ʻOku Akoʻi ʻe he Tohi Tapú ʻOku Lafalafa ʻa e Foʻi Māmaní?
Tali ʻa e Tohi Tapú
ʻIkai. ʻOku ʻikai ke akoʻi ʻe he Tohi Tapú ʻoku lafalafa ʻa e foʻi māmaní.a ʻOku ʻikai ko ha tohi ako saienisi ʻa e Tohi Tapú. ʻI he taimi tatau, ʻoku ʻikai ke fakaʻikaiʻi ʻe he Tohi Tapú ʻa e ngaahi meʻa ʻoku fakamoʻoniʻi fakasaienisí. Ko e ngaahi meʻa ʻoku leaʻaki ʻe he Tohi Tapú, “ʻoku falalaʻanga maʻu pē ia, ʻi he taimí ni pea taʻengata.”—Saame 111:8.
ʻOku ʻuhinga ki he hā ʻa e Tohi Tapú ki he “ngaahi tuliki ʻe fā ʻo e māmaní”?
Ko e kupuʻi lea naʻe ngāueʻaki ʻi he Tohi Tapú, “ngaahi tuliki ʻe fā ʻo e māmaní” mo e “ngaahi ngataʻanga ʻo e māmaní” ʻoku ʻikai ke fakaʻuhingaʻi hangatonu ia ko e foʻi māmaní ʻoku tapa fā pe ʻi ai hano ngaahi ngatangataʻanga. (ʻAisea 11:12; Siope 37:3) ʻI hono kehé, ko e ngaahi lea fakaefakatātā eni ʻi he ʻuhinga ki he funga ʻo e māmaní kotoa. ʻOku ngāueʻaki ʻe he Tohi Tapú ʻa e tafaʻaki ʻe fā ʻo e kāpasá ʻi he founga meimei tatau ki he “hahaké mo e hihifó pea mei he tokelaú mo e tongá.”—Luke 13:29.
Ko e foʻi lea faka-Hepelū naʻe liliu ko e “ngaahi tuliki” pe “ngaahi ngatangataʻanga” ʻoku ngalingali ko ha lea fakaefakatātā naʻe makatuʻunga ʻi he foʻi lea ko e “ngaahi kapakau.” Fakatatau ki he The International Standard Bible Encyclopedia, “naʻe ngāueʻaki ʻa e kapakau ʻo ha manupuna ke maluʻi hono fanga kiʻi ʻuhikí, ko ia ko e lea faka-Hepelū ko ení naʻe ngāueʻaki ia ke fakamatalaʻi ʻa e ngaahi ngatangataʻanga ʻo ha meʻa ʻoku mafola atu.” Ko e maʻuʻanga fakamatala tatau pē ʻoku tānaki mai ʻi he Siope 37:3 mo e ʻAisea 11:12, “ʻoku ʻuhinga ʻa e kupuʻi leá ki he ngaahi matāfangá, ngaahi ngatangataʻangá pe fonua taupotu taha ʻi he funga ʻo e māmaní.”b
Kae fēfē ʻa hono ʻahiʻahiʻi ʻe he Tēvoló ʻa Sīsuú?
Ke ʻahiʻahiʻi ʻa Sīsuú “naʻe toe ʻave ia ʻe he Tēvoló ki ha moʻunga māʻolunga anga-kehe peá ne fakaʻaliʻali ange kiate ia ʻa e ngaahi puleʻanga kotoa pē ʻo e māmaní mo honau lāngilangí.” (Mātiu 4:8) ʻOku taukaveʻi ʻe he niʻihi ʻoku akoʻi ʻe he fakamatala Fakatohitapu ko ení ko e māmaní ʻoku lava ke mamata ki ai mei ha tuliki ʻe taha koeʻuhi ʻoku lafalafa ʻa e māmaní. Kae kehe, ko e “moʻunga māʻolunga anga-kehe” ʻoku lave ki ai ʻa e fakamatalá ʻoku ngalingali ko ha lea fakaefakatātā kae ʻikai ko ha feituʻu moʻoni. Fakakaukau ki he ʻuhinga ʻoku moʻoni ai ení.
ʻOku ʻikai ha moʻunga ʻi he māmaní ʻe lava ke sio mei ai ki he kotoa ʻo e ngaahi puleʻanga ʻo e māmaní.
Naʻe ʻikai ngata pē hono fakahaaʻi ʻe he Tēvoló kia Sīsū ʻa e ngaahi puleʻangá ka naʻá ne toe fakahaaʻi ange “honau lāngilangí.” Ko e ngaahi meʻa hangē ko ení heʻikai lava ke mātā ki ai mei he mamaʻó, ko ia ʻoku hā ngali naʻe ngāueʻaki ʻe he Tēvoló ha faʻahinga vīsone ke ne fakahaaʻi ai kia Sīsū ʻa honau ngaahi lāngilangí. ʻE lava ke tatau eni mo hano ngāueʻaki ʻe ha tokotaha ha mīsini hulu faiva pe ko ha TV ke fakahaaʻi ai ki ha taha ʻa e ngaahi feituʻu kehekehe ʻo e māmaní.
ʻI he fakamatala tatau pē ʻi he Luke 4:5 ʻoku pehē ai naʻe fakahaaʻi ʻe he Tēvoló kia Sīsū ʻa e “ngaahi puleʻanga kotoa pē ʻo e māmaní ʻi ha foʻi mōmeniti pē,” ʻa ia heʻikai malava ki ha tangata ke ne sio ki ai. ʻOku hā mei heni naʻe hanga ʻe he Tēvoló ʻo fakahaaʻi kia Sīsū ʻa e ʻahiʻahi ko ení ʻi ha founga naʻe ʻikai malava ki he faʻahinga ʻo e tangatá ʻo sio ki ai.
a ʻOku fakahaaʻi ʻe he Tohi Tapú ko e ʻOtuá ʻa e “Tokotaha ʻoku ʻafio ʻi ʻolunga ʻi he takatakai ʻo e māmaní.” (ʻAisea 40:22) ʻOku pehē ʻe ha maʻuʻanga fakamatala ʻe taha ko e foʻi lea “takatakai” ʻe lava ke ʻuhinga ia ki he “fuopotopoto” neongo ʻoku ʻikai ke loto tatau ki ai ʻa e kau mataotaó ʻi he meʻá ni. Ko e hā pē tuʻungá ʻoku ʻikai ke poupouʻi ʻe he Tohi Tapú ʻa e foʻi fakakaukau ʻoku lafalafa ʻa e foʻi māmaní.
b Revised Edition, Volume 2, page 4.