ʻE Lava Ke Ke Maʻu ʻa e Fiefia Moʻoní!
ʻOKU hā ngali tui ʻa e kakai tokolahi ʻi he tapa kotoa ʻo e māmaní ko e kī ki he fiefiá ko hono maʻu ha kā ʻi he sīpinga fakamuimui tahá, fonu paʻanga ʻa e tohi pangikeé, ngāue māʻolunga, fuʻu fale lahi pea mo e ngaahi meʻa fakaʻilekitulōnika fakamuimui tahá, fakataha mo ha sino fakaʻofoʻofa pe sino uouaʻia. Kae kehe, ʻoku fakatuʻunga moʻoni ʻa e fiefiá ʻi he ngaahi meʻa fakamatelié mo e ngaahi tuʻunga lelei fakaesino peheé?
Kuo “lahi fakaʻulia ʻa e fekumi ki he fiefiá, fakatuʻamelié, ngaahi ongoʻi leleí mo e ngaahi anga ʻoku fakatupu moʻui leleí,” ko e lau ia ʻa ha līpooti makehe ʻi he makasini Time. Kuo fakaʻohovale ki he tokolahi ʻa e ola ʻo e ngaahi fakatotolo peheé. ʻI he fakamoʻoni hokohoko ʻoku taau ke fakatokangaʻí ʻoku fakahaaʻi ai ko e kakai ko ia ʻoku puleʻi ʻe he foʻi fakakaukau ko e paʻangá, ongoongoá, pe fakaʻofoʻofá te ne ʻai ke nau fiefiá ʻoku nau kākaaʻi pē kinautolu. Ko hono moʻoní, ʻoku nau langa ʻenau moʻuí ʻi ha makatuʻunga ʻe fakatupu maumau nai ki heʻenau moʻui lelei fakaʻatamaí pea aʻu nai ai ʻo iku ki heʻenau faingataʻaʻia ʻi he loto-mafasiá.
ʻI ʻAmelika, ʻoku toe koloaʻia ange ai ʻa e kakai tokolahi ia ʻi he tuʻunga naʻa nau ʻi aí. “Ka ʻoku ʻikai ʻaupito ke tau hoko kitautolu ʻo fiefia ange ai,” ko e lau ia ʻa e Time. Ko e moʻoni, ʻoku lava ke leaʻaki ʻa e meʻa tatau ʻo fekauʻaki mo e kakai ʻi he ngaahi fonua kehé. Ko Siaina mo hono tuʻunga fakaʻekonōmika tupu vavé ʻoku toe tupulaki fakautuutu ai ʻa e kakai ʻoku ʻikai ke fiefiá. Kuo hoko ai ʻa e taonakitá “ko e tupuʻanga tefito ia ʻo e maté ʻi he vahaʻa ʻo e taʻu 15 mo e 34,” ko e lau ia ʻa e pepa fakakuata ko e Access Asia. Ko e meʻa ʻe taha ʻoku toe tokoni ki he liliu ko ení ʻoku hā ngali ko hono tenge ko ia ʻo e toʻutupú ke nau lavameʻa ʻi ha ʻātakai fakamāmani faingataʻa mo fakamafasia ʻo e ngāue tuli ki he meʻa fakamatelié.
ʻOku hā mahino, ko e tuʻumālie fakamatelié ʻoku ʻikai te ne fakasiʻisiʻi ʻe ia ʻa e loto-moʻuá mo e loto-mafasiá; ko hono moʻoní, ʻokú ne fakalahi ʻe ia. “Ko ʻetau founga moʻuí tonu kuo hoko ia he taimí ni ko e tupuʻanga tefito ia ʻo e taʻemanonga fakaeongó mo fakaeʻatamaí,” ko e fakamulituku ia ʻa ha fakatotolo ʻi ha ʻunivēsiti ʻe taha. Fakatatau ki he faiʻanalaiso ki he feliliuaki fakasōsialé ko Van Wishard, “ko e moʻui lelei fakaeʻatamaí mo fakaeongó ʻa e konga tupu vave taha ʻoku totongi maluʻi ki ai ʻa e ngaahi kautaha lahi.”
Naʻa mo e fānaú ʻoku uesia kinautolu ʻe hotau māmani feliliuaki vavé. ʻOku ala maʻu he taimí ni ʻa e ngaahi tohi ki he fānau taʻu valú ʻa ia ʻoku ʻoange ai kia kinautolu ʻa e faleʻi ki he “founga ke ʻiloʻi ai ʻa e ngaahi fakaʻilonga ʻo e loto-mafasiá mo e founga ke fekuki ai mo iá,” ko e lau ia ʻa Wishard. Pea fakatatau ki ha lisi ʻo fekauʻaki mo e loto-mafasiá, ko e loto-mafasia kuo ʻiloʻi ʻi he fānaú ʻi he ngaahi fonua lahi he Hihifó ʻoku tupulaki ia ʻaki ha peseti fakaofo ʻe 23 ʻi he taʻu. ʻIkai ngata ai, “ko e fānau ʻoku teʻeki taʻu akó ʻa e māketi tupu vave taha ki hono fakatau ki ai ʻa e ngaahi faitoʻo fakanonga ki he loto-mafasiá.”
ʻOku toe fakautuutu ʻa e manavaheé, ʻo ʻikai koeʻuhí pē ko e ngaahi tuʻunga taʻepau fakaʻekonōmiká. ʻI he mahiki ʻa e tokolahi ʻo e faʻahinga ʻoku nau līʻoa tōtuʻa ki he meʻa fakapolitikalé mo fakalotú, ʻoku tailiili ai ʻa e kakai tokolahi ʻi he ngaahi meʻa fakalilifu ʻe hoko mai nai ʻi he kahaʻú. ʻE ala maʻu ha tokoni?
ʻI he taʻu nai ʻe ua afe kuo maliu atú, naʻe akoʻi ai ʻe Sīsū Kalaisi ha founga moʻui ʻa ia ʻoku mātuʻaki kehe ʻaupito pea ʻoku fakasiʻisiʻi ai ʻa e loto-mafasiá. Naʻe ʻi he tefito ʻo ʻene akonakí ha foʻi moʻoni faingofua kae maongo loloto. Naʻá ne pehē: “Monūʻiaā ka ko kinautolu ʻoku ongoʻi masiva honau laumalie.” (Mātiu 5:3) ʻIo, naʻe fakalototoʻaʻi ʻe Sīsū ʻa ʻene kau fanongó ke nau tokangataha ki he fiemaʻu lahi taha ʻa e faʻahinga ʻo e tangatá, ʻa e moʻoni fakalaumālie ʻo fekauʻaki mo hotau Tokotaha-Fakatupú pea mo ʻEne taumuʻa kia kitautolú.
Hangē ko ia te tau sio ki ai ʻi he ngaahi kupu hoko maí, ko e moʻoni ko iá ʻe lava ke ne tokoniʻi kitautolu ke tau ʻiloʻi ʻa e meʻa ʻoku mahuʻinga moʻoní, ʻo taki atu ai ki ha moʻui fiefia mo mohu ʻuhinga ange. Ko e moʻoni fakalaumālie peheé ʻoku toe ʻomai ai kia kitautolu ha ʻamanaki fakafiefia.
[Fakamatala ʻi he peesi 3]
ʻOku fakatuʻunga ʻa e fiefiá ʻi he koloa fakamatelié?