LAIPELI Taua Le‘o ‘I HE ‘INITANETÍ
Taua Le‘o
LAIPELI ‘I HE ‘INITANETÍ
Faka-Tonga
ʻ
  • ʻ
  • ā
  • ē
  • ī
  • ō
  • ū
  • TOHI TAPU
  • ‘Ū TOHI
  • NGAAHI FAKATAHA
  • w98 5/15 p. 24-27
  • ʻE Lava ke Ke Fai ha Fakalakalaka Fakalaumālie

‘Ikai ala ma‘u ha vitiō

Kātaki, ‘oku ‘ikai ma‘u ha vitiō.

  • ʻE Lava ke Ke Fai ha Fakalakalaka Fakalaumālie
  • Ko e Taua Leʻo ʻOku Fanongonongo Ai ʻa e Puleʻanga ʻo Sihová—1998
  • Kaveinga Tokoni
  • Fakamatala Meimei Tatau
  • Fakaivimālohiʻi ʻe Sihova ʻEne Kau Sevānití
  • “Huʻihuʻi ʻa e Motuʻa Tangata”
  • Hangē ha “Afi” ʻi Loto ʻIate Kitautolu
  • Hangē Naʻe Fakamāsilaʻaki ʻa e ʻAioné
  • ʻUhinga Lelei ki he Fakalakalaka Fakalaumālié
  • ʻOkú Ke Sio ki he Fiemaʻu ke Fakalakalaka Fakalaumālié?
    Ko e Taua Leʻo ʻOku Fanongonongo Ai ʻa e Puleʻanga ʻo Sihová (Ako)—2016
  • Toʻutupu​—Hokohoko Atu ke Fakalakalaka Hili ʻa e Papitaisó
    Ko e Taua Leʻo ʻOku Fanongonongo Ai ʻa e Puleʻanga ʻo Sihová (Ako)—2022
  • Hanganaki Fakalakalaka Fakalaumālie!
    Ko e Taua Leʻo ʻOku Fanongonongo Ai ʻa e Puleʻanga ʻo Sihová—1998
Ko e Taua Leʻo ʻOku Fanongonongo Ai ʻa e Puleʻanga ʻo Sihová—1998
w98 5/15 p. 24-27

ʻE Lava ke Ke Fai ha Fakalakalaka Fakalaumālie

ʻOKU lava ʻo faingataʻa ke fakatokangaʻi ʻa e meʻa ʻoku mahuʻinga moʻoní. ʻOku pehē pē ʻa e tuʻunga ʻo e ngaahi taiamoní. Neongo ʻa e fetapaki ʻa ha foʻi taiamoni kuo fakangingila, ʻoku kiʻi ulo siʻi pē ha foʻi taiamoni ia ʻoku teʻeki ai fakangingila. Ka neongo ia, ʻi loto ʻi he foʻi taiamoni teʻeki fakangingilá ʻoku ʻi ai ʻa e fakatuʻamelie taʻetoefehālaaki ki ha foʻi maka-koloa fakaʻofoʻofa.

ʻOku meimei tatau ʻa e kau Kalisitiané mo e ngaahi taiamoni teʻeki fakangingilá ʻi he ngaahi founga lahi. Neongo ʻoku tau kei mamaʻo mei he haohaoá, ʻoku tau maʻu ʻa e mahuʻinga tefito ʻoku fakamahuʻingaʻi ʻe Sihova. ʻI he hangē ko e taiamoní, ko kitautolu hono kotoa ʻoku tau maʻu ʻiate kitautolu tonu ʻa hotau ngaahi ʻulungaanga mavahe. Pea ko e tokotaha taki taha ʻo kitautolu ʻoku lava ke tau fai ʻa e fakalakalaka lahi ange fakalaumālie kapau ko ʻetau holi ia ʻi hotau lotó. ʻOku lava hotau angaʻitangatá ke fakangingila, koeʻuhi ke nau ulo ʻo toe ngingila ange ki he lāngilangi ʻo Sihová.​—1 Kolinito 10:31.

Hili hono hifi mo fakangingilá, ʻoku tuku ʻa e foʻi taiamoní ʻi ha tukuʻanga ʻa ia ʻokú ne fakalahi ai ʻa hono ngaahi anga fakaetapuá. ʻI he tuʻunga meimei tatau, ʻoku lava ke ngāueʻaki kitautolu ʻe Sihova ʻi he ngaahi fokotuʻutuʻu, pe vāhenga-ngāue kehekehe, kapau ʻoku tau “kofuʻaki ʻa e tangata foʻou, ʻa ia naʻe ngaohi ke hoko ki he ʻOtua ʻi he angatonu mo e maʻoniʻoni ʻa Moʻoni.”​—Efeso 4:​20-​24.

Ko e fakalakalaka fakalaumālie peheé ʻe ʻikai nai ke hoko fakanatula mai, ʻo hangē pē ko e tātātaha ke fetapaki ha foʻi taiamoni ʻo hangē ha maka-koloá ʻi hono tuʻunga fakaenatulá. ʻE fiemaʻu nai ke tau tuku ange atu ha vaivaiʻanga ʻoku ngāngāue māmālie nai ʻiate kitautolu, ʻo fakatonutonu ʻetau fakakaukau ki he fua ʻa e fatongiá, pe naʻa mo haʻatau feinga mālohi ke mavahe mei ha tōʻonga maheni fakalaumālie. Ka ʻoku lava ke tau fai ha fakalakalaka kapau ʻoku tau loto moʻoni ki ai, koeʻuhi he ko Sihova ko e ʻOtuá ʻoku lava ke ne ʻomai kiate kitautolu “ʻa e makehe atu ʻo e mafai.”​—2 Kolinito 4:7; Filipai 4:​13.

Fakaivimālohiʻi ʻe Sihova ʻEne Kau Sevānití

Ko hono hifi ʻo e taiamoní ʻoku fiemaʻu ki ai ʻa e tuipau ko e ola ia ʻo e ʻilo pau, koeʻuhi ʻi he hili pē ʻa hono hifi ʻo ha konga petepete ʻo e taiamoní, ko ʻene mole ʻosí ia. Ko ha meʻa totongi mamafa​—ʻi he taimi ʻe niʻihi ʻoku aʻu ki he peseti ʻe 50 hono lahi ʻo e foʻi maka teʻeki hifí​—kuo pau ke hifi ia ke maʻu ai ʻa e fuo ʻoku fiemaʻú. Ko kitautolu foki ʻoku tau fiemaʻu ʻa e tuipau ko e ola ia ʻo e ʻilo totonú koeʻuhi ke fakafuoʻaki ʻa hotau angaʻitangatá pea ke fakalakalaka fakalaumālie. Kuo pau ke tau maʻu tautefito ʻa e tuipau ʻe fakaivimālohiʻi kitautolu ʻe Sihova.

Kae kehe, te tau ongoʻi taʻefeʻunga nai, pe fakakaukau ʻoku ʻikai te tau ala lava ke fai ha meʻa lahi ange. ʻI he kuohilí, ko e kau sevāniti anga-tonu ʻa e ʻOtuá naʻa nau ongoʻi pehē ʻi he taimi ʻe niʻihi. (Ekisoto 3:​11, 12; 1 Tuʻi 19:​1-4) ʻI hono vaheʻi ʻe he ʻOtuá ke hoko ko ha “palofita ki he ngaahi puleʻanga,” naʻe kalanga ʻa Selemaia: “Meʻa mai ʻoku ʻikai te u poto ʻi he lea: he ko e tamasiʻi pe au.” (Selemaia 1:​5, 6) Ko ia ai, neongo ʻene anga-fakalongolongó, naʻe hoko ʻa Selemaia ko ha palōfita loto-toʻa ʻa ia naʻá ne fakahoko ʻa e ngaahi pōpoaki hangatonu ki ha kakai fakafili. Naʻe malava fēfē ʻení? Naʻá ne ako ke falala kia Sihova. Naʻe tohi ki mui ʻa Selemaia: “Monuʻiaā ka ko e mafi ʻoku tuʻu ʻene falala kia Sihova, ʻio, ko Sihova hono paletuʻa.”​—Selemaia 17:7; 20:11.

ʻOku fakaivimālohiʻi tatau pē ʻe Sihova ʻi he ʻahó ni, ʻa e faʻahinga ko ia ʻoku tuʻu ʻenau falalá ʻiate iá. Ko ʻEtuate,a ko ha tamai ia ʻa e toko fā ʻa ia naʻe tuai ke ne fai ha fakalakalaka fakalaumālie, naʻá ne ʻiloʻi ʻa e moʻoni ʻo e meʻá ni. ʻOkú ne fakamatala: “Kuó u hoko ko e taha ʻo e Kau Fakamoʻoni ʻa Sihová ʻi he taʻu ʻe hiva, ka naʻe hā naʻe ʻikai te u fakalakalaka fakalaumālie. Ko e palopalemá he naʻe siʻi haʻaku fakaueʻiloto pea ʻikai ha tuipau. Hili ha hiki ki Sipeini, naʻá ku ʻi ha kiʻi fakatahaʻanga siʻisiʻi ai ʻa ia naʻe ʻi ai ha mātuʻa pē ʻe toko taha mo ha sevāniti fakafaifekau ʻe toko taha. ʻI he vakai ki he fiemaʻú, naʻe kole mai kiate au ʻe he tokotaha mātuʻá ke fua ʻa e ngaahi vāhenga-ngāue lahi. Naʻá ku tetetete ʻi he taimi naʻá ku fai ai ʻeku ʻuluaki malangá mo e ngaahi konga ʻi he fakatahá. Ka, naʻá ku ako ke falala kia Sihova. Naʻe fakaongoongoleleiʻi maʻu pē au ʻe he tokotaha mātuʻá pea ʻomai mo e ngaahi fokotuʻu pōtoʻi ki ha fakaleleiʻanga.

“ʻI he taimi tatau, naʻá ku fakalahi ʻeku ngāue fakamalangá pea fai ha taki fakalaumālie lelei ange ʻi hoku fāmilí. Ko hono olá, naʻe ʻuhinga lahi ange ai ʻa e moʻoní ki he fāmilí kotoa, pea naʻá ku ongoʻi mātuʻaki fiemālie lahi ange. Kuó u hoko he taimí ni ko ha sevāniti fakafaifekau, pea ʻoku ou ngāue mālohi ke fakatupu ʻa e ngaahi ʻulungaanga ʻo ha ʻovasia Kalisitiane.”

“Huʻihuʻi ʻa e Motuʻa Tangata”

Hangē ko ia naʻe ʻiloʻi ʻe ʻEtuate, ko e fakalakalaka fakalaumālié ʻoku fiemaʻu ki ai ʻa e falala kia Sihova. Ko hono fakatupulekina ʻa e “tangata foʻou” hangē ko Kalaisí ʻoku toe fiemaʻu foki mo ia. ʻE lava fēfē ke fai ʻeni? Ko e ʻuluaki sitepú ko e “huʻihuʻi” ʻa e ngaahi fasi-ʻa-anga ʻa ia ko e konga ia ʻo e motuʻa tangatá. (Kolose 3:​9, 10) Hangē pē ko e ngaahi taʻehaohaoá, ko e faʻahinga maka kehe peheé, kuo pau ke toʻo ia mei ha foʻi taiamoni petepete ke ʻai ia ko ha maka-koloa fetapaki, ko ia ko e fakakaukau “oe mamani” ʻoku fiemaʻu ia ke toʻo koeʻuhi kae lava ke ulo atu ʻa hotau tangata foʻoú.​—Kaletia 4:3, PM.

Ko e fakakaukau pehē ʻe taha ko ha fakatoupīkoi ke tali ha fatongia ʻi he manavahē he ʻe fiemaʻu ʻo fuʻu lahi ai ʻa e meʻa meiate kitautolú. Ko e moʻoni, ʻoku ʻuhinga ʻa e fatongiá ko e ngāue, ka ko ha ngāue fakafiemālie ia. (Fakafehoanaki mo Ngāue 20:35.) Naʻe fakahaaʻi ʻe Paula ko e anga-līʻoa fakaʻotuá ʻoku fiemaʻu ai ke tau ‘fakafitefitaʻa ki ai mo tau.’ Naʻá ne pehē, ʻoku tau fai pehē fiefia, “koeʻuhi kuo tuʻu ʻetau falala ki he ʻOtua Moʻui,” ʻa e tokotaha ʻoku ʻikai ʻaupito ngalo ʻiate ia ʻa e ngāue ʻoku tau fai maʻa hotau kaungā Kalisitiané mo e niʻihi kehé.​—1 Timote 4:​9, 10; Hepelu 6:​10.

Ko e taiamoni ʻe niʻihi ʻoku hoko ki ai ʻa e maumau mei he “fanga kiʻi konga vaivai” naʻe tupu ʻi honau ngaohí pea ʻoku fiemaʻu ke ala tokanga ki ai. Kae kehe, ʻi ha tokoni ʻa ha meʻangāue naʻe ui ko e polalisikoupi, ʻoku lava ai ʻa e tokotaha fakangingilá ke ʻilo ʻa e konga ʻoku vaivaí pea lava ke ne lavameʻa ʻi heʻene ngāue ki he maká. Mahalo ʻoku tau faingataʻaʻia ʻi ha vaivai ʻi loto, pe ko ha mele ʻi he angaʻitangatá, koeʻuhi ko hotau ʻātakaí pe ko ha meʻa naʻe hokosia fakalavealoto. Ko e hā ʻoku lava ke tau faí? ʻUluakí, ʻoku fiemaʻu ke tau fakamoʻoniʻi ʻiate kitautolu ʻa e palopalemá pea fakapapauʻi ke ikunaʻi ia ʻi he lahi taha ʻe ala lavá. ʻOku totonu moʻoni ke tau lī atu ʻe kitautolu ʻetau kavengá kia Sihova ʻi he lotu, ʻo toe lava foki ke kumi ki ha tokoni fakalaumālie mei ha tokotaha mātuʻa Kalisitiane.​—Sāme 55:22; Semisi 5:​14, 15.

Ko e vaivai pehē ʻi loto naʻá ne uesia ʻa Nikolasi. “Ko ʻeku tamaí naʻá ne ʻolokahōlika, pea naʻá ne fakatupunga ʻa e faingataʻaʻia lahi ki hoku tuofefiné mo au,” ko ʻene fakamatalá ia. “ʻI he taimi naʻá ku ʻosi ai mei he akó, naʻá ku hū ai ki he kautaú, ka naʻe ʻikai fuoloa kuó u tō ai ki he faingataʻá ʻi heʻeku hehema ki he tōʻonga angatuʻú. Naʻe fakahū au ʻe he kau maʻu mafai fakakautaú ʻi he tila faitoʻo kona tapú, pea naʻá ku hola ʻi he taimi ʻe taha. Faifai atu pē, naʻá ku mavahe mei he kautaú, ka naʻá ku kei faingataʻaʻia pē. Neongo naʻe moveuveu ʻeku moʻuí koeʻuhi ko e ngāuekoviʻaki ʻa e faitoʻo kona tapú mo e tōtuʻa ʻa e inú, naʻá ku mahuʻingaʻia ʻi he Tohitapú pea hoholi ke maʻu ha taumuʻa ʻi he moʻuí. Faifai atu pē, naʻá ku fetuʻutaki ai mo e Kau Fakamoʻoni ʻa Sihová, liliu ʻa ʻeku tōʻonga moʻuí, pea tukulotoa ʻa e moʻoní.

“Kae kehe, naʻe laui taʻu, ki muʻa ke u tali ʻo ngāue ki he mele ʻi hoku angaʻitangatá. Naʻá ku fehiʻa lahi ki he tuʻunga mafaí pea fakamoveuveu ʻi hono fai mai kiate au ha akonaki. Neongo naʻá ku loto ke ngāue kakato ʻaki au ʻe Sihova, naʻe taʻofi au ʻe he vaivaiʻanga ko ʻení. Faifai atu pē, ʻi he tokoni ʻa ha ongo mātuʻa anga-fakakaumeʻa ʻe toko ua, naʻá ku fakahaaʻi ʻa ʻeku palopalemá pea kamata ke ngāueʻaki ʻa ʻena akonaki Fakatohitapu anga-ʻofá. Neongo ʻoku ʻalu hake ʻi he taimi ʻe niʻihi ʻa e loto-mamahí, kuó u mapuleʻi he taimí ni ʻa hoku natula angatuʻú. ʻOku ou mātuʻaki houngaʻia ʻi he founga kātaki ʻa Sihova ʻi heʻene feangai mo aú pea ʻi he tokoni anga-ʻofa ʻa e kau mātuʻá. Koeʻuhi ko ʻeku fakalakalaka fakalaumālié, kuo fakanofo au ki muí ni ko ha sevāniti fakafaifekau.”

Hangē ko ia naʻe ʻiloʻi ʻe Nikolasi, ko hono liliu ʻo e ngaahi fakakaukau kuo tuʻumaʻu fefeká ʻoku ʻikai ke faingofua. Te tau fehangahangai nai mo ha pole meimei tatau. Mahalo pē ʻoku tau fuʻu ongongofua. Mahalo pē ʻoku tau tukulotoʻi ha mamahi, pe ʻoku tau fakamamafa nai ʻo fuʻu hulu ki he tauʻatāiná. Ko ia, ʻe fakangatangata nai ai ʻa ʻetau fakalakalaka faka-Kalisitiané. ʻOku hokosia ʻa e meʻa meimei tatau ʻe he kau fakangingila taiamoní ʻi he ngaahi maka ʻoku nau ui ko e naats. Ko e ongo maka moʻoni ʻeni ʻe ua ʻokú na vaia ʻo taha pē lolotonga hono ngaohi ʻo e taiamoní. Ko hono olá, ʻoku ua ʻa e sīpinga tupu taʻehoatatau ʻa e naats ʻa ia ʻokú ne ʻai ʻa e hifí fakatatau ki hono natulá ʻo mātuʻaki faingataʻa. ʻI hotau tuʻungá, ʻoku tau ʻilo ai ko e “natula” ʻo e laumālie loto-fiefaí ʻoku faitau ia mo e “natula” ʻo e kakano taʻehaohaoá. (Mātiu 26:41; Kaletia 5:17) ʻI he taimi ʻe niʻihi, ʻoku tau ongoʻi hehema nai ke tuku ʻosi ʻa e fematemateí, ʻo fakaʻuhingaʻi ko e ngaahi taʻehaohaoa ʻi hotau ʻulungāngá ʻoku ʻikai ke mahuʻinga ia ʻi ha tuʻunga pē. ‘Ko hono moʻoní,’ te tau pehē nai, ‘ʻoku kei ʻofa pē ʻa hoku fāmilí mo hoku kaungāmeʻá ʻiate au.’

Kae kehe, kapau te tau tauhi hotau fanga tokouá mo fakalāngilangiʻi ʻetau Tamai fakahēvaní, ʻoku fiemaʻu ke ‘fakafoʻou hotau ʻatamaí’ ʻaki hono ʻai ʻa e tangata foʻoú. ʻOku mahuʻinga ʻa e feingá, hangē ko ia ʻoku lava ke fakamoʻoniʻi ʻe Nikolasi mo e niʻihi kehe taʻefaʻalaua. ʻOku ʻiloʻi ʻe he tokotaha fakangingila taiamoní ʻoku lava ke fakameleʻi ʻe ha foʻi ʻila ʻe taha ʻa e foʻi taiamoní kotoa. ʻOku tatau pē, ʻi hono tukunoaʻi ha tafaʻaki vaivai ʻo hotau angaʻitangatá, ʻoku lava ke tau maumauʻi ai hotau fōtunga fakalaumālié. Ko e toe kovi angé, ko ha vaivaiʻanga mafatukituki ʻoku lava ke iku atu ia ki haʻatau tō fakalaumālie.​—Palovepi 8:33.

Hangē ha “Afi” ʻi Loto ʻIate Kitautolu

ʻOku fekumi ʻa e tokotaha fakangingila taiamoní ke ne puke ʻa e ngingila ʻi loto he foʻi taiamoní. ʻOku fai ʻeni ʻaki hono fokotuʻutuʻu ʻa e ngaahi tafaʻakí koeʻuhi ke nau fakatupunga ke maʻu ai ʻa e meʻa ʻoku ʻiloa ko e ʻumatá. ʻI loto ʻi he foʻi taiamoní ʻoku tapua takai holo ai ʻa e maama lanu kehekehé, ʻo ne faʻu ai ʻa e afi ʻa ia ʻokú ne ʻai ke fetapaki ʻa e foʻi taiamoní. ʻI he tuʻunga meimei tatau, ʻoku lava ʻa e laumālie ʻo e ʻOtuá ke hangē ha “afi” ʻi loto ʻiate kitautolu.​—1 Tesalonaika 5:​19; Ngāue 18:25; Loma 12:11.

Kae fēfē kapau ʻoku tau ongoʻi ʻa e fiemaʻu ke ueʻi fakalaumālié? ʻOku lava fēfē ke fai ʻeni? ʻOku fiemaʻu ke tau ‘sivi hotau ngaahi halá.’ (Sāme 119:​59, 60) ʻE kau ki heni ʻa hono ʻiloʻi ʻa e ngaahi meʻa ko ia ʻa ia ʻokú ne fakamāmālieʻi fakalaumālie kitautolú pea fakapapauʻi leva pe ko fē ʻa e ngaahi ngāue fakateokalati ʻoku fiemaʻu ke tau tuli longomoʻui ange ki aí. ʻOku lava ke tau ʻai ke loloto ʻa e houngaʻia fakalaumālié fakafou ʻi he ako fakafoʻituitui tuʻumaʻu mo e lotu tōtōivi. (Sāme 119:​18, 32; 143:​1, 5, 8, 10) ʻIkai ngata aí, ʻi he feohi mo e faʻahinga ko ia ʻoku nau ngāue mālohi ʻi he tuí, te tau ʻai ai ke mālohi ange ʻa ʻetau fakapapau ke tauhi faivelenga kia Sihová.​—Taitusi 2:14.

Naʻe pehē ʻe ha finemui Kalisitiane, ko Lousi: “Naʻá ku fakakaukau ki he tāimuʻa tuʻumaʻú ʻi he taʻu ʻe ua ki muʻa ke u hū moʻoni ʻo hoko ko ha tāimuʻa, pe ko ha tokotaha fanongonongo taimi kakato ʻo e Puleʻangá. Naʻe ʻikai ha meʻa ke ne taʻofi au, ka naʻe fakafiemālie pē ʻa ʻeku founga tuʻumaʻú, pea naʻe ʻikai pē ke u fai ʻe au ha feinga ke mavahe mei ai. Pea naʻe mate fakafokifā ʻa ʻeku tamaí. Naʻá ku sio ai ki he pelepelengesi ʻa e moʻuí pea mo e ʻikai te u ngāueʻaki ʻa e lelei tahá ʻi haʻakú. Ko ia naʻá ku liliu ʻa e anga ʻo ʻeku fakakaukau fakalaumālié, ʻo fakalahi ʻa ʻeku ngāué, pea hoko ko ha tāimuʻa tuʻumaʻu. Ko ha tokoni tefito fekauʻaki mo e meʻá ni ko hoku fanga tuongaʻane mo e tokoua fakalaumālie, ʻa ia naʻa nau poupouʻi maʻu pē ʻa e ngaahi fokotuʻutuʻu ki he ngāue fakamalangá mo kau fakataha maʻu pē mo au ʻi he ngāue fakafaifekaú. Kuó u ako ʻo ʻilo tatau ai pē ʻi he lelei pe ʻi he kovi, ʻoku tau kau ʻi he ngaahi meʻa mahuʻinga mo e ngaahi taumuʻa ʻa hotau kaungāfeohí.”

Hangē Naʻe Fakamāsilaʻaki ʻa e ʻAioné

Ko e taiamoní ko e ngaahi meʻa fakaenatula fefeka taha ia ʻoku maʻu ʻi he māmaní. Mei hení, ʻoku ngāueʻaki ha foʻi taiamoni ke ne hifi ʻa e tahá. ʻOku lava nai ke fakamanatuʻi ʻi he meʻá ni ki he kau ako Tohitapú ʻa e palōvepi ʻa ia ʻoku pehē: “ʻOku fakamasila ʻa e aione ʻaki ʻa e aione: pehe ʻoku fakamasila ha tangata he feangai mo ha taha kehe.” (Palovepi 27:17) ʻOku “fakamasila” fēfē ʻa e mata ʻo ha taha? ʻE lavameʻa nai ha tokotaha ʻi hono fakamāsilaʻi ʻa e tuʻunga fakaʻatamai mo fakalaumālie ʻo ha tokotaha kehe, ʻo hangē pē ko e lava ke ngāueʻaki ha konga ʻaione ke fakamāsilaʻiʻaki ha mataʻi hele ʻo e ukamea tatau. Hangē ko ʻení, kapau te tau hoko ʻo loto-mafasia ʻi he siva ʻa e ʻamanakí, ʻe lava ke hoko ko e meʻa mātuʻaki langa hake ʻa e fakalototoʻa ʻa ha tokotaha kehe. Ko ʻetau mata mamahí ʻe liliu ia ʻo sai ange, pea ʻoku lava ai ke tau longomoʻui ki ha ngāue faivelenga foʻou. (Palovepi 13:12) ʻOku lava tautefito ʻo tokoni ʻa e kau mātuʻa ʻo e fakatahaʻangá ke fakamāsilaʻi kitautolu ʻaki hono tokonaki mai ʻa e fakalototoʻa Fakatohitapu mo e akonaki ki ha fakaleleiʻanga. ʻOku nau muimui ʻi he tefitoʻi moʻoni naʻe fakamatalaʻi ʻe Solomoné: “ʻAtu ha poto ki ha taha ʻoku poto, pea ʻe fakautuutu ʻene poto. Fakahinohino ha meʻa ki ha taha faitotonu, pea ʻe fakalahi ai ki he meʻa ʻoku ne maʻu.”​—Palovepi 9:9.

Ko e moʻoni, ʻoku fiemaʻu ʻa e taimi ki he akoʻi fakalaumālié. Laka hake ʻi he taʻu ʻe hongofulu, naʻe vahevahe ai ʻe he ʻapositolo ko Paulá ʻa ʻene taukeí mo e ngaahi founga fakafaiakó kia Tīmote. (1 Kolinito 4:17; 1 Timote 4:​6, 16) Ko e akoʻi lōloa laka hake ʻi he vahaʻa taimi ko e taʻu ʻe 40 naʻe fai ʻe Mōsese kia Siosiuá naʻe ʻaonga ia ki he puleʻanga ʻo ʻIsilelí ʻi ha taimi fuoloa. (Siosiua 1:​1, 2; 24:​29, 31) Naʻe fakafeʻao nai ʻa ʻIlaisa ki he palōfita ko ʻIlaisiaá ʻi he taʻu nai ʻe 6, ʻo ne maʻu ai ha tuʻunga lelei ki heʻene ngāue fakafaifekaú tonu ʻa ia naʻe aʻu ia ki he taʻu nai ʻe 60. (1 Tuʻi 19:21; 2 Tuʻi 3:​11) ʻI hono tokonaki anga-kātaki hokohoko atu ʻo e akoʻí, ʻoku muimui ai ʻa e kau mātuʻá ʻi he faʻifaʻitakiʻanga ʻa Paula, Mōsese, mo ʻIlaisiaá.

Ko e fai ʻo e fakaongoongoleleí, ko ha konga mātuʻaki mahuʻinga ia ʻo e akoʻí. Ko e ngaahi lea loto-moʻoni ʻo e houngaʻia ki hono fai lelei ʻa e ngaahi ngāue kuo vaheʻí pe ki ha ngaahi ngāue ʻoku taau ke fakahīkihikiʻi te ne ueʻi nai ai ʻa e niʻihi kehé ke fietauhi kakato ange ai ʻa e ʻOtuá. ʻOku langa hake ʻi he fakaongoongoleleí ʻa e tuipau, ʻa ia ʻi he tafaʻaki ʻe tahá, ʻokú ne tokonaki mai ʻa e fakapapau ke fakaleleiʻi ai ʻa e ngaahi vaivaiʻangá. (Fakafehoanaki mo 1 Kolinito 11:2.) Ko e fakalototoʻa ke fakalakalaka ʻi he moʻoní ʻoku toe hoko mai ia mei he kau lahi ki he ngāue malangaʻi ʻo e Puleʻangá mo e ngaahi ngāue kehe fakaefakatahaʻangá. (Ngāue 18:5) ʻI he taimi ʻoku vaheʻi ai ʻe he kau mātuʻá ki he fanga tokouá ʻa e fatongia ʻo fakatatau ki heʻenau fakalakalaka fakalaumālié, ʻoku ʻoange ʻe he meʻá ni ki he kau tangata ko ʻení ʻa e taukei mahuʻinga pea ʻoku ngalingali te ne ʻai ke mālohi ai ʻa ʻenau holi ke hokohoko atu ʻa e fakalakalaka fakalaumālié.​—Filipai 1:​8, 9.

ʻUhinga Lelei ki he Fakalakalaka Fakalaumālié

Ko e taiamoní ʻoku fai ʻa e vakai ki ai ko e meʻa mahuʻinga. ʻOku moʻoni tatau pē ʻeni ʻi he faʻahinga ko ia ʻoku nau hoko he taimí ni ʻo feohi mo e fāmili ʻo e kau lotu ʻa Sihova ʻi māmani lahí. Ko hono moʻoní, ʻoku ui ʻe he ʻOtuá tonu kinautolu ko e ngaahi meʻa “manakoa,” pe “mahuʻinga,” ʻa e ngaahi puleʻangá kotoa. (Hakeai 2:​7, NW, fakamatala ʻi laló) ʻI he taʻu kuo ʻosí, naʻe hoko ai ʻa e toko 375,923 ko e Kau Fakamoʻoni ʻosi papitaiso ʻa Sihova. Ke feʻunga mo e tupu ko ʻení, ʻoku ʻi ai ha fiemaʻu ke ‘fakalahi ʻa e tuʻunga ʻo e tenití.’ ʻI he fakalakalaka fakalaumālie​—pea ʻi he kakapa atu ki he ngaahi monū ʻi he ngāue faka-Kalisitiané—ʻoku malava ai ke kau ʻi he tokanga ki he fakalahi atu ko ʻení.​—Aisea 54:2; 60:22.

ʻI he ʻikai tatau mo e ngaahi taiamoni mahuʻinga lahi ʻa ia ʻoku tauhi ʻi he ngaahi tukuʻanga he pangikeé pea ʻoku tātātaha ke sio ki aí, ʻoku lava ke ulo ngingila atu ʻa hotau mahuʻinga fakalaumālié. Pea ʻi heʻetau fakangingila mo fakaeʻa maʻu pē hotau ngaahi ʻulungaanga faka-Kalisitiané, ʻoku tau fakalāngilangiʻi ai ʻa Sihova ko e ʻOtuá. ʻOku enginaki ʻa Sīsū ki hono kau muimuí: “Pehē foki, ke ulo atu hoʻomou māma ke hā ki he kakai, ke nau mamata ki hoʻomou ngāhi ngaue lelei, pea fakamāloʻia ʻa hoʻomou Tamai ʻoku ʻi Hevani.” (Mātiu 5:16) ʻOku pau ʻe ʻomai ʻe he meʻa ko iá kiate kitautolu ʻa e ʻuhinga lelei ke fai ai ha fakalakalaka fakalaumālie.

[Fakamatala ʻi lalo]

a Ko e ngaahi hingoa kuo fetongi ʻoku ngāueʻaki ʻi he kupu ko ʻení.

    ʻŪ Tohi Faka-Tonga (1987-2026)
    Hū ki Tu‘a
    Hū ki Loto
    • Faka-Tonga
    • Share
    • Sai‘ia
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Makatu‘unga Hono Ngāue‘akí
    • Polisī Fakafo‘ituitui
    • Privacy Setting
    • JW.ORG
    • Hū ki Loto
    Share