Ko e Hā ʻOku Ou Pongia Aí?
Naʻe fiemaʻu ʻe he toketaá ke sivi ʻa e mālohi ʻo hoku matá, ko ha ngāue ʻa ia naʻe fiemaʻu ai ke ne alaʻaki ha meʻangāue ki hoku kanoʻimatá. Naʻá ku ʻilo pē ʻe au ʻa e meʻa ʻe hokó. ʻOku pehē maʻu pē ia. ʻOku pehē pē mo e taimi ʻoku ngāueʻaki ai ʻe ha neesi ha hui ke toʻo ha meʻi totó. ʻI he taimi ʻe niʻihi ko e talanoa pē ki ha lavea ʻe iku ai pē ki he meʻa tatau—ko ʻeku pongia.
Fakatatau ki ha līpooti mei Kānata, ko e peseti nai ʻe 3 ʻo kitautolu ʻoku tau faʻa pongia ʻi he taimi ʻoku tau ʻi ha taha ai ʻo e ngaahi tuʻunga ʻoku lave ki ai ʻi muʻá. Kapau ko ha kaungā faingataʻaʻia koe ai, mahalo kuó ke ʻosi fiu feinga ke taʻofi ʻa hoʻo pongiá. Mahalo kuó ke ʻosi feinga nai ke lue ki he falemālōloó ke kalofi haʻo pongia ʻi he feituʻu kakaí. Ka ʻoku ʻikai ko ha fakakaukau lelei ia. ʻE lava ke ke pongia fakafokifā ʻi hoʻo ʻalu ko iá ʻo ke lavea ai. ʻI he hili ʻa e hoko tuʻo lahi kiate au ʻa e meʻá ni, naʻá ku fakapapauʻi ai ke fekumi ki he meʻa ʻokú ne fakatupunga iá.
Hili e talanoa ki ha toketā fietokoni mo hono vakaiʻi ʻo ha ngaahi tohi, naʻá ku ʻiloʻi ai ko e meʻa peheé ʻoku ui ia ko e ngāue ʻa e neave vagus ki he kālavá. ʻOku pehē tokua ko e ʻikai ia ke ngāue lelei ʻa ha sisitemi ʻo e sinó ʻa ia ʻoku totonu ke ne puleʻi ʻa e vilo ʻa e totó, hangē ko ia ʻi he taimi ʻokú ke mafuli ai ho tuʻunga mei he tangutú ki he tuʻú.
ʻI he ngaahi tuʻunga ʻe niʻihi, ʻa ia ʻoku kau nai ai ʻa e sio ki he totó pe ko hono sivi ʻo ho matá, ko ho halanga neave ʻotomētikí ʻoku ngāue ia ʻo hangē ʻokú ke tokoto ki laló, lolotonga ia ko hono moʻoní ʻokú ke tangutu pe tuʻu. ʻI he kamatá, ʻoku faʻa tā vave ho mafú koeʻuhi ko e loto-hohaʻá. Hili iá ʻoku holo fakafokifā ʻa e tā ho mafú ʻo mafao leva ai pe fōlahi ʻa e ngaahi kālava ki ho ongo vaʻé. Ko hono olá, ʻoku lahi leva ai ʻa e toto ʻoku ʻalu ki ho ongo vaʻé ʻo siʻi ʻene ʻalu ki ho ʻulú. ʻOku nounou leva ai ʻa e ʻosikena ki ho ʻutó, peá ke pongia ai. ʻE lava fēfē ke ke taʻofi e hoko ʻa e meʻá ni?
ʻE lava ke ke sio kehe ʻi he taimi ʻoku toʻo ai ho totó, pe ko hoʻo tokoto nai ki lalo lolotonga ʻa e meʻa ko ia ʻoku faí. Hangē ko ia kuo lave ki aí, ʻi he teu pē ke kamata e ngāue ʻa e neave vagus, ʻoku faʻa lava ke ke ʻiloʻi ʻa e ngaahi fakaʻilonga fakatokangá. Ko ia ʻoku faʻa ʻi ai ʻa e taimi ke fai ai ha meʻa ki muʻa ke ke pongiá. ʻOku fokotuʻu mai ʻe he kau toketā tokolahi ke ke tokoto ki lalo pea hiki ho vaʻé ki ʻolunga ʻi ha sea pe ʻi ha holisi. ʻOku taʻofi ʻe he meʻá ni ʻa ho totó mei heʻene tafe ki ho ongo vaʻé, pea te ke malava nai ai ke taʻotaʻofi ʻa e fakalalahi ʻa e ngāue ʻa e neave vagus ʻo aʻu ki ha tuʻunga te ke pongia aí. ʻI ha ngaahi miniti siʻi pē, te ke ongoʻi nai kuó ke sai.
Kapau ʻoku tokoniʻi koe ʻe he fakamatalá ni ʻo hangē ko ʻene tokoniʻi aú, te ke malava ai ke ʻiloʻi ʻa e ngaahi fakaʻilonga ʻo ha fakaofiofi ke kamata ʻa e ngāue ʻa e neave vagus. ʻE lava leva ai ke ke fai ha ngāue vave ʻo taʻofi ia ki muʻa ke hokó.—Tānaki mai.
[Fakamatala ʻi he peesi 13]
Ko e tokoto ki lalo ʻi he lolotonga ʻo ha faitoʻo ʻe tokoni nai