ʻOku ʻEke ʻe he Toʻutupú . . .
Ngaahi Kaungāmeʻa ʻi he ʻApiakó—Ko Fē Taimi ʻOku Fuʻu Vāofi Aí?
“ʻE talanoa ai pē ʻa e tamaiki ʻi ʻapiakó ki he taimi fakalata naʻa nau maʻu fakataha ʻi he fakaʻosinga ʻo e uiké. Naʻá ku mātuʻaki ongoʻi liʻekina ʻaupito.”—Māsela.a
“ʻI he taimi ʻe niʻihi ʻoku ou sio atu ai ki ha tamaiki peá u fakakaukau, ‘Mani, meʻa ko ʻenau kaungāmeʻa lelei. ʻOku ou fie kau au ki ai.’”—Sioeli.
“Naʻe ʻikai ko ha meʻa faingataʻa ia kiate au ke u ʻai haku ngaahi kaungāmeʻa ʻi he ʻapiakó. Naʻe faingofua pē ia. Ka naʻe hoko ia ko e palopalema kiate au.”—Malia.
ʻI HE konga lahi ʻo e ʻahó ʻokú ke feohi ai mo ho ngaahi kaungāakó. ʻOku mou fehangahangai ʻi he tuʻunga lahi mo e ngaahi pole, ongoʻi feifeitamaki mo e ngaahi lavameʻa tatau. ʻI he ngaahi tafaʻaki ʻe niʻihi, te ke ongoʻi nai ʻoku lahi ange ʻa e ngaahi meʻa ia ʻoku mou taha aí ʻi hoʻo ongo mātuʻá, ko ho fanga tokouá, pe ko ho kaungā Kalisitiané. ʻOku malava leva ke mahino te ke ongoʻi nai ʻoku tohoakiʻi koe ki ha tuʻunga ʻo e kaungāmeʻá. ʻOku hala nai ia? ʻOku ʻi ai hano ngaahi fakatuʻutāmaki? ʻI heʻene hoko mai ki he ngaahi kaungāmeʻa ʻi he ʻapiakó, ko fē taimi ʻoku fuʻu vāofi aí? Ko fē taimi ʻoku totonu ke ke fakangata aí?
ʻOkú Ke Fiemaʻu ha Ngaahi Kaungāmeʻa
ʻOku fiemaʻu ʻe he tokotaha kotoa pē ʻa e ngaahi kaungāmeʻa—ko e kakai ke nau mālōlō fakataha lolotonga ʻa e ngaahi taimi leleí pea ke falala ki ai ʻi he ngaahi taimi koví. Naʻe ʻi ai ʻa e ngaahi kaungāmeʻa ʻo Sīsū, pea naʻá ne fiefia ʻi he feohi mo kinautolú. (Sione 15:15) ʻI he taimi leva naʻá ne fehangahangai ai mo e pekia ʻi he ʻakau fakamamahí, ko e kaungāmeʻa ofi ʻo Sīsū ko Sioné, “ʻa e tama ako naʻa ne ʻofa [tefito] ai” naʻe ofi ai. (Sione 19:25-27; 21:20) ʻOkú ke fiemaʻu ʻa e ngaahi kaungāmeʻa pehē—ko e faʻahinga te nau pīkitai kiate koe ʻi he ʻalomālie mo e ʻalotāmaki. ʻOku pehē ʻe ha palōveepi ʻi he Tohi Tapú: “Ko e kaumeʻa [moʻoní] ʻoku ne ʻofa ʻi he taimi kotoa pe; pea ko hoto moʻoni naʻe fanauʻi maʻa ha faingataʻa.”—Palovepi 17:17.
Mahalo ʻokú ke ongoʻi kuó ke maʻu ha tokotaha pehē ʻi he ʻapiakó, ko ha taha ʻi ho ngaahi kaungāakó ʻokú mo fetaulaki lelei. ʻOkú mo fakatou mahuʻingaʻia tatau ʻi he ngaahi meʻa ʻe niʻihi pea felātani ʻa hoʻomo talanoá. Ko e moʻoni, ʻoku ʻikai nai ko ha kaungātui ʻa e tokotahá ia; ka ʻi hoʻo vakaí, ʻoku ʻikai foki matamata ke kau ia ʻi he kalasi ʻo e feohi koví. (1 Kolinito 15:33) Ko e moʻoni ia, ʻoku ʻi ai ʻa e kau talavou ʻe niʻihi ʻoku ʻikai te nau maʻu ʻa e tui Fakatohitapu tatau mo koe ka ʻoku nau piki ki he ngaahi tefitoʻi moʻoni tāú. (Loma 2:14, 15) Ka ʻoku ʻuhinga iá ʻoku totonu ke ke hoko ai ʻo kaungāmeʻa ofi mo kinautolu?
ʻOku ʻIkai Taʻefiefeohi ʻa e Kau Kalisitiané
Ko e kau Kalisitiane moʻoní ʻoku hā mahino ʻoku ʻikai te nau fakamamaʻo mei he kau taʻetuí. He ko ē, ke fakahoko honau fekauʻi ke ‘ngaohi ʻa e ngāhi kakai kotoa pe ko e kau akó,’ ʻoku talanoa ai ʻa e kau Kalisitiané mo e kakai tangata mo e kakai fefine ʻo e ngaahi matakali, lotu mo e anga-fakafonua kotoa pē. (Mātiu 28:19) ʻOku ʻikai te nau fakamakehekehe ʻi he feangai mo honau kaungāʻapí, kaungāngāué pe kaungāakó pea ʻoku ʻikai te nau taʻefiefeohi. Ka ʻi hono kehé, ʻoku fakahā ʻe he kau Kalisitiané ʻa e tokanga vēkeveke ki he niʻihi kehé.
Naʻe fokotuʻu ʻe he ʻapositolo ko Paulá ʻa e faʻifaʻitakiʻanga lelei ʻaupito ʻi he meʻá ni. Naʻá ne poto ʻi he talanoa mo e “kakai kehekehe” neongo naʻe ʻikai te nau maʻu ʻa e tui tatau mo ia. Ko e moʻoni naʻe ʻikai ko e taumuʻa ia ʻa Paulá ke feohi mo kinautolu. Ka ʻi hono kehé, naʻá ne pehē: “ʻIlonga ha meʻa ʻoku ou fai, ʻoku ou fai koeʻuhi ko e Kosipeli, koeʻuhi ke u ʻinasi ai fakataha mo e kakai kehe.”—1 Kolinito 9:22, 23.
ʻE malava ke ke muimui ʻi he faʻifaʻitakiʻanga ʻa Paulá. Anga-fakakaumeʻa ki ho toʻumeʻá. Ako ke ke poto he fetuʻutaki mo kinautolú. ʻOku fekumi nai ho ngaahi kaungāako ʻe niʻihi ki he ʻamanaki Fakatohitapu ʻokú ke maʻú. Fakakaukau angé ki he tuʻunga ʻo ha kiʻi taʻahine Kalisitiane ko Sēneti. Naʻe vaheʻi kiate ia mo ʻene kalasí ke nau hiki ha kiʻi fakamatala nounou ʻo fekauʻaki mo honau kaungāako taki taha, pea naʻe malava leva ke lau ʻe he tokotaha ako taki taha ʻa e ngaahi fakamatala naʻe fekauʻaki tonu mo iá. Ko e taha ʻi he ngaahi fakamatala naʻe maʻu ʻe Sēnetí naʻe pehē ai: “ʻOku hā ko ha tokotaha fiefia ʻaupito koe ʻi he taimi kotoa pē. Kātaki ʻo tala mai angé ʻa e ʻuhinga ʻokú ke pehē aí!”
Hangē ko ia ʻoku fakahaaʻi ʻe he meʻa ko eni naʻe hokó, ʻe fieʻilo nai ha niʻihi ho ngaahi kaungāakó fekauʻaki mo hoʻo tuí. Ko e moʻoni, ʻoku lelei kiate koe ke ke anga-fakamaheni ki he faʻahinga ko iá. ʻOku ʻikai ha veiveiua ʻe ʻoatu ai heni ha faingamālie kiate koe ke ke fakamatalaʻi ʻa hoʻo tuí. Fakaʻatā ho kaungāakó ke nau fakamatalaʻi foki ʻenau fakakaukaú, pea fanongo loto-moʻoni ʻi heʻenau fai peheé. Ko e taukei ʻokú ke maʻu ʻi he fetuʻutaki mo ho toʻumeʻá ʻe hoko ia ʻo ʻaonga taʻehanotatau ʻo ka ke ka hū ki he ngāueʻanga fakamāmaní ʻi ha ʻaho, ʻo ke fehangahangai ai mo ha ngaahi tuʻunga meimei tatau. ʻI he ʻapiakó pea ʻi he ngāueʻangá, ko ha tōʻonga fakakaumeʻa ʻe tokoni ia kiate koe ke ke ʻai ke “teungaʻia . . . ʻi he meʻa kotoa pe ʻa e tokateline ʻa hotau ʻOtua Fakamoʻui.”—Taitusi 2:10.
Ngaahi Kaumeʻa ‘ke ʻOua ʻe Kau Fakataha mo Ia’
Ko e moʻoni, ʻoku ʻi ai ha faikehekehe ʻi he hoko ʻo anga-lelei ki ha kaungāako mo e hoko ko e kaumeʻa fekoekoeʻi ʻo e tokotaha ko iá. Naʻe tohi ʻe Paula: “Oua naa mou kau fakataha moe kakai taetui.” (2 Kolinito 6:14, PM) Ke hoko ko ha kaungāmeʻa ofi ʻo ha taha, kuo pau ke ke maʻu ʻa e mahuʻingaʻia mo e ngaahi taumuʻa tatau mo e tokotaha ko iá. ʻOku ʻikai ʻaupito ke malava ia ʻi ha tokotaha ʻoku ʻikai te ne piki ki hoʻo ngaahi tui mo hoʻo ngaahi tuʻunga Fakatohitapú. Ko e hoko ʻo kau fakataha mo ha kaungāako taʻetuí ʻe ngalingali te ne taki ai koe ke ke kau ʻi he ngaahi tōʻonga koví pe maumauʻi ai ʻa e ngaahi tōʻonga lelei ʻokú ke maʻú.
Ko e meʻa eni naʻe ʻilo ʻe Malia ʻi ha founga fakamamahi. Ko hono natula fakatamaikí naʻe faingofua ai kiate ia ke ne maʻu ha ngaahi kaumeʻa ka naʻe faingataʻa kiate ia ke ne ʻilo ʻa e taimi ke fakangata aí. ʻOkú ne fakahā moʻoni mai: “Naʻá ku saiʻia ʻi he saiʻia ʻiate au ʻa e tamaiki fefiné mo e tamaiki tangatá. Ko hono olá, naʻá ku heheke atu ai ki he tauhele ʻo e māmani ko ení.”
ʻI he hangē ko Maliá, ʻe faingataʻa nai kiate koe ke ke ʻiloʻi ʻa e taimi ʻoku hoko ai ʻo fuʻu vāofi ha kaungāmeʻa mo ha taha ʻoku ʻikai te mo maʻu ʻa e tui tataú. Ka neongo ia, ʻe malava ke ke haofakiʻi koe mei he loto-mamahí ʻaki hono ʻai ke mahino ʻa e ngaahi fakangatangata ʻi he fekauʻaki mo e tokotaha te ke tali ko ha mahení mo e tokotaha te ke fili ko ha kaumeʻa ofí. ʻE malava fēfē ke ke fai ia?
Anga Hono Fili ʻa e Ngaahi Kaumeʻa Leleí
Hangē ko ia naʻe fai ki ai ʻa e lavé, naʻe fokotuʻu ʻe Sīsū ʻa e ngaahi kaungāmeʻa ofi lolotonga ʻene ʻi he māmaní. Naʻe fai pehē ʻa Sīsū ʻaki ʻene moʻuiʻaki ha moʻui faitotonu pea ʻi he talanoa ʻo fekauʻaki mo e ngaahi meʻa fakalaumālié. Kapau naʻe tali ʻe he kakaí ʻene ngaahi akonakí mo ʻene founga moʻuí, naʻe tohoakiʻi ofi ai kinautolu kiate ia. (Sione 15:14) Ko e fakatātaá, ʻi he hili ʻa e fanongo ha kau tangata ʻe toko fā ki he lea ʻa Sīsuú, naʻe ueʻi ai kinautolu ʻo nau “liʻaki [ʻa e meʻa] kotoa pē ʻo muimui kiate ia.” Ko e kau tangatá ni—ko Pita, ʻAnitelū, Sēmisi mo Sione—naʻa nau hoko ko e ngaahi kaumeʻa ofi ʻo Sīsū.—Luke 5:1-11; Mātiu 4:18-22.
Ko e ngaahi lea mo e ngaahi tōʻonga ʻa Sīsuú naʻe hā mahino ai naʻe mafatukituki kiate ia ʻa e meʻa naʻá ne tui ki aí pea naʻe ʻikai ke ala liliu ʻa ʻene tuí. Ko e faʻahinga naʻe ʻikai te nau loto ke tali ʻa ʻene ngaahi akonakí naʻa nau mavahe, pea naʻe tuku ange kinautolu ʻe Sīsū.—Sione 6:60-66.
Ko e fakatātaá, ko e loto-totonu ʻa ha kiʻi tangata talavou ʻe taha naʻe maongo lahi ia kia Sīsū. ʻOku pehē ʻe he Tohi Tapú: “ʻI he siofia ia ʻe Sisū naʻa ne ʻofa ki ai.” Ka ʻi he taimi naʻe ʻilo ai ʻe he tangatá ʻa e meʻa ʻoku ʻamanekina ʻe Sīsū mei hono ngaahi kaumeʻá, naʻá ne “alu.” Naʻe hā mai ko ha tokotaha lelei ʻa e tangatá—he ko e moʻoni naʻe “ʻofa ki ai,” ʻa Sīsū. Ka neongo ia, naʻe fiemaʻu ʻe Sīsū ia ʻa e meʻa lahi ange mei hono ngaahi kaumeʻá. (Maake 10:17-22; Mātiu 19:16-22, PM) Fēfē koe?
Te ke felātani lelei nai mo ha foʻi tokotaha pau ʻi ho kaungāakó. Ka ke ʻeke hifo: ‘ʻOku loto-lelei ʻa e tokotahá ni ke fai ʻa e ngaahi meʻa ʻoku fekauʻi ʻe Sīsuú? ʻOkú ne fie ako ʻo fekauʻaki mo Sihova, ʻa e tokotaha naʻe akoʻi kitautolu ʻe Sīsū ke fai ki ai ʻa e lotú?’ (Mātiu 4:10) ʻI hoʻo talanoa mo ho ngaahi kaungāakó pea ʻi hoʻo moʻuiʻaki ʻa e ngaahi tuʻunga Fakatohitapú, ʻe hā mahino ai ʻa e tali ki he ongo fehuʻí ni.
ʻOku lelei ke anga-lelei ki ho ngaahi kaungāakó, ʻo hangē pē ko Sīsuú naʻá ne anga-fakakaumeʻa ki he kakai ʻo e faʻahinga kehekehe. Ka naʻe fakapapauʻi ʻe Sīsū ko hono ngaahi kaumeʻa ofí naʻa nau ʻofa ki heʻene Tamai fakahēvani ko Sihová. ʻE malava ke ke fai ʻa e meʻa tatau. ‘ʻAi ke tāu hoʻo fakafeangai’ ʻi he ʻapiakó, pea lea ʻi he founga fakapotopoto ki he niʻihi kehé ʻo fekauʻaki mo hoʻo tuí. Hiliō ai, fakapapauʻi ʻokú ke fili ʻa e faʻahinga kaumeʻa lelei tahá.—1 Pita 2:12.
[Fakamatala ʻi lalo]
a Kuo liliu ʻa e ngaahi hingoa ʻe niʻihi.
KE FAKAKAUKAU KI AI
◼ Ko e hā ʻa e ngaahi fakatuʻutāmaki ʻo hono fakamoleki fakataha ʻa e taimi ʻataá mo ha kaungāako taʻetui ʻi he hili ʻa e ngaahi houa akó? ʻOku fakapotopoto ha ʻalunga pehē?
◼ Hili hono lau ʻa e kupu ko ení, ʻokú ke ongoʻi kuo hoko ʻo fuʻu vāofi hao vahaʻangatae mo ha kaungāako? Kapau ʻoku pehē, ko e hā ʻe lava ke ke fai ki aí?
[Puha/Fakatātā ʻi he peesi 18]
How Can I Make Real Friends?
Ko e foʻi vitioó ni ko e faʻu ia ʻe he Kau Fakamoʻoni ʻa Sihová, ʻokú ne ʻomai ʻa e ngaahi fakaʻekeʻeke moʻoni ʻo e toʻutupu mei ʻAmelika, ʻĪtali, Falanisē mo Sipeini. ʻOku maʻu ia ʻi he ngaahi lea ʻe 36.
[Fakatātā ʻi he peesi 18]
ʻE fieʻilo nai ha niʻihi ho ngaahi kaungāakó ʻo fekauʻaki mo hoʻo tuí