Alako le emendji wa kalasa

L’ETSHUMANELO tshɛ, ekumanyi kɛmɔtshi sɔnamaka dia monga omendji wa Kalasa k’Olimu wa Teokrasi. Naka wambokosha ɔkɛndɛ ɔnɛ, kete waasaso wayonga layɛ dikambo dia kalasa kɛnɛ ndo woho wayoyasha l’ohamelo w’ombeki tshɛ koka monga akambo w’ohomba di’etshumanelo kanyu kondja wahɔ oma lo kalasa kɛnɛ.

Etenyi kɛmɔtshi ka woke k’ɔkɛndɛ ayɛ ele nɔmbɔla Kalasa k’Olimu wa Teokrasi kasalema lomingu tshɛ l’etshumanelo kanyu. Tohɛke dia lâdiko w’ambeki wele l’asawo, anto akina wekɔ l’atei w’ampokami. Lɔmbɔla kalasa kɛnɛ lo yoho yakoka etshumanelo k’otondo keketshama, nongola waohwelo w’ɔlɔlɔ wendana kânga l’oyango ɔtɔi wa kalasa kɛnɛ wofundami lo lɛkɛ 5 polo 8 la dibuku nɛ.

Yasha le ambeki tshɛ, oyadi wadielo mbayowosala, asawo wele oko wɛnyɛlɔ, kana alako. Kimanyiyawɔ dia vɔ mbɔsa kɛnɛ kasalawɔ aha tsho oko sawo koko oko diaaso diâkimanyiya dia pama l’olimu wakambɛwɔ Jehowa. Lo mɛtɛ, welo wadjawɔ ekɔ dui dimɔtshi di’ohomba diayowakimanyiya l’ohamelo awɔ. Koko ekɔ nto ohomba wɛ ndjasha l’otema ɔtɔi le wɔ, mbakimanyiya dia vɔ shihodia ohomba w’alako washawɔ ɔtɛkɛtshi, ndo mbalembetshiya woho wa kamba l’alako akɔ. Dia wɛ kotsha dikambo sɔ, hokamɛ sawo tshɛ dimɛna dia wɛ mbeya mbisha alako wakeketsha.

Yashikikɛ dia tatɛ ndo komiya kalasa la wonya. Sha ɛnyɛlɔ lo mbewɔ dia mbishaka kɔmatɛrɛ y’etale. Naka ombeki ɔmɔtshi ambɔlɛ wenya, kete wɛ kana okimanyidi ɔmɔtshi la dia mbɛ̂nya. Ombeki la dia shidiya ɔnɔngɔ wadiande kana watɛkɛtande, oma lâsɔ ko nde mimɔ oma lo lɔyɛnga. Naka etenyi kekina ka losanganya kambɔlɛ wenya, kete susa kɔmatɛrɛ yayoyoshaka, oma lâsɔ ko wɛ ndjosawola l’ɔnangɛso lakale wenya l’ɔkɔngɔ wa losanganya lo dikambo sɔ.

Naka wɛ ekɔ lawɔ, kete wɛ mbahomba nɔmbɔla kalasa. Ko naka wɛ bu lawɔ, kete ekumanyi kekina kakasɔnama oma le olui wa dikumanyi mbahomba nɔmbɔla kalasa kɛsɔ. Naka wɛ ekɔ l’ohomba w’onto kokimanyiya dia nɔngɔsɔla ekongelo, funda kana kahanya akatshi w’ɛkɛndɛ, kana ndjalɔngɔsɔla dikambo di’asawo w’anto wahatonga lawɔ, kete okambi w’olimu ɔmɔtshi wakasɔnama oma le olui wa dikumanyi koka kokimanyiya l’akambo asɔ.

Ofundjelo wa nkombo y’ambeki. Keketsha apandjudi tshɛ dia fundja nkombo lo kalasa. Ambeki wa Bible wɔtɔ mbala la mbala lo nsanganya ya l’etshumanelo koka fundja nkombo yawɔ naka vɔ mbetawɔka wetshelo wa Bible ndo mbɔtɔnganyiyaka nsɛnɔ yawɔ la wadjango w’Akristo. Etena kalanga onto fundja lokombo lo kalasa, andolande la wangasanu tshɛ. Naka nde atakumi opandjudi, kete oko weyɛ omendji wa kalasa, wɛ la dia kɛtshanya la nde awui walɔmbama di’onto fundja lokombo lo kalasa. Ndeka dimɛna wɛ sala dikambo sɔ la ntondo k’onto leka la nde Bible (kana la ntondo k’ambutshi ande wele ambetawudi). Kɛnɛ kayowɔ̂lɔmba ekɔ woho wâmɛ la kɛnɛ kalɔmbawɔ di’onto kotsha dia koma opandjudi wahatabatizama. Awui asɔ tanemaka lo lɛkɛ 98 polo 100 la dibuku Organisés pour bien remplir notre ministère. Omba listɛ l’oyoyo l’anto tshɛ wambofundja nkombo lo kalasa.

Okambelo wa la Fishi k’Alako. Dikatshi di’alako di’ombeki tshɛ diekɔ lo dibuku diande, lo lɛkɛ 79 polo 81. Oko wɛnyamidiɔ l’ekimanyielo k’alangi wele lo dibuku, etena kashayɛ ombeki wadielo wa Bible wɛ koka kamba la dako tshɛ tatɛ oma lo dako 1 polo 17. L’asawo wele oko wɛnyɛlɔ, wɛ koka kamba la dako tshɛ, onyake dako 7, 52, ndo 53. Ndo lo sawo diele bu wadielo kana wɛnyɛlɔ, wɛ koka kamba l’alako tshɛ, onyake dako 7, 18 ndo 30.

Lam’ashande onto dako dia nde kamba ladiɔ, omendji wa kalasa la dia menda kana nde akakambi la kidiyɔ dia fatola kiombo yele l’ɛse k’ɛtɛkɛta w’ɔnɛ “Datɛ Diokoshawɔ” lo yema ya dihole diayela dako diakɔ lo dibuku di’ombeki. L’ɔkɔngɔ w’ombeki shidiya sawo diande, mbolande lo wɛ la nde ato kana nde akasale okambelo kana ekambelo wɛnyami l’ekomelo ka dako diakawɔlɔmbɛ. Naka nde akasale, kete wɛ koka fatola lo kiombo ya lo dikatshi di’alako. Ko naka wɛ ambɔ̂lɔmba dia nde kamba nto la dako diamɛ diakayawosha mbala ketshi, kete tofundake ndoko ɛngɔ lo dikatshi diande di’alako ndo tofatolake lanɛ wofundjiwɔ ɔnɛ “Datɛ Diamboyoshidiya.” Dihole sɔ la dia ndjofatɔma paka l’etena kayondokoka sɛkɔ otsha lo dako dikina. Ndo nto, lo lɛkɛ 82 lo lonya la lɔmɔsɔ la dibuku di’ombeki, datɛ la dia fundama lo ndjela sawo tshɛ diasala ombeki. Lofulo l’eshidi la lo dikatshi di’alako ndo lo listɛ la nkongɛ kimanyiyaka onto tshɛ dia kamba la lokongɛ tshɛ mbala hiende. Ambeki la dia monga l’abuku awɔ wonya wa losanganya.

L’etena ɔtɔi wɛ ayosha ombeki dako ɔtɔi dia nde kamba ladiɔ. Sunganaka wɛ mbisha alako w’ambeki kamba lawɔ lo ndjela woho wɔlɔngamiwɔ. Koko, naka ambeki amɔtshi mɛnyaka dia wekɔ l’akoka wa lânde, kete wɛ koka mbakeketsha dia vɔ mbeka ndo kamba la wekelo ɛmɔtshi vamɛ. Oma lâsɔ, wɛ koka mbasha alako wɛnayɛ wate ayowakimanyiya efula dia vɔ pama ndo koma atɛkɛtshi ndo embetsha w’eshika.

Oyadi aya ɛnɔnyi efula washa ombeki asawo lo kalasa, nde koka kondja wahɔ efula lo mbeka ndo lo kamba la wekelo tshɛ. Dia kimanyiya ambeki l’awui amɔtshi shikaa, wɛ koka mbasɔnɛ alako amɔtshi wendana l’ɔtɛkɛtshi wa vɔ kamba lawɔ lo dihole dia ndjela woho wɔlɔngami alako asɔ l’ɔnɔngɔ.

Woho wa Ndaka. Wonya walakayɛ ombeki, kamba dimɛna la bɛnyɛlɔ di’ɔlɔlɔ ndo l’atɔndɔ w’oma lo Bible. Ambeki la dia mboka di’alako wolongodiwɔ ndo yoho yowashawɔ alako akɔ yakalɔmbwami l’atɔndɔ w’oma l’Ɔtɛkɛta wa Nzambi.

Tohɛke di’ananyɔ l’akadiyɛyɛ wekɔ ‘anyayɛ w’olimu.’ (2 Kor. 1:24) Oko vɔ, wɛ la dia tetemala ndowanya akoka ayɛ w’ɔtɛkɛtshi ndo w’ombetsha w’oshika. Eka dibuku Kondja Wahɔ oma lo Kalasa k’Olimu wa Teokrasi, ndo kamba l’alako wa lɔkɔ, ndo sha anto akina ɛnyɛlɔ k’ɔlɔlɔ woho wa ndo vɔ lawɔ sala woho akɔ wamɛ.

Etena kasalayɛ dui sɔ, yadjɛ oyango wa kimanyiya ambeki dia vɔ koma ambadi w’eshika, atɛkɛtshi wele l’akoka, ndo embetsha wa tomanamana. Dia kotsha eyango ɛsɔ, wɛ la dia sala la wolo dia mbisha ambeki ekimanyielo tshɛ kewɔ l’ohomba dia vɔ shihodia waonga wotshikitanyi wendana l’ɔtɛkɛta, shihodia bonde kele waonga akɔ ohomba ndo nganɛ wakokawɔ monga la waonga akɔ. Dibuku nɛ fundama lo yoho yakoka kokimanyiya lo dikambo sɔ. Koko, mbala efula wɛ ayongaka l’akambo efula wayoyohombaka sala lo dihole dia wɛ mbadiaka tsho tɔtɛkɛta tele lo dibuku nɛ. Lembetshiya tokanyi tɔmbwami ndo woho wa kamba la tɔ.

Naka ombeki akakambi la dako dimɔtshi dimɛna, kete andolande. Lo tshena pe, ɛnyande kɛnɛ kɛnya dia nde akakambi dimɛna kana bonde kele kɛnɛ kakandasadi kekɔ ohomba. Naka nde la dia mbidja yimba l’awui amɔtshi dia ndjalowanya, kete yashikikɛ dia nde amboka bonde kɔ̂lɔmbawɔ dui sɔ. Lembetshiyande kɛnɛ kahombande sala dia pama. Sembɔ tɔɔ lo dikambo, ndo ɛnyande dui diakɔ la ngandji tshɛ.

Eya dia le efula k’anto, mbeta la ntondo k’anto dia mbisha sawo ekɔ dui dia wolo efula. Naka ombeki fɔnyaka dia nde kombisha sawo diande dimɛna, kete nde koka ndjambola dia kana nde pombaka tetemala la pemba. Okoya Yeso, laki kopembola “sopo diakawaminula” kana nima “hyondo ya tala yatumba dinga.” (Mat. 12:20) Yadja lo dihole diande. Etena kalakayɛ ombeki, wɛ la dia mbeya dia kana nde eke oyoyo, kana aya manamana. Naka wɛ mandola ambeki la wangasanu ndo l’otema ɔtɔi, kete dui sɔ diayowakeketsha dia tetemala sala tshɛ kewɔ l’akoka wa sala.

Lɛmiya ombeki tshɛ. Romo 12:10 totɛka ɔnɛ: ‘Nyosha ɛnyɛlɔ lo kɛnɛ kendana la nɛmiyana.’ Ɔsɔ ekɔ mɛtɛ dako dia dimɛna efula le ondaki wa lo Kalasa k’Olimu wa Teokrasi! Naka ombeki kolɛ, kete kamba dimɛna la dako diele lo 1 Timote 5:1, 2. Koko, oyadi ɛnɔnyi akɔna wele l’onto, naka wɛ mbolaka la ngandji tshɛ lo kɛnɛ kendana la woho wahombande ndjalowanya, kete nde ayetawɔ dako diakɔ.​—Tuk. 25:11.

Etena kalakayɛ ombeki, leka mbɛnya oyango wa wetshelo walongolaso. Oyango wa wetshelo ɔsɔ bu tsho wa kamba dimɛna woho w’onto mbishama losaka kana wa mbeta lo dako dikina. Oyango ɔsɔ kema wa koma ɔtɛkɛtshi kana ombetsha walangema oma le anto akina. (Tuk. 25:27) Oyango aso ele wa kamba la woshasha aso w’ɔtɛkɛta dia tombola Jehowa ndo kimanyiya anto akina dia vɔ mbêya ndo mbôka ngandji. Wetshelo aso wekɔ l’oyango wa tokimanyiya dia sho kamba dimɛna olimu watɛkɛtawɔ lo Mateu 24:14 ndo 28:​19, 20. Anangɛso wambobatizama waya l’akoka kokaka nɔmbama dia mbisha lonya l’olamelo w’‘ɛkɔkɔ waki Nzambi’ lo monga atɛkɛtshi ndo embetsha wa lo sɛkɛ.​—1 Pet. 5:2, 3.

Lɔmba ambeki dia mbadia awui wa lo dako diayokamba la wɔ mbala kayaye nshi ngana tsho l’ɔkɔngɔ wa vɔ mbasha ɔkɛndɛ awɔ. Keketshawɔ dia vɔ kamba la kɛnɛ kekawɔ lam’alɔngɔsɔlawɔ asawo awɔ wa lo kalasa, lo asawo awɔ wa lushi la lushi, lo kɔmatɛrɛ yashawɔ lo nsanganya, ndo l’olimu w’esambishelo.

Woshelo w’ɛkɛndɛ. Pombaka mbisha onto sawo diande yɛdikɔ ya mingu shato la ntondo. Pombaka funda asawo asɔ tshɛ lo dikatshi naka kokaka.

Tenyi diendana la mbetsha etshumanelo la dia mbishama le dikumanyi, ndeka dimɛna wanɛ wayosha tenyi diakɔ dimɛna, kana le ekambi w’olimu wele embetsha w’eshika.

Dia mbeya asawo wahomba mbisha anangɛso kana akadiyɛso, yela alako woshami l’ekongelo ka kalasa. Naka anangɛso wekɔ yema tshitshɛ ko akadiyɛso wekɔ efula, kete enda ɔlɔlɔ woho wa mbishaka anangɛso waaso efula wa mbishaka asawo akina koko aha paka wadielo wa Bible oto.

Eya akoka wele l’onto etena kakahanyayɛ ɛkɛndɛ. Onde ekɔ ohomba mbisha ekumanyi kana okambi ɔmɔtshi w’olimu sawo lo kalasa lo lomingu lakɔ lamɛ lende la sawo dikina lo Losanganya l’Olimu kana lende la sawo dia lo sɛkɛ l’etshumanelo? Onde ekɔ ohomba mbisha kadiyɛso kɛmɔtshi sawo nde l’ɔnande ɔmɔtshi lomingu ɔtɔi, ɔna lele nde mbayohomba mbokimanyiya? Djekoleko lo kɛnɛ kendana la dikɛnda kana ombeki wahatabatizama, onde sawo diowoshayɛ kokaka la nde? Enda kana sawo dioshayɛ onto mbɔtɔnɛka la dako diayokamba lande.

Lo kɛnɛ kendana l’asawo washawɔ akadiyɛso, ombeki ayɔsɔna lokongɛ lande ndamɛ lo ndjela alako wa lo lɛkɛ 78 polo 82. Pombaka mbosha okimanyidi wayokamba la nde, koko nde koka kamba l’okimanyidi okina nto lâdiko w’onto layowosha. Naka ombeki ambɔlɔmba dia mbosha okimanyedi wayɔtɔnɛ la lokongɛ layokamba lande, kete wɛ koka mbetawɔ dikambo sɔ.

Kalasa kina. Naka wanɛ wambofundja nkombo lo kalasa wambolekana ambeki 50, kete nyu koka menda kana kokaka mbata kalasa kina di’ambeki mbishaka asawo awɔ. Lo ndjela ehomba wa l’etshumanelo, nyu koka nɔngɔsɔla dia kana asawo tshɛ kokaka salemaka ndo lo kalasa kina kana paka asawo w’ambeki ato mbahomba salemaka.

Kalasa kina tshɛ la dia monga l’ondaki w’oshika, ndeka dimɛna ekumanyi. Lɛnɛ akoka dui sɔ salema, okambi w’olimu wakoka mbeyaka nongola ɔkɛndɛ ɔsɔ. Olui wa dikumanyi mbahomba sɔna andaki asɔ. Omendji wa kalasa la dia kamba dimɛna nde l’andaki wa lo kalasa kina woho wa mbeya ndjela dako tshɛ diashawɔ ombeki, oyadi lo kalasa kakɔna kende.

Kalasa ka wadielo wa lânde. Naka olui wa dikumanyi wambɛna di’efula k’anto wa l’etshumanelo wekɔ l’ohomba wa mbetshama woho wa salaka wadielo l’ɔtɛkɛta watɛkɛtama l’etshumanelo, kete wɛ la dia mbɔsa tɛdikɔ lo dikambo sɔ kâmɛ la Kalasa k’Olimu wa Teokrasi. Wetshelo ɔsɔ koka mendana la woho wa monga l’akoka wa mbeya mbadia la funda, kana ndowanya akoka awɔ wa wadielo.

Hawotshi dia paka kalasa shɔ salema wonya akɔ wamɛ washa ambeki asawo lo Kalasa k’Olimu wa Teokrasi. Dia mbasha ekimanyielo kakoka, ondo ayohombama wɛ ndeka ndjatshungolɛ etena, oleki kɛnɛ ketshayɛ lo kalasa. Dikumanyi dia l’etshumanelo koka shikikɛ kɛnɛ kahombama ndo etena kahomba mbishamaka wetshelo ɔsɔ. Lo ndjela ohomba wa dikambo sɔ, tɛdikɔ koka mbɔsama dia wetshelo ɔsɔ mbishamaka l’olui, kana l’onto ndo l’onto.

Ekɔ ohomba monga l’ombetsha w’oshika. Ndeka dimɛna mbisha ɔkɛndɛ ɔsɔ le ɔnangɛso lele ombadi w’ɔlɔlɔ ndo wamanyamanya ɔtɛkɛta akɔ dimɛna. Naka ndoko ɔnangɛso lele la dikoka sɔ, kete dikumanyi koka nɔmba kadiyɛso kɛmɔtshi kele l’akoka ndo kasha ɛnyɛlɔ k’ɔlɔlɔ dia mbisha ekimanyielo kande lo dikambo sɔ. Nde la dia komba ɔtɛ ande wonya wetshande.​—1 Kor. 11:3-10; 1 Tim. 2:11, 12.

Biukubuku Woho wa Mbeya Mbadia la Funda yambotomba l’ɛtɛkɛta efula. Yɔ yakatondjama dia mbetsha anto woho wa mbeya mbadia la funda. Kokaka kamba la dihomɔ dikina dia wetshelo lo ndjela akoka wa wadielo wele la wanɛ wambofundja nkombo lo kalasa. Naka ambeki wambohama dimɛna, kete wɛ la dia mbakeketsha dia vɔ fundjaka nkombo l’ekongelo ka Kalasa k’Olimu wa Teokrasi kayela anto tshɛ.

Oko weyɛ omendji wa Kalasa k’Olimu wa Teokrasi, wɛ koka kimanyiya etshumanelo efula. Yalɔngɔsɔlaka dimɛna, ndo lo ndjela dako dia lo Romo 12:6-8, ɔsa ɔkɛndɛ ayɛ oko ɔkɛndɛ w’oshinga wolo wambokosha Nzambi.