Laipīlia—Tupulekina ʻa e Puleʻangá Neongo ʻa e Taú
KUO mālohi taʻemapuleʻi ʻa e tau fakalotofonuá ʻi Laipīlia ʻo laka hake ʻi ha hongofuluʻi taʻu. ʻI he aʻu mai ki he vaeuaʻanga ʻo e 2003, naʻe aʻu ai ʻa e faitau ʻa e kau angatuʻú ki he kolomuʻá, ʻa Monrovia. Ko e tokolahi ʻo e Kau Fakamoʻoni ʻa Sihová naʻe fakamālohiʻi ai ke nau hola mei honau ngaahi ʻapí, ʻo toutou fai ia ʻi he taimi ʻe niʻihi. Naʻe toutou faʻao fakamālohi ʻenau ngaahi koloá.
Ko e meʻa fakamamahí, lolotonga ʻa e tau ʻi he kolomuʻá, naʻe mate ai ʻa e kakai ʻe laui afe. Naʻe ʻi honau haʻohaʻongá ʻa e ongo Fakamoʻoni ʻe toko ua, ko ha tokoua mo ha tuofefine. Naʻe anga-fēfē ʻa e fekuki ʻa e fanga tokoua kehé mo e tuʻunga faingataʻá, pea ko e hā naʻe fai ke tokoniʻi kinautolú?
Tokoni ki he Faʻahinga Faingataʻaʻiá
ʻI he kotoa ʻo e taimi faingataʻá, naʻe fokotuʻutuʻu ai ʻe he ʻōfisi vaʻa ʻo e Kau Fakamoʻoni ʻa Sihova ʻi Laipīliá ha tokoni ki he faʻahinga faingataʻaʻiá. Naʻe tokonaki kia kinautolu ʻa e meʻakai, ngaahi meʻa fakaʻapi naʻe fuʻu fiemaʻú mo e ngaahi tokonaki fakafaitoʻo. Lolotonga ʻa e taimi naʻe puleʻi ai ʻe he kau angatuʻú ʻa e feituʻu taulangá, naʻe hoko ai ʻo tāiʻi ʻa e meʻakaí. Naʻe tomuʻa sio ʻa e vaʻá ʻe hoko ʻa e meʻá ni pea naʻe fai ai ha ngaahi tokonaki ki he Kau Fakamoʻoni ʻe toko ua afe ʻa ia naʻa nau hola ki he ngaahi Fale Fakatahaʻanga ʻi he kotoa ʻo e koló. Naʻe vahevahe ʻe he fanga tokouá ʻa e meʻakaí koeʻuhi ke kei ʻi ai ha tokonaki kae ʻoua ke toe fakaava ʻa e taulangá. Naʻe fakapuna mai ʻe he vaʻa ʻi Pelisiume mo Siela Leoné ʻa e tokonaki fakafaitoʻo, pea ko e vaʻa ʻi Pilitānia mo Falaniseé naʻá na ʻomai ʻa e uta vala.
Neongo ʻa e fuʻu faingatāmakí, naʻe kei fakakaukau pau ai pē mo fiefia hotau fanga tokouá. Ko e fakamatala ʻa ha tokotaha ʻa ia naʻe hola tuʻo tolu mei hono ʻapí naʻe natula tatau pē ia mo e fakamatala ʻa e tokolahi. Naʻá ne pehē: “Ko e ngaahi tuʻunga eni ʻoku tau malanga fekauʻaki mo iá; ʻoku tau moʻui ʻi he ngaahi ʻaho fakaʻosí.”
Tali ki he Ongoongo Leleí
Neongo ʻa e maveuveu ʻi he kotoa ʻo e fonuá, ʻoku hokohoko atu ʻa hono maʻu ʻe he Kau Fakamoʻoní ʻa e ngaahi ola lelei ʻaupito ʻi he malaʻe ngāué. Naʻe ʻi ai ha tumutumu, ko e māʻolunga tahá ia, ʻo e kau malanga ʻo e Puleʻangá ʻe toko 3,879 ʻi Sanuali 2003, pea ʻi Fepueli naʻa nau fai ai ʻa e ako Tohi Tapu ʻi ʻapi ʻe 15,227.
ʻOku vave ʻa e tali ʻe he kakaí ʻa e ongoongo leleí. Ko ha fakatātā ʻo e meʻá ni ʻoku haʻu ia mei ha kolo ʻi he tafaʻaki tonga-hahake ʻo e fonuá. Naʻe palani ha fakatahaʻanga ke kātoangaʻi ʻa e Fakamanatu ʻo e pekia ʻa Kalaisí ʻi he kolo lahi ko Bewahn, ko hono mamaʻó ko ha luelue houa ʻe nima nai ki ai mei he feituʻu ʻoku nau fakataha anga-maheni aí. Ki muʻa ke ʻalu ʻa e fanga tokouá ki he koló ke fakaafeʻi ʻa e kakaí ki he Fakamanatú, naʻe ʻosi fai ha fakaafe ia ki he pule-kolo ʻo Bewahn. ʻI heʻene maʻu iá, naʻá ne toʻo ʻene Tohi Tapú peá ne ʻalu ki he kakai ʻo e koló ʻo lau ha konga Tohi Tapu naʻe hā ʻi he tohi fakaafé, pea fakalototoʻaʻi kinautolu ke nau maʻu ʻa e Fakamanatú. Ko ia ʻi he taimi naʻe aʻu atu ai ʻa e kau malangá, naʻa nau ʻilo ai kuo ʻosi fai maʻanautolu ʻenau ngāué! Ko e pule-koló, fakataha mo ʻene fānaú mo e ongo uaifi ʻe toko ua, naʻa nau haʻu ki he Fakamanatú. ʻI hono fakakātoá, naʻe maʻu ia ʻe he kakai ʻe toko 27. Talu mei ai, naʻe mavahe ʻa e pule-koló mei he Siasi Metotisí, ʻo ne kamata ako mo e Kau Fakamoʻoní, pea naʻá ne meʻaʻofaʻaki ha kelekele ke langa ai ha Fale Fakatahaʻanga.
Ko ha Liliu ʻo e Fakakaukaú
Ko e ʻulungāanga ʻo hotau fanga tokouá kuo toe ola lelei foki ia ʻi hono liliuʻi ʻa e vakai ʻa e kau fakafepaki ʻe niʻihi ki he moʻoní. Vakai angé ki he tuʻunga ʻo ha tangata ko hono hingoá ko Opoku. Naʻe fetaulaki mo ia ha faifekau tāimuʻa makehe ʻi he malaʻe ngāué ʻo ne tuʻuaki ange kiate ia ha makasini Taua Leʻo. Naʻe mahuʻingaʻia ʻa Opoku ʻi ha kupu ʻi he makasiní ka naʻe ʻikai haʻane paʻanga. ʻI hono fakamatalaʻi ange naʻe ʻikai totongí, naʻe tuku ai ʻe he tāimuʻá maʻana ʻa e makasiní ʻo ne fokotuʻutuʻu ke toe foki atu. ʻI heʻene toe ʻaʻahi atú, naʻe ʻeke ange ʻe Opoku ki he tāimuʻá: “ʻOkú ke ʻiloʻi au? Ko e tokolahi taha ʻo homou kakai ʻi he kolo ko Harper ʻoku nau ʻiloʻi au. Naʻá ku faʻa tuli hoʻomou fānaú mei he akó!” Naʻá ne fakamatala ange leva ko e pule ako ia ʻo ha akoʻanga māʻolunga ʻi he koló pea naʻá ne fakatangaʻi ʻa e fānau ʻa e Kau Fakamoʻoni ʻa Sihová ʻi he ʻikai te nau fakaʻapaʻapa ki he fuká.
Kae kehe, ko e faʻifaʻitakiʻanga ʻe tolu ʻo e ʻofa faka-Kalisitiane naʻe fakahāhā ʻe he Kau Fakamoʻoni ʻa Sihová naʻá ne fakatupunga ai ʻa Opoku ke ne toe sivisiviʻi ʻa ʻene fakakaukaú. ʻUluakí, naʻá ne sio ki he tokanga ʻa e Kau Fakamoʻoní ki ha tokoua fakalaumālie ʻa ia naʻe puke lahi. Naʻe aʻu ʻo nau fokotuʻutuʻu ke ne maʻu ha faitoʻo ʻi ha fonua kaungāʻapi. Naʻe fakakaukau ʻa Opoku ko e tokoua mahakí ko ha “tangata lahi” ia ʻi he lotolotonga ʻo e Kau Fakamoʻoní ka naʻá ne toki ʻiloʻi ko ha Fakamoʻoni lāuvale pē ia. Ko hono uá, lolotonga ʻa e 1990 tupú, naʻe hoko ai ʻa Opoku ko ha tokotaha kumi hūfanga ʻi Kōtevuā. ʻI he ʻaho ʻe taha naʻá ne fieinua ai, naʻá ne ʻalu ai ke fakatau mai ha vai mei ha talavou. Ko e paʻanga lahi pē naʻe maʻu ʻe Opoku pea naʻe ʻikai ha vete ʻa e talavoú, ko ia naʻá ne ʻoange taʻetotongi pē ʻa e vaí kia Opoku. ʻI heʻene ʻoange ʻa e vaí kia Opoku, naʻe ʻeke ange ʻe he talavoú: “ʻOkú ke fakakaukau ʻe faifai ange pea tau sio ki ha taimi, ʻa ia ko e kakai hangē ko koe mo aú te tau fefoakiʻaki ʻa e ngaahi meʻá ʻo ʻikai ʻeke ha paʻanga?” Naʻe mahaloʻi ai ʻe Opoku ko e taha ia ʻo e Kau Fakamoʻoni ʻa Sihová, pea naʻe fakapapauʻi ange ʻe he talavoú ko ia. Ko e nima-homo mo e anga-lelei ʻa e tokouá ni naʻe maongo kiate ia. Fakaʻosí, ko e loto-lelei ʻa e tāimuʻa makehé ke ne maʻu taʻetotongi ha makasiní naʻe fakatuipauʻi ai kia Opoku naʻe hala ʻa ʻene fakakaukau fekauʻaki mo e Kau Fakamoʻoní pea naʻe fiemaʻu ke ne liliu. Naʻá ne fai ʻa e fakalakalaka fakalaumālie pea ko ha tokotaha malanga teʻeki papitaiso ia he taimí ni.
Neongo ko e fanga tokoua ʻi Laipīliá ʻoku hokohoko atu ʻenau fehangahangai mo e ngaahi tuʻunga mātuʻaki faingataʻá, ʻoku nau falala ki he ʻOtuá pea fanongonongo faitōnunga ʻa e ongoongo lelei fekauʻaki mo e ngaahi taimi lelei ange ʻi he malumalu ʻo e pule māʻoniʻoni ʻa e Puleʻanga ʻo e ʻOtuá. ʻE ʻikai ʻaupito ngalo ʻia Sihova ʻenau ngāue mālohí pea mo e ʻofa ʻoku nau fakahaaʻi ki hono huafá.—Hepelu 6:10.
[Mape ʻi he peesi 30]
(Ki he konga tohi kuo fokotuʻu, sio ki he tohi)
MONROVIA
[Fakatātā ʻi he peesi 31]
Lolotonga ʻa e ngaahi taimi faingataʻá, ʻoku tokonaki ʻe he kakai ʻa Sihová ʻa e tokoni fakalaumālie mo fakamatelie ki he faʻahinga ʻoku faingataʻaʻiá