Ko Hotau Palanité—Ko e Hā ʻa Hono Kahaʻú?
“Lolotonga ko e faʻahinga ʻo e tangatá ʻi he laui mileniume kuo nau manavahē ʻi he ‘ngaahi ngāue ʻa natulá’ hangē ko e lōvaí mo e laʻalaʻaá, ʻoku nau tuʻu laveangofua he taimí ni ʻi ha kovi lahi ange: ko e ‘ngaahi ngāue ʻa e tangatá’ ʻa ia ʻoku fakahoko ʻi natulá,” ko e līpooti ia ʻa e nusipepa Globe and Mail ʻa Kānatá. Ko e Polokalama ʻĀtakai ʻa e Ngaahi Puleʻanga Fakatahatahá (UNEP) naʻe tukuange mai ai ha līpooti kakato ʻo uki ai ha ngāue ke fakatonutonu ʻa e ngaahi ngāue kovi fakaeʻātakaí ki muʻa pea fuʻu tōmui. Ko e talēkita fakahoko ngāue ʻa e UNEP, ko Klaus Toepfer, ʻokú ne pehē: “ʻOku tau maʻu ʻa e ʻilo feʻunga he taimí ni ke sio ai ki he ala fakafōtunga ʻe heʻetau ngaahi ngāué pe ko e ʻikai ha ngāué ʻa e ʻātakaí mo e kau nofo ʻi he fuʻu foʻi palanite puluú ni ʻi he aʻu ki he 2032.”
Kuo fai ʻa e fakalelei fakaeʻātakai ʻe niʻihi talu mei hono fokotuʻu ʻa e UNEP ʻi he 1972. Hangē ko ia naʻe līpooti ʻi he Toronto Star, “ko e tuʻunga ʻo e ʻeá mo e vai ʻi he vaitafé kuo fakalakalaka ia ʻi ʻIulope mo ʻAmelika Tokelau, pea ko hono taʻotaʻofi ʻa e tukuange ʻo e kemikalé kuo ʻai ai ke malava ʻo fakaake ʻa e maumau ʻo e tokaʻanga ʻōsoné.” Pehē foki, ko e ngaahi polokalama ngāue ki he vaotaá, hangē ko ia ʻi Finilani, Kānata, Noaue mo e ʻIunaite Seteté, “ʻoku fakapapauʻi ai ko e uesia ʻi hono tā tōtuʻa ʻo e ʻakau papá ʻe fakasiʻisiʻi.” Naʻa mo ia, ʻoku pehē ʻe he līpooti ʻa e UNEP kapau ʻe hokohoko atu pē ʻa e ʻikai taʻotaʻofi ʻa e tupu fakaʻekonōmiká pea lahi ange mo e hoko ʻa e funga ʻo e māmaní ko e ngaahi kolo lalahí, ʻe ʻi ai ha ola fakatupu ʻauha ʻo e meʻá ni ki he fanga manu kaivaó mo e faʻahinga kehekehe ʻo e meʻamoʻuí. Naʻe pehē ʻe he Globe: “Ko e vaeua nai ʻo e ngaahi vaitafe ʻo e māmaní ʻoku ʻuliʻi ia pe holo lahi ʻaupito. Ko e ngaahi fonua ʻe 80 ʻoku nau maʻu ʻa e peseti ʻe 40 ʻo e kakai ʻi he māmaní ʻoku nau nounou fakaevai lahi ʻaupito.”
ʻOku tui ʻa Toepfer ko e “ngāue paú ʻe lava ke maʻu ai ʻa e ngaahi ola lelei.” ʻOkú ne tānaki mai: “ʻOku tau fiemaʻu ha palani ngāue pau . . . ngaahi fakaangaanga pau . . . pea hiliō he meʻa kotoa ko ha fanongonongo mahino.” Ka ko e ʻamanaki hā ʻoku ʻi aí kapau ʻoku ʻikai ke loto ʻa e kau taki ia ʻo e māmaní ke ngāue maʻá e lelei ʻa e foʻi palanité?
Loto-pau, ʻoku ʻi ai ʻa e tokotaha kuó ne fai ha “fanongonongo mahino” pea te ne fai ha “ngāue pau”—ko Sihova ko e ʻOtuá. Ko hono moʻoní, kuó ne fakahaaʻi fakahāhā taʻetoeveiveiua te ne kau mai ʻo “fakaʻauha ʻakinautolu ʻoku fakaʻauha ʻa e fonua.” (Fakahā 11:18) ʻIkai ko ia pē, ʻoku fakapapauʻi mai ʻe he ʻOtuá kia kitautolu ko e ngaahi ʻekosisitema ʻo e foʻi māmaní ʻe toe fakafoʻou. ʻE fisi ʻa e ngaahi toafá. (Aisea 35:1) ʻE fonu mahuohua ʻa e meʻakaí. ʻE ʻikai kei ʻuliʻi ʻa e ngaahi vaitafé. (Sāme 72:16; 98:8) ʻOku fakapapauʻi mai ʻe he ʻOtuá ha tāpuaki ki he meʻamoʻui kotoa pē ʻi he foʻi māmaní.—Sāme 96:11, 12.
[Maʻuʻanga ʻo e Tā ʻi he peesi 30]
NASA photo