ʻOku Ou Ongoʻi Halaia—ʻE Lava ke ʻOmai ʻe he Tohi Tapú ha Fakafiemālie?
Tali ʻa e Tohi Tapú
ʻIo. ʻE lava ke tokoniʻi kitautolu ʻe he Tohi Tapú ke tau fekuki lavameʻa mo e ngaahi ongoʻi halaiá. (Saame 32:1-5) Kapau naʻa tau fai ha fehālaaki pea fakatomala moʻoni mei ai, ʻe fakamolemoleʻi kitautolu ʻe he ʻOtuá pea tokoniʻi kitautolu ke tau ongoʻi lelei ange. (Saame 86:5) ʻOku fakahaaʻi ʻi he Tohi Tapú ko e ngaahi ongoʻi halaiá ʻe lava ke ʻaonga ia ʻi he taimi ʻe niʻihi—ʻe lava ke ne ueʻi kitautolu ke fakatonutonu ha ʻalunga hala pea ke feinga mālohi ke fakaʻehiʻehi mei hano toe fakahoko ia ʻi he kahaʻú. (Saame 51:17; Palōveepi 14:9) ʻI heʻene peheé, ʻoku ekinaki mai ʻe he Tohi Tapú ʻi he taimi ʻoku tau ongoʻi halaia tōtuʻa aí, te tau fakamāuʻi nai kitautolu ʻoku ʻikai hatau mahuʻinga pe ʻikai ha ʻamanaki ʻi he vakai mai ʻa e ʻOtuá. Ko e fakakaukau ko iá ʻe lava ke ne ʻai kitautolu ke tau “foʻi ʻi he siva ʻa e ʻamanakí.”—2 Kolinitō 2:7, Contemporary English Version.
Ko e hā ʻokú ne fakatupunga ʻa e ongoʻi halaiá?
ʻOku lahi nai ʻa e ngaahi ʻuhinga te tau ongoʻi halaia ai. Te tau ongoʻi nai kuo tau fakalotomamahiʻi ha taha ʻoku tau ʻofa ai pe ʻikai malava ke fakahoko ʻa e meʻa naʻe totonu ke tau faí. ʻI he taimi ʻe niʻihi, te tau ongoʻi halaia ka ʻoku ʻikai ke tau halaia moʻoni. Hangē nai ko ení, ʻi heʻetau fokotuʻu ha ngaahi taumuʻa ʻoku fuʻu faingataʻa, te tau ongoʻi halaia nai ʻi he taimi ʻoku ʻikai ke tau aʻusia ai ʻa e ngaahi taumuʻa ko iá. Ko e ʻuhinga ia ʻoku fakalototoʻaʻi ai kitautolu ʻe he Tohi Tapú ke tau ʻiloʻi hotau fakangatangatá.—Tangata Malanga 7:16.
ʻE lava fēfē ke u fekuki mo e ongoʻi halaiá?
ʻI he ʻikai siva ʻa e ʻamanakí koeʻuhi ko e halaiá, fai ho lelei tahá ke fakatonutonu ia. Anga-fēfē?
Fakahaaʻi hoʻo ngaahi fehālaakí. Lotu ʻo kole kia Sihovaa ko e ʻOtuá ke ne fakamolemoleʻi koe. (Saame 38:18; Luke 11:4) Fakapapauʻi ʻe fanongo mai ʻa e ʻOtuá kapau ʻokú ke fakatomala moʻoni pea kapau te ke feinga mālohi ke ʻoua ʻe toe fai ʻa e fehālaaki ko iá. (2 Kalonikali 33:13; Saame 34:18) ʻOku sio ʻa e ʻOtuá ki he lotó, ʻa ia ʻoku ʻikai malava ha tangata ʻo sio ki ai. ʻI he taimi ʻokú ne vakai hifo ai ʻoku tau feinga ke liʻaki ha ʻalunga hala, ‘ʻokú ne faitōnunga mo māʻoniʻoni . . . te ne fakamolemoleʻi ʻetau ngaahi angahalá.’—1 Sione 1:9; Palōveepi 28:13.
Ko e moʻoni, kapau naʻá ke faihala ki ha taha, ʻe fiemaʻu ke ke fakahaaʻi ia pea kole fakamolemole loto-moʻoni ki he tokotaha ko iá. ʻE faingataʻa nai! Ka ʻe fiemaʻu ki ai ʻa e loto-toʻa mo e anga-fakatōkilalo. Ko e kole fakamolemole loto-moʻoní, ʻe lava ke ne fakahoko ha meʻa mahuʻinga ʻe ua: Te ne toʻo atu ha fuʻu kavenga mamafa mei ho umá pea toe maʻu mai ʻa e melinó.—Mātiu 3:8; 5:23, 24.
Fakakaukauloto ki he ngaahi konga Tohi Tapu fekauʻaki mo e meesi ʻa e ʻOtuá. Ko e fakatātaá, fakakaukau ki he 1 Sione 3:19, 20. ʻOku fakamoʻoniʻi ai ʻi he Tohi Tapú ʻe “fakahalaiaʻi ʻe hotau lotó kitautolu”—te tau fakamāuʻi fefeka nai kitautolu, mahalo ʻoku ʻikai ke tau tuha mo e ʻofa ʻa e ʻOtuá. Kae kehe, ʻoku fakahaaʻi foki ʻi he konga tohi ko iá “ʻoku lahi ange ʻa e ʻOtuá ʻi hotau lotó.” Anga-fēfē? ʻOkú ne ʻiloʻi lelei kitautolu pea mahinoʻi kakato ʻetau ngaahi ongoʻí mo hotau ngaahi vaivaiʻangá. ʻOkú ne ʻiloʻi foki ʻoku tau taʻehaohaoa pea ʻoku tau hehema ke fai ʻa e ngaahi meʻa ʻoku halá.b (Saame 51:5) Ko ia ai, ʻokú ne tali ʻa e faʻahinga ʻoku nau fakatomala moʻoni mei heʻenau ngaahi fehālaakí.—Saame 32:5.
ʻOua ʻe nōfoʻi ʻi he kuohilí. ʻOku ʻi he Tohi Tapú ʻa e ngaahi fakamatala ʻo e kau tangata mo e kau fefine naʻa nau fai ʻa e ngaahi meʻa naʻe kovi ka ki mui aí naʻa nau liliu ʻenau ngaahi foungá. Ko e fakatātā ʻe taha ko Saula ʻo Tāsusí, ʻa ia naʻe ʻiloa ko e ʻapositolo ko Paulá. ʻI he tuʻunga ko ha Fālesí, naʻá ne fakatangaʻi anga-kakaha ʻa e kau muimui ʻo Sīsuú. (Ngāue 8:3; 9:1, 2, 11) Ka ʻi he taimi naʻá ne ʻiloʻi ai naʻá ne fakafepakiʻi tonu ʻa e ʻOtuá mo e Mīsaiá pe Kalaisí, naʻá ne fakatomala, liliu ʻene ngaahi foungá pea hoko ko ha Kalisitiane faʻifaʻitakiʻanga lelei. Ko e moʻoni, naʻe fakaʻiseʻisa lahi ʻa Paula ʻi heʻene tōʻonga ʻi he kuohilí, ka naʻe ʻikai ke ne nōfoʻi ai. ʻI heʻene ʻiloʻi ʻa e meesi lahi ʻa e ʻOtuá kiate iá, naʻe ueʻi ai ia ke ne hoko ko ha tokotaha malanga faivelenga pea ʻikai ʻaupito ke mole ʻene ʻamanaki ʻo e moʻui taʻengata.—Filipai 3:13, 14.
Ngaahi veesi Tohi Tapu fekauʻaki mo e halaiá mo e fakamolemolé
Saame 51:17: “Ko ha loto-mafesi mo lavea, ʻe ʻOtua, ʻe ʻikai te ke talitekeʻi.”
ʻUhinga: Kapau te ke fakatomala moʻoni ʻi hoʻo fakalotomamahiʻi ʻa e ʻOtuá, heʻikai te ne talitekeʻi koe ʻi hoʻo fai ha fehālaaki. ʻOkú ne fakahāhā ʻa e mēsí.
Palōveepi 28:13: “Ko e tokotaha ʻokú ne ʻufiʻufi ʻene ngaahi faihalá heʻikai te ne lavameʻa, ka ʻilonga ʻa ia ʻokú ne vetehia pea liʻaki iá ʻe fai ha meesi ki ai.”
ʻUhinga: Kapau te tau fakahaaʻi ʻetau ngaahi angahalá ki he ʻOtuá pea liliu hotau ngaahi ʻalungá, te ne fakamolemoleʻi kitautolu.
Selemaia 31:34: “Te u fakamolemoleʻi ʻenau faihalá, pea ʻe ʻikai te u kei manatua ʻa ʻenau angahalá.”
‘Uhinga: ʻI hono fakamolemoleʻi kitautolu ʻe he ʻOtuá, ʻe ʻikai ke ne toe ʻohake ʻetau ngaahi fehālaakí. Ko ʻene mēsí ʻoku moʻoni.
a Ko Sihova ʻa e huafa fakafoʻituitui ʻa e ʻOtuá.—ʻEkisoto 6:3.
b Ko e hehema ki he faihalá ko e nunuʻa ia ʻo e faiangahala naʻe tukufakaholo mei he ʻuluaki tangatá, ʻa ʻĀtama. Ko ia mo hono uaifí ʻa ʻIvi, naʻá na faiangahala ki he ʻOtuá pea mole ai meiate kinaua ʻa e moʻui haohaoá pea mo e ʻamanaki ko iá mei hona hakó.—Sēnesi 3:17-19; Loma 5:12.