LAIPELI Taua Le‘o ‘I HE ‘INITANETÍ
Taua Le‘o
LAIPELI ‘I HE ‘INITANETÍ
Faka-Tonga
ʻ
  • ʻ
  • ā
  • ē
  • ī
  • ō
  • ū
  • TOHI TAPU
  • ‘Ū TOHI
  • NGAAHI FAKATAHA
  • yp vahe 22 p. 174-179
  • Ko e Hā ʻa e Ngāue ʻOku Totonu Ke U Filí?

‘Ikai ala ma‘u ha vitiō

Kātaki, ‘oku ‘ikai ma‘u ha vitiō.

  • Ko e Hā ʻa e Ngāue ʻOku Totonu Ke U Filí?
  • Ngaahi Fehuʻi ʻOku ʻEke ʻe he Toʻutupú—Tali ʻOku ʻAonga
  • Kaveinga Tokoni
  • Fakamatala Meimei Tatau
  • ‘Naʻe ʻIkai Hano ʻAonga’
  • Ko ha Ngāue ʻOku Fakafiemālie
  • Ako ʻUnivēsití—ʻOku ʻAonga?
  • Ngaahi Moʻoniʻi Meʻa Lahi Ange ke Fakakaukau Lahi ki Ai
  • Ngaahi Fili Kehe mei he Ako ʻUnivēsití
  • Ngaahi Mātuʻa—Ko e Hā ʻa e Kahaʻu ʻOku Mou Fiemaʻu ki Hoʻomou Fānaú?
    Ko e Taua Leʻo ʻOku Fanongonongo Ai ʻa e Puleʻanga ʻo Sihová—2005
  • Ko e Ako ʻOku ʻi Ai ha Taumuʻa
    Ko e Taua Leʻo ʻOku Fanongonongo Ai ʻa e Puleʻanga ʻo Sihová—1993
  • “Ko e Hā ʻOku Totonu Ke U Faí?”
    Ko ʻEtau Ngāue Fakafaifekau ʻo e Puleʻanga—1999
  • ʻE Lava ke Fakapapauʻi Atu ʻe he Akó mo e Paʻangá ha Kahaʻu Malu?
    Ko e Taua Leʻo ʻOku Fanongonongo Ai ʻa e Puleʻanga ʻo Sihová (Maʻá e Kakai) (2021)
Sio ki he Me‘a Lahi Ange
Ngaahi Fehuʻi ʻOku ʻEke ʻe he Toʻutupú—Tali ʻOku ʻAonga
yp vahe 22 p. 174-179

Vahe 22

Ko e Hā ʻa e Ngāue ʻOku Totonu Ke U Filí?

‘KO E hā te u faiʻaki ʻa e toenga ʻo ʻeku moʻuí?’ ʻI ha taimi vavé ni mai pe ʻamui ange te ke fehangahangai ai mo e fehuʻi faingataʻá ni. ʻOku ʻi ai ha ngaahi fili fakapuputuʻu ʻoku hanga mai—faitoʻó, pisinisi, ʻaati, ako, saienisi komipiuta, ʻenisinia mo e tufunga. Ka te ke ongoʻi nai ʻo hangē ko e talavou naʻá ne pehē: “Ko e meʻa ʻoku ou pehē ko e lavameʻá . . . ko hono tauhi ʻa e tuʻunga fakafiemālie naʻá te tupu hake aí.” Pe ʻi he hangē ko e niʻihi, te ke fakaʻānaua nai ki hano fakaleleiʻi ʻa ho tuʻunga fakapaʻanga ʻi he moʻuí.

Ka ʻoku ʻi ai ha meʻa lahi ange ki he lavameʻá ʻi he tupu fakamatelié pē? ʻE malava ʻe ha faʻahinga ngāue fakamāmani ke ne ʻomai kiate koe ʻa e fiemālie moʻoní?

‘Naʻe ʻIkai Hano ʻAonga’

Fakamānako, fakafiefia, fakatupu-paʻanga! Ko e anga ia hono fakahaaʻi mai ʻe he ngaahi faivá, TV mo e ʻū tohí ʻa e ngaahi ngāue fakamāmaní. Ka ke aʻusia ʻa e lavameʻa ʻoku taukaveʻí, ko e kau kaka tuʻunga ʻi he ngāué kuo pau ke nau faʻa feʻauʻauhi ʻi ha fāinga ʻo e moʻui mo e mate ki he tuʻunga ʻiloá. ʻOku fakamatala ʻa Dr. Douglas LaBier ki he kau talavou lalahi ʻa ia ko e tokolahi “ʻoku nau maʻu ʻa e ngaahi ngāue hikihiki lakanga vave mo māʻolunga fakatekinolosia, ʻoku nau fakamatala ki ha ngaahi ongoʻi ʻo e taʻefiemālie, loto-moʻua, loto-mafasia, ongoʻi ngeʻesi, huʻuhuʻu tamaki pea pehē ki ha ngaahi palopalema fakaesino kehekehe.”

ʻI he kuohilí, naʻe fakaeʻa ai ʻe Tuʻi Solomone ʻa e taʻeʻaonga ʻo e lavameʻa fakamāmaní. ʻI heʻene fonu ʻi he meimei koloa kotoa pē, naʻe fakahoko ʻe Solomone ʻa e ngaahi ngāue fakaofo lahi. (Lau ʻa e Koheleti 2:​4-10.) Ka, naʻe fakaʻosiʻaki ʻe Solomone: “Pea u toki hanga ki he meʻa kehekehe kuo fai ʻe hoku nima, mo e ngaue kuo u fakafitefitaʻa ke fai, pea ta ko e muna pe hono kotoa [“Naʻá ku fakatokangaʻi naʻe ʻikai hano ʻaonga,” Today’s English Version] mo e kai matangi.”—Koheleti 2:11.

Ko ha ngāue te ne ʻomai nai ʻa e koloá mo e ʻiloá, ka ʻe ʻikai malava ia ke ne fakafiemālieʻi ʻa e ‘ngaahi fiemaʻu fakalaumālie’ ʻa ha taha. (Mātiu 5:​3, NW) Ko ia ai, ʻoku ʻikai maʻu ʻa e fiemālié ʻe he faʻahinga ʻoku nau langa tāfataha pē ʻenau moʻuí ʻi he lavameʻa fakamāmaní.

Ko ha Ngāue ʻOku Fakafiemālie

ʻOku faleʻi mai ʻa Tuʻi Solomone: “Ko e ngataʻanga ʻeni ʻo e meʻa: kuo aʻau hono kotoa. Ke ke ʻapasia kia Elohimi, ʻo tauhi ʻene ngahi fekau; he ko e kotoa ʻo e tangata ia.” (Koheleti 12:13) Ko e fatongia tefito ia ʻo e kau Kalisitiane he ʻaho ní ke malangaʻi ʻa e pōpoaki ʻo e Puleʻangá. (Mātiu 24:14) Pea ko e kau talavou ʻoku nau fakakaukau fakamātoato ki honau fatongia ki he ʻOtuá ʻoku nau ongoʻi ʻoku kounaʻi kinautolu ke kau ʻi he kakato taha ʻe ala lavá ki he ngāué ni—neongo kapau ʻoku ʻikai te nau maʻu ʻa e hehema fakanatula ki he malangá. (Fakafehoanaki mo e 2 Kolinito 5:14.) ʻI he ʻikai ke nau muia ʻa e ngaahi ngāue fakamāmani taimi-kakató, kuo fili ʻa e laui afe ke ngāue ko e kau ʻevangeliō tāimuʻa taimi-kakato. ʻOku ngāue ʻa e niʻihi ko e kau misinale ʻi he ngaahi fonua muli pe ʻi he ngaahi ʻōfisi vaʻa ʻo e Sōsaieti Taua Leʻó.

ʻOku pehē ʻe Emily, ʻa ia naʻá ne liʻaki ha ngāue ko ha sekelitali pule ke ne hoko ko ha tāimuʻa: “Kuó u hoko ʻo ʻofa moʻoni ʻi he ngāué ni.” ʻIo, ko e ngāue fakafaifekau taimi-kakató ʻa e ngāue fakafiefia mo fakafiemālie taha ʻoku ala fakakaukau atu ki aí! Pea ko e hā ha toe monū lahi ange ʻe maʻu ʻe ha taha ka ko ʻene hoko ko e taha ʻo e ‘kaungāngaue ʻo e ʻOtuá’?—1 Kolinito 3:9.

Ako ʻUnivēsití—ʻOku ʻAonga?

Ko e tokolahi taha ʻo e kau faifekau tāimuʻá ʻoku nau poupouʻi kinautolu ʻaki ʻa e ngāue konga-taimi. Kae fēfē kapau ʻe fiemaʻu ʻamui ke ke tauhi ha fāmili? Ko e moʻoni ʻe ʻikai ʻaupito ke fakatomala ha taha ʻi heʻene līʻoa ʻa hono ngaahi taʻu fakatalavoú ki he ngāue ʻa e ʻOtuá! Kae kehe, ʻikai ʻe ʻuhinga lelei ki ha talavou ke ne tomuʻa maʻu ha mataʻitohi ʻunivēsiti pea toki muia nai ʻa e ngāue fakafaifekaú?

Ko e moʻoni ʻoku ʻikai ke sipelaʻi tonu mai ʻe he Tohi Tapú ʻa e lahi ʻo e ngaahi taʻu ako ʻoku totonu ke maʻu ʻe ha talavou Kalisitiane. Pea ʻoku ʻikai te ne fakahalaʻi ʻa e akó. Ko Sihova, ʻa e “Faiako Maʻongoʻongá” ʻokú ne fakalototoʻaʻi ʻa ʻene kakaí ke nau lautohi lelei mo lea mahino. (Aisea 30:​20, NW; Sāme 1:2; Hepelu 5:12) ʻIkai ngata aí, ko e akó ʻoku malava ke ne fakafālahiʻi ai ʻetau mahinoʻi ʻa e kakaí pea mo e māmani ʻoku tau nofo aí.

Ka neongo ia, ʻoku tuha maʻu pē ha mataʻitohi ʻunivēsiti mo e fuʻu taimi lahi mo e paʻanga ʻoku fiemaʻu ki aí?a Lolotonga ʻoku fakahaaʻi ʻi he sitētisitiká ko e kau maʻu mataʻitohi ʻunivēsití ʻoku nau maʻu ʻa e ngaahi vāhenga māʻolunga ange pea siʻi ʻenau taʻemaʻungāué ʻi he kau ako māʻolungá, ko e tohi ko e Planning Your College Education ʻokú ne fakamanatu mai ko e ngaahi sitētisitika ko ení ko e ʻavalisí pē ia. Ko ha kiʻi tokosiʻi pē ʻo e kau maʻu mataʻitohi ʻunivēsití ʻoku nau maʻu moʻoni ʻa e ngaahi vāhenga ʻoku ʻalu he ʻataá; ko e toengá ʻoku nau maʻu ʻa e ngaahi vāhenga anga-maheni pē. ʻIkai ko ia pē, ko e ngaahi vāhenga lalahi ʻoku tuku ki he kau maʻu mataʻitohi ʻunivēsití ko e toe tupu nai ia mei he ngaahi meʻa hangē ko e “ngaahi malava anga-kehe, fakaueʻilotó, ngaahi faingamālie ngāué, . . . talēniti makehe”—ʻikai ko e lahi pē ʻo ʻenau akó.

“Ko ha mataʻitohi [ʻunivēsiti] ʻoku ʻikai te ne kei fakapapauʻi mai ha lavameʻa ʻi he māketi ngāué,” ko e lau ia ʻa e Potungāue Ngāue U.S. “Ko e lahi [ʻo e kau maʻu mataʻitohi ʻunivēsiti] ʻoku nau ngāue ʻi he ngaahi ngāue fakapalōfesinale, fakatekinikale mo fakalele ngāué . . . ʻoku hōloa koeʻuhi ko e ngaahi ngāué ni naʻe ʻikai ke tupu vave feʻunga ia ke ne fakangāueʻi ʻa e tupu fakautuutu ʻo e kau maʻu mataʻitohí. Ko hono olá, ko e toko 1 nai mei he toko 5 ʻo e kau maʻu mataʻitohi [ʻunivēsiti] ʻa ia naʻe hū ki he māketi ngāué ʻi he vahaʻa ʻo e 1970 ki he 1984 naʻa nau fai ha ngāue naʻe ʻikai faʻa fiemaʻu ai ha mataʻitohi. Ko e hulu fau ko eni ʻo e kau maʻu mataʻitohí ʻoku ngalingali ʻe hokohoko atu ia ki he vaeuaʻanga ʻo e 1990 tupú.” ʻI he ngaahi konga lahi ʻo e māmaní he ʻahó ni, kuo ʻikai ke ʻi ai ha fakalaka lahi ʻi he tuʻungá ni.

Ngaahi Moʻoniʻi Meʻa Lahi Ange ke Fakakaukau Lahi ki Ai

Ko ha mataʻitohi ʻunivēsiti te ne fakaleleiʻi nai pe ʻikai fakaleleiʻi ʻa hoʻo ngaahi taumuʻa ngāué. Ka ʻoku ʻi ai ʻa e moʻoniʻi meʻa ʻoku taʻealafakakikihiʻi: “Kuo fakanounou ʻa e kuonga, koeʻuhi ʻi he taimi ʻoku toe”! (1 Kolinito 7:29) ʻI hono ngaahi ʻaonga kotoa ʻoku ʻamanekiná, ko e taʻu ʻe fā pe lahi ange ʻi ha ʻunivēsiti ʻa e ngāueʻaki lelei taha ʻo e taimi ko ia ʻoku toé?—Efeso 5:16.

ʻE fakahanga pe toʻo koe ʻe ha ako ʻunivēsiti mei hoʻo ngaahi taumuʻa fakalaumālié? Manatuʻi, ko e lahi ʻo e paʻanga hū maí ʻoku ʻikai ko e meʻa muʻomuʻá ia ki ha Kalisitiane. (1 Timote 6:​7, 8) Ka, ʻi ha savea ʻo e kau pule ʻunivēsiti ʻa e ʻIunaite Seteté naʻe fakamatalaʻi ai ʻa e fānau ako ʻi he ʻaho ní ʻoku nau ‘tokanga ngāue pē, tokanga ki he lavameʻa fakamatelié, tokanga ki hoto kitá.’ Naʻe pehē ʻe ha tamaiki ako: “Paʻanga. ʻOku hangehangē ko e meʻa kotoa pē ʻoku mau talanoa ki aí ko e paʻangá.” ʻOku anga-fēfē hono uesia koe ʻi hono lolo ʻi ha ʻatimosifia ʻo e feʻauʻauhi lahi mo e tuli siokita ki he meʻa fakamatelié?

ʻOku ʻikai nai kei hoko ʻi he ngaahi ʻunivēsití ʻa e ngaahi tuʻunga maveuveu ʻo e 1960 tupú. Ka ko ha holo ʻa e vātau ʻi he ʻunivēsití ʻoku ʻikai ʻuhinga ia ai ʻoku lelei ʻa e ʻātakai ʻo e ʻunivēsití. Naʻe fakaʻosiʻaki ʻe he fakatotolo ʻe taha ʻo e moʻui fakaʻunivēsití: “ʻOku kei maʻu ʻe he fānau akó ʻa e meimei tauʻatāina taʻefakangatangata ʻi he ngaahi meʻa fakafoʻituituí mo e fakasōsialé.” Ko e faitoʻo kona tapú mo e ʻolokaholó ʻoku ngāueʻaki tauʻatāina, pea ko e fakaʻaluʻalú ko e laó ia—ʻikai ko ha meʻa ke taʻekau ai. Kapau ʻoku hoko eni ʻi he ngaahi ʻunivēsiti ʻi ho feituʻú, ʻe hanga nai ʻe he nofo aí ʻo fakafaingataʻaʻiaʻi ʻa hoʻo feinga ke kei nofo maʻa fakaeʻulungāangá?—1 Kolinito 6:18.

Ko e toe meʻa fakahohaʻa ʻe taha, ko e felāveʻi ʻa ia kuo fakamoʻoniʻi lahi, ʻo e ako māʻolunga angé mo e hōloa ʻa e “piki ki he ngaahi tokāteline tefito fakalotú.” (The Sacred in a Secular Age) Ko e tenge ke kei tauhi ha ngaahi kuleiti māʻolungá kuo fakatupunga ai ʻa e kau talavou Kalisitiane ʻe niʻihi ke nau liʻaki ʻa e ngaahi ngāue fakalaumālié pea nau hoko ai ʻo laveangofua ʻi he ngaahi ʻoho ʻa e fakakaukau fakamāmani ʻoku pouaki ʻi he ngaahi ʻunivēsití. Kuo faingataʻaʻia ʻa e niʻihi ʻi he tūkia ʻa ʻenau tuí.—Kolose 2:8.

Ngaahi Fili Kehe mei he Ako ʻUnivēsití

ʻI he vakai atu ki he ngaahi moʻoniʻi meʻa ko ení, kuo fili ai ʻa e kau talavou Kalisitiane tokolahi ke ʻoua te nau ako ʻunivēsiti. Kuo ʻiloʻi ʻe he tokolahi ko e ako ʻoku ʻomai ʻi he ngaahi fakatahaʻanga ʻa e Kau Fakamoʻoni ʻa Sihová—tautefito ki he Ako Fakafaifekau Fakateokalati fakauiké—kuo kaunga lelei moʻoni ia kiate kinautolu ʻi he kumi ngāué. Neongo ʻoku ʻikai te nau maʻu ha mataʻitohi ʻunivēsiti, ʻoku ako ʻa e kau talavoú ni ke mapuleʻi lelei kinautolu, potopotoʻi ʻi he fakamatalá mo malava lahi ʻa e fua fatongiá. ʻIkai ko ia pē, ʻi he lolotonga ʻa e ako kolisí, ʻoku toʻo ai ʻe he niʻihi ʻa e ngaahi koosi ʻi he taipé, faʻu polokalama fakakomipiutá, monomono meʻalele, ngāue fakamīsini mo e alā meʻa peheé. Ko e ngaahi pōtoʻi peheé ʻe ʻoatu nai ai kinautolu ki ha ngaahi ngāue konga-taimi pea ʻoku faʻa fiemaʻu lahi foki ia. Pea neongo ʻoku siolalo ʻa e kau talavou tokolahi ki he ‘ngāueʻaki honau nimá,’ ʻoku fakahīkihikiʻi ʻe he Tohi Tapú ʻa e ngāue “fakafitefitaʻa.” (Efeso 4:28; fakafehoanaki mo e Palovepi 22:29.) Ko Sīsū Kalaisi tonu naʻá ne ako lelei ʻaupito ha ngāue ʻo hoko ai ia ʻo ui “ko e tufunga”!—Maake 6:3.

Ko e moʻoni, ʻi he ngaahi fonua ʻe niʻihi kuo hakeʻuta ai ʻa e kau maʻu mataʻitohi ʻunivēsití ʻi he māketi ngāué ʻo faingataʻa ai ke maʻu naʻa mo e ngaahi ngāue anga-mahení ʻo ʻikai ha toe ako ngāue fakalahi. Ka ʻoku faʻa ʻi ai ʻa e ngaahi polokalama akoako ngāue, ngaahi ʻapiako ako ngāue pe ako fakatekinikale, mo e ngaahi koosi nounou ʻi he ʻunivēsití ʻa ia ʻoku akoʻi ai ʻa e ngaahi pōtoʻi ala fakamāketí ʻi ha taimi mo e paʻanga siʻisiʻi pē. ʻOua foki naʻa ngalo, ʻoku ʻi ai ha meʻa ʻoku ʻikai ke fakakau ia ʻi he ngaahi sitētisitika ngāué: Ko e talaʻofa ʻa e ʻOtuá ke tokonaki maʻá e faʻahinga ʻoku nau fakamuʻomuʻa ʻa e ngaahi meʻa fakalaumālié.—Mātiu 6:33.

Ko e ngaahi taumuʻa ngāué mo e ngaahi faʻunga fakaakó ʻoku kehekehe ʻi he feituʻu ki he feituʻu. ʻOku maʻu ʻe he kau talavoú ʻa e ngaahi malava mo e ngaahi manako kehekehe. Pea lolotonga ʻoku poupouʻi ʻa e ʻaonga ha ngāue ʻi he ngāue fakafaifekau faka-Kalisitiané, ʻoku kei hoko pē ia ko ha tuʻunga ʻo e fili fakafoʻituitui. Ko ia, kuo pau ai kiate koe mo hoʻo ongo mātuʻá ke mou fakafuofua lelei ʻa e ngaahi meʻa kotoa ʻoku fekauʻaki mo hono fili ʻa e lahi ʻo e ako ʻoku feʻunga kiate koé. “Kuo pau ke taki taha fua ʻene kavenga aʻana” ʻi hono fai ʻo e ngaahi fili ko iá.—Kaletia 6:5.

Ko e fakatātaá, kapau ʻe vilitaki ʻa hoʻo ongo mātuʻá ke ke hū ki ha ʻunivēsiti, ʻoku ʻikai haʻo fili ka ke talangofua kiate kinaua ʻi hoʻo nofo ko ia ʻi hona malumalú.b (Efeso 6:​1-3) Mahalo pē ʻe malava ke ke kei nofo pē ʻi ʻapi pea hao ai mei hono maʻu ʻi he ngaahi nānunga fakaʻunivēsití. Filifili lelei ʻa hoʻo ngaahi koosi ʻoku filí, hangē ko e tokanga ke ako ʻa e ngaahi pōtoʻi fakaengāué kae ʻikai ko e ngaahi filōsofia fakamāmaní. Tokangaʻi ʻa hoʻo ngaahi feohí. (1 Kolinito 15:33) Hanganaki tauhi koe ke ke kei mālohi fakalaumālie ʻaki ʻa e maʻu fakataha, ngāue fakamalanga mo e ako fakafoʻituitui. Ko e kau talavou ʻe niʻihi ʻa ia kuo pau ke nau hū ki he ʻunivēsití kuo aʻu ʻo malava ke nau tāimuʻa ʻaki ʻenau fili ʻa e ngaahi polokalama koosi ʻoku ʻai ai ia ke malavá.

Fili ʻa hoʻo ngāué ʻi he tokanga pea ʻi he faʻa lotu, koeʻuhi ke ʻoua ʻe ngata pē ʻi heʻene ʻomai ʻa e fiefia fakafoʻituituí ka ke ne ʻai ai ke ke malava ʻo ‘faʻoaki koloa ʻi langi.’—Mātiu 6:20.

[Fakamatala ʻi lalo]

a ʻI he ʻIunaite Seteté, ko e totongi ki he ako ʻunivēsití ʻoku fakaʻavalisi ki he $10,000 tupu lahi ʻi he taʻu! ʻOku faʻa aʻu ʻo fiemaʻu ʻa e laui taʻu ki he fānau akó ke totongi ai honau moʻuá.

b ʻE ʻikai nai fiemaʻu ke maʻu ha mataʻitohi taʻu ʻe fā ke fakafiemālieʻi ʻa hoʻo ongo mātuʻá. ʻI he ngaahi fonua ʻe niʻihi, ko ha tohi fakamoʻoni ako pe tipiloma ʻoku ala tali ia ʻe he kau pule ngāue ʻo e ngaahi malaʻe fakapalōfesinale mo fakaengāue lahi pea ʻe malava pē ke maʻu ia ʻi he taʻu ʻe ua.

Ngaahi Fehuʻi ki he Fetalanoaʻaki

◻ Ko e hā ʻoku ʻikai faʻa ʻomai ai ʻe he ngaahi ngāue fakamāmaní ʻa e fiefia fakafoʻituituí?

◻ Ko e hā ʻoku totonu ai ki he kau talavou manavahē-ʻOtua kotoa pē ke nau fakakaukau ki ha ngāue ʻi he ngāue fakafaifekau taimi-kakató?

◻ Ko e hā ʻa e ngaahi ʻaonga ʻoku taukaveʻi ʻo e ako māʻolunga angé, pea ʻoku hoko maʻu pē ʻa e ngaahi taukaveʻi ko iá?

◻ Ko e hā ʻa e ngaahi fakatuʻutāmaki ʻe ʻomai nai ʻe he ako ʻunivēsití?

◻ Ko e hā ʻa e ngaahi fili kehe mei he ako ʻunivēsití ʻe lava ke fakakaukau ki ai ha talavou?

[Fakamatala ʻi he peesi 175]

Ko ha ngāue te ne ʻomai nai ʻa e koloá mo e ʻiloá, ka ʻe ʻikai malava ia ke ne fakafiemālieʻi ʻa e ‘ngaahi fiemaʻu fakalaumālie’ ʻa ha taha

[Fakamatala ʻi he peesi 177]

“Ko ha mataʻitohi [ʻunivēsiti] ʻoku ʻikai te ne kei fakapapauʻi mai ha lavameʻa ʻi he māketi ngāué”

    ʻŪ Tohi Faka-Tonga (1987-2026)
    Hū ki Tu‘a
    Hū ki Loto
    • Faka-Tonga
    • Share
    • Sai‘ia
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Makatu‘unga Hono Ngāue‘akí
    • Polisī Fakafo‘ituitui
    • Privacy Setting
    • JW.ORG
    • Hū ki Loto
    Share