Siulai
Falaite, Siulai 1
Kuo tuku kiate au ʻa e mafai kotoa pē ʻi hēvani mo māmani.—Māt. 28:18.
Kuo pau ke tau maʻu ha vahaʻangatae mo Sīsū kae lava ke tali ʻetau ngaahi lotú. ʻOku ʻuhinga eni ke tau fai ʻa e meʻa lahi ange ʻi he leaʻaki pē ʻa e kupuʻi lea “ʻi he huafa ʻo Sīsū” ʻi heʻetau ngaahi lotu anga-mahení. Kuo pau ke tau ʻiloʻi ʻa e founga ʻoku ngāueʻaki ai ʻe Sihova ʻa Sīsū ʻi hono tali ʻetau ngaahi lotú. Naʻe tala ange ʻe Sīsū ki heʻene kau ʻapositoló: “ʻIlonga ha meʻa te mou kole ʻi hoku hingoá, te u fai eni.” (Sione 14:13) Neongo ko Sihova ʻa e tokotaha ʻokú ne fanongo mo tali ʻetau ngaahi lotú, kuó ne ʻoange ʻa e mafai kia Sīsū ke fakahoko ʻEne ngaahi filí. Ko ia, ki muʻa ke tali ʻe he ʻOtuá ʻetau ngaahi lotú, ʻokú ne sio pe kuo tau ngāueʻaki ʻa e faleʻi ʻa Sīsuú. Ko e fakatātaá, naʻe pehē ʻe Sīsū: “Kapau te mou fakamolemoleʻi ʻa e faihala ʻa e kakaí, ʻe fakamolemoleʻi foki kimoutolu ʻe hoʻomou Tamai fakahēvaní; he kapau ʻe ʻikai ke mou fakamolemoleʻi ʻa e faihala ʻa e kakaí, ʻe ʻikai foki ke fakamolemoleʻi ʻe hoʻomou Tamaí ʻa hoʻomou faihalá.” (Māt. 6:14, 15) He mahuʻinga leva ē ke tau fakafeangai ki he niʻihi kehé ʻi he anga-lelei ʻo hangē ko e fakafeangai mai ʻa Sihova mo Sīsū! w20.04 22 ¶6
Tokonaki, Siulai 2
ʻOkú ma talaki atu ʻa e ongoongo leleí kiate kimoutolu, ke mou tafoki mei he ngaahi meʻa muna ko ení ki he ʻOtua moʻuí.—Ngā. 14:15.
Naʻe lāuʻilo ʻa e ʻapositolo ko Paulá ki he meʻa naʻe mahuʻingaʻia ai ʻene kau fanongó, peá ne feʻunuʻaki leva ʻene malangá. Ko e fakatātaá, ko e fuʻu kakai naʻá ne lea ki ai ʻi Līsitá naʻe siʻi pe ʻikai haʻanau ʻilo ʻe taha ki he Folofolá. Ko ia naʻe ngāueʻaki ʻe Paula ʻa e fakaʻuhinga naʻe lava ke nau mahinoʻí. Naʻá ne lea fekauʻaki mo e faʻahitaʻu mahu pea mo e malava ke fiefia ʻi he moʻuí. Naʻá ne ngāueʻaki ʻa e ngaahi lea mo e fakatātā naʻe mahinoʻingofua ʻe heʻene kau fanongó. Ngāueʻaki ʻa e ʻiloʻiló ke mahinoʻi ʻa e meʻa ʻoku mahuʻingaʻia ai ʻa e kakai ʻi ho feituʻu ngāué pea feʻunuʻaki hoʻo malangá. ʻE lava fēfē ke ke ʻiloʻi ʻa e meʻa ʻoku mahuʻingaʻia ai ha tokotaha ʻi hoʻo fakaofiofi atu kiate ia pe ko hono ʻapí? Hoko ʻo fakatokanga meʻa. Mahalo ʻokú ne huo ngoue, lautohi, ngaahi meʻalele pe ko ha toe ngāue kehe. Kapau ʻoku feʻungamālie, ngāueʻaki ʻa e meʻa ʻokú ne faí ke kamata ha fetalanoaʻaki. (Sione 4:7) Naʻa mo e vala ʻo e tokotahá ʻe lava ke tala atu ai ha meʻa fekauʻaki mo ia—mahalo ko hono fonuá, ngāué pe ko e timi sipoti ʻokú ne saiʻia aí. w20.04 11 ¶11-12
Sāpate, Siulai 3
Lī atu ʻa e kotoa hoʻomou loto-moʻuá [ki he ʻOtuá], koeʻuhí he ʻokú ne tokanga mai kiate kimoutolu.—1 Pita 5:7.
Koeʻuhi ko e loto-moʻua tōtuʻá, ko e fanga tokoua mo e fanga tuofāfine ʻe niʻihi ʻoku nau fuʻu tailiili mo mā ʻi he feohi mo e kakaí. ʻOku ʻikai nai ke nau ongoʻi fiemālie ke ʻi ha fuʻu kakai tokolahi, ka ʻoku nau hokohoko atu ke maʻu ʻa e ngaahi fakataha ʻa e fakatahaʻangá, ʻasemipilií mo e fakataha-lahí. ʻE faingataʻa ke nau lea ki ha sola, neongo ia ʻoku nau talanoa ki he faʻahinga ʻi he ngāue fakafaifekaú. Kapau ʻokú ke ongoʻi pehē, ʻoua naʻa ngalo ʻoku ʻikai ko koe pē. Ko e tokolahi ʻoku nau fāinga mo e meʻa meimei tatau. Manatuʻi ʻoku fakahōifua kia Sihova ʻa hoʻo ngaahi feinga ʻaufuatoó. Ko e ʻikai ko ia ke ke foʻí ko e fakamoʻoni ia ʻokú ne tāpuakiʻi koe pea ʻoatu ʻa e mālohi ʻokú ke fiemaʻú. (Fil. 4:6, 7) Kapau ʻokú ke tauhi kia Sihova neongo ʻa e ngaahi fakangatangata fakaesino pe fakaeongó, ʻoku lava ke ke tuipau ʻokú ke fakahōifuaʻi ʻa Sihova. Ko e tokolahi ʻo kitautolu ʻoku ʻi ai hotau fakangatangata fakaesino, ka ʻoku tau kītaki pē. (2 Kol. 4:16) ʻI he tokoni ʻa Sihová, ko kitautolu kotoa te tau ʻosiki ʻa e lová! w20.04 31 ¶20-21
Mōnite, Siulai 4
Ko hono ngaahi anga ʻoku taʻehāmaí . . . ʻoku hā mahino . . . ʻi he ngaahi meʻa kuo ngaohí.—Loma 1:20.
Ko e poto ʻo e ʻOtuá ʻoku hā mahino ia ʻi he anga ʻene ngaohi hotau ʻapí, ʻa e māmaní. (Hep. 3:4) ʻOku makehe ʻa e māmaní he ʻoku ʻi ai ʻa e meʻa kotoa ʻoku fiemaʻu ke fakatolonga ai ʻa e moʻuí. ʻE lava ke tau fakahoa ʻa e māmaní ki ha vaka ʻoku tētē ʻi he fuʻu ʻōsení. Ka ʻoku ʻi ai ʻa e kehekehe lahi ʻi ha vaka ʻoku fonu ʻi he kakaí pea mei he māmaní. Ko e fakatātaá, ko e hā hono fuoloa ʻa e moʻui ʻa e kakai ʻi he vaká kapau te nau tokonaki pē haʻanau ʻosikena, meʻakai mo e vai pea ʻikai lava ke tuku ange mei he vaká ʻa e kinohaʻá? ʻE vave pē ʻa e mate ʻa e kakai ʻi he vaká. ʻI hono kehé, ko e māmaní ʻokú ne fakatolonga ʻa e moʻui ʻa e laui piliona. ʻOkú ne tokonaki ʻa e ʻosikena, meʻakai mo e vai ʻoku tau fiemaʻú, pea heʻikai ʻaupito ke ʻosi ʻa e ngaahi tokonaki mahuʻinga ko iá. Neongo ko e kinohaʻá ʻoku ʻikai ke tuku ange atu ia ki he vavaá; ko e māmaní ʻoku kei fakaʻofoʻofa pē mo nofoʻi. ʻOku malava fēfē ia? Naʻe fakatupu ʻe Sihova ʻa e māmaní mo e malava ke toe ngāueʻaki ʻa e ngaahi meʻa ʻi aí. w20.05 20 ¶3-4
Tūsite, Siulai 5
ʻE ʻikai moʻoni te mo mate.—Sēn. 3:4.
Naʻe tala ange ʻe Sētane kia ʻIvi ko Sihová ko ha tokotaha loi. Naʻe hoko ai ʻa Sētane ko e tēvoló pe ko e tokotaha lauʻikovi loí. Naʻe kākaaʻi fakaʻaufuli ʻa ʻIvi; naʻá ne tui kia Sētane. (1 Tīm. 2:14) Naʻá ne falala ange kia Sētane ʻia Sihova. Naʻe faingofua ange ai kia ʻIvi ke ne fai ʻa e fili kovi taha ʻe ala fai ʻe ha tokotaha. Naʻá ne talangataʻa kia Sihova. Naʻá ne kai ʻa e fuaʻiʻakau naʻe tapui ʻe Sihova meiate iá. Hili iá, naʻá ne ʻoange ha konga kia ʻĀtama. (Sēn. 3:6) Fakakaukau angé fekauʻaki mo e meʻa naʻe totonu ke tala ange ʻe ʻIvi kia Sētané. Sioloto atu naʻá ne pehē: “ʻOku ʻikai te u ʻiloʻi koe, ka ʻoku ou ʻiloʻi ʻeku Tamaí, ʻa Sihova, pea ʻoku ou ʻofa mo falala kiate ia. Kuó ne ʻomai kiate au mo ʻĀtama ʻa e meʻa kotoa. Ko hai koe ke ke lea kovi fekauʻaki mo ia? ʻAlu ki mamaʻo!” He mei fiefia ē ko Sihova ke fanongo ki ha ngaahi lea mateaki pehē mei ha ʻofefine ʻofeina! (Pal. 27:11) Ka naʻe ʻikai ke maʻu ʻe ʻIvi ha ʻofa mateaki kia Sihova; pea naʻe ʻikai foki ke maʻu ʻe ʻĀtama ʻa e ʻulungaanga ko iá. Ko ia naʻe ʻikai lava ai ke na taukapoʻi ʻa hono lauʻikovi loi ʻa e huafa ʻena Tamaí. w20.06 4 ¶10-11
Pulelulu, Siulai 6
Ko e kakai fefine ʻoku nau fanongonongo ʻa e ongoongo leleí ko ha fuʻu kau tau tokolahi.—Saame 68:11.
ʻOku tuha ke fakaongoongoleleiʻi hotau fanga tuofāfiné ki he meʻa kotoa ʻoku nau fai ʻi he ngāue ʻa Sihová. Ko e ngāue ko iá ʻoku kau ki ai ʻa e langa mo hono fakaleleiʻi ʻa e ngaahi falé, poupou ki he ngaahi kulupu lea mulí, pea ngāue pole ʻi he Pētelí. ʻOku nau kau ʻi he ngāue tokoni ʻi he fakatamakí, tokoni ke liliu ʻetau ʻū tohí, pea ngāue ko e kau tāimuʻa mo e kau misinale. ʻIkai ko ia pē, ko e ngaahi uaifí ʻoku nau tokoni ki honau husepānití ke fua ʻa e kavenga mamafa ʻi he fakatahaʻangá mo e kautahá. Ko e fanga tokoua fua fatongia ko ení naʻe ʻikai mei malava ke nau ngāue kakato ko e “ngaahi meʻaʻofa ko e kau tangata” ka ne taʻeʻoua ʻa e poupou honau uaifí. (ʻEf. 4:8) ʻOku ʻiloʻi ʻe he kau mātuʻa fakapotopotó ko e fanga tuofāfiné “ko ha fuʻu kau tau tokolahi” ʻo e kau ngāue loto-lelei pea ʻoku nau faʻa kau ʻi he faʻahinga ʻoku nau malangaʻi ola lelei ʻa e ongoongo leleí. Tānaki atu ki aí, ʻoku ʻiloʻi ʻe he kau mātuʻá ko e fanga tuofāfine matuʻotuʻa faitōnungá ʻoku ola lelei ʻenau tokoniʻi ʻa e fanga tuofāfine kei siʻi angé ke fekuki mo e ngaahi polé. (Tai. 2:3-5) Ko e moʻoni, ko hotau fanga tuofāfiné ʻoku tuha ke fakahoungaʻi! w20.09 23-24 ¶13-14
Tuʻapulelulu, Siulai 7
ʻOku ʻikai ko e finangalo ia ʻo ʻeku Tamai ʻoku ʻi hēvaní ke ʻauha naʻa mo ha taha ʻo e faʻahinga siʻí ni.—Māt. 18:14.
ʻOku ʻikai ke ngalo ʻia Sihova ʻa e faʻahinga naʻa nau tauhi kiate ia ka kuo ʻikai ke nau toe feohi mo ʻene kakaí; pea ʻoku ʻikai foki ke ngalo ʻiate ia ʻa e ngāue naʻa nau fai maʻaná. (Hep. 6:10) Naʻe hiki ʻe he palōfita ko ʻAiseá ha fakatātā fakaʻofoʻofa fekauʻaki mo e tokanga ʻa Sihova ki heʻene kakaí. “Te ne tokangaʻi ʻa ʻene tākangá ʻo hangē ha tauhi-sipí,” ko e tohi ia ʻa ʻAiseá. “Te ne tānaki fakataha ʻa e fanga lamí ʻaki hono nimá, pea te ne fua kinautolu ʻi hono fatafatá.” (ʻAi. 40:11) ʻOku anga-fēfē ongoʻi ʻa e Tauhi-Sipi Lahí ʻi he hē ha taha ʻo ʻene fanga sipí mei he tākangá? Naʻe fakahaaʻi ʻe Sīsū ʻa e ongoʻi ʻa Sihová ʻi heʻene ʻeke ki heʻene kau ākongá: “Ko e hā hoʻomou fakakaukaú? Kapau ʻoku maʻu ʻe ha tangata ha fanga sipi ʻe toko 100 pea hē ha taha ʻo kinautolu, ʻikai te ne tuku ʻa e toko 99 ʻi he moʻungá pea ʻalu ʻo kumi ki he taha kuo heé? Pea kapau te ne maʻu ia, ʻoku ou tala moʻoni atu kiate kimoutolu, ʻe lahi ange ʻene fiefia aí ʻi heʻene fiefia ʻi he toko 99 kuo ʻikai heé.”—Māt. 18:12, 13. w20.06 19-20 ¶8-9
Falaite, Siulai 8
Kapau ʻoku ʻi ai ha tangata ʻoku kakapa atu ke hoko ko ha mātuʻa, ʻokú ne holi ki ha ngāue lelei.—1 Tīm. 3:1.
ʻOku tau vakai ko ha monū ia ke ngāue kia Sihova ʻi ha founga pē ʻoku tau malava. (Saame 27:4; 84:10) Kapau ʻoku malava ha tokoua ke fakafaingamālieʻi ia ki ha monū makehe ʻo e ngāué, ʻoku fakaongoongoleleiʻi ia. Kae kehe, ʻi heʻene maʻu ha vāhenga-ngāue, ʻoku totonu ke ʻoua te ne fakakaukau kiate ia ʻo mahulu hake ia ʻi he meʻa ʻoku totonú. (Luke 17:7-10) ʻOku totonu ko ʻene taumuʻá ke ngāue anga-fakatōkilalo maʻá e niʻihi kehé. (2 Kol. 12:15) ʻOku ʻi he Tohi Tapú ʻa e ngaahi faʻifaʻitakiʻanga fakaefakatokanga fekauʻaki mo e kakai naʻa nau fakakaukau tōtuʻa kiate kinautolu. Ko Taiotifi naʻá ne taʻefakanānā ʻi heʻene feinga ke “takimuʻa” ʻi he fakatahaʻangá. (3 Sio. 9) Ko ʻŪsaia naʻá ne pōlepole ʻi heʻene feinga ke fai ha ngāue naʻe ʻikai ke vaheʻi ange ʻe Sihova kiate ia. (2 Kal. 26:16-21) Ko ʻApisalome naʻá ne feinga olopoto ke maʻu ʻa e poupou ʻa e kakaí koeʻuhi naʻá ne loto ke hoko ko e tuʻi. (2 Sām. 15:2-6) Hangē ko ia ʻoku fakahaaʻi mahino ʻi he ngaahi fakamatala Fakatohitapu ko iá, ʻoku ʻikai ke hōifua ʻa Sihova ki he kakai ʻoku nau kumi ki he lāngilangi pē ʻonautolú. (Pal. 25:27) Faai atu pē, ko e pōlepolé mo e fie ongoongoá ʻoku taki atu pē ki he fakatamaki.—Pal. 16:18. w20.07 4 ¶7-8
Tokonaki, Siulai 9
Ko e tokotaha taki taha te ne fua ʻene kavenga pē ʻaʻana.—Kal. 6:5.
Ko e ngaahi fāmili Kalisitiane ʻe niʻihi kuo nau hiki ki ha fonua ʻe taha ke kumi hūfanga pe kumi ki ha ngāue. Ko ia ai, ko ʻenau fānaú ʻe akoʻi nai kinautolu ʻi he lea tefito ʻa e fonua ko iá. ʻE fiemaʻu foki ki he ngaahi mātuʻá ke ako ʻa e lea tefitó ke lava ʻo nau maʻu ha ngāue. Kae fēfē kapau ʻoku ʻi ai ha fakatahaʻanga pe kulupu ʻi heʻenau lea tuʻufonuá? Ko fē ʻa e fakatahaʻanga ʻoku totonu ke kau ki ai ʻa e fāmilí? Ko e fakatahaʻanga ʻi he lea tefito ʻa e fonuá pe ko e fakatahaʻanga ʻi he lea tuʻufonua ʻa e fāmilí? Kuo pau ke fili ʻe he ʻuluʻi fāmilí ʻa e fakatahaʻanga ʻe kau ki ai hono fāmilí. Koeʻuhi ko ha meʻa fakafoʻituitui eni, kuo pau ke ne fakakaukau ki he meʻa ʻe lelei taha ki hono fāmilí. ʻOku fiemaʻu ke tau fakaʻapaʻapaʻi ʻa e fili ʻoku fai ʻe he ʻuluʻi fāmilí. Tatau ai pē pe ko e hā ʻene filí, tau tali ia pea talitali lelei ʻa e fāmilí ko ha konga mahuʻinga ʻetau fakatahaʻangá.—Loma 15:7. w20.08 30 ¶17-18
Sāpate, Siulai 10
Naʻe fili ʻe he ʻOtuá ʻa e ngaahi meʻa ʻo e māmaní ʻoku hā ko e valé.—1 Kol. 1:27.
Kapau ʻoku tau loto ke maʻu ha mālohi meia Sihova, kuo pau ke ʻoua te tau fakakaukau ko hotau mahuʻingá ʻoku fakatuʻunga ia ʻi he mālohi fakaesinó, akó, anga fakafonuá pe ko e koloa fakamatelié. ʻOku ʻikai ke ʻai kitautolu ʻe he ngaahi meʻá ni ke tau ʻaonga kia Sihova. Ko hono moʻoní, ko e tokolahi ʻi he kakai ʻa e ʻOtuá ʻoku ʻikai ko ha “faʻahinga ʻoku poto ʻi he tuʻunga fakaekakanó, ʻoku ʻikai tokolahi ʻa e faʻahinga ʻoku mālohí, ʻoku ʻikai tokolahi ʻa e faʻahinga ʻoku tupuʻi-ʻeikí.” (1 Kol. 1:26) Ko ia ʻoua ʻe vakai ki he ngaahi meʻa hā ngali ʻikai lelei ko iá, ko ha fakafaingataʻaʻiaʻanga ki he tauhi kia Sihová. ʻI hono kehé, vakai ki ai ko ha faingamālie ke vakai ki he ngāue ʻa e mālohi ʻo Sihová ʻiate koé. Ko e fakatātaá, kapau ʻokú ke ilifia ʻi he faʻahinga ʻoku nau feinga ke ʻai koe ke veiveiua ʻi hoʻo tuí, lotu kia Sihova ke ʻoatu ʻa e loto-toʻa ʻi hoʻo taukapoʻi hoʻo tuí. (ʻEf. 6:19, 20) Kapau ʻokú ke fāinga mo ha mahaki tauhi, kole kia Sihova ke ʻoatu ʻa e mālohi ʻoku fiemaʻu kiate koé ke hanganaki femoʻuekina ʻi heʻene ngāué. Ko e taimi taki taha ʻokú ke vakai ai ki hono tokoniʻi koe ʻe Sihová, ʻoku tupulaki ai hoʻo tuí pea ʻokú ke hoko ʻo mālohi ange. w20.07 16 ¶9
Mōnite, Siulai 11
Fuofua kumi ki he Puleʻangá.—Māt. 6:33.
Kapau ʻoku tau loto ke fakamuʻomuʻa ʻi heʻetau moʻuí ʻa e kolo ʻo e ʻOtuá, ʻa e Puleʻangá, kuo pau ke tau hangē ko ʻĒpalahamé, ʻa ia naʻá ne loto-lelei ke fai ʻa e ngaahi feilaulau ke fakahōifuaʻi ʻa e ʻOtuá. (Mk. 10:28-30; Hep. 11:8-10) ʻOua ʻe ʻamanekina hoʻo moʻuí ke ʻatā mei he faingataʻá. Naʻa mo e faʻahinga ʻoku nau līʻoa ʻenau moʻuí kotoa ke tauhi kia Sihová kuo pau ke nau kei fekuki mo e ngaahi palopalema. (Sēm. 1:2; 1 Pita 5:9) ʻI he ʻahó ni, ʻoku tau maʻu ha ʻuhinga lahi ange ʻi ha toe taimi ki muʻa ke tokangataha ki he kahaʻú. ʻOku hā mahino ʻi he ngaahi meʻa ʻoku hoko he māmaní ʻoku tau ʻi he fakaʻosiʻosi ʻo e ngaahi ʻaho fakaʻosi ʻo e fokotuʻutuʻu ko ení. Ko e taha ʻi he ngaahi tāpuaki lahi te tau fiefia ai ʻi he malumalu ʻo e pule ʻa e Puleʻangá ko e sio ki he toetuʻu mai hotau ngaahi ʻofaʻangá mei he maté. ʻI he taimi ko iá, ʻe fakapaleʻi ʻe Sihova ʻa ʻĒpalahame koeʻuhi ko ʻene tuí mo e kātakí ʻaki hono fokotuʻu mai ia mo hono fāmilí ke moʻui ʻi he māmaní. Te ke ʻi ai ke talitali lelei kinautolu? ʻE lava ke ke ʻi ai, kapau te ke loto-lelei ke fai ʻa e ngaahi feilaulau maʻá e Puleʻanga ʻo e ʻOtuá, kapau te ke tauhi maʻu hoʻo tuí neongo ʻa e ngaahi palopalemá, pea kapau te ke tatali anga-kātaki kia Sihova, ʻo hangē ko ʻĒpalahamé.—Mai. 7:7. w20.08 5-6 ¶13-14; 7 ¶17
Tūsite, Siulai 12
Fakamoʻoniʻi ʻokú ke faitōnunga ʻo aʻu ki he maté, pea te u ʻoatu kiate koe ʻa e kalauni ʻo e moʻuí.—Fkh. 2:10.
ʻOku tau ʻiloʻi kapau ʻe tāmateʻi kitautolu ʻe hotau ngaahi filí, ʻe toe fokotuʻu mai kitautolu ʻe Sihova. ʻOku tau tuipau heʻikai ha meʻa te nau fai ʻe lava ke ne vaetuʻua ʻetau pīkitai kia Sihová. (Loma 8:35-39) He poto laulōtaha ē kuo fakahaaʻi mai ʻe Sihova fakafou ʻi heʻene ʻomai ʻa e ʻamanaki ʻo e toetuʻú! ʻOkú ne ngāueʻaki eni ke ne huʻi ʻaki ʻa e taha ʻo e ngaahi meʻatau ola lelei taha ʻa Sētané pea ʻi he taimi tatau ʻokú ne fakateunga kitautolu ʻaki ʻa e loto-toʻa taʻemauea. Kapau ʻe fakamanamanaʻi koe ʻe he ngaahi fili ʻo Sihová ʻaki ʻa e maté, te ke loto-lelei ke tuku kiate Ia hoʻo moʻuí? Te ke ʻilo fēfē ʻe lava ke ke fai ia? Ko e founga ʻe taha ko hono ʻeke hifo, ‘Ko e ngaahi fili iiki ʻoku ou fai ʻi he ʻaho taki taha ʻoku nau fakamoʻoniʻi ʻoku ou falala kia Sihova?’ (Luke 16:10) Ko e fehuʻi ʻe taha, ‘ʻOku fakamoʻoniʻi ʻi heʻeku founga moʻuí ʻoku ou falala ki he talaʻofa ʻa Sihova te ne tokangaʻi ʻeku ngaahi fiemaʻu fakamatelié kapau ʻoku ou fakamuʻomuʻa hono Puleʻangá?’ (Māt. 6:31-33) Kapau ko hoʻo tali ki he ongo fehuʻi ko iá ko e ʻio, te ke mateuteu ai ki ha ʻahiʻahi pē te ke fehangahangai mo ia.—Pal. 3:5, 6. w20.08 17-18 ¶15-16
Pulelulu, Siulai 13
Fai ho tūkuingatá ke fakahāhaaʻi atu koe ʻokú ke fakahōifua ki he ʻOtuá, ko ha tangata ngāue ʻoku ʻikai ha meʻa ke mā ai, ʻo tofa totonu ʻa e folofola ʻo e moʻoní.—2 Tīm. 2:15.
ʻOku fiemaʻu ke tau hoko ʻo pōtoʻi ʻi hono tofa totonu ʻa e Folofola ʻa e ʻOtuá. ʻE lava ke tau ako ʻa e niʻihi ʻo e ngaahi pōtoʻi ko ení ʻi heʻetau ngaahi fakatahá. Ka ʻo kapau ʻoku tau loto ke fakatuipauʻi ʻa e niʻihi kehé ko e moʻoni mei he Tohi Tapú ʻoku mātuʻaki mahuʻinga, ʻoku fiemaʻu ke tau tauhi maʻu ha taimi-tēpile ako Tohi Tapu fakafoʻituitui. ʻOku fiemaʻu ke tau ngāueʻaki ʻa e Folofola ʻa e ʻOtuá ke fakaivimālohiʻi ʻetau tuí. ʻOku kau ki heni ʻa e meʻa lahi ange ʻi hono lau pē ʻa e Tohi Tapú. ʻOku fiemaʻu ki ai ʻetau fakalaulauloto ki he meʻa ʻoku tau laú pea fai ha fekumi ʻi heʻetau ʻū tohí kae lava ke tau mahinoʻi mo ngāueʻaki totonu ʻa e Folofolá. (1 Tīm. 4:13-15) ʻE lava leva ai ke tau ngāueʻaki ʻa e Folofola ʻa e ʻOtuá ke akoʻi ʻa e niʻihi kehé. ʻOku toe fiemaʻu ki heni ʻa e meʻa lahi ange ʻi hono lau pē ʻa e ngaahi veesi Tohi Tapú. ʻOku tau loto ke tokoniʻi ʻetau kau fanongó ke nau mahinoʻi ʻa e vēsí mo ʻene kaunga kiate kinautolú. ʻI hono tauhi maʻu ha taimi-tēpile ako Tohi Tapu fakafoʻituituí, ʻe lava ke tau fakaleleiʻi ai ʻetau malava ke ngāueʻaki ʻa e Folofola fakamānavaʻi ʻa e ʻOtuá ke akoʻi ʻa e niʻihi kehé.—2 Tīm. 3:16, 17. w20.09 28 ¶12
Tuʻapulelulu, Siulai 14
Fakakaukau fakalelei atu [kia Sīsū] . . . , koeʻuhí ke ʻoua naʻa mou hoko ʻo ongosia pea mou foʻi ai.—Hep. 12:3.
ʻE lava ke tau nofoʻaki tokangataha ki he ngāue fakamalangá kapau te tau fakakaukauloto ki he kotoa ʻo e meʻa kuo fai ʻe Sihova ke tokoniʻi kitautolú. Ko e fakatātaá, kuó ne tokonaki mai ʻa e meʻakai fakalaumālie hulu fau ʻi he ʻū tohi kuo pulusi mo e fakaʻilekitulōnika, hiki-leʻo mo e vitiō pea mo e ngaahi polokalama ʻi he ʻInitanetí. Fakakaukau atu: ʻI heʻetau uepisaiti fakaʻofisialé, ʻoku ala maʻu ai ʻa e fakamatala ʻi he lea ʻe 1,000 tupu! (Māt. 24:45-47) Ko e founga ʻe taha ʻe lava ke tau nofoʻaki tokangataha ai ki he ngāue fakamalangá ko e muimui ʻi he faʻifaʻitakiʻanga ʻa Sīsuú. Naʻe ʻikai ke ne fakaʻatā ha meʻa ke ne fakahohaʻasi ia mei he faifakamoʻoni ki he moʻoní. (Sione 18:37) Naʻe ʻikai ke fakataueleʻi ia ʻi hono fakaʻaliʻali ange ʻe Sētane “ʻa e ngaahi puleʻanga kotoa pē ʻo e māmaní mo honau lāngilangí,” pea naʻe ʻikai ke fakataueleʻi ia ʻi he loto ʻa e niʻihi kehé ke fakanofo ia ko e tuʻí. (Māt. 4:8, 9; Sione 6:15) Naʻe ʻikai ke tākiekina ia ʻe he holi ki he koloa fakamatelié pea naʻe ʻikai ke ne ilifia ʻi he fakafepaki kakahá. (Luke 9:58; Sione 8:59) ʻI hono ʻahiʻahiʻi ʻetau tuí, ʻe lava ke tau nofoʻaki tokangataha kapau ʻoku tau manatuʻi ʻa e faleʻi ʻa e ʻapositolo ko Paulá ʻi he konga tohi ʻo e ʻaho ní. w20.09 9-10 ¶6-7
Falaite, Siulai 15
Mou hoko ko e kau faʻifaʻitaki kiate au, ʻo hangē tofu pē ko ʻeku faʻifaʻitaki kia Kalaisí.—1 Kol. 11:1.
He houngaʻia ē ko kitautolu ke maʻu ʻa e fanga tuofāfine tokolahi ʻoku nau ngāue mālohi ʻi he fakatahaʻangá! ʻOku nau kau ki he ngaahi fakatahá pea mo e ngāue fakafaifekaú. Ko e niʻihi ʻoku nau kau ʻi hono tokangaʻi ʻa e Fale Fakatahaʻangá, pea ʻoku nau fakahāhā ʻa e mahuʻingaʻia fakafoʻituitui ʻi honau kaungālotú. Ko e moʻoni, ʻoku nau fehangahangai mo e ngaahi pole. Ko e niʻihi ʻoku nau tokangaʻi ʻenau ngaahi mātuʻa taʻumotuʻa. Ko e niʻihi ʻoku nau kātekina ʻa e fakafepaki mei he fāmilí. Pea ko e niʻihi leva ko e ngaahi mātuʻa taʻehoa, ʻoku nau ngāue mālohi ke tokonaki maʻa ʻenau fānaú. Ko e hā ʻoku fakahangataha ai ʻetau tokangá ki hono poupouʻi ʻa e fanga tuofāfiné? Koeʻuhí ko e māmaní ʻoku ʻikai ke nau faʻa ʻoange ki he kakai fefiné ʻa e ngeia ʻoku nau tuha mo iá. Tānaki atu ki aí, ʻoku fakalototoʻaʻi kitautolu ʻe he Tohi Tapú ke poupouʻi kinautolu. Ko e fakatātaá, naʻe tala ange ʻe he ʻapositolo ko Paulá ki he fakatahaʻanga ʻi Lomá ke nau talitali lelei ʻa Fīpē pea “ʻoange kiate ia ha faʻahinga tokoni pē te ne fiemaʻu.” (Loma 16:1, 2) Naʻe haʻu ʻa Paula mei ha anga fakafonua naʻa nau vakai ki he kakai fefiné ʻoku nau māʻulalo ange. Ka ʻi he hoko ko ha Kalisitiané, naʻá ne faʻifaʻitaki kia Sīsū pea fakafeangai ki he kakai fefiné ʻi he fakangeingeia mo e anga-lelei. w20.09 20 ¶1-2
Tokonaki, Siulai 16
Ngaohi ko e kau ākonga . . . , pea akoʻi kinautolu ke nau tauhi ʻa e ngaahi meʻa kotoa pē kuó u fekau atu kiate kimoutolú.—Māt. 28:19, 20.
Ke tokoniʻi ʻa e kau ako Tohi Tapú ke fakatupulekina ʻa e holi ke vahevahe ʻa e ongoongo leleí ki he niʻihi kehé te tau ʻeke nai kiate kinautolu ʻa e ngaahi fehuʻi ko ení: “Kuo anga-fēfē hono fakaleleiʻi hoʻo moʻuí ʻe he pōpoaki ʻo e Puleʻangá? ʻOkú ke pehē ʻoku fiemaʻu ke fanongo ʻa e niʻihi kehé ki he pōpoaki ko ení? Ko e hā ʻe lava ke ke fai ke tokoniʻi kinautolú?” (Pal. 3:27; Māt. 9:37, 38) Manatuʻi naʻe fakahinohinoʻi kitautolu e Sīsū ke akoʻi ʻa e niʻihi kehé ke nau “tauhi ʻa e ngaahi meʻa kotoa pē” naʻá ne fekau maí. ʻOku kau ki heni ʻa e fekau lahi taha ʻe uá—ke ʻofa ki he ʻOtuá pea ʻofa ki he kaungāʻapí—ʻokú na fakatou felāveʻi mo e ngāue fakamalangá mo e ngaohi ākongá. (Māt. 22:37-39) Ko hono moʻoní, ko e ʻofá ʻa e fakaueʻiloto tefito ki he kau ʻi he ngāue fakamalangá. Ko e moʻoni ko e kau ako Tohi Tapu ʻe niʻihi, ko e fakakaukau atu ki he kau ki he ngāue fakamalangá ʻokú ne ʻai nai ke nau ongoʻi manavahē. Ka ʻe lava ke tau fakapapauʻi ki he kau ako ko iá ʻi he tokoni ʻa Sihová ʻe faai atu pē ʻo malava ke nau ikuʻi ʻa e manavahē tangatá.—Saame 18:1-3; Pal. 29:25. w20.11 3 ¶6-8
Sāpate, Siulai 17
Kuo ʻikai ʻaupito tuku . . . ʻemau lotu maʻamoutolú.—Kol. 1:9.
ʻI he teuteu ki ha ako Tohi Tapu, lotu kia Sihova fekauʻaki mo e tokotaha akó pea mo ʻene fiemaʻú. Kole kia Sihova ke ne tokoniʻi koe ke faiako mei he Tohi Tapú ʻi ha founga ʻe aʻu ai ki he loto ʻo e tokotahá. Manatuʻi ko hoʻo taumuʻá ke tokoniʻi ia ke fakalakalaka atu ki he papitaisó. ʻOku fiemaʻu foki ki he tokotaha akó ke ne fetuʻutaki mo Sihova. Anga-fēfē? ʻAki ʻa e fanongo pea talanoa kia Sihova. ʻE lava ke ne fanongo ki he ʻOtuá ʻaki hono lau fakaʻaho ʻa e Tohi Tapú. (Sios. 1:8; Saame 1:1-3) ʻE lava ke ne talanoa kia Sihova ʻaki ʻa e lotu ʻi he ʻaho taki taha. Ko ia fai ʻa e ngaahi lotu loto-moʻoni ʻi he kamataʻanga mo e ngataʻanga ʻo e ako taki taha, pea lave ki hoʻo tokotaha akó ʻi he ngaahi lotu ko iá. ʻI heʻene fanongo ki hoʻo ngaahi lotú, te ne ako ai ki he founga ke lotu ai mei hono lotó pea fai loto-moʻoni ʻene ngaahi lotú kia Sihova ko e ʻOtuá fakafou ʻi he huafa ʻo Sīsū Kalaisí. (Māt. 6:9; Sione 15:16) Sioloto atu ki he anga hono tokoniʻi ʻe he lau fakaʻaho ʻo e Tohi Tapú (fanongo kia Sihova) pea mo e lotú (talanoa kia Sihova) ʻa hoʻo tokotaha akó ke ʻunuʻunu ofi ange ki he ʻOtuá!— Sēm. 4:8. w20.10 8 ¶8; 9 ¶10-11
Mōnite, Siulai 18
Tauhi maʻu ʻa e laumālie taha ʻi he haʻi fāʻūtaha ko e melinó.—ʻEf. 4:3.
Ko e maau mo e melino tatau pē ko ia naʻe fakaʻilongaʻiʻaki ʻa e muʻaki kau Kalisitiané ʻoku hā mahino ʻi he kautaha ʻa Sihová ʻi he ʻaho ní. (Ngā. 16:4, 5) Ko e fakatātaá: Kapau te ke maʻu ha Ako Taua Leʻo ʻi ha fakatahaʻanga ʻe taha—naʻa mo ha fonua kehe—ʻokú ke ʻiloʻi ʻa e founga ʻe fakahoko ai ʻa e akó mo e kupu ʻe fai ai ʻa e lāuleá. Te ke ongoʻi fiemālie pē. Ko e laumālie pē ʻo e ʻOtuá ʻe lava ke ne ʻai ke malava ʻa e fāʻūtaha makehe ko ení! (Sēf. 3:9, fkm. ʻi lalo) Ko e hā ʻe lava ke ke faí? ʻEke hifo: ‘ʻOku ou pouaki ʻa e fāʻūtaha mo e melino ʻi he fakatahaʻangá? ʻOku ou talangofua ki he faʻahinga ʻoku takimuʻá? ʻE lava ke falala mai ʻa e niʻihi kehé kiate au, tautefito kapau ʻoku ou maʻu ha fatongia ʻi he fakatahaʻangá? ʻOku ou tauhi taimi, fie tokoni mo vēkeveke ke ngāue?’ (Sēm. 3:17) Kapau ʻoku fiemaʻu ke ke fakaleleiʻi ha meʻa, lotu ʻo kole ʻa e laumālie māʻoniʻoní. Ko e lahi ange hoʻo fakaʻatā ia ke ne fakafuo ho ʻulungāngá pea tākiekina hoʻo tōʻongá, ko e lahi ange ia ʻa e ʻofa ʻa e fanga tokouá mo e fanga tuofāfiné ʻiate koé pea fakamahuʻingaʻi koe. w20.10 23 ¶12-13
Tūsite, Siulai 19
Mou hoko ko e kau fai ki he folofolá ʻo ʻikai ko e kau fanongo pē.—Sēm. 1:22.
Ko e Folofola ʻa e ʻOtuá ʻe lava ke hangē ko ha sioʻata. (Sēm. 1:23-25) Ko e tokolahi taha ʻo kitautolú ʻoku tau sio ki ha sioʻata ʻi he pongipongi taki taha ki muʻa ke tau mavahe mei ʻapí. ʻI he founga ko iá, ʻe lava ke tau sio pe ʻoku fiemaʻu ha fakatonutonu ki muʻa ke sio mai ʻa e niʻihi kehé. ʻI he tuʻunga meimei tatau, ʻi heʻetau lau ʻa e Tohi Tapú ʻi he ʻaho taki taha, te tau sio ai ki he ngaahi founga ke fakatonutonu ai ʻetau fakakaukaú mo ʻetau vakaí. ʻOku ʻiloʻi ʻe he tokolahi ʻoku ʻaonga hono lau ʻa e konga tohi fakaʻahó ʻi he pongipongi taki taha ki muʻa ke mavahe mei ʻapí. ʻOku nau fakaʻatā ʻa e meʻa ʻoku nau laú ke ne tākiekina ʻenau fakakaukaú. Pea ʻi he lolotonga ʻa e ʻahó, ʻoku nau vakai ki ha founga ke ngāueʻaki ai ʻa e faleʻi mei he Folofola ʻa e ʻOtuá. Pehē foki, kuo pau ke ʻi ai ʻetau taimi-tēpile ako ʻoku kau ki ai ʻa e lau mo fakakaukau fekauʻaki mo e Folofola ʻa e ʻOtuá ʻi he ʻaho taki taha. ʻOku hā ngali faingofua eni, ka ko e taha ia ʻi he ngaahi meʻa mahuʻinga taha ʻe lava ke tau fai ke tokoniʻi ai kitautolu ke nofo ai pē ʻi he hala ʻefiʻefi ʻoku taki atu ki he moʻuí. ʻI ha tuʻunga, ko e Folofola ʻa e ʻOtuá ʻoku hangē ha mīsini fakaʻatá, ʻokú ne ʻai ke tau malava ʻo sio ki he meʻa ʻi lotó. Ka kuo pau ke tau anga-fakatōkilalo kapau ʻoku tau loto ke maʻu ʻaonga mei he faleʻi ʻoku tau maʻu mei he Tohi Tapú pe mei he kau fakafofonga ʻo e ʻOtuá. w20.11 18 ¶3; 20 ¶8
Pulelulu, Siulai 20
Naʻe hokohoko atu ʻa hono ʻai ʻa e ngaahi fakatahaʻangá ke tuʻu mālohi ʻi he tuí mo tupulekina ai pē honau tokolahí ʻi he ʻaho ki he ʻaho.—Ngā. 16:5.
Neongo naʻe faʻa fakatangaʻi ʻa e kau Kalisitiane ʻi he ʻuluaki senitulí, naʻa nau maʻu foki ha vahaʻa taimi nonga. Naʻe anga-fēfē hono ngāueʻaki ʻe he kau ākongá ʻa e faingamālie ko iá? Ko e kau tangata mo e kau fefine faitōnunga ko iá naʻa nau malangaʻi ʻa e ongoongo leleí ʻo ʻikai tuku. ʻOku fakamatala ʻi he tohi Ngāué naʻa nau “ʻaʻeva . . . ʻi he manavahē kia Sihová.” Naʻa nau hokohoko atu ke malangaʻi ʻa e ongoongo leleí, pea ko e olá naʻa nau “tupu fakautuutu ai pē.” ʻOku hā mahino naʻe tāpuakiʻi ʻe Sihova ʻenau malanga faivelenga lolotonga ʻa e taimi nongá. (Ngā. 9:26-31) Ko e kau ākonga ʻi he ʻuluaki senitulí naʻa nau puke ʻa e faingamālie kotoa pē ke fakamafola ʻa e ongoongo leleí. Ko e fakatātā ʻe taha, ʻi hono ʻiloʻi ʻe he ʻapositolo ko Paulá naʻe fakaava mai ha matapā lahi kiate ia ʻi heʻene ʻi ʻEfesoó, naʻá ne ngāueʻaongaʻaki ʻa e faingamālie ke malanga mo ngaohi ākonga ʻi he kolo ko iá. (1 Kol. 16:8, 9) Naʻe feinga mālohi ʻa e kau ākongá ke talaki “ʻa e ongoongo lelei ʻo e folofola ʻa Sihová.” (Ngā. 15:30-35) Ko e hā ʻa e olá? ʻOku tala mai ia ʻi he konga tohi ʻo e ʻaho ní. w20.09 16 ¶6-8
Tuʻapulelulu, Siulai 21
Naʻe fou mai ʻa e maté ʻi ha tangata.—1 Kol. 15:21.
ʻI he faiangahala ʻa ʻĀtamá, naʻá ne ʻomai ai ʻa e fakatamaki kiate ia mo hono hakó. ʻOku tau kei ongoʻi pē ʻa e nunuʻa fakamamahi ʻo ʻene talangataʻá. He kehe ē ko e ola ʻoku malava ke tau maʻu koeʻuhi ko hono fokotuʻu hake ʻe he ʻOtuá hono ʻAló! “Ko e toetuʻu ʻa e maté ʻoku toe fou mai ia ʻi ha tangata,” ko Sīsū. “ʻOku mate kotoa pē koeʻuhi ko ʻĀtama,” ko e fakaʻuhinga ia ʻa e ʻapositolo ko Paulá, “pehē foki ʻe toetuʻu kotoa pē koeʻuhi ko Kalaisi.” (1 Kol. 15:22) Ko e hā naʻe ʻuhinga ki ai ʻa Paula ʻi heʻene pehē “ʻoku mate kotoa pē koeʻuhi ko ʻĀtama”? Naʻe fakakaukau ʻa Paula ki he hako ʻo ʻĀtamá, ʻa ia naʻa nau maʻu tukufakaholo ʻa e angahalá mo e taʻehaohaoá meia ʻĀtama pea ko ia ai te nau mate. (Loma 5:12) Ko ʻĀtama heʻikai ke kau ʻi he faʻahinga “ʻe toetuʻu.” Ko e huhuʻi ʻa Kalaisí ʻoku ʻikai ʻufiʻufi ai ʻa e angahala ʻa ʻĀtamá, he ko ha tangata haohaoa ia naʻá ne talangataʻa loto-lelei ki he ʻOtuá. Ko e ola ʻo e talangataʻa ʻa ʻĀtamá ʻoku tatau pē mo e meʻa ʻe hoko ki he faʻahinga ʻe fakamāuʻi ʻe he “Foha ʻo e tangatá” “ko e fanga kosí” ʻa ia ʻe “tuʻusi taʻengata.”—Māt. 25:31-33, 46; Hep. 5:9. w20.12 5 ¶13-14
Falaite, Siulai 22
[Ko] Sihova, ʻokú ne tokaʻi ʻa e tokotaha anga-fakatōkilaló.—Saame 138:6.
Kapau ʻoku ʻikai ke tau maʻu ha vāhenga-ngāue pau, fakakaukau ki he faʻifaʻitakiʻanga ʻa e kau ʻāngelo faitōnungá. Lolotonga ʻa e pule ʻa Tuʻi ʻĒhapí, naʻe fakaafeʻi ʻe Sihova ʻa e kau ʻāngeló ke nau fokotuʻu ange ha founga ke kākaaʻi ai ʻa e tuʻi fulikivanú. Naʻe ʻoatu ʻe he niʻihi ʻo e kau ʻāngeló ʻenau fakakaukaú. Ka naʻe fili ʻe he ʻOtuá ʻa e ʻāngelo ʻe taha pea tala ange ko ʻene fokotuʻú ʻe lavameʻa. (1 Tuʻi 22:19-22) Naʻe loto-siʻi ʻa e kau ʻāngelo faitōnunga kehé, ʻo fakakaukau nai, ‘Ko e hā naʻá ku hela ai hono ʻoange ʻeku fokotuʻú?’ ʻOku ʻikai ha ʻuhinga ke tui ai naʻa nau fai pehē. Ko e kau ʻāngeló ʻoku nau anga-fakatōkilalo moʻoni pea loto ke ʻave ʻa e fakalāngilangí kotoa kia Sihova. (Fkm. 13:16-18; Fkh. 19:10) Manatuʻi ko ha monū ia ke tau fataki ʻa e huafa ʻo e ʻOtuá pea fanongonongo ʻa hono Puleʻangá. Ko e ngaahi vāhenga-ngāué ʻoku ʻikai ko e meʻa ia ʻokú ne ʻai ke tau mahuʻinga ki he ʻOtuá. Ko ʻetau anga-fakanānaá mo e anga-fakatōkilaló ʻe ʻofeina moʻoni ai kitautolu ʻe Sihova pea mo hotau fanga tokouá. Ko ia kōlenga kia Sihova ke ne tokoniʻi koe ke hanganaki anga-fakanānā mo anga-fakatōkilalo. Fakakaukauloto ki he ngaahi faʻifaʻitakiʻanga lelei ʻo e anga-fakanānaá mo e anga-fakatōkilaló ʻa ia ʻoku hiki ʻi heʻene Folofolá. Ngāue loto-lelei maʻa ho fanga tokouá ʻi ha founga pē ʻokú ke malavá.—1 Pita 5: 5. w20.12 26 ¶16-17
Tokonaki, Siulai 23
Mou tali ʻa e tatā ko e fakamoʻuí, pea mo e heletā ʻo e laumālié, ʻa ia ko e folofola ʻa e ʻOtuá.—ʻEf. 6:17.
Ko e tātā ko e fakamoʻuí ko e ʻamanaki ia ʻoku ʻomai ʻe Sihová—ko e ʻamanaki te ne fakahaofi kitautolu mei he maté pea fakapaleʻi ʻa e faʻahinga kotoa ʻoku nau fai hono finangaló. (1 Tes. 5:8; 1 Tīm. 4:10; Tai. 1:1, 2) Ko e ʻamanaki ʻo e fakamoʻuí ʻokú ne maluʻi ʻetau malava fakaefakakaukaú. ʻOkú ne ʻai ke tau tokangataha ki he ngaahi talaʻofa ʻa e ʻOtuá pea tokoniʻi kitautolu ke maʻu ʻa e vakai totonu ki he ngaahi palopalemá. ʻOku tau tui ʻa e tatā ko ení ʻaki hono tauhi ʻetau fakakaukaú ke fehoanaki mo e ngaahi fakakaukau ʻa e ʻOtuá. Ko e fakatātaá, ʻoku tau fokotuʻu ʻetau ʻamanakí, ʻo ʻikai ʻi he ngaahi koloa taʻepaú, ka ʻi he ʻOtuá. (Saame 26:2; 104:34; 1 Tīm. 6:17) Ko e heletā ʻo e laumālié ko e Folofola ia ʻa e ʻOtuá, ʻa e Tohi Tapú. Ko e heletā ko iá ʻokú ne maʻu ʻa e mālohi ke ne vaetuʻua ʻa e faʻahinga kākā kotoa pē pea fakatauʻatāinaʻi ʻa e kakaí mei he ngaahi akonaki halá mo e ngaahi tōʻonga fakatupu maumaú. (2 Kol. 10:4, 5; 2 Tīm. 3:16, 17; Hep. 4:12) ʻOku tau ako ke ngāueʻaki totonu ʻa e heletā ko iá fakafou ʻi he ako fakafoʻituituí mo e ako ʻoku tau maʻu mei he kautaha ʻa e ʻOtuá.—2 Tīm. 2:15. w21.03 27 ¶4; 29 ¶10-11
Sāpate, Siulai 24
Naʻá ku ʻi he motu ʻoku ui ko Pātimosí koeʻuhi ko ʻeku lea fekauʻaki mo e ʻOtuá mo ʻeku fakamoʻoni fekauʻaki mo Sīsuú.—Fkh. 1:9.
Naʻa mo e taimi naʻe tuku pōpula ai ʻa e ʻapositolo ko Sioné koeʻuhi ko ʻene malanga fekauʻaki mo Sīsuú, naʻá ne fakamoʻoniʻi naʻá ne fakakaukau fekauʻaki mo e niʻihi kehé. Ko e fakatātaá, naʻá ne hiki ʻa e meʻa fakahā naʻá ne maʻú pea ʻave ia ki he ngaahi fakatahaʻangá koeʻuhi ke nau ʻiloʻi “ʻa e ngaahi meʻa kuo pau ke hoko ʻi he kahaʻú.” (Fkh. 1:1) ʻOku ngalingali ʻi he hili hono tuku ange ʻa Sione mei Pātimosí, naʻá ne hiki ʻene fakamatala Kōsipeli fekauʻaki mo e moʻui mo e ngāue fakafaifekau ʻa Sīsuú. Naʻá ne hiki foki mo e tohi ʻe tolu koeʻuhi ke fakalototoʻaʻi mo fakaivimālohiʻi hono fanga tokouá mo e fanga tuofāfiné. ʻE lava ke ke faʻifaʻitaki ki he ʻalunga moʻui feilaulauʻi-kita ʻa Sioné pea fakamoʻoniʻi ʻokú ke ʻofa ʻi he kakaí fakafou ʻi he meʻa ʻokú ke fili ke faiʻaki hoʻo moʻuí. ʻE ʻai koe ʻe he fokotuʻutuʻu ʻa Sētané ke fakamoleki kotoa ho taimí mo e iví kiate koe pē, ʻo feinga ke fakatupu paʻanga pe ʻai ha hingoa maʻau. ʻI hono kehé, ko e kau talaki feilaulauʻi-kita ʻo e Puleʻangá ʻi he kotoa ʻo e māmaní ʻoku nau fakamoleki ʻa e taimi lahi ʻoku nau malavá ke malangaʻi ʻa e ongoongo leleí pea tokoniʻi ʻa e kakaí ke ʻunuʻunu ofi kia Sihova. w21.01 10 ¶9-10
Mōnite, Siulai 25
Naʻe kamata ke ʻofa ʻa Sionatane ʻia Tēvita ʻo hangē pē ko ʻene ʻofa ʻiate iá.—1 Sām. 18:1.
Naʻe mei lava ke meheka ʻa Sionatane kia Tēvita. Koeʻuhi ko Sionatane ʻa e foha ʻo Tuʻi Saulá, naʻá ne mei vilitaki ko ia ʻa e ʻea hoko ki he taloní. (1 Sām. 20:31) Ka naʻe anga-fakatōkilalo ʻa Sionatane, peá ne mateaki kia Sihova. Ko ia naʻá ne poupou kakato ʻi he fili ʻe Sihova ʻa Tēvita ke hoko ko e tuʻí. Naʻá ne mateaki foki kia Tēvita naʻa mo hono ʻai ʻe he meá ni ʻa Saula ke ne ʻita tōtōlilí. (1 Sām. 20:32-34) Naʻe maʻu ʻe Sionatane ʻa e manavaʻofa loloto kia Tēvita, ko ia naʻe ʻikai ke ne vakai kiate ia ko ha fili. Ko Sionatane ko ha tokotaha fana ngahau pōtoʻi mo ha tokotaha toʻa ʻi he taú. Naʻá ne ʻiloa mo ʻene tamaí ʻa Saula ʻi heʻena “makimo ange ʻi he fanga ʻīkalé” mo “mālohi ange ʻi he fanga laioné.” (2 Sām. 1:22, 23) Ko ia ai, naʻe mei pōlepole ʻa Sionatane ʻi heʻene ngaahi lavameʻá tonu. Kae kehe, naʻe ʻikai ke feʻauʻauhi ʻa Sionatane pe ʻita. ʻI hono kehé, naʻe fakaʻapaʻapaʻi ʻe Sionatane ʻa Tēvita ʻi heʻene loto-toʻa mo e falala kia Sihová. Ko hono moʻoní, naʻe toki ʻofa ʻa Sionatane ʻia Tēvita ʻo hangē ko ʻene ʻofa ʻiate iá ʻi he hili hono tāmateʻi ʻe Tēvita ʻa Kolaiaté. w21.01 21 ¶6; 22 ¶8-9
Tūsite, Siulai 26
Ko e ʻulu . . . ʻo ha fefine ko e tangatá.—1 Kol. 11:3.
Ko e kau Kalisitiane kotoa ʻoku nau ʻi he malumalu ʻo e tuʻunga-ʻulu haohaoa ʻo Sīsū Kalaisí. Kae kehe, ʻi he taimi ʻoku mali ai ha fefine Kalisitiane, ʻokú ne ʻi he malumalu ai ʻo e tuʻunga-ʻulu ʻo ha tangata taʻehaohaoa. ʻE lava ke hoko ia ko ha pole. Ko ia ʻi he taimi ʻokú ne fakakaukau ai ki ha hoa mali feʻungamālie, ʻoku lelei ke ne ʻeke hifo: ‘Ko e hā ʻa e fakaʻilonga ʻoku ou maʻu ke pehē ai ko e tokoua ko ení ʻe hoko ko ha ʻuluʻi fāmili lelei? ʻOku mahuʻinga ʻa e ngaahi ngāue fakalaumālié kiate ia? Kapau ʻoku ʻikai, ko e hā ʻokú ne ʻai au ke fakakaukau te ne hoko ko ha ʻulu fakalaumālie lelei hili ʻema malí?’ Ko e moʻoni, ko ha tuofefine ʻoku lelei ke ne ʻeke hifo: ‘Ko e hā ʻa e ngaahi ʻulungaanga ʻoku ou maʻu ʻe ʻaonga ki heʻema nofo malí? ʻOku ou anga-kātaki mo nima-homo? ʻOku ou maʻu ha vahaʻangatae mālohi mo Sihova?’ (Tml. 4:9, 12) Ko e fiefia ʻa ha uaifi ʻi he nofo malí ʻoku makatuʻunga ia ʻi he ngaahi fili lelei ʻokú ne fai ki muʻa ke malí. Ko e laui miliona hotau fanga tuofāfine Kalisitiané ʻoku nau fokotuʻu ha faʻifaʻitakiʻanga lelei ʻo e anganofó ki honau husepānití. ʻOku nau tuha mo e fakaongoongolelei! w21.02 8 ¶1-2
Pulelulu, Siulai 27
Laka mai ki Masitōnia ʻo tokoniʻi kimautolu.—Ngā. 16:9.
ʻI he ngaahi taʻu ki mui ní, ko e kau malanga tokolahi kuo nau ʻai ko ʻenau taumuʻá ia ke ako ha lea kehe koeʻuhi ke fakalahi ai ʻenau ngāue fakafaifekaú pea ngāue ʻi ha fakatahaʻanga ʻa ia ʻoku lahi ange ai ʻa e fiemaʻu ki ha kau malanga ʻo e Puleʻangá. Ko ha fili fakafoʻituitui eni ʻa ia ʻoku fai ʻe he kau Kalisitiane ko ení koeʻuhi ke laka ki muʻa ai ʻa e ngaahi fiemaʻu ʻa e Puleʻangá. Neongo ʻe fiemaʻu nai ʻa e ngaahi taʻu lahi ke nau hoko ai ʻo poto lelei ʻi he lea foʻou ko iá, ʻoku nau ʻaonga lahi ki he fakatahaʻangá. Ko honau ngaahi ʻulungaanga leleí mo e taukeí ʻoku fakaivimālohiʻi ai mo ʻai ke tuʻu maʻu ʻa e fakatahaʻangá. ʻOku tau fakamahuʻingaʻi ʻa e fanga tokoua mo e fanga tuofāfine feilaulauʻi-kita ko ení! Ko ha kulupu ʻo e kau mātuʻá heʻikai ke nau toumoua mei hono fakaongoongoleleiʻi ha tokoua ke hoko ko ha mātuʻa pe sevāniti fakafaifekau koeʻuhí pē ko e teʻeki ke ne poto lelei ʻi he lea ʻa e fakatahaʻangá. ʻE sivisiviʻi ʻe he kau mātuʻá ha tokoua ʻo makatuʻunga ʻi he ngaahi tuʻunga taau Fakatohitapu ki he kau mātuʻá mo e kau sevāniti fakafaifekaú kae ʻikai ʻi heʻene poto lelei ʻi he lea ʻa e fakatahaʻanga fakalotofonuá.—1 Tīm. 3:1-10, 12, 13; Tai. 1:5-9. w20.08 30 ¶15-16
Tuʻapulelulu, Siulai 28
Mou lau ko e koto fakafiefia, ʻe hoku fanga tokoua, ʻa e taimi ʻoku mou fetaulaki ai mo e ngaahi ʻahiʻahi kehekehé.—Sēm. 1:2.
ʻOku fakakaukau nai ʻa e kakaí te nau toki fiefia pē kapau ʻoku nau maʻu ha moʻui lelei, maʻu ha paʻanga lahi, pea melino ʻa e fāmilí. Ka ko e faʻahinga fiefia naʻe tohi ʻa Sēmisi ʻo fekauʻaki mo iá ko e konga ia ʻo e fua ʻo e laumālie ʻo e ʻOtuá, pea ʻoku ʻikai fakatuʻunga ia ʻi he tuʻunga ʻo ha tokotaha. (Kal. 5:22) ʻOku maʻu ʻe ha Kalisitiane ʻa e fiefia moʻoní ʻi heʻene ʻiloʻi ʻokú ne fakahōifuaʻi ʻa Sihova pea muimui ʻi he faʻifaʻitakiʻanga ʻa Sīsuú. (Luke 6:22, 23; Kol. 1:10, 11) Ko e faʻahinga fiefia ko eni ʻoku ʻi he loto ʻo ha Kalisitiane ʻoku hangē ia ko e ulo ʻoku ʻi ha maama matangi. ʻOku ʻikai tamatemate ia ʻi he mahamahakí pe siʻi ʻa e paʻangá. Pea ʻoku ʻikai mate ia ʻi he manukí pe fakatanga mei he fāmilí pe niʻihi kehé. ʻI he ʻikai ke mate ʻi he taimi ʻoku feinga ai ʻa e kau fakafepakí ke tāmateʻí, ʻoku toe ʻāsili ange ʻene uló. Ko e ngaahi ʻahiʻahi ʻoku tau fekuki mo ia koeʻuhi ko ʻetau tuí ʻokú ne fakapapauʻi ai ko e kau ākonga moʻoni kitautolu ʻa Kalaisi. (Māt. 10:22; 24:9; Sione 15:20) Ko e ʻuhinga ia naʻe tohi ai ʻe Sēmisi ʻa e ngaahi lea ʻi he konga tohi ʻo e ʻaho ní. w21.02 28 ¶6
Falaite, Siulai 29
Ko ha lea lelei ʻokú ne fakafiefiaʻi [ha loto].—Pal. 12:25.
ʻI hoʻo lau ha talanoa ʻi he Tohi Tapú ʻoku hā ai ko e mālohí ʻoku maʻu mei he hanganaki nonga pea falala kia Sihová, feinga ke manatuʻi ha ngaahi veesi ʻe niʻihi. ʻE ʻaonga nai ke ke lau leʻo-lahi pe tohiʻi ia pea toutou fakamanatu ia. Naʻe fekauʻi ʻa Siosiua ke ne lau leʻo-siʻi maʻu pē ʻa e tohi ʻo e Laó koeʻuhi ke ne fai fakapotopoto ai. Ko e ngaahi fakamanatu ko iá ʻe toe tokoni kiate ia ke ikuʻi ʻa e ilifia naʻá ne ongoʻi nai ʻi hono tuʻungá. (Sios. 1:8, 9) ʻOku lahi ʻa e ngaahi fakamatala ʻoku maʻu ʻi he Folofola ʻa e ʻOtuá ʻe lava ke ne ʻoatu ʻa e nonga ʻo e ʻatamaí mo e lotó ʻi he ngaahi tuʻunga ʻoku faʻa iku atu ki he ongoʻi loto-moʻua pe tailiili. (Saame 27:1-3; Pal. 3:25, 26) ʻI heʻetau ngaahi fakatahá, ʻoku tau maʻu ʻaonga mei he fakahinohino ʻoku fakahoko mei he peletifōmú, ko e ngaahi tali ʻa e kau fanongó mo ʻetau talanoa fakatupu langa hake mo hotau fanga tokouá mo e fanga tuofāfiné. (Hep. 10:24, 25) ʻE lava foki ke tau ongoʻi loto-toʻa lahi ʻi heʻetau vahevahe atu ʻetau ongoʻí ki he ngaahi kaumeʻa falalaʻanga ʻi he fakatahaʻangá. w21.01 6 ¶15-16
Tokonaki, Siulai 30
Hoko ko ha faʻifaʻitakiʻanga ki he faʻahinga faitōnungá.—1 Tīm. 4:12.
ʻI hoʻo papitaisó, naʻá ke fakahaaʻi ai ʻa e tui lahi mo e falala kia Sihova. Pea naʻe fiefia ʻa Sihova ke ʻoatu ʻa e monū ke ke hoko ko e konga ʻo hono fāmilí. Ko e meʻa ʻoku fiemaʻu he taimi ní ke ke hokohoko atu ke falala kia Sihova. ʻOku hā ngali faingofua nai ke falala kia Sihova ʻi he taimi kuo pau ai ke ke fai ha ngaahi fili mafatukituki ʻi he moʻuí, kae fēfē ʻa e ngaahi meʻa kehé? He mahuʻinga ē ke ke falala kia Sihova ʻi hono fai ʻa e ngaahi filí, kau ai ʻa e fakafiefiá, ngāue fakamāmaní, mo e ngaahi taumuʻa ʻi he moʻuí! ʻOua ʻe falala ki he poto pē ʻoʻoú. ʻI hono kehé, kumi ki he ngaahi tefitoʻi moʻoni Fakatohitapu ʻoku feʻungamālie mo ho tuʻungá, pea ngāue ʻo fehoanaki mo ia. (Pal. 3:5, 6) ʻI hoʻo fai peheé, te ke ʻai ai ʻa Sihova ke fiefia pea te ke maʻu ai ʻa e fakaʻapaʻapa ʻa e faʻahinga ʻi hoʻo fakatahaʻangá. Ko e moʻoni, hangē ko kitautolu kotoa, ʻokú ke taʻehaohaoa, pea ʻi he taimi ʻe niʻihi te ke fai ha ngaahi fehālaaki. Neongo ia, ʻoku ʻikai totonu ke taʻofi koe ʻe he meʻá ni mei hono fai ʻa e meʻa kotoa ʻokú ke malavá ʻi he ngāue ʻa Sihová. w21.03 6 ¶14-15
Sāpate, Siulai 31
Naʻá ne fakahaofi au mei he ngutu ʻo e laioné.—2 Tīm. 4:17.
ʻOkú ke fekuki mo ha fakafepaki mei he ngaahi mēmipa ho fāmilí? Pe ʻokú ke nofo ʻi ha fonua ʻoku mātuʻaki fakangatangata pe tapui ai ʻa e ngāue ʻa e kakai ʻa Sihová? Kapau ko ia, ʻe lava ke fakalototoʻa kiate koe ʻa hono lau ʻa e 2 Tīmote 1:12-16 mo e 4:6-11, 17-22. Naʻe hiki ʻe he ʻapositolo ko Paulá ʻa e konga ko eni ʻo e Tohi Tapú lolotonga ʻene ʻi he pilīsoné. Ki muʻa ke ke lau ʻa e ngaahi veesi ko iá, tala ange hangatonu kia Sihova hoʻo palopalemá mo e anga hoʻo ongoʻí. Pea kole leva kia Sihova ke ne tokoniʻi koe ke ʻiloʻi ʻa e ngaahi tefitoʻi moʻoni ʻi he fakamatala fekauʻaki mo e ngaahi ʻahiʻahi ʻo Paulá ʻa ia ʻe tokoniʻi ai koe ke ʻiloʻi ʻa e founga ke fakafeangai ai ki he pole ʻokú ke fehangahangai mo iá. Naʻe fakatokanga ʻa Sihova kia Paula te ne kātekina ʻa e fakatanga koeʻuhi ko ʻene hoko ko ha Kalisitiané. (Ngā. 21:11-13) Naʻe anga-fēfē hono tokoniʻi ʻe Sihova ʻa Paulá? Naʻá ne tali ʻa e ngaahi lotu ʻa Paulá pea ʻi he faai atu ʻa e taimí naʻá ne ʻoange kiate ia ʻa e mālohi. Naʻe fakapapauʻi kia Paula te ne maʻu ʻa e pale naʻá ne ngāue mālohi ki aí. Naʻe toe ueʻi ʻe Sihova ʻa e ngaahi kaumeʻa mateaki ʻo Paulá ke nau fai ha tokoni ʻaonga kiate ia. w21.03 17-18 ¶14-15, 19