔ la lokumu l’anto wɛnya kɔlamelo yawɔ lo sɛkɛ kana wekɔ la lokumu l’anto wele la lɔsɛnɔ la dungi pende? Naka vɔ wekɔ la lɔsɛnɔ la dungi pende, kete kimanyiya anayɛ dia vɔ mbeya ɔnɛ angɛnyi wa kɔlɔ kokaka mbasalɛ kɔlɔ. (Osambu 26:4, 5, 9-12) Naka wɛ ambɛna etshikitanu ɛmɔtshi wa kɔlɔ lo dionga di’ɔnayɛ, l’ɔlɔtɔ ande, lo lɔkɛwɔ lande kana lo yoho yatɛkɛtande, kete ondo wɛ pombaka sawola la nde lo dikambo di’angɛnyi ande. Ondo ɔnayɛ ekɔ lo mɛngɔla kâmɛ l’ɔngɛnyi ande ɔmɔtshi wele la shɛngiya ya kɔlɔ.​—Ɛdika la Etatelu 34:1, 2.

17, 18. Lâdiko dia mbaewola di’aha vɔ mbɔtɔnɛ l’angɛnyi wa kɔlɔ, ekimanyielo kakɔna nto k’oshika kahomba ambutshi mbisha anawɔ?

17 Mɛtɛ, ekɔ ohomba wɛ mbetsha anayɛ dia vɔ mbewɔ angɛnyi wa kɔlɔ, koko aha lâsɔ ato mbahombayɛ komɛ. Kimanyiyawɔ dia vɔ kondja angɛnyi w’ɛlɔlɔ. Papa kɛmɔtshi akate ate: “Takayatshutshuyaka nshi tshɛ dia mboyangɛ angɛnyi w’ɛlɔlɔ lo dihole di’angɛnyi wa kɔlɔ. Ɔnkɔnɛ, lam’akate ewandji wa kalasa di’ɔnaso mbɔtɔ l’ekipɛ ka ponde k’asekande wa la kalasa, dimi la wadiɛmi takadjasɛ kâmɛ la nde ko takasawola la nde dia mbɛ̂nya bonde kahandakoke mbetawɔ kanyi shɔ ya kɔlɔ​—nɛ dia angɛnyi amɔtshi w’eyoyo wayotɔtɔ l’ekipɛ kakɔ. Koko, takawosha kanyi ya nde nyanga ana amɔtshi wa l’atei w’etshumanelo ko takawaɔshi vɔ tshɛ, takatshu la wɔ otsha lo parkɛ dia tôka ponde. Ko dikambo sɔ diakashidiya okakatanu ɔsɔ.”

18 Ambutshi wele la lomba kimanyiyaka anawɔ dia vɔ kondja angɛnyi w’ɛlɔlɔ ndo kɛnyaka la wɔ tɔkɛnyɔ tɔmɔtshi t’ɛlɔlɔ. Koko le ambutshi efula, dikambo dia tɔkɛnyɔ diekɔ okakatanu wa mamba.

TƆKƐNYƆ TA WOHO AKƆNA?

19. Naa diɛnyɛlɔ dia lo Bible diɛnya ɔnɛ bu pɛkato naka ase nkumbo kɛnya tɔkɛnyɔ kana ndjângɛnyangɛnya?

19 Onde Bible hetawɔ onto kɛnya? Atonga na! Bible mbutaka ɔnɛ: “Etena ka mbola . . . la etena ka no [ngɔmɔ]” kekɔ.b (Undaki 3:4) Anto wa Nzambi wa l’Isariyɛlɛ w’edjedja wakangɛnangɛnaka mishiki ndo ɔnwɛlɔ wa ngɔmɔ, tɔkɛnyɔ la wokanelo wa wakɔ. Yeso Kristo akatshu otsha lo difɛstɔ dimɔtshi dia woke dia diwala ndo lo “dambu dia wuki” diakôkatela Mateo Lɛwi. (Luka 5:29; Joani 2:1, 2) Mbokɛmaka hwe dia Yeso koshimbaka anto dia vɔ ngɛnangɛna. Ɔnkɔnɛ, aha tɔ̂la la tɔkɛnyɔ mbɔsama oko pɛkato lo nkumbo kayɛ!

20. Kakɔna kahomba ambutshi mbohɔka wonya washawɔ ase nkumbo etena ka vɔ munola demba kana kɛnya?

20 Jehowa ekɔ “Nzambi k’ɔngɛnɔngɛnɔ.” (1 Timɔtɛ 1:11, NW) Ɔnkɔnɛ, ɔtɛmwɛlɔ wa Jehowa pombaka monga kiɔkɔ y’ɔngɛnɔngɛnɔ, koko aha oko ɛngɔ kɛmɔtshi kashimba anto ngɛnangɛna lo lɔsɛnɔ. (Ɛdika la Euhwelu k’Elembe 16:15.) Tena tshɛ, ana mongaka l’ɔngɛnɔngɛnɔ wa lôtɔ ndo la wolo w’efula wakoka mɛnama wonya wakɛnyawɔ ndo wanulawɔ demba. Tɔkɛnyɔ t’amɛna bu paka awui wa tɔ̂la ato. Ɔsɔ ekɔ yoho yakoka ɔna mbeka akambo ndo tshunda wɔɔngɔ. Owandji wa nkumbo ekɔ l’ɔkɛndɛ wa kotsha ehomba a wa lo luudu lande l’akambo tshɛ, ndo ehomba w’endana la tɔkɛnyɔ. Koko, ekɔ ohomba salaka awui asɔ lo yɛdikɔ yakoka.

21. Tolonga takɔna tatanema lo tɔkɛnyɔ ɛlɔ kɛnɛ?

21 Lo “nshi y’ekumelu” nyɛ y’osukusuku, andja wambolola l’anto wele ‘anangi w’ɛngɛnɔngɛnɔ lo dihole dia vɔ monga anangi wa Nzambi,’ oko wakataditshi pɔlɔfɛsi ka lo Bible. (2 Timote 3:1-5) Anto efula mbɔsaka tɔkɛnyɔ oko dikambo dioleki ohomba lo nsɛnɔ yawɔ. Dienenda efula diekɔ diakoka mbɔsa dihole di’akambo woleki ohomba esadi eto. Ndo nto, dienenda efula dia nshi nyɛ mɛnyaka awui a mindo wa dieyanelo, akambo wa ngala, ɔnwɛlɔ wa didjoyadjoya ndo ditshelo dikina dia kɔlɔ efula. (Tukedi 3:31) Ahombaso sala dia kokɛ ɛlɔngɔlɔngɔ oma lo dienenda dia kɔlɔ na?

22. Ngande wakoka ambutshi ndakanya anawɔ dia vɔ monga la lomba la sɔnaka tɔkɛnyɔ?

22 Ambutshi pombaka mbidjɛka anawɔ elelo l’ɛlɛmbɛ. Koko, lâdiko dia lâsɔ, vɔ pombaka ndakanya anawɔ dia vɔ mbeya tɔkɛnyɔ tele kɔlɔ ndo lo yɛdikɔ yakokawɔ kɛnya di’aha tamba olelo. Olakanyelo wa ngasɔ mbɔsaka tena ndo wɛ pombaka mbidja weolo. Tɔ̂shi ɛnyɛlɔ kɛnɛ. Papa kɛmɔtshi kele l’ana ahende w’apami akalembetɛ ɔnɛ ɔnande l’enondo akalongaka emisiɔ ɔmɔtshi w’oyoyo w’aladiyo mbala la mbala. Ɔnkɔnɛ, lam’akandatatshɔka lo kaminyɔ kande lushi lɔmɔtshi otsha l’olimu, papa kakɔ akadihola aladiyo ande dia nonga emisiɔ akɔ. Lo tena dimɔtshi, nde akemalaka ko akafundaka ɛtɛkɛta wa lo nkembo mɔtshi. L’ɔkɔngɔ diko, nde akayodjasɛ kâmɛ l’anande ko wakayosawola lo dikambo dia kɛnɛ kakandôke. Nde akawaoke wembola ɛmɔtshi dia mbeya tokanyi tawɔ, nde akatatɛ ate: “Akananyu na?” ko nde akahokamɛka ekadimwelo awɔ la lotutsha tshɛ. L’ɔkɔngɔ wa vɔ kana yimba lo dikambo diakɔ oma l’ekimanyielo ka Bible, ana akɔ waketawɔ di’aha nongaka emisiɔ akɔ nto.

23. Ngande wakoka ambutshi kokɛ anawɔ oma lo dienenda dia kɔlɔ?

23 Ambutshi w’Akristo wele la lomba sɛdingolaka mishiki, emisiɔ wa televiziɔ, bandɛ ya video, abuku w’akambo wa tɔ̂la, bandɛ ya kasɛtɛ ndo filmɛ yalanga anawɔ. Vɔ mendaka sango dia lo lohoso, ɛtɛkɛta wa lo lembo wofundami ndo wɔɔmbɔ awɔ, vɔ mbalaka tokanyi ta lo tojurunalɛ tatɛkɛta dikambo di’awui asɔ ndo mendaka tenyi dimɔtshi. Etema w’anto efula kɛtaka lam’ɛnawɔ “dienenda” diɛnyawɔ ana nshi nyɛ. Wanɛ walanga kokɛ anawɔ oma lo tɔsɛngiya ta mindo mbidjasɛka kâmɛ la nkumbo ndo sawolaka dia mbeya wâle wele l’akambo asɔ, oma l’ekimanyielo ka Bible ndo k’ekanda w’endana la Bible, ɛnyɛlɔ oko dibuku Les jeunes s’interrogent ​— Réponses pratiques ndo asawo wa lo Tshoto y’Etangelo la wa lo Réveillez-vous!c Lam’atodjɛka ambutshi anawɔ ɛlɛmbɛ wa nge, lam’atowoshikimalaka l’awui ndo lam’atowokanaka yimba, vɔ tɛnaka etombelo w’ɛlɔlɔ mbala efula.​—Mateu 5:37; Filipi 4:5.

24, 25. Naa weoho ɛmɔtshi wa tɔkɛnyɔ t’amɛna takoka nkumbo kɛnyaka kâmɛ?

24 Mɛtɛ, mbidja ɛlɛmbɛ washimba tɔkɛnyɔ ta kɔlɔ ekɔ etenyi kɛmɔtshi keto ka ta diahombayɛ ndɔ. Pombaka minya kɛnɛ kele kɔlɔ ko mbidja kɛnɛ kele ɔlɔlɔ lo dihole diatɔ, naka aha ɔsɔku, kete ana mbeyaka ndjodjɛ lo mboka ka kɔlɔ. Nkumbo efula y’Akristo yekɔ l’awui efula w’amɛna ndo w’ɔngɛnɔngɛnɔ wakokawɔ mbohɔka lam’akawakɛnyaka kâmɛ​—katɛ asanga, tasembolaka ekolo, mbidjasɛ lo totombotombo, mboka angandji, sutshasutsha demba ndo mɛngɔla yema dia tênda ewotɔ kana angɛnyi. Amɔtshi wakɛnyi ɔnɛ mbala kâmɛ la dui dia wolo dia kɔkɔla yimba ekɔ kiɔkɔ ya woke y’ɔngɛnɔngɛnɔ ndo y’ekeketshelo. Akina ngɛnangɛnaka mbuta ɛkɔndɔ wɔ̂dja anto kana wângɛnyangɛnya. Akina nto salaka tolimulimu tɔmɔtshi kâmɛ dia ndjângɛnyangɛnya, ɛnyɛlɔ oko: sɛla diangɔ di’abaya kana sala mituka w’akadi kana sɛlasɛla dikina, poma dihomahoma, sanga asango, kana mbeka diangɔ diakatonge Nzambi. Ana weka woho wa ngɛnangɛnaka akambo wa ngasɔ kokamɛka oma lo dienenda efula dia mindo, ndo vɔ nembetɛka ɔnɛ tɔkɛnyɔ bu paka mbidjasɛ tsho tewa ko mendaka dienenda. Mbɔtɔ lo kɛnyɔ mbishaka onto ɔngɛnɔngɛnɔ efula oleki mbidjasɛ tewa ko mendaka tsho.

25 Katɛ dambo ko mbelɛ anto kokaka monga yoho mɔtshi ya kɛnyɔ y’ɔlɔlɔ. Naka dambo diakɔ namema dimɛna ndo bu oko ɛfɛtɛfɛtɛ kana hɔshi tena efula, kete diɔ kokaka mbisha ana akambo efula, aha paka tɔkɛnyɔ toto. Dui sɔ kokaka tokimanyiya dia keketsha amama wa ngandji ka l’atei w’etshumanelo.​—Ɛdika la Luka 14:13, 14; Jude 12.

NKUMBO KAYƐ KOKAKA MBIDJA ANDJA ƆNƐ OTSHUMBA

26. Naa dionga dioleki ohomba lo kɛnɛ k’endana la kokɛ nkumbo oma lo tɔsɛngiya ta kɔlɔ?

26 Aha la tamu, dia wɛ kokɛ nkumbo kayɛ oma lo tɔsɛngiya ta kɔlɔ t’andja ɔnɛ, paka wɛ keketsha oya. Koko ekɔ dikambo dimɔtshi, dioleki akambo akina tshɛ, diakoka kokimanyiya dia wɛ sala dikambo sɔ. Dikambo diakɔ ele ngandji! Diokanelo di’oshika ndo dioludi la ngandji lo nkumbo diayetɛ luudu layɛ oko eshamelo ka lotui tshitshi ndo diayokeketsha sawo lam’asanyu, sawo diakɔ diekɔ ekokelo ka woke oma lo tɔsɛngiya ta kɔlɔ. Ndo nto, ekɔ ohomba efula monga la woho okina wa ngandji​—ngandji ka Jehowa. Naka ngandji ka ngasɔ tɔtɔmɛ lo nkumbo, kete ondo mɛtɛ ana hawotolangaka kânga yema dia sala dikambo dianyangiya Nzambi ko nkɔ lo tɔsɛngiya ta l’andja ɔnɛ. Ndo ambutshi wôka Jehowa ngandji oma ka tshina di’otema wayoyanga dia mbokoya lonto lande loludi la ngandji, l’ekanelo ka yimba ndo lahasale akambo lo tshambandeko. (Efeso 5:1; Jakoba 3:17) Naka ambutshi sala dui sɔ, kete anawɔ hawotonga ndoko l’ɔkɔkɔ wa mbɔsa ɔtɛmwɛlɔ wa Jehowa paka oko oshilo w’ɛlɛmbɛ kana oko yoho ya lɔsɛnɔ y’aha kɛnya kana mbɔla yakoka onto ndawɔ esadi eto. Koko, vɔ wayɛna ɔnɛ tɛmɔla Nzambi ekɔ yoho ya lɔsɛnɔ yoleki ohomba ndo yoleki mbisha onto ɔngɛnɔngɛnɔ.

27. Ngande wakoka nkumbo mbidja andja ɔnɛ otshumba?

27 Nkumbo yadjasɛ kâmɛ l’ɔngɛnɔngɛnɔ, yakambɛ Nzambi olimu lo yɛdikɔ yasungana, ndo yayatshutshuya l’otema ɔtɔi dia tshikalaka “aha la vadi, aha la unungu” oma lo tɔsɛngiya ta kɔlɔ ta l’andja ɔnɛ, ngɛnyangɛnyaka Jehowa. (2 Petero 3:14; Tukedi 27:11) Nkumbo ya ngasɔ ndjelaka wanya wa Yeso Kristo, ɔnɛ lakashike tomamba la ntondo ka weolo tshɛ wakadje andja waki Satana dia mbodja mindo. Oya l’ekomelo ka lɔsɛnɔ lande la lanɛ la nkɛtɛ, Yeso akayokoka mbuta ate: “Dimi lambodja andja ɔnɛ otshumba.” (Joani 16:33, NW) Sala dia ndo nkumbo kayɛ wɛ lawɔ kadje andja ɔnɛ otshumba kele kanyokondja lɔsɛnɔ la pondjo!

[Nɔte ya l’ɛse ka dikatshi]

a Dia wɛ mbeya awui akina efula lo kɛnɛ k’endana la kalasa ya lâdiko, enda lo biukubuku Les Témoins de Jéhovah et l’instruction, yakatondjama oma le Watchtower Bible and Tract Society of New York, Inc., lɛkɛ 4-7.

b Tshɛkɛta ya lo Hɛbɛru yokadimwami ɔnɛ “mbola” kokaka kadimwama lo weoho ekina ɔnɛ: “Kɛnya,” “ngɛnyangɛnya anto,” “katɛ dambo,” ndo kânga “ndjangɛnyangɛnya.”

c Akatondjama oma le Watchtower Bible and Tract Society of New York, Inc.

NGANDE WAKOKA AWUI ANƐ WA LO BIBLE KOKIMANYIYA . . . DIA WƐ KOKƐ NKUMBO KAYƐ?

Ewo mbishaka onto lomba, ko lomba kokaka nama lɔsɛnɔ l’onto.​—Undaki 7:12.

“Lomba la l’andja ɔnɛ lekɔ enginya lo asho wa Nzambi.”​—1 Koreto 3:19, NW.

Pombaka mbewɔ angɛnyi wa kɔlɔ.​—1 Koreto 15:33.

Tɔkɛnyɔ tekɔ ohomba, koko aha lo tshambandeko.​—Undaki 3:4.

[Kiombo ya lo lɛkɛ 97]

NDE KOTSHUTSHUMALAKA

Paul nde la wadiɛnde Lu-Ann, ambutshi w’Akristo, nɔngɔsɔlaka tena dimɔtshi dia vɔ ngɛnangɛnaka kâmɛ l’asekawɔ la ngelo. Vɔ salaka tshɛ dia tena sɔ mbeta dimɛna ndo dia mbelɛ lofulo l’anto lo yɛdikɔ yakoka. Vɔ wekɔ l’ɔkɔkɔ w’ɔlɔlɔ wa mbetawɔ ɔnɛ anawɔ kimanyiyamaka oma lo dikambo sɔ.

Lu-Ann ekɔ lo kɔndɔla ate: “Nyango ɔngɛnyi w’ɔnami la pami l’ɛnɔnyi esamalo lelɛwɔ Eric akaye le mi ko akayombutɛ ate: lekɔ la lonyangu lo dikambo di’Eric nɛ dia nde ndjadjasɛka ndamɛ ko hatshu l’asekande wa la kalasa otsha l’afɛstɔ w’eohwelo ka nshi y’eotwelo. Lakawotɛ nte: ‘Lambɔngɛnangɛna efula lo mɛna woho wayakiyanyayɛ lo dikambo di’ɔnami lo yoho shɔ. Mɛnamaka dia wɛ mɛtɛ ekɔ onto l’ɔlɔlɔ efula. Ndo ondo ndoko kɛnɛ kayomokotɛ ko wɛ mbetawɔ ɔnɛ Eric hayaoke di’oko nde ekɔ lo pandja ɛngɔ kɛmɔtshi.’ Nde aketawɔ. Diɔ diakɔ diakamawotɛ nte: ‘Di’aha wɛ ndjakiyanyaka, mbola Eric ndamɛ kele akote woho wayaokande.’ Lâsɔ ko lambonya ekolo, nde akambola Eric ate: ‘Onde wɛ hayakiyanya dia pandja afɛstɔ anɛ w’amɛna w’eohwelo ka nshi y’eotwelo?’ Ko nde akawâlɛ, âmba, ko akôkadimola ate: ‘Onde wɛ kanaka wate: taahe dikumi, yema y’ekate ndo leembo mbele difɛstɔ? Ohoya lakaso kele yênde difɛstɔ dia mɛtɛ mɛtɛ woho wediɔ!’ ” Ɔngɛnɔngɛnɔ w’ɔna ɔsɔ akɛnyaka hwe ɔnɛ​—nde kotshutshumalaka ndo kondjaokaka oko onto lambohandja ɛngɔ kɛmɔtshi!

[Osato wa lo lɛkɛ 99]

Tɔkɛnyɔ t’amɛna, ɛnyɛlɔ oko wɛɛngɔ wa nganɛ wa lo nkumbo, kokaka kimanyiya ana dia vɔ mbeka ndo pama lo nyuma

    Ekanda wa l’Ɔtɛtɛla (1983-2025)
    Tomba
    Ɔtɔ
    • Ɔtɛtɛla
    • Kahana l'onto
    • Nango
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Ɛlɛmbɛ w'okambelo
    • Awui wa sheke
    • Paramètres de confidentialité
    • JW.ORG
    • Ɔtɔ
    Kahana l'onto