Ko e Tuʻu Hake mo e Tō ʻa e “Kau Mataotaó”
ʻI HE māmani ʻo e ʻaho ní ko e kakai ʻoku nau ngāueʻaki ha komipiutá ʻoku lava ke nau kumi ki ha faleʻi ki he ngaahi mātuʻá ʻi he meʻa ʻoku ui ko e ʻInitanetí ʻo nau maʻu vave ai ʻa e fakamatala laka hake he 26 milioná ʻo kau ki he tuʻunga-lea ko eni ki he tauhi fānaú. Kapau te ke fakamoleki ʻa e miniti pē ʻe taha ke sio ai ʻo lau ʻa e foʻi lea taki taha, ʻe tupu hake ʻa hoʻo tamá ʻo mavahe mei ʻapi ki muʻa ke lava ʻo ʻosi ʻa hoʻo laú.
Ki muʻa ʻi he taimi ʻo e kau toketā ki he fānaú, kau toketā fakaʻatamai ki he fānaú, pea mo e ʻInitanetí, ko fē naʻe kumi faleʻi ki ai ʻa e ngaahi mātuʻá? ʻI he tuʻunga lahi, naʻa nau hanga ki honau fāmili fakalahí. Naʻe mateuteu pea malava ʻa e ngaahi faʻeé, ngaahi tamaí, ngaahi mehikitangá mo e ngaahi faʻētangatá ke nau fai ʻa e tataki, tokoni fakapaʻanga mo e ngaahi ngāue ki hono tokangaʻi ʻo e pēpeé. Ka ʻi he ngaahi fonua lahi, ko ha fuʻu hiki lahi mei he ngaahi kolo ʻutá ki he moʻui ʻi he kolo lahí kuo meimei ngata fakaʻaufuli ai ʻa e ngaahi haʻi vāofi fakafāmili peheé. ʻOku faʻa hoko he ʻahó ni, ʻa hono fakahoko ʻe he ngaahi faʻeé mo e ngaahi tamaí tonu ʻa e ngaahi ngāue faingataʻa ʻo e tauhi fānaú ʻia kinautolu pē.
Ko e ʻuhinga taʻetoeveiveiua eni ʻe taha ʻo e tupu vave ʻaupito ʻa e ngāueʻanga ki hono tokangaʻi ʻo e fānaú ʻi onopōní. Ko e toe ʻuhinga ʻe taha ko ha tui ki he saienisí ʻa ia ʻoku mafolalahia. ʻI he aʻu ki he konga ki mui ʻo e 1800 tupú, naʻe ʻosi tuipau ai ʻa e kakai ʻAmeliká ia ʻe lava ke fakaleleiʻi ʻe he saienisí ʻa e tafaʻaki kotoa ʻo e moʻui fakaetangatá. Ko e hā ʻoku ʻikai hoko ai ia ki hono ʻohake ʻo e fānaú? Ko ia ʻi he taimi naʻe fakahāhā ai ʻe he Fale Alea Fakafonua ʻo e Ngaahi Faʻē ʻi ʻAmeliká ʻa e mamahi ʻi he “taʻefeʻunga ʻa e ngaahi mātuʻá” ʻi he 1899, naʻe tuʻu vave hake ai ha “kau mataotao fakasaienisi” tokolahi ke tokoni. Naʻa nau palōmesi te nau tokoniʻi ʻa e ngaahi faʻē mo e ngaahi tamai faingataʻaʻiá ʻi hono ʻohake ʻo ʻenau fānaú.
Tauhi Fānau ʻi he Faleʻi ʻa e Ngaahi Tohí
Neongo ia, ko e hā kuo lavaʻi ʻe he kau mataotao ko ení? ʻOku siʻi ange ʻa e loto-moʻua ʻa e ngaahi mātuʻa he ʻaho ní pea nau mateuteu lelei ange ke ʻohake ʻenau fānaú ʻi he mātuʻa ʻo e kuohilí? ʻIkai, ʻi he fakatatau ki he savea ʻe taha ki muí ni ʻi Pilitānia. Naʻe fakahaaʻi ai ko e peseti nai ʻe 35 ʻo e ngaahi mātuʻa ʻoku ʻi ai ʻenau fānau īkí ʻoku nau kei fekumi pē ki ha faleʻi ʻe lava ke nau falala ki ai. ʻOku ongoʻi ʻe he niʻihi kehé ʻoku siʻi e meʻa ke nau fili ki aí ka ko e muimui pē ʻi heʻenau ʻilo fakaenatulá tonu.
ʻI heʻene tohi ko e Raising America: Experts, Parents, and a Century of Advice About Children, ʻoku fakatotoloʻi ai ʻe Ann Hulbert ʻa e hisitōlia ʻo e ʻū tohi fakapalōfesinale ki hono ʻohake ʻo e fānaú. Ko Hulbert ko ha faʻē tonu ia ʻa e toko ua, ʻokú ne fakahaaʻi ko e meʻa siʻi pē ʻi he meʻa kuo ʻiloʻi ʻe he kau mataotaó naʻe makatuʻunga ʻi ha saienisi kuo fakamoʻoniʻi leleí. ʻI hono kehé, ko ʻenau faleʻí ʻoku hā kuo tākiekina lahi ia ʻe he meʻa ʻoku nau hokosia tonu ʻi he moʻuí ʻo ʻikai ʻi ha fakamatala moʻoni. ʻI he vakai ki he kuohilí, ʻoku hā ngali ko e lahi ʻo e meʻa naʻa nau hikí ʻoku ʻi ha sīpinga tōtuʻa, fepakipaki, pea mātuʻaki faikehe ʻi he taimi ʻe niʻihi.
Ko ia ko e hā ʻa e tuʻunga ʻoku ʻi ai ʻa e ngaahi mātuʻá he ʻaho ní? Ko e moʻoni, ʻoku puputuʻu ʻa e tokolahi, ʻo nau fehangahangai mo e faleʻi, ngaahi fakakaukau mo e ngaahi fekīhiaki lahi ange ʻi ha toe taimi ki muʻa. Kae kehe, ʻoku ʻikai ke ongoʻi hē mamaʻo ʻa e ngaahi mātuʻá kotoa. Ko e ngaahi mātuʻa ʻi he māmaní kotoa ʻoku nau maʻu ʻaonga mei ha matavai ʻo e potó ʻa ia ʻoku kei fakamoʻoniʻi ko ha fauniteni ia ʻo e faleʻi alafalalaʻanga, hangē ko ia ʻe fakahaaʻi ʻi he kupu hoko maí.