Takakeketsha wɛkamu aso le Jehowa

lo nshika tanga la ntondo k’ehemba

Kɔndwama oma le Ada Dello Stritto

Laki mala nsangola divɛsa dia lushi la kɔmatɛrɛ kadiɔ lo kalupɛ kami. Kânga mbemi l’ɛnɔnyi 36, laketsha wenya wa tango ehende dia dimi mfunda ɛnɔngɔ engana ɛsɔ. Lande na edja ngasɔ? Mama ayanga nembetshiya.—Joel

DIMI la omɛmi takakome Ɛmɛnyi wa Jehowa wambobatizama lo 1968. L’ɔkɔngɔ wa sho mbota David nde la Marc, anaso waki l’alemba wa wolo, lakayotaka Joel ɔnaso la sato. Lakawote osondjo lo 1973, lo lopitadi lele l’osomba wa Binche lo wodja wa Belgique suke la kilɔmɛtɛlɛ 60 lo sidɛ ka Bruxelles. Nde aki la wotsho wa kilɔ 1,7. Etena kakamatombe oma lo lopitadi, Joel akatshikala lɛkɔ dia nde monga la wotsho wahombama.

Mingu efula l’ɔkɔngɔ, ɔnaso aki paka osadi saa, ɔnkɔnɛ dimi la Luigi k’omɛmi takatshu la nde le dɔkɔtɛlɛ diasakɛ ana w’akɛnda. L’ɔkɔngɔ wa nde nsala Joel ɛgzamɛ, dɔkɔtɛlɛ akate ate: “Lekɔ la lonyangu nɛ dia mɛnamaka dia Joel ekɔ la hemɔ kele anango bu la tɔ.” Sho tshɛ takɔlɛ yɔɔ oko kɔndɛ. L’etena kɛsɔ, lakeye dia ɔnaso l’ashashi ekɔ la hemɔ ka wolo. Oma lâsɔ, dɔkɔtɛlɛ akatshu l’omɛmi lo sheke, ko akawotɛ ate: “Ɔnayɛ ekɔ la hemɔ ka trisomie 21.”a

Oko wakiso la lonyangu lo woho wakatotɛ dɔkɔtɛlɛ diasakɛ ana w’akɛnda dia ɔnaso ekɔ la trisomie 21, takɔshi yɛdikɔ ya ntshɔ le dɔkɔtɛlɛ dikina diele manyi. Nde akasale Joel ɛgzamɛ la yambalo tshɛ l’edja ka suke l’oshidi wa tango aha la mbuta ndoko dui. Le mi dimi la Luigi wonya wa tango ɔtɔi ɔsɔ aki oko ɔnɔnyi w’otondo. L’ekomelo, dɔkɔtɛlɛ akanyola ɔtɛ ndo akatotɛ ate: “Ɔnanyu ayendɛka le nyu l’oseka dikambo tshɛ.” Oma lâsɔ, nde akatotɛ ɛtɛkɛta wa la ngandji ɛnɛ: “Koko Joel ayonga l’ɔngɛnɔngɛnɔ nɛ dia ambutshi ande mbokaka ngandji.” Lakandama la sase dia wɔma ko lakɛmbɛ Joel l’anya ndo takakalola otsha la ngelo. L’etena kɛsɔ Joel akikɔ la mingu enanɛi.

Nsanganya y’Akristo la olimu w’esambishelo akatokeketsha

Ɛgzamɛ ekina wakawayosala Joel wakɛnya dia doyi diande diekɔ l’ɛkɔmɔ ndo dia nde ekɔ la hemɔ kelɛwɔ rachitisme. Lam’ele doyi diande diakikɔ woke, diɔ diakahinamaka la asasa ande ndo dui sɔ diakakonya dia nde monga kanga tohemɔhemɔ. Kombeta edja, l’ɔkɔngɔ wa nde nkotsha ngɔndɔ nyɛi Joel akandama la hemɔ ka bronchopneumonie ko takakalola la nde lo lopitadi lɛnɛ akawatowodjaka lo shambrɛ yande ndamɛ. Aki dui dia kandji efula le so dia mɛna woho wakandadisowɛka. Takayakiyanyaka lo woho wakiso kokoka mbɛmba l’anya aso ndo mbɔnɔna l’edja kakaviya mingu dikumi shɔ ya pâ. Dimi la Luigi kokoka nsala ndoko dikambo lâdiko dia mbendaka, kumbatanɛ lam’asaso ndo nɔmba.

L’edja tshɛ kakaviya okakatanu ɔsɔ, takatetemala mbɔtɔ lo nsanganya ya l’etshumanelo kâmɛ la David nde la Marc, etena kakiwɔ ɔnɛ l’ɛnɔnyi 6 ndo ɔnɛ l’ɛnɔnyi 3. Le so, monga lo Mbalasa ka Diolelo aki oko monga l’anya wa Jehowa. Lo wenya wakiso lɛkɔ kâmɛ l’anangɛso ndo l’akadiyɛso w’Akristo, takayaokaka dia tambokitsha wotsho aso l’anya wa Jehowa ndo taki la wɔladi wa l’etei k’otema. (Osam. 55:22) Kânga ɛfɛlɛmɛ wakasakɛka Joel wakate dia wɔtwɛlɔ aso wa lo nsanganya wakatokimanyiyaka dia nama wɛdimo aso.

L’etena kɛsɔ, lakasɛngasɛngaka Jehowa nto dia nde mbishami wolo wa dimi ntomba l’olimu w’esambishelo. Lo dihole dia ntshikala la ngelo lalela, lakasawolaka l’anto akina ndo lakawatɛka dia woho wemi la wɛkamu lo daka diaki Nzambi di’ɔnɛ anto wayɔsɛna l’andja wele bu la hemɔ mbishakami wolo. Etena tshɛ kakamasambishaka, lakɔsaka dia Jehowa ambokadimola alɔmbɛlɔ ami.

“Ɔnɛ ekɔ dui dia diambo!”

Lushi lakatayokalolaka la Joel la ngelo aki lushi l’ɔngɛnɔngɛnɔ. Koko la wedi a pindju hoto, ɔngɛnɔngɛnɔ aso wakakadimɔ okiyanu. Joel akandama esadi eto la hemɔ, ndo takakalola la nde esadi lo lopitadi. L’ɔkɔngɔ wa vɔ mbosala ɛgzamɛ, adɔkɔtɛlɛ wakatotɛ ɔnɛ: “Ambotshikalɛ Joel paka ngɔndɔ shamalo tsho ya nde nsɛna.” Ngɔndɔ hiende l’ɔkɔngɔ, etena kakandakotsha ngɔndɔ enanɛi, akɛnama dia ɛtɛkɛta wakate adɔkɔtɛlɛ waki mɛtɛ nɛ dia hemɔ ka Joel kakaleke monga wolo. Dɔkɔtɛlɛ diakadjasɛ la so akate ate: “Lekɔ la lonyangu nɛ dia ndoko dui diâkatakoke nsala lo dikambo diande.” Oma lâsɔ, nde akakotsha ate: “Paka Jehowa oto mbakoka mbokimanyiya l’etena kɛnɛ.”

Lakakalola lo shambrɛ yaki Joel lo lopitadi. Kânga mbakimi la pâ l’asolo ndo mbakamasongotɔ, dimi konanga mimɔ suke la nde. Akadiyɛso w’Akristo efula wakengɔnyaka dia ntshikala la mi etena kakatshikala Luigi l’anaso akina ahende la ngelo. Lomingu ɔtɔi lakete. Oma lâsɔ, la shashimoya doyi diaki Joel diakatatɛ mbɔla. Ɛfɛlɛmɛ wakalawɔ esadi eto oya lo shambrɛ yakiso, koko vɔ kokoka mbokimanyiya. Minitɛ ngana l’ɔkɔngɔ, ɔmɔtshi la l’atei awɔ akate lo hiɔtɛhɔtɛ ate: “Diande diamboshila . . .” Kam’akamoke ɛtɛkɛta ɛsɔ, lakasongotɔ, lakatatɛ ndela ndo lakatombe oma lo shambrɛ. Lakahembe nɔmba Jehowa, koko dimi kotana ɛtɛkɛta wa mɛnya kandji kaki la mi. Minitɛ oko 15 yakete, ko ɔfɛlɛmɛ ɔmɔtshi akambelɛ ata ate: “Joel ambotatɛ mpɛnga nto!” Nde akakimɛ lo lonya ko akate ate: “Yaka yowende.” Etena kakamakalola otsha le Joel, ko doyi diande diotakiya! Esadi eto, lokumu lakahandjɔnɛ ɔnɛ Joel amboka dimɛna. Ɛfɛlɛmɛ l’adɔkɔtɛlɛ wakaye dia ndjowenda ndo wakate ɔnɛ: “Ɔnɛ ekɔ dui dia diambo!”

Dui dia dambo diakasale Joel etena kakinde la ɛnɔnyi ɛnɛi

L’ɔnɔnyi wa ntondo wa lɔsɛnɔ laki Joel, dɔkɔtɛlɛ diasakɛ ana w’akɛnda akatotɛka mbala efula ɔnɛ: “Nyu pombaka mbokaka Joel ngandji efula.” Lam’ele dimi la Luigi takɛnyi ngandji kaki Jehowa l’ɔkɔngɔ wa eotwelo ka Joel, takalangaka mbɛnya ngandji kawokaso ndo sho. Taki la waaso efula wa ntsha ngasɔ nɛ dia nde aki l’ohomba w’ekimanyielo l’oseka dui tshɛ.

Ɔnɔnyi tshɛ wa l’ɛnɔnyi esambele wa ntondo wa lɔsɛnɔ laki Joel, takalɔshanaka l’akambo efula wa ngasɔ. Ɔnɔnyi tshɛ, lam’asa Ngɔndɔ ka dikumi la Ngɔndɔ ka sato, nde akatataka suke la lushi tshɛ ndo takakɛlakɛlaka la nde lo lopitadi. L’etena kakɔ kâmɛ, lakasalaka la wolo dia mongaka tena efula lale anaso David nde la Marc lo yɛdikɔ yɛdimi l’akoka ami. Dui sɔ diakâtshutshuya dia vɔ kimanyiyaka Joel dia nde mpama l’awui amɔtshi ndo takakondja etombelo wa diambo. Ɛnyɛlɔ, adɔkɔtɛlɛ efula wakatotɛ ɔnɛ Joel hakɛndakɛndaki pondjo. Koko, lushi lɔmɔtshi laki Joel l’ɛnɔnyi ɛnɛi, Marc y’ɔnaso akawotɛ ate: “Joel, ɛnya Mama dia wɛ kokaka nkɛndakɛnda!” Dui dia diambo ko, Joel akatakola wanya ande wa ntondo! Takangɛnangɛna efula ndo takalɔmbɛ Jehowa kâmɛ oko nkumbo dia mbokaloya losaka oma k’ɛse otema. Lo tena dikina, kânga lam’akasalaka Joel vuiwui mɔtshi ya tshitshɛ, takawandolaka mbala tshɛ la wangasanu.

Wetshelo w’oma ko kiɛndakɛnda wakonge l’etombelo w’ɛlɔlɔ

Etena tshɛ kakakokaka, takatshɔka la Joel lo nsanganya yakasalemaka lo Mbalasa ka Diolelo. Dia nkokɛ Joel oma lo mikrɔbɛ wakakokaka ndjotatsha, takawodjashaka lo kɔsa k’etshimbi kakafamɛ diaha kânga fumbɔfumbɔ tshɛ mbɔtɔ. Kânga mbakinde l’etei ka kɔsa kɛsɔ, nde akangɛnangɛnaka ndjala kâmɛ l’ase etshumanelo.

Anangɛso l’akadiyɛso w’Akristo wakatokeketshaka nɛ dia vɔ wakatokaka ngandji ndo wakatosukɛka lo toho ta shikaa. Ɔnangɛso ɔmɔtshi akatoholaka mbala efula ɛtɛkɛta wele lo Isaya 59:1 wata ɔnɛ: “Nyuki, lunya la [Jehowa] kema mundumundu. Ndi mbeyaka nyushimbela, atui andi kema khu, ndi mbeyaka mbuka.” Ɛtɛkɛta w’ekeketshelo ɛsɔ wakatokimanyiya dia sho ndjaɛkɛ le Jehowa.

Etena kakatolaka Joel, takasalaka la wolo dia nde ndjadjɛ oyango wa kambɛ Jehowa lo lɔsɛnɔ lande. Lo diaaso tshɛ, takasawolaka la nde akambo wendana la Jehowa dia nde monga la diɔtɔnganelo la She lele l’olongo. Takasɛngasɛngaka Jehowa dia nde ntshɔkɔla welo aso dia wetshelo aso monga l’etombelo w’ɛlɔlɔ.

Etena kakandakotsha ɛnɔnyi dikumi l’ɛmɔtshi, takangɛnangɛna dia mɛna dia Joel akalangaka mbutɛ anto wakahomanaka la nde akambo wa mɛtɛ wa lo Bible. L’ɔkɔngɔ wa vɔ mbosala epaso ɔmɔtshi wa wolo etena kakandakotsha ɛnɔnyi 14, lakonge l’ɔngɛnɔngɛnɔ lam’akamumbola Joel ate: “Ima, mbisha dɔkɔtɛlɛ nɛ dibuku Loseno la pondjo?” Ɛnɔnyi engana eto l’ɔkɔngɔ, wakahombe nsala Joel epaso okina. Takeyaka dia mbala mɔtshi nde hatoka. La ntondo ka vɔ mbosala epaso, Joel akasha adɔkɔtɛlɛ ande mukanda wakamafunde dimi la nde. Vɔ wakalembetshiyaka yɛdikɔ yakandɔshi lo kɛnɛ kendana l’okambelo wa la dikila. Dɔkɔtɛlɛ akambola Joel ate: “Onde wɛ mbetawɔka kɛnɛ kofundami?” Joel akakadimola l’eshikikelo tshɛ ate: “Eelo dɔkɔtɛlɛ.” Taki l’ɔngɛnɔngɛnɔ w’efula lo mɛna woho wakayaɛkɛ ɔnaso le Otungi ande ndo yɛdikɔ yakandɔshi ya mbɔngɛnyangɛnya. Adɔkɔtɛlɛ la ɛfɛlɛmɛ wakatosukɛka efula ndo taki l’ɔngɛnɔngɛnɔ efula lo dui sɔ.

Joel akahame lo nyuma

Lam’akandakotsha ɛnɔnyi 17, Joel akɛnya ndjakimɔ kande le Nzambi lo batizama l’ashi. Hatohɛki lushi lɔsɔ pondjo! Sho mongaka l’ɔngɛnɔngɛnɔ w’efula etena kɛnaso woho watandahame lo nyuma. Oma k’etena kɛsɔ, ngandji kokande Jehowa ndo ohetoheto wele la nde l’akambo wa mɛtɛ watakitakita. Lo mɛtɛ, Joel mbutɛka onto tshɛ lahomana la nde ate: “Lɔsɛnɔ lami mbikama l’akambo wa mɛtɛ!”

Etena kakinde suke l’ɛnɔnyi akumi ahende, Joel akeke woho wa mbadia ndo mfunda. Dui sɔ diakalɔmbɛ dia nde mbidja welo efula. Mbala tshɛ kakandatondoyaka dia mfunda tshɛkɛta mɔtshi, nde akɔsaka dia nde ambodja otshumba. Oma k’etena kɛsɔ, nde sɛdingolaka divɛsa dia lushi la lushi oma lo biukubuku Tɔsɛdingolake Afundelo lushi la lushi. Oma lâsɔ, nde tosangolaka divɛsa diakɔ la yambalo tshɛ lo kalupɛ kande kɛmɔtshi. Kalupɛ kɛsɔ kambolola l’avɛsa efula.

Lo nshi ya nsanganya, Joel salaka la wolo dia sho nkoma lo Mbalasa ka Diolelo la wonya dia ndjayola wanɛ tshɛ wɔtɔ lo Mbalasa la wangasanu. Nde nangaka mbisha kɔmatɛrɛ ndo nsala wɛnyɛlɔ lo nsanganya. Lâdiko dia lâsɔ, nde ekɔ l’atei a wanɛ wetshetsha mikro ndo nde tosalaka totumutumu tokina. Lomingu tshɛ, nde totshindɛka l’esambishelo naka nde ekɔ la wolo. Wakasha diewoyelo lo 2007 dia Joel ambɔsɔnama oko okambi wakimanyiya l’etshumanelo. Takakɛdia asɔi l’ɔngɛnɔngɛnɔ. Ɔsɔ aki mɛtɛ tshondo y’ɔtshɔkɔ w’oma le Jehowa!

Takɛnyi woho wakatokimanyiya Jehowa

Lo 1999 takadiɛnɛ l’ohemba okina. Shufɛlɛ mɔtshi y’obayobayo akakɔmɔla mutuka ande lo mutuka aso ko Luigi akahomɔ wolo efula. Wakatohembolaka lokolo lɔmɔtshi ndo wakosale epaso efula wa wolo l’okandji. Mbala kɛsɔ nto, takayaɛkɛ le Jehowa ko nde akatosha wolo watondoshaka ekambi ande wele lo dihombo. (Fil. 4:13) Kânga mbakatshikala Luigi etshumbe, sho salaka la wolo dia mɛna akambo la sso di’ɔlɔlɔ. Lam’ele nde aya bu la wolo wa nkamba elimu wa l’emunyi, nde aya la wenya efula wa namaka Joel. Kɛsɔ kimanyiyakami dia ntshungola etena ka ndjasha l’awui wa lo nyuma. Lâdiko dia lâsɔ, Luigi mbidjaka yimba efula lo ehomba wa lo nyuma w’ase etshumanelo lɛnɛ atetemalande nkamba oko ɔnɔmbɔdi w’olui wa dikumanyi.

Lam’ele tekɔ l’ekakatanu efula, sho mbetshaka wenya efula kâmɛ oko nkumbo. Lam’atete nshi, tambeka woho wa monga l’ekanelo k’ɔlɔlɔ ndo aha nɔmba dia anto akina nsala kɛnɛ kewɔ bu l’akoka. Lo nshi yatotɔkɔmɔka, sho kɛnɛmɔlɛka Jehowa nsaki yaso lo dɔmbɛlɔ. Lonyangu ko, etena kakakome anaso David nde la Marc epalanga ndo kakawamɔ la ngelo, vɔ wakayotshikaka dia kambɛ Jehowa. Tekɔ lo nongamɛ dia vɔ wayokalola le Jehowa.—Luka 15:17-24.

L’edja k’ɛnɔnyi efula, takɛnyi woho wakatokimanyiya Jehowa ndo takeke dia ndjaɛkɛ tshɛ le nde l’oseka okakatanu tshɛ watokomɛ. Ɛtɛkɛta wele lo Isaya 41:13 wekɔ ohomba efula le so. Vɔ mbutaka ɔnɛ: “Dimi keli [Jehowa, Nzambi k]aye latukukimelaka lu lunya laye la pami. Dimi latukutelaka nti: Tukaki woma, layukukimanyia.” Mbeya dia Jehowa ekɔ lo tokimɛ la wolo lo lonya ekɔ kiɔkɔ y’ekeketshelo. Lo mɛtɛ, sho koka mbuta dia takakeketsha wɛkamu aso le Jehowa Shɛso lele l’olongo lo nshika tanga la ntondo k’ehemba.

[Nɔtɛ ka l’ɛse ka dikatshi]

[Esato wa lo lɛkɛ 16, 17]

Joel nde la Ada wa nyango

[Osato wa lo lɛkɛ 18]

Ada, Joel, la Luigi

[Osato wa lo lɛkɛ 19]

Joel ngɛnangɛnaka dia nongola anangɛso l’akadiyɛso lo Mbalasa ka Diolelo