Ko ha Fakaafe ʻOku ʻAtā!
KO HA fakaafe ʻoku ʻatā ki he hā? Ke ʻaʻahi ki he taha ʻo e ngaahi ʻōfisi vaʻa ʻo e Kau Fakamoʻoni ʻa Sihová, ʻa ia ʻoku lave anga-maheni ki ai ko e Pēteli. Ko e senitā peheni ʻe 118 ʻoku tuʻu ia ʻi he ngaahi fonua kehekehe. ʻOku faʻa fakahāhā ʻe he kau ʻaʻahí ʻenau houngaʻia loto-moʻoni ki he meʻa ʻoku nau sio ʻoku fai ʻi he Pētelí.
Hili ʻa e sio ki he kau ngāue mālohi tokolahi ʻoku nau fiefia ʻi he tauhi kia Sihova ʻi he ʻōfisi vaʻa ʻi Mekisikoú, naʻe mātuʻaki maongo ia ki ha tokotaha ako Tohi Tapu kei siʻi ʻo ne ʻeke ai: “Ko e hā kuo pau ke u fai ke nofo ai heni?” Naʻe tala ange kiate ia: “ʻUluakí, kuo pau ke ke papitaiso. ʻOku lelei leva ke ngāue ko ha tāimuʻa—ko ha tokotaha fanongonongo taimi-kakato ʻo e Puleʻangá.” Naʻe muimui ʻa e talavoú ni ʻi he meʻa naʻe tala angé, pea ʻi he taʻu ʻe ua ki mui ai naʻe fakaafeʻi ai ia ke ne ngāue ʻi he Pēteli ʻi Mekisikoú, ʻa ia kuó ne ngāue ai ʻi he taʻu ʻe 20 kuohilí.
Ko e Hā ʻa e Pēteli?
ʻI he lea faka-Hepeluú, ko e “Peteli” ʻoku ʻuhingá ko e “Fale-ʻo-e-ʻOtua.” (Sen. 28:19) Ko e ngaahi fale ʻi he ʻōfisi vaʻa kehekehé ʻoku ngāueʻaki ia ke pulusi ai mo tufaki ʻa e ngaahi Tohi Tapu mo e ʻū tohi Fakatohitapu pea ke ʻoatu ai ʻa e tokoni fakalaumālie ki he fakatahaʻanga laka hake he 100,000 ʻo e Kau Fakamoʻoni ʻa Sihová ʻi māmani lahi. Ofi ki he kau ngāue Pēteli ʻe toko 20,000—ko e kakai tangata mo e fefine ʻo e puipuituʻa kehekehe fakasōsiale mo fakafonua—ʻoku nau tauhi taʻesiokita taimi-kakato kia Sihova mo honau fanga tokoua mo e tuofāfine fakalaumālié. Ko e faʻahinga ko ia kuo nau fakamoleki ʻa e ngaahi taʻu lahi ʻi he ngāue faka-Kalisitiane ko ení ʻoku nau ngāue fakataha mo e toʻutupu iviiviʻia. ʻI he ngaahi efiafí mo e fakaʻosinga uiké, ʻoku fiefia ai ʻa e ngaahi mēmipa ʻo e ngaahi fāmili Pētelí ʻi he feohi mo e ngaahi fakatahaʻanga ofi mai ʻa e Kau Fakamoʻoni ʻa Sihová ʻi he ngaahi fakatahá pea ʻi he ngāue fakafaifekau faka-Kalisitiané. ʻOku nau toe ngāueʻaki ʻa honau taimi ʻataá ki he ako Tohi Tapú, fakafiefiá, mo e tokangaʻi ʻo e ngaahi meʻa fakafoʻituituí.
Ko e ngaahi mēmipa ʻo e fāmili Pētelí ʻoku nau maʻu ha kiʻi tokoni fakapaʻanga fakamāhina. ʻOku nau maʻu ha ngaahi houa kai ifo mo fakatupu ivi pea nofo ʻi he ngaahi nofoʻanga maʻa mo fakafiemālie. Ko e ngaahi ʻapi Pētelí ʻoku ʻikai faʻu iá ke ʻi he tuʻunga fakatuʻumālie. Kae kehe, ʻoku nau ʻi he tuʻunga lelei. ʻOku maongo ki he kau ʻaʻahí ʻo ʻikai ngata pē ʻi he tokangaʻi lelei ʻo e ngaahi falé mo e loto ʻapí pea mo e lele lelei ʻa e kautahá ka ʻoku toe pehē foki ki he laumālie ʻo e anga-lelei mo e ngāue fāitaha ʻoku ʻi he Pētelí. ʻOku ngāue tōtōivi ʻa e tokotaha kotoa, neongo ia ʻoku ʻikai tuku ai ʻenau anga-fakakaumeʻá. ʻI Pēteli ʻoku ʻikai ʻi ai ha fakafaikehekehe fakasōsiale pe ko e ongoʻi māʻolunga koeʻuhi ko ʻete ngāué. Ko e ngāue kotoa pē ʻoku mahuʻinga, pe ko e fakamaʻa, ngaahi ngoue, kuki, pe ngāue ʻi ha mīsini pulusi pe ko ha ʻōfisi. Ko e kau Pētelí, ʻoku nau ngāue fakataha ko ha timi ke poupouʻi ʻa e ngāue fakafaifekau ʻa e Kau Fakamoʻoni ʻa Sihová.—Kol. 3:23.
Feʻiloaki mo e Niʻihi ʻo e Kau Pētelí
Tau vakai lelei angé ki he faʻahinga ʻoku kau ki he fāmili fakavahaʻapuleʻanga ko ení. Ko e hā naʻá ne ueʻi kinautolu ke nau loto ke ngāue ʻi he Pētelí? Vakai angé ki he tuʻunga ʻo Mario. ʻI he taimi naʻá ne hoko ai ko e taha ʻo e Kau Fakamoʻoni ʻa Sihová, naʻe maʻu ʻe Mario ha ngāue totongi lelei ʻi ha kautaha meʻalele ʻiloa Siamane pea naʻá ne maʻu ʻa e faingamālie ke hiki lakanga. ʻIkai fuoloa mei heʻene papitaisó, naʻá ne pole ai ke fakamoleki ʻa e uike ʻe taha ʻi he Pēteli ʻi hono fonuá. Naʻe vaheʻi ia ke ne ngāue ʻo tokoni ki he pulusí. Naʻe lava ke sio ʻa Mario ki he faikehekehe lahi ʻi he vahaʻa ʻo hono kaungāngāue Pētelí mo e faʻahinga ko ia ʻi heʻene ngāue he māmaní. Ko ia naʻá ne tohi kole ai ki he ngāue taimi-kakato ʻi he Pētelí. Neongo naʻe faingataʻa ke mahinoʻi ʻe he tokolahi ʻo hono kāingá mo e kaungāngāué ʻa ʻene filí, ko Mario ʻoku ngāue fiefia ia he taimí ni ʻi he Pēteli ʻi Siamané.
ʻOku hū ʻa e tokolahi ki he ngāue Pētelí taʻeʻiai hanau tuʻunga fakaako pe ngaahi pōtoʻi makehe. Ko e tuʻunga ia ʻo Abel, ʻa ia kuó ne ngāue ʻi he Pēteli ʻi Mekisikoú ʻi he taʻu ʻe 15. “Kuo hoko ʻa e Pētelí ko ha ʻapiako moʻoni ia kiate au,” ko ʻene fakamatalá ia. “Kuó u ako ai ke ngāue ʻi he ngaahi mīsini pulusi mātuʻaki fakaeonopooni. ʻOku ou ʻiloʻi ʻi he ʻilo ko ení, ʻe lava ai ke u maʻu ha paʻanga lahi ʻi tuʻa ʻi he Pētelí, ka heʻikai te u maʻu ʻa e meʻa ʻoku ou maʻu ʻi hení—ko ha moʻui, nonga mo fiemālie ʻo ʻikai ʻi ai ʻa e hohaʻa mo e feʻauʻauhi ʻoku ʻi he ngaahi ngāueʻanga fakakomēsiale lahi. ʻOku ou ongoʻi kuó u maʻu ʻa e ako lelei taha ʻoku ala maʻú, ko e ako ʻa ia kuó ne tokoniʻi au ke tupulaki fakatouʻosi fakalaumālie mo fakaʻatamai. Naʻe ʻikai mei lava ke u maʻu ha ngaahi ʻaonga fakalaumālie pehē naʻa mo e ʻi he ʻunivēsiti lelei tahá.”
ʻAʻahi ʻOku Lava ke Fakatupu Langa Hake
Ko e ʻaʻahi pē ki he Pētelí ʻoku lava ke ʻi ai hono ola lelei ki he tuʻunga fakalaumālie ʻo ha tokotaha. Ko e tuʻunga eni ʻo Omar, ʻi Mekisikou. Naʻe akoʻi kiate ia ʻe heʻene faʻeé ʻa e ngaahi moʻoni Fakatohitapú. Ka ʻi hono taʻu 17, naʻe tuku ai ʻa e maʻu ʻe Omar ʻa e ngaahi fakataha faka-Kalisitiané mo ʻene kau ʻi he ngāue fakafaifekaú. Naʻe faifai pē ʻo ne kau ʻi he ngaahi tōʻonga taʻetāú mo ha founga moʻui tuli ki he meʻa fakamatelié. Ki mui ai, ʻi heʻene ngāue ʻi ha kautaha fetuʻutaki, naʻe kau ʻa Omar ʻi he kau fakafofonga naʻe ʻaʻahi ki he Pēteli ʻi Mekisikoú ke fakahāhā hono ngāueʻaki ʻo ha meʻangāue. ʻOku fakamatala ʻa Omar: “Hili ʻemau fakahāhaá, naʻe taki mamataʻi kimautolu ʻe he tokotaha talitalí ʻi he ngaahi falé. Ko e meʻa naʻá ku sio ki aí mo e tōʻonga anga-ʻofa naʻe fai maí naʻe ai ke u fakakaukau atu ki he moʻui kuó u ʻi aí, ʻa e mavahe meia Sihová. Naʻá ku kamata leva ke toe maʻu ʻa e ngaahi fakatahá pea ke ako Tohi Tapu. ʻI he māhina ʻe ono hili ʻeku ʻaʻahi ki he Pētelí, naʻá ku papitaiso. ʻOku ou fakamālō kia Sihova ʻi he fakaueʻiloto naʻá ku maʻu fakafou he ʻaʻahi ko ia ki he Pētelí.”
Ko Masahiko ʻi Siapaní, naʻe toe ʻohake ia ʻi ha fāmili Fakamoʻoni. Kae kehe, naʻá ne kamata ke fakakaukau ki he founga moʻui faka-Kalisitiané ʻoku fuʻu fakataputapui. Naʻe kamata ke ne kau ʻi he ngaahi vaʻinga he ʻapiakó pea ʻikai toe maʻu ʻa e ngaahi fakatahá mo kau ʻi he ngāue fakamalangá. ʻOku manatu ʻa Masahiko: “ʻI he ʻaho ʻe taha naʻe fili ai ʻa hoku fāmilí mo ha ngaahi kaumeʻa Kalisitiane ke nau ʻaʻahi ki he Pētelí. ʻI he vilitaki ʻa hoku fāmilí, naʻá ku ʻalu ai. ʻI he ʻaʻahi ki he Pētelí, naʻá ku ongoʻi fakaivifoʻou ʻo ʻikai ʻaupito ʻi ha taimi pehē ki muʻa. Ko e fiefia naʻá ku maʻu ʻi he feohi mo e kau Kalisitiane kehe lolotonga ʻa e fonongá ko ha meʻa ia naʻe ʻikai ʻaupito ke u hokosia ʻi hoku ngaahi kaumeʻa ʻikai ko e Kau Fakamoʻoní. Ko e holi ke moʻui ʻi he founga moʻui faka-Kalisitiané naʻe tupulaki ʻiate au, pea naʻá ku fili ai ke kole ke ako Tohi Tapu.” ʻOku ngāue ʻa Masahiko he taimí ni ko ha faifekau taimi-kakato ʻi heʻene fakatahaʻangá.
Ko ha Fakamoʻoni mei Falanisē naʻá ne hiki ke ngāue ʻi Mosikou. Naʻe ʻikai toe fetuʻutaki ai mo e kakai ʻa Sihová pea kamata ke ne vaivai fakalaumālie. Naʻá ne kau ai ʻi ha faihala pea faifai pē ʻo ne mali mo ha tokotaha ʻikai ko ha Fakamoʻoni. Naʻe haʻu leva ha tuofefine mei Falanisē ke ʻaʻahi kiate ia, pea naʻá na fononga fakataha ki St. Petersburg, Lūsia, ke ʻaʻahi ki he ʻapi Pēteli aí. ʻOkú ne tohi: “ʻI he Pētelí naʻe talitali lelei māfana ai kimaua, pea naʻe maongo eni kiate au. Naʻe ʻi ai ha nonga. Naʻá ku ongoʻi ʻa e laumālie ʻo Sihová. Naʻe lava fēfē ke u fai ʻa e fehālaaki ʻo e ʻauhia mei he kautaha ʻa Sihová? Hili ʻeku ʻaʻahi ki he Pētelí, naʻá ku lotu ʻo kole ʻa e tokoni ʻa Sihová pea kamata ke akoʻi ki heʻeku fānaú ʻa e Tohi Tapú fakataha mo e toe fakapapauʻi foʻou.” Tānaki atu ki ha tokoni fakalaumālie kehe naʻe maʻu nai ʻe he tokotaha Fakamoʻoni vaivai fakalaumālie ko ení, naʻe fakaivimālohiʻi lahi ia ʻe heʻene ʻaʻahi ki he Pētelí pea ʻi he hili iá naʻá ne fai ha fakalakalaka lelei.
Fēfē ʻa e anga hono ʻai ke maongo ki he faʻahinga ʻoku ʻikai te nau maheni mo e Kau Fakamoʻoni ʻa Sihová ha ʻaʻahi ki he Pētelí? ʻI he 1988, ko Alberto, ʻa ia naʻe kau lahi ʻi he politikí, naʻá ne ʻaʻahi ai ki he Pēteli ʻi Pelēsilá. Ko e tuʻunga maʻa, maau, pea tautefito ki he tauʻatāina ʻo hono fakahoko ʻa e ngāué naʻe maongo lahi kiate ia. ʻIkai fuoloa ki muʻa ke ne ʻaʻahi ki he Pētelí, naʻe ʻaʻahi ai ʻa Alberto ki he seminālio ʻa ia naʻe ngāue ai ʻa hono tokoua-ʻi-he-fonó ko ha pātele. Naʻe fakatokangaʻi ʻe Alberto ʻa e faikehekehé. “Ko e meʻa kotoa pē ʻi he seminālió naʻe fai fakapulipuli,” ko e lau ia ʻa Alberto. Taimi nounou mei heʻene ʻaʻahi ki he Pētelí, naʻá ne tali ha ako Tohi Tapu, tukuange ʻa e politikí, pea ʻokú ne hoko he taimí ni ko ha mātuʻa ʻi he fakatahaʻangá.
ʻAʻahi Mai ki he Pētelí!
Kuo fai ʻe he tokolahi ʻa e feinga makehe ke ʻaʻahi ki he ʻōfisi vaʻa ʻi honau fonuá. Ko e fakatātaá, ʻi Pelēsila, naʻe tātānaki sēniti ai ʻa Paulo mo Eugenia ʻi he taʻu ʻe fā koeʻuhi ke na fai ha fononga pasi ʻaho ʻe ua ʻi he kilomita ʻe 3,000 ke sio ʻi he ngaahi fale ʻi he Pēteli he fonua ko iá. ʻOkú na pehē: “Naʻe tuha kotoa ia mo e feinga. ʻOkú ma maʻu he taimí ni ha vakai kakato ange ki he kautaha ʻa Sihová. ʻI he taimi ʻokú ma fakamatalaʻi ai ʻa e ngāue ʻoku fai ʻi he Pētelí ki heʻema kau ako Tohi Tapú, ʻoku nau ʻeke mai he taimi ʻe niʻihi, ‘Kuó mo ʻosi ʻalu ki ai?’ ʻOku lava he taimí ni ke ma pehē ʻio.”
ʻOku ʻi ai ha ʻōfisi vaʻa mo ha ʻapi Pēteli ʻi ho fonuá pe ʻi ha fonua ofi mai? ʻOku mau fakaafeʻi atu ke ke ʻaʻahi ki he ngaahi falé. ʻE pau moʻoni ke ke maʻu ha talitali lelei māfana pea maʻu ʻa e ʻaonga lahi fakalaumālie mei he ʻaʻahi ki he Pētelí.
[Fakatātā ʻi he peesi 18]
Mario
[Fakatātā ʻi he peesi 18]
Abel
[Fakatātā ʻi he peesi 18]
Siamane
[Fakatātā ʻi he peesi 18]
Siapani
[Fakatātā ʻi he peesi 18]
Pelēsila