“Ngaahi Meʻaʻofa ʻi he Kau Tangatá” ke Tokangaʻi ʻa e Fanga Sipi ʻa Sihová
“ʻI heʻene hāʻele hake ki ʻolungá, naʻá ne ʻave ha kau pōpula; naʻá ne foaki ʻa e ngaahi meʻaʻofa ʻi he kau tangatá.”—EFESO 4:8, NW.
1. Ko e hā ʻa e lea naʻe fai ʻe ha tuofefine Kalisitiane fekauʻaki mo e kau mātuʻa ʻi heʻene fakatahaʻangá?
“FAKAMĀLŌ atu ki hoʻomou tokanga lahi ʻaupito fekauʻaki mo kimautolú. Ko hoʻomou malimalí, ko hoʻomou loto-māfaná, pea mo hoʻomou tokangá ʻoku mātuʻaki moʻoni ia. ʻOku mou ʻi ai maʻu pē ke fai ha fanongo pea ke vahevahe mai ʻa e ngaahi lea mei he Tohitapú ʻa ia ʻoku mau ongoʻi lelei ange ai. ʻOku ou lotu ke ʻoua ʻaupito te u fakamaʻamaʻaʻi kimoutolu.” Ko e tohi ia naʻe fai ʻe ha tuofefine Kalisitiane ki he kau mātuʻa ʻi heʻene fakatahaʻangá. ʻOku hā mahino, naʻe ueʻi hono lotó ʻe he ʻofa naʻe fakahāhā ʻe he kau tauhi-sipi Kalisitiane tokangá.—1 Pita 5:2, 3.
2, 3. (a) Fakatatau ki he Aisea 32:1,2, ʻoku anga-fēfē ʻa e tokanga ʻa e kau mātuʻa manavaʻofá ki he fanga sipi ʻa Sihová? (e) Ko fē taimi ʻoku lava ke fakakaukau atu ai ki ha tokotaha mātuʻa ko ha meʻaʻofa?
2 Ko e kau mātuʻá ko ha tokonaki meia Sihova ke tokangaʻi ʻene fanga sipí. (Luke 12:32; Sione 10:16) ʻOku mahuʻinga ʻa e fanga sipi ʻa Sihová kiate ia—mātuʻaki mahuʻinga, he ko hono moʻoní, naʻá ne fakatau mai kinautolu ʻaki ʻa e taʻataʻa maʻongoʻonga ʻo Sīsuú. Ko ia, ʻoku ʻikai ha ofo, ʻoku hōifua ʻa Sihova ʻi he taimi ʻoku feangainga fakaalaala ai ʻa e kau mātuʻá ki heʻene fanga sipí. (Ngāue 20:28, 29) Fakatokangaʻi ʻa e fakamatala fakaekikite fekauʻaki mo e kau mātuʻá, pe “houʻeiki” ko ʻení: “ʻIlonga ha ʻeiki, te ne hange ha fakaū mei he matangi, mo e toitoiʻanga mei he ʻalotamaki; hange ko e ngaahi mangaʻi vai ʻi ha potu momoa, hange ko e malu ʻo ha makatuʻu kafakafa ʻi ha fonua puhengia.” (Aisea 32:1, 2) ʻIo, ʻoku nau ʻi aí ke maluʻi, fakaivifoʻou, mo fakafiemālieʻi ʻa ʻene fanga sipí. Ko e kau mātuʻa ko ia ʻoku nau tauhi manavaʻofa ʻa e tākangá ʻoku nau feinga ke moʻui ʻo fakatatau ki he meʻa ʻoku ʻamanekina ʻe he ʻOtuá meiate kinautolú.
3 Ko e kau mātuʻa peheé ʻoku lave ki ai ʻi he Tohitapú ko e “ngaahi meʻaʻofa ʻi he kau tangatá.” (Efeso 4:8, NW) ʻI hoʻo fakakaukau atu ki ha meʻaʻofa, ʻokú ke fakakaukau atu ki ha meʻa ʻoku foaki ke fakalatoʻaki ha fiemaʻu, pe ke ʻomai ʻa e fiefia ki he tokotaha ʻokú ne maʻu iá. ʻOku lava ke lau ha tokotaha mātuʻa ko ha meʻaʻofa ʻi heʻene ngāueʻaki ʻene ngaahi malavá ke tokonaki mai ʻa e tokoni ʻoku fiemaʻú pea ke tokoni ki he fiefia ʻa e tākangá. ʻE lava fēfē ke ne fai ʻeni? Ko e talí, ʻa ia ʻoku maʻu ʻi he ngaahi lea ʻa Paula ʻi he Efeso 4:7-16, ʻokú ne fakaʻatalahiʻi mai ʻa e tokanga anga-ʻofa ʻa Sihova ki heʻene fanga sipí.
“Ngaahi Meʻaʻofa ʻi he Kau Tangatá”—Mei Fē?
4. ʻI hono fakahoko ʻo e Sāme 68:18, ʻi he founga fē naʻe ‘hāʻele hake ai ki ʻolunga’ ʻa Sihová, pea ko hai ʻa e “ngaahi meʻaʻofa ʻi he tuʻunga ko e kau tangata”?
4 ʻI hono ngāueʻaki ʻe Paula ʻa e kupuʻi lea “ngaahi meʻaʻofa ʻi he kau tangatá,” naʻá ne hiki ia meia Tuʻi Tēvita, ʻa ia naʻá ne pehē fekauʻaki mo Sihova: “Kuó ke hāʻele hake ki ʻolunga; kuó ke ʻave ha kau pōpula; kuó ke maʻu ʻa e ngaahi meʻaʻofa ʻi he tuʻunga ko e kau tangata.” (Sāme 68:18, NW) ʻI he hili ʻa e ʻi he Fonua ʻo e Talaʻofá ʻa e kau ʻIsilelí ʻi he ngaahi taʻu ʻe niʻihi, naʻe ‘fakahāʻele’ fakaefakatātā hake ʻe Sihova ʻa Moʻunga Saione pea ʻai ʻa Selusalema ko e kolomuʻa ia ʻo e puleʻanga ʻo ʻIsilelí fakataha mo Tēvita ko hono tuʻi. Ka ko hai naʻe hoko ko e “ngaahi meʻaʻofa ʻi he tuʻunga ko e kau tangatá”? Ko e kau tangata ia naʻe ʻave pōpula he lolotonga hono ikunaʻi ʻo e fonuá. Ko e niʻihi ʻo e kau pōpula ko ʻení naʻe ala ngāueʻaki ki mui ki he kau Līvaí ke tokoni ki he ngāue ʻi he tāpanekalé.—Esela 8:20.
5. (a) ʻOku anga-fēfē hono fakahaaʻi ʻe Paula ko e Sāme 68:18 ʻoku ʻi ai hono fakahoko ʻi he fakatahaʻanga Kalisitiané? (e) ʻI he founga fē naʻe ‘hāʻele hake ai ki ʻolunga’ ʻa Sīsuú?
5 ʻI heʻene tohi ki he kau ʻEfesoó, ʻoku fakahaaʻi ai ʻe Paula ʻoku ʻi ai ha fakahoko lahi ange ʻo e ngaahi lea ʻa e tokotaha-tohi-sāmé ʻi he fakatahaʻanga Kalisitiané. ʻI hono toe fakalea mahino ange ʻo e Sāme 68:18, ʻoku tohi ʻe Paula: “Ka naʻe foaki kiate kitautolu tāutaha ʻa e ʻofa maʻataʻataá ʻo fakatatau ki he anga ʻo e vahevahe ʻe Kalaisi ʻa e meʻaʻofa taʻetotongí. Ko ia ai ʻokú ne pehē: ‘ʻI heʻene hāʻele hake ki ʻolungá, naʻá ne ʻave ha kau pōpula; naʻá ne foaki ʻa e ngaahi meʻaʻofa ʻi he kau tangatá.’” (Efeso 4:7, 8, NW) ʻOku ngāueʻaki heni ʻe Paula ʻa e sāme ko ʻení kia Sīsū ʻi hono tuʻunga ko e fakafofonga ʻo e ʻOtuá. Naʻe “ikuna ʻa mamani” ʻe Sīsū ʻaki hono ʻalunga anga-tonú. (Sione 16:33) Naʻá ne toe ikunaʻi ʻa e maté mo Sētane ʻi hono fokotuʻu ia ʻe he ʻOtuá mei he maté. (Ngāue 2:24; Hepelu 2:14) ʻI he 33 T.S., naʻe hāʻele hake ʻa Sīsū kuo toetuʻú “ʻo ʻosi hifo ʻa e ngaahi langi”—ʻo māʻolunga hake ʻi he ngaahi meʻa fakatupu fakahēvani kehe kotoa pē. (Efeso 4:9, 10; Filipai 2:9-11) ʻI he tuʻunga ko ha tokotaha-ikuná, naʻe ʻave ai ʻe Sīsū ʻa e “kau pōpulá” mei he filí. ʻO anga-fēfē?
6. Kamata ʻi he Penitekosi 33 T.S., naʻe anga-fēfē ʻa e kamata puke ʻe Sīsū ʻa e koloa ʻi he fale ʻo Sētané, pea ko e hā naʻá ne fai ki he “kau pōpulá”?
6 ʻI he taimi naʻá ne ʻi māmani aí, naʻe fakahāhā ʻe Sīsū ʻene mālohi ʻia Sētané ʻaki hono fakaʻatā ʻa e faʻahinga naʻe maʻu pōpula ʻe he kau tēmenioó. Ne hangē ia naʻe ʻohofi ʻe Sīsū ʻa e fale ʻo Sētané, ʻo haʻi ia, pea puke ʻene ngaahi koloá. (Mātiu 12:22-29) Fakakaukau atu angé, ʻi hono fokotuʻú hake pē pea ʻoange ki ai ʻa e ‘pule kotoa pe ʻi langi pea ki mamaní,’ he puke koloa lahi ē naʻe malava ke fai leva ʻe Sīsuú! (Mātiu 28:18) Kamata ʻi he Penitekosi 33 T.S., ko Sīsū heʻene hāʻele haké, ʻi he tuʻunga ko e fakafofonga ʻo e ʻOtuá, naʻá ne kamata puke ai ʻa e koloa ʻi he fale ʻo Sētané ʻaki hono ‘ʻave ʻa e kau pōpulá’—ʻa e kau tangata naʻe fuoloa ʻenau nofo pōpula ki he angahalá mo e maté pea ʻi he malumalu ʻo e pule ʻa Sētané. Ko e “kau pōpula” ko ʻení naʻa nau hoko loto-lelei ko e “kau tamaioʻeiki ʻa Kalaisi ʻoku feia ʻa e finangalo ʻo e ʻOtua.” (Efeso 6:6) Ko hono moʻoní, naʻe tukuange kinautolu ʻe Sīsū mei he pule ʻa Sētané, pea koeʻuhi ko Sihova, naʻá ne foaki ai kinautolu ki he fakatahaʻangá ko e “ngaahi meʻaʻofa ʻi he kau tangatá.” Sioloto atu ki he tōlili taʻelava ha meʻa ʻa Sētane ʻi hono hamusi kinautolu mei hono ʻaó tonu!
7. (a) Ko e hā ʻa e ngaahi fatongia ʻoku ngāueʻi ʻe he “ngaahi meʻaʻofa ʻi he kau tangatá” ʻi he fakatahaʻangá? (e) Ko e hā ʻa e faingamālie kuo foaki ʻe Sihova ki he tangata taki taha ʻoku ngāue ko ha tokotaha mātuʻá?
7 ʻOku tau maʻu ʻa e “ngaahi meʻaʻofa ʻi he kau tangata” pehē ʻi he fakatahaʻangá he ʻahó ni? Ko e moʻoni, ʻoku tau maʻu ia! ʻOku tau ʻilo kinautolu ʻoku nau ngāue ko e kau mātuʻa, ʻoku nau ngāue mālohi ko e ‘kau ʻevangelio, kau tauhi, mo e kau faiako’ ʻi he ngaahi fakatahaʻanga laka hake ʻi he 87,000 ʻa e kakai ʻa e ʻOtuá ʻi māmani lahi. (Efeso 4:11) ʻOku ʻikai mo ha toe meʻa ʻe saiʻia ange ai ʻa Sētane ka ko ʻenau ngaohikoviʻi ʻa e tākangá. Ka ʻoku ʻikai ko e ʻuhinga ia kuo foaki ai ʻe he ʻOtuá kinautolu fakafou ʻia Kalaisi ki he fakatahaʻangá. Ka, kuo tokonaki mai ʻe Sihova ʻa e kau tangatá ni maʻá e lelei ʻa e fakatahaʻangá, pea kuo pau ke nau fai ha fakamatala kiate ia koeʻuhi ko e fanga sipi ne tuku kiate kinautolú. (Hepelu 13:17) Kapau ʻokú ke ngāue ko ha tokotaha mātuʻa, kuo ʻoatu kiate koe ʻe Sihova ha faingamālie fakaofo ke fakamoʻoniʻi ai ʻa koe tonu ko ha meʻaʻofa, pe tāpuaki, ki ho fanga tokouá. ʻE lava ke ke fai pehē ʻaki hono fakahoko ʻa e ngaahi fatongia mahuʻinga ʻe fā.
ʻI he Taimi ʻOku ʻI Ai Ai ha Fiemaʻu ki ha “Fakatonutonu”
8. ʻI he ngaahi founga fē ʻoku fiemaʻu kotoa ai kiate kitautolu ʻi ha ngaahi taimi ke fakatonutonú?
8 ʻUluakí, ko e “ngaahi meʻaʻofa ʻi he kau tangatá” ʻoku tokonaki mai ia “mo ha fakakaukau ki hono fakatonutonu ʻo e faʻahinga tapú,” ko e lea ia ʻa Paulá. (Efeso 4:12, NW) Ko e foʻi nauna faka-Kalisi naʻe liliu ko e “fakatonutonu” ʻoku ʻuhingá ki hono ʻai ha meʻa “ke laine-taha totonu.” ʻI he tuʻunga ko e faʻahinga taʻehaohaoa ʻo e tangatá, ʻoku fiemaʻu kiate kitautolu kotoa ke tau fakatonutonu kitautolu ʻi he taimi ki he taimi—ke ʻomai ʻetau fakakaukaú, vakaí, pe ʻulungāngá “ke laine-taha totonu” mo e fakakaukau mo e finangalo ʻo e ʻOtuá. Kuo tokonaki anga-ʻofa mai ʻe Sihova ʻa e “ngaahi meʻaʻofa ʻi he kau tangatá” ke tokoniʻi kitautolu ke ʻai ʻa e ngaahi fakatonutonu ʻoku fiemaʻú. ʻOku anga-fēfē ʻenau fai ʻení?
9. Ko e hā ʻe lava ke fai ʻe ha tokotaha mātuʻa ke fakatonutonu ha sipi kuo faihala?
9 ʻI he taimi ʻe niʻihi, ʻe fiemaʻu nai ai ha tokotaha mātuʻa ke tokoni ki ha sipi kuo faihala, ʻa ia mahalo kuó ne ‘fai ha laka hala ki muʻa ke ne fakatokangaʻi iá.’ ʻE lava fēfē ke tokoni ai ha tokotaha mātuʻa? “Feinga ke fakatonutonu ha tangata pehē ʻi ha laumālie ʻo e anga-mokomoko,” ko e lau ia ʻa e Kaletia 6:1 (NW). Ko ia ai, ʻi hono fai ha akonaki, ʻe ʻikai tafuluʻi ai ʻe ha tokotaha mātuʻa ia ʻa e tokotaha faihalá, ʻo ngāueʻaki ha ngaahi lea fefeka. ʻOku totonu ke fakalototoʻa ʻa e akonakí, ʻikai ko e “fakailifiaʻi,” ʻa e tokotaha ʻoku fai ki ai iá. (2 Kolinito 10:9; fakafehoanaki mo Siope 33:7.) Kuo ʻosi ongoʻi mā nai ʻa e tokotahá ia, ko ia ʻe fakaʻehiʻehi ha tokotaha mātuʻa anga-ʻofa mei hono laiki ʻa e laumālie ʻo e tokotaha ko iá. ʻI hono fai ʻa e akonakí, naʻa mo e valoki mālohí, ʻo hā mahino ʻoku ueʻi mo fai ia ʻi he ʻofá, ʻoku hangē ia hano toe fakalaine-tahaʻi ʻa e fakakaukau pe ʻulungaanga ʻo e tokotaha faihalá, ʻo toe fakafoki mai ia.—2 Timote 4:2.
10. Ko e hā ʻoku kau ʻi hono fakatonutonu ʻa e niʻihi kehé?
10 ʻI hono tokonaki mai ʻa e “ngaahi meʻaʻofa ʻi he kau tangatá” ki hotau fakatonutonú, naʻe ʻi he fakakaukau ʻa Sihová ʻe hoko ʻa e kau mātuʻá ko e fakaivifoʻou fakalaumālie pea nau taau ke faʻifaʻitaki ki ai ʻa ʻene kakaí. (1 Kolinito 16:17, 18; Filipai 3:17) ʻOku kau ʻi hono fakatonutonu ʻa e niʻihi kehé ʻa e ʻikai ko hono fakatonutonu pē ʻa e faʻahinga ʻoku nau ʻalu ʻi ha ʻalunga halá ka ko hono toe tokoniʻi ʻa e kau anga-tonú ke nau pipiki ki he ʻalunga totonú.a ʻI he ʻahó ni, ʻi he lahi fau ʻa e ngaahi palopalema ʻoku fakatupu fakalotomamahí, ʻoku fiemaʻu ki he tokolahi ʻa e fakalototoʻá ke nau tuʻumaʻu. ʻOku fiemaʻu nai ki he niʻihi ʻa e tokoni fakaalaala ke laine-taha ʻenau fakakaukaú mo e fakakaukau ʻa e ʻOtuá. Ko e fakatātaá, ʻoku fāinga ʻa e kau Kalisitiane anga-tonu ʻe niʻihi mo e ngaahi ongoʻi loloto ʻo e taʻefeʻungá pe ʻikai tāú. ʻOku ongoʻi nai ʻe he “kau loto-mafasia” peheé ʻoku ʻikai ʻaupito ke ʻofa ʻa Sihova ia ʻiate kinautolu pea naʻa mo ʻenau ngaahi feinga lelei taha ke tauhi ʻa e ʻOtuá heʻikai ʻaupito ke lava ʻo fakahōifua ia kiate ia. (1 Tesalonaika 5:14, NW) Ka ko e founga fakakaukau ia ko ʻení ʻoku ʻikai ke laine-taha ia mo e anga ʻo e ongoʻi moʻoni ʻa e ʻOtuá fekauʻaki mo ʻene kau lotú.
11. Ko e hā ʻoku malava ke fai ʻe he kau mātuʻá ke tokoni ki he faʻahinga ʻoku nau fāinga mo e ngaahi ongoʻi ʻo e taʻetāú?
11 Kau mātuʻa, ko e hā ʻe lava ke mou fai ke tokoniʻi ʻa e faʻahinga peheé? Vahevahe anga-ʻofa kiate kinautolu ʻa e fakamoʻoni Fakatohitapu ʻoku tokanga mai ʻa Sihova ki he tokotaha taki taha ʻo ʻene kau sevānití, pea toe fakapapauʻi kiate kinautolu ko e ngaahi konga Tohitapú ni ʻoku kaunga ia kiate kinautolu fakafoʻituitui. (Luke 12:6, 7, 24) Tokoniʻi kinautolu ke nau sio kuo hanga ʻe Sihova ʻo “tohoaki” mai kinautolu ke nau tauhi kiate ia, ko ia kuo pau pē ʻokú ne vakai mai ʻoku ʻi ai honau mahuʻinga. (Sione 6:44) Fakapapauʻi kiate kinautolu ʻoku ʻikai ko kinautolu pē—kuo tokolahi ʻa e kau sevāniti anga-tonu ʻa Sihova naʻa nau maʻu ʻa e ngaahi ongoʻi meimei tatau. Ko e palōfita ko ʻIlaisiaá naʻe tuʻo taha ʻene mātuʻaki loto-mafasia loloto peá ne loto ke ne mate. (1 Tuʻi 19:1-4) Ko e niʻihi ʻo e kau Kalisitiane pani ʻi he ʻuluaki senitulí naʻa nau ongoʻi ‘ne fakahalaia’ kinautolu ʻe honau lotó. (1 Sione 3:20) ʻOku ʻi ai ʻa e fakafiemālie ʻi he ʻiloʻi ko e kau anga-tonu ʻi he ngaahi taimi ʻo e Tohitapú naʻa nau maʻu ʻa e “ngaahi ongoʻi tatau mo kitautolu.” (Semisi 5:17, NW) ʻE lava ke mou toe fakamanatuʻi mo e faʻahinga ʻoku loto-mamahí ʻa e ngaahi kupu fakalototoʻa ʻi he Taua Leʻo mo e Awake! Ko hoʻomou ngaahi feinga anga-ʻofa ke toe fakafoki mai ʻa e loto-maʻu ʻa e faʻahinga peheé ʻe ʻikai ke taʻeʻafioʻi ia ʻe he ʻOtuá ʻa ia kuó ne foaki atu kimoutolu ko e “ngaahi meʻaʻofa ʻi he kau tangatá.”—Hepelu 6:10.
“Langa Hake” ʻa e Tākangá
12. Ko e hā ʻoku fakahaaʻi ʻe he kupuʻi lea ko e “langa hake ʻa e sino ʻo Kalaisi,” pea ko e hā ʻa e kī ki hono langa hake ʻa e tākangá?
12 Ko hono uá, ko e “ngaahi meʻaʻofa ʻi he kau tangatá” ʻoku foaki mai mo ha fakakaukau ki hono “langa hake ʻa e sino ʻo Kalaisi.” (Efeso 4:12) ʻOku ngāueʻaki heni ʻe Paula ʻa e lea fakatātā. ʻOku fakamanatu mai ʻe he “langa hake” ʻa e ngāue langá, pea ʻoku ʻuhinga “ʻa e sino ʻo Kalaisi” ki he kakaí—ʻa e kau mēmipa ʻo e fakatahaʻanga Kalisitiane paní. (1 Kolinito 12:27; Efeso 5:23, 29, 30) ʻOku fiemaʻu ki he kau mātuʻá ke nau tokoniʻi honau fanga tokouá ke nau tupu mālohi fakalaumālie. Ko ʻenau taumuʻá ‘ke langa hake ʻo ʻikai ko e holoki’ ʻa e tākangá. (2 Kolinito 10:8) Ko e kī ki hono langa hake ʻa e tākangá ko e ʻofa, he ko e “ʻofa ko e meʻa langa hake.”—1 Kolinito 8:1.
13. ʻOku ʻuhinga ki he hā ʻa e pehē ke kaungāongoʻí, pea ko e hā ʻoku mahuʻinga ai ki he kau mātuʻá ke nau fakahāhaaʻi ʻa e kaungāongoʻí?
13 Ko e tafaʻaki ʻe taha ʻo e ʻofá ʻa ia ʻoku tokoni ki he kau mātuʻá ki hono langa hake ʻa e tākangá ko e kaungāongoʻi. Ke kaungāongoʻi ʻoku ʻuhingá ke ongoʻi ʻa e niʻihi kehé—ke taha mo ʻenau ngaahi fakakaukaú mo e ngaahi ongoʻí, ʻo fakaʻatuʻi honau ngaahi ngataʻangá. (1 Pita 3:8) Ko e hā ʻoku mahuʻinga ai ki he kau mātuʻá ke maʻu ʻa e kaungāongoʻí? Sinoemeʻa koeʻuhi ko Sihová—ʻa e tokotaha ʻokú ne foaki ʻa e “ngaahi meʻaʻofa ʻi he kau tangatá”—ko ha ʻOtua ʻo e kaungāongoʻi. ʻI he taimi ʻoku faingataʻaʻia ai pe mamahi ʻa ʻene kau sevānití, ʻokú ne ongoʻi kinautolu. (Ekisoto 3:7; Aisea 63:9) ʻOkú ne fakaʻatuʻi honau ngaahi ngataʻangá. (Sāme 103:14) Ko ia, ʻe anga-fēfē leva hano fakahāhaaʻi ʻe he kau mātuʻá ʻa e kaungāongoʻí?
14. ʻI he ngaahi founga fē ʻe lava ke fakahāhaaʻi ai ʻe he kau mātuʻá ʻa e kaungāongoʻí ki he niʻihi kehé?
14 ʻI he taimi ʻoku haʻu ai kiate kinautolu ha tokotaha loto-siʻi, ʻoku nau fanongo, ʻo tali ʻa e ngaahi ongoʻi ʻa e tokotaha ko iá. ʻOku nau feinga ke mahino ʻa e ʻātakai, angaʻitangata, mo e ngaahi tuʻunga ʻo honau fanga tokouá. Pea ʻi he taimi ʻoku fai ai ʻe he kau mātuʻá ha tokoni Fakatohitapu fakatupu langa haké, ʻe ʻilo ʻe he fanga sipí ʻoku faingofua ke tali ia koeʻuhi ʻoku haʻu ia mei he kau tauhi-sipi ʻoku nau mahinoʻi pea mo tokanga moʻoni fekauʻaki mo kinautolu. (Palovepi 16:23) ʻOku toe ueʻi ʻe he kaungāongoʻí ʻa e kau mātuʻá ke nau fakaʻatuʻi ʻa e ngaahi ngataʻanga ʻo e niʻihi kehé pea mo e ngaahi ongoʻi ʻoku iku nai mei aí. Ko e fakatātaá, ʻoku ongoʻi halaia nai ha kau Kalisitiane loto-tōnunga ʻe niʻihi koeʻuhi ko e ʻikai malava ke nau fai ʻa e meʻa lahi ange ʻi he tauhi ʻo e ʻOtuá, mahalo pē koeʻuhi ko e taʻumotuʻá pe ko e mahamahakí. ʻI he tafaʻaki ʻe tahá, ʻoku fiemaʻu nai ʻa e fakalototoʻá ki he niʻihi ke fakaleleiʻi ʻenau ngāue fakafaifekaú. (Hepelu 5:12; 6:1) ʻE ueʻi ʻe he kaungāongoʻí ʻa e kau mātuʻá ke nau kumi ki he “ngaahi lea vovo” ko ia ʻe langa hake ai ʻa e niʻihi kehé. (Koheleti 12:10) ʻI he taimi ʻoku langa hake ai mo fakaueʻiloto ʻa e fanga sipi ʻa Sihová, ʻe ueʻi ai kinautolu ʻe heʻenau ʻofa ki he ʻOtuá ke nau fai ʻa e meʻa kotoa te nau malavá ʻi he tauhi kiate iá!
Kau Tangata ʻOku Nau Tokoni ki he Fāʻūtahá
15. Ko e hā ʻoku fakaʻilongaʻi ʻe he kupuʻi lea “tui taha”?
15 Ko hono tolú, ko e “ngaahi meʻaʻofa ʻi he kau tangatá” ʻoku tokonaki mai koeʻuhi “ke tau aʻusia kotoa pe ʻa e tui taha mo e ʻilo taha ki he ʻAlo ʻo e ʻOtua.” (Efeso 4:13) Ko e kupuʻi lea “tui taha” ʻokú ne fakaʻilongaʻi ʻa e fāʻūtaha, ʻikai ngata pē ʻi he ngaahi tuí kae toe pehē foki ki he kau tuí. Ko ia, ko e toe ʻuhinga ʻeni ʻe taha kuo foaki mai ai ʻe he ʻOtuá kiate kitautolu ʻa e “ngaahi meʻaʻofa ʻi he kau tangatá”—ke tokoni ki he fāʻūtaha ʻi he lotolotonga ʻo hono kakaí. ʻOku anga-fēfē ʻenau fai ʻení?
16. Ko e hā ʻoku mahuʻinga ai ki he kau mātuʻá ke nau tauhi maʻu ʻa e fāʻūtahá ʻi honau lotolotongá?
16 Ke kamata ʻaki, kuo pau ke nau tauhi maʻu ʻa e fāʻūtaha ʻi honau lotolotongá. Kapau ʻoku māvahevahe ʻa e kau tauhi-sipí, ʻe tofanga nai ʻa e fanga sipí ʻi he liʻekina. Ko e taimi mahuʻinga ʻoku lava ke fakamoleki ʻi hono tauhi ʻo e tākangá ʻoku mole taʻetotonu nai ia ʻi he ngaahi fakataha lōloa mo e ngaahi tipeiti ʻi he fanga kiʻi meʻa iiki. (1 Timote 2:8) ʻE ʻikai nai ke ʻotomētiki pē ʻa e loto-tatau ʻa e kau mātuʻá ʻi he meʻa kotoa pē ʻoku nau lāulea ki aí, he ko e kau tangata kinautolu ʻoku nau maʻu ʻa e ngaahi angaʻitangata ʻoku mātuʻaki kehekehe nai. ʻOku ʻikai taʻofi ʻe he fāʻūtahá ia ʻenau maʻu ʻa e ngaahi fakakaukau kehekehé pe naʻa mo hono fakahaaʻi kinautolu ʻi he founga mafamafatatau he lolotonga ʻo ha fetalanoaʻaki loto-tauʻatāina. ʻOku tauhi maʻu ʻe he kau mātuʻá ʻenau fāʻūtahá ʻaki ʻa e fanongo anga-fakaʻapaʻapa ʻiate kinautolu ʻo ʻikai tomuʻa fakamaau. Pea ʻi he ʻikai ke maumauʻi ha tefitoʻi moʻoni ʻi he Tohitapú, ʻoku totonu ki he tokotaha tāutaha ke ʻulutukua mo poupou ki he fili aofangatuku ʻa e kulupu ʻo e kau mātuʻá. Ko e laumālie ʻulutukuá ʻokú ne fakahāhaaʻi ʻoku tataki kinautolu ʻe he “poto ʻoku mei ʻolunga,” ʻa ia ʻoku “melino mo ʻene anga fakaʻatuʻi.”—Semisi 3:17, 18.
17. ʻE lava fēfē ke tokoni ʻa e kau mātuʻá ke tauhi maʻu ʻa e fāʻūtaha ʻi he fakatahaʻangá?
17 ʻOku toe tokanga ʻa e kau mātuʻá ke tokoni ki he fāʻūtaha ʻi he fakatahaʻangá. ʻI he taimi ʻoku hoko ai ʻa e ngaahi tākiekina fakamavahevahé—hangē ko e lau fakatupu loto-lavea, ko ha hehema ke tukuakiʻi atu ha ngaahi fakakaukau fehālaaki, pe ko ha laumālie fakakikihi—ʻo ne fakameleʻi ʻa e melinó, ʻoku nau loto-lelei ke fai ha akonaki ʻaonga. (Filipai 2:2, 3) Hangē ko ʻení, ʻoku lāuʻilo nai ʻa e kau mātuʻá ki he faʻahinga ʻoku nau fakaanga fuʻu tōtuʻa pe ʻoku nau hehema ke kaunoa ʻi he ngaahi meʻa ʻa e niʻihi kehé, ʻo hoko ai ko e kau ʻohonoa. (1 Timote 5:13; 1 Pita 4:15) ʻE feinga ʻa e kau mātuʻá ke tokoni ki he faʻahinga peheé ke nau fakatokangaʻi ʻoku kehe ʻaupito ʻa e ʻalunga ko ʻení mei he meʻa kuo akoʻi ʻaki kitautolu ʻe he ʻOtuá pea kuo pau ke “taki taha fua ʻene kavenga aʻana.” (Kaletia 6:5, 7; 1 Tesalonaika 4:9-12) ʻI hono ngāueʻaki ʻa e ngaahi Konga Tohitapú, te nau fakamatala ko Sihová ʻokú ne tuku mai ʻa e ngaahi meʻa lahi ki hotau konisēnisi tāutahá, pea ʻoku ʻikai ha taha ʻo kitautolu ʻoku totonu ke ne fakamāuʻi ʻa e niʻihi kehé ʻi he ngaahi meʻa peheé. (Mātiu 7:1, 2; Semisi 4:10-12) Ke ngāue fakataha ʻi he fāʻūtaha, kuo pau ke ʻi ai ha ʻatimosifia ʻo e falala mo e tokaʻi ʻi he fakatahaʻangá. ʻI hono fai ha akonaki Fakatohitapu ʻi he taimi ʻoku fiemaʻu aí, ko e “ngaahi meʻaʻofa ʻi he kau tangatá” ʻoku nau tokoni kiate kitautolu ke tauhi maʻu ʻetau melinó mo e fāʻūtahá.—Loma 14:19.
Ko Hono Maluʻi ʻa e Tākangá
18, 19. (a) ʻOku maluʻi kitautolu ʻe he “ngaahi meʻaʻofa ʻi he kau tangatá” meia hai? (e) Ko e hā ʻa e toe fakatuʻutāmaki kehe ʻoku fiemaʻu ke maluʻi mei ai ʻa e fanga sipí, pea ʻoku anga-fēfē ʻa e ngāue ʻa e kau mātuʻá ke maluʻi ʻa e fanga sipí?
18 Ko hono faá, ʻoku tokonaki mai ʻe Sihova ʻa e “ngaahi meʻaʻofa ʻi he kau tangatá” ke maluʻi kitautolu mei he hoko ʻo tākiekina “ʻe he matangi fakaakonaki kotoa pe ʻoku tupu ʻi he fiemuʻa ʻa e kakai, ʻi he kākā ʻoku ngaue ke māu ʻa e meʻa fakahē.” (Efeso 4:14) Ko e tupuʻi-lea ki he “kākā” ʻoku pehē ʻoku ʻuhinga ki he “kākā ʻi he foʻi taisí” pe “pōtoʻi ʻi he ngāue kākā ʻaki ʻa e foʻi taisí.” ʻIkai ʻoku fakamanatu mai ʻe he meʻa ko iá kiate kitautolu ʻa e poto ʻoku ngāueʻaki ʻe he kau tafoki mei he moʻoní? ʻI hono ngāueʻaki ʻa e ngaahi fakamatala momoleʻolungá, ʻoku nau ngāue kākā ʻaki ʻa e ngaahi Konga Tohitapú ʻi he feinga ke tauheleʻi mamaʻo ʻaki ʻa e kau Kalisitiane moʻoní mei heʻenau tuí. Kuo pau ke faʻa leʻo ʻa e kau mātuʻá telia ʻa e “fanga ulofi anga malohi” peheé!—Ngāue 20:29, 30.
19 ʻOku fiemaʻu ke maluʻi ʻa e fanga sipi ʻa Sihová mei he ngaahi fakatuʻutāmaki kehé foki. Naʻe maluʻi taʻemanavahē ʻe he tauhi-sipi ko Tēvita ʻi he kuonga muʻá ʻa e tākanga ʻa ʻene tamaí mei he fanga manu fekaí. (1 Samiuela 17:34-36) ʻI he ʻahó ni foki, ʻe malanga hake ha ngaahi taimi ʻa ia kuo pau ke fakahāhā ai ʻe he kau tauhi-sipi Kalisitiane tokangá ʻa e loto-toʻa koeʻuhi ke maluʻi ʻa e tākangá mei ha taha pē te ne ngaohikoviʻi pe fakafeʻātungiaʻi nai ʻa e fanga sipi ʻa Sihová, tautefito ki he faʻahinga ʻoku tōngofua angé. ʻE fakavavevave ʻa e kau mātuʻá ke toʻo mei he fakatahaʻangá ʻa e kau faihala loto-lelei pē ki aí ʻa ia ʻoku nau ngāueʻaki ʻosi fakakaukauʻi ʻa e kākaá, mo filioʻi ke fakatolonga ʻa e anga-fulikivanú.b—1 Kolinito 5:9-13; fakafehoanaki mo Sāme 101:7.
20. Ko e hā ʻoku lava ai ke tau ongoʻi malu ʻi he tokanga ʻa e “ngaahi meʻaʻofa ʻi he kau tangatá”?
20 He fakamālō lahi ē ko kitautolu ki he “ngaahi meʻaʻofa ʻi he kau tangatá”! ʻI heʻenau tokanga anga-ʻofá, ʻoku malava ai ke tau ongoʻi malu, he ʻoku nau fakatonutonu anga-fakaalaala kitautolu, ʻo langa hake kitautolu ʻi he ʻofa, pea tauhi maʻu loto-lelei ʻetau fāʻūtahá, mo maluʻi loto-toʻa kitautolu. Ka ʻoku totonu ke fēfē ʻa e vakai ʻa e “ngaahi meʻaʻofa ʻi he kau tangatá” ki honau ngafa ʻi he fakatahaʻangá? Pea ʻe malava fēfē ke tau fakahāhā ʻoku tau houngaʻia ʻiate kinautolu? ʻE fai ʻa e lāulea ki he ongo fehuʻí ni ʻi he kupu hoko maí.
[Fakamatala ʻi lalo]
a ʻI he liliu Sepituakini Kalisí, ko e foʻi veape tatau pē naʻe liliu ko e “fakatonutonú” naʻe ngāueʻaki ʻi he Sāme 17[16]:5, ʻa ia naʻe lotu ai ʻa e anga-tonu ko Tēvitá ke tauhi maʻu ʻene ngaahi laká ki he ngaahi ʻalunga ʻo Sihová.
b Ko e fakatātaá, sio ki he “Ngaahi Fehuʻi mei he Kau Lautohí” ʻi he tatau ʻo e The Watchtower, ʻo Nōvema 15, 1979, peesi 31-32, mo e “ʻAi ke Tau Fakaliliʻa ki he Meʻa ʻOku Fulikivanú” ʻi he tatau ʻo Sanuali 1, 1997, peesi 26-29.
ʻOkú Ke Manatuʻi?
◻ Ko hai ʻa e “ngaahi meʻaʻofa ʻi he kau tangatá,” pea ko e hā kuo foaki ai kinautolu ʻe he ʻOtuá fakafou ʻia Kalaisi ki he fakatahaʻangá?
◻ ʻOku anga-fēfē hono fakahoko ʻe he kau mātuʻá honau fatongia ke fakatonutonu ʻa e tākangá?
◻ Ko e hā ʻoku malava ke fai ʻe he kau mātuʻá ke langa hake honau kaungātuí?
◻ ʻOku malava fēfē ke tauhi maʻu ʻe he kau mātuʻá ʻa e fāʻūtaha ʻa e fakatahaʻangá?
[Fakatātā ʻi he peesi 10]
ʻOku tokoniʻi ʻe he kaungāongoʻí ʻa e kau mātuʻá ke fakalototoʻaʻi ʻa e faʻahinga ʻoku nau loto-mamahí
[Fakatātā ʻi he peesi 10]
ʻOku tokoni ʻa e fāʻūtaha ʻi he lotolotonga ʻo e kau mātuʻá ki he fāʻūtaha ʻi he fakatahaʻangá