LAIPELI Taua Le‘o ‘I HE ‘INITANETÍ
Taua Le‘o
LAIPELI ‘I HE ‘INITANETÍ
Faka-Tonga
ʻ
  • ʻ
  • ā
  • ē
  • ī
  • ō
  • ū
  • TOHI TAPU
  • ‘Ū TOHI
  • NGAAHI FAKATAHA
  • w94 4/1 p. 17-22
  • ʻOku Fiefia ʻa e Anga-Fakatōkilaló

‘Ikai ala ma‘u ha vitiō

Kātaki, ‘oku ‘ikai ma‘u ha vitiō.

  • ʻOku Fiefia ʻa e Anga-Fakatōkilaló
  • Ko e Taua Leʻo ʻOku Fanongonongo Ai ʻa e Puleʻanga ʻo Sihová—1994
  • Kaveinga Tokoni
  • Fakamatala Meimei Tatau
  • ʻOku Tokoniʻi Kitautolu ʻe he Tui kia Sihová ke Tau Anga-Fakatōkilalo
  • Anga-Fakatōkilalo​—Ko e ʻAlunga Fakapotopoto
  • ʻOku ʻAi ʻe he Anga-Fakatōkilaló ke Lelei ʻa e Vā mo e Niʻihi Kehé
  • ʻE Tokoniʻi Kitautolu ʻe he ʻOfá ke Tau Anga-Fakatōkilalo
  • Fakatupulekina ʻa e Anga-Fakatōkilalo Moʻoní
    Ko e Taua Leʻo ʻOku Fanongonongo Ai ʻa e Puleʻanga ʻo Sihová—2005
  • ʻE Lava Fēfē ke Ke Fakahāhā ʻa e Anga-Fakatōkilalo Moʻoní?
    Ko e Taua Leʻo ʻOku Fanongonongo Ai ʻa e Puleʻanga ʻo Sihová—1999
  • ʻOku Fakahā ʻe Sihova Hono Lāngilangí ki he Kau Anga-Fakatōkilaló
    Ko e Taua Leʻo ʻOku Fanongonongo Ai ʻa e Puleʻanga ʻo Sihová—2004
  • Fakamahuʻingaʻi ʻe Sihova ʻEne Kau Sevāniti Anga-Fakatōkilaló
    Ko e Taua Leʻo ʻOku Fanongonongo Ai ʻa e Puleʻanga ʻo Sihová (Ako)—2019
Sio ki he Me‘a Lahi Ange
Ko e Taua Leʻo ʻOku Fanongonongo Ai ʻa e Puleʻanga ʻo Sihová—1994
w94 4/1 p. 17-22

ʻOku Fiefia ʻa e Anga-Fakatōkilaló

“ʻOku tali tekeʻi ʻe he ʻOtua ʻa e ʻafungi, ka ʻoku ne foaki kelesi ki he angavaivai [“anga-fakatōkilalo,” NW].”​—1 PITA 5:5.

1, 2. ʻI he founga fē naʻe fakafekauʻaki ai ʻe Sīsū ʻa e fiefiá ki he anga-fakatōkilaló ʻi heʻene Malanga ʻi he Moʻungá?

ʻOKU fekauʻaki ʻa e fiefiá mo e anga-fakatōkilaló? ʻI he malanga ongoongoa lahi taha ʻa Sīsū Kalaisí, ko e moʻungaʻi tangata kuo moʻui mai ʻi ha taimi, naʻá ne fakamatalaʻi ai ʻa e ngaahi fiefia, pe monū, ʻe hiva. (Mātiu 5:​1-12) Naʻe fakafekauʻaki ʻe Sīsū ʻa e fiefiá ki he anga-fakatōkilaló? ʻIo, naʻá ne fai pehē, he ʻoku kau ʻa e anga-fakatōkilaló ʻi he ngaahi fiefia ʻe niʻihi naʻá ne lave ki aí. Ko e fakatātā, kuo pau ke anga-fakatōkilalo ha taha ka ne ʻiloʻi ʻene fie maʻu fakalaumālié. Ko e faʻahinga pē ʻoku anga-fakatōkilaló ʻoku nau fiekaia mo fieinua ki he māʻoniʻoní. Pea ko e faʻahinga ʻoku loto-mahikihikí ʻoku ʻikai te nau anga-malū pea ʻoku ʻikai te nau manavaʻofa, pea ʻoku ʻikai te nau fakatupu melino.

2 ʻOku fiefia ʻa e faʻahinga ʻoku anga-fakatōkilaló koeʻuhi ʻoku totonu mo faitotonu ke te anga-fakatōkilalo. ʻIkai ngata aí, ʻoku fiefia ʻa e faʻahinga ʻoku anga-fakatōkilaló koeʻuhi ko e meʻa fakapotopoto ke anga-fakatōkilalo; ʻoku tokoni ʻa e meʻá ni ki he vā lelei mo Sihova ko e ʻOtuá pea mo e kaungā-Kalisitiané. Pehē foki, ʻoku fiefia ʻa e kakai anga-fakatōkilaló koeʻuhi ko e fakahāhā ia ʻo ʻenau ʻofá ke nau anga-fakatōkilalo.

3. Ko e hā ʻoku ʻai ai ʻe he faitotonú ke ʻiate kitautolu ʻa e fatongia ke anga-fakatōkilaló?

3 Ko e hā ʻoku fie maʻu ai ke tau anga-fakatōkilalo ka tau faitotonú? Ko e meʻa ʻe tahá, koeʻuhi ko kitautolu kātoa ʻoku tau maʻu ʻi he tukufakaholó ʻa e taʻe haohaoá pea ʻoku tau toutou fai ʻa e ngaahi hala. Naʻe pehē ʻe he ʻaposetolo ko Paulá ʻo fekauʻaki mo ia tonu: “Kuo u ʻilo, ko e meʻa kiate au, ʻa ia ko e pehe ki hoku kakano, ʻoku ʻikai ke fale ai ha lelei ʻe taha: he ʻoku tolotui mai ʻa e fie fai lelei, ka ko hono fai, ʻoku ʻikai.” (Loma 7:18) ʻIo, ko kitautolu kātoa kuo tau fai angahala pea ʻoku ʻikai te tau aʻusia ʻa e hōifua ʻa e ʻOtuá. (Loma 3:23) Ko e lea moʻoní te ne taʻofi kitautolu mei he hoko ʻo loto-mahikihikí. ʻOku fie maʻu ke te anga-fakatōkilalo kae tali ko e moʻoni naʻá te fai ha hala, pea ko e faitotonú te ne tokoniʻi kitautolu ke pehē ko e moʻoni naʻa tau fai ha hala. Koeʻuhi ʻoku tau toutou tō nounou mei he meʻa ʻoku tau feinga ke faí, ʻoku tau maʻu ha ʻuhinga lelei ke tau anga-fakatōkilalo.

4. Ko e hā ʻa e ʻuhinga fakatupu ueʻi loto ʻoku hā ʻi he 1 Kolinitō 4:7 ke tau anga-fakatōkilalo ai?

4 ʻOku fakahā ʻe he ʻaposetolo ko Paulá ha toe ʻuhinga ʻoku totonu ke ʻai ai kitautolu ʻe he faitotonú ke tau anga-fakatōkilalo. ʻOkú ne pehē: “Pea ko hoʻo makehe atu na, ko e ngaue ʻa hai? he ʻoku ʻi ai haʻo meʻa naʻe ʻikai foaki? pea kapau leva ko hoʻo maʻu foaki, ko e ha ʻoku ke polepole ai, ʻo hange ko e toko taha kuo ne maʻu ʻiate ia pe?” (1 Kolinitō 4:7) ʻOku ʻikai ha toe veiveiua ki ai, he ʻikai ko ha faitotonu ke tau hakeakiʻi ʻa kitautolu pē, ke pōlepoleʻaki ʻetau ngaahi meʻa ʻoku maʻú, pe ko ʻetau malavá pe ngaahi meʻa kuo tau aʻusiá. ʻOku tokoni ʻa e faitotonú ke tau maʻu ha konisēnisi lelei ʻi he vakai ʻa e ʻOtuá, ke tau “faitotonu ʻi he meʻa kotoa pē.”​—Hepelū 13:​18, NW.

5. ʻI he founga fē ʻe toe tokoniʻi ai kitautolu ʻe he faitotonú ʻi he taimi ʻoku tau fai hala aí?

5 ʻOku tokoniʻi kitautolu ʻe he faitotonú ke tau anga-fakatōkilalo ʻi he taimi ʻoku tau faihala aí. Te ne ʻai kitautolu ke loto-lelei ange ke tali naʻa tau faihala, kae ʻoua te tau feinga ke tuli tonuhia pe tukuakiʻi ha taha kehe. Ko ia ai, neongo naʻe tukuakiʻi ʻe ʻĀtama ʻa ʻIvi, naʻe ʻikai ke tukuakiʻi ʻe Tēvita ʻa Patisepa, ʻo ne pehē, ‘Naʻe totonu ke ʻoua te ne kaukau ʻi he vakai ʻa e kakaí. Naʻe ʻikai malava ke u kalo mei hono fakataueleʻi aú.’ (Sēnesi 3:12; 2 Sāmiuela 11:​2-4) Ko hono moʻoní, ʻe lava ke pehē, ʻi he tafaʻaki ʻe taha ʻoku tokoniʻi kitautolu ʻe he faitotonú ke tau anga-fakatōkilalo; pea ʻi he tafaʻaki ʻe taha ʻoku tokoniʻi kitautolu ʻe he anga-fakatōkilaló ke tau faitotonu.

ʻOku Tokoniʻi Kitautolu ʻe he Tui kia Sihová ke Tau Anga-Fakatōkilalo

6, 7. ʻI he founga fē ʻoku tokoniʻi ai kitautolu ʻe he tui ki he ʻOtuá ke tau anga-fakatōkilalo?

6 ʻE toe tokoniʻi kitautolu ʻe he tui kia Sihová ke tau anga-fakatōkilalo. Ko hono ʻiloʻi ʻa e tuʻunga lahi moʻoni ʻo e Toko Taha Fakatupú, ko e Hau Fakalevelevá, te ne taʻofi ai kitautolu mei hano fakamahuʻingaʻi ʻe kitautolu ʻa kitautolu ʻo fuʻu hulú. Ko e fakamanatu lelei ē ʻoku fai mai ʻe he palōfita ko ʻAiseá ʻo kau ki he meʻá ni! ʻOku tau lau ʻi he ʻAisea 40:​15, 22: “Vakai, ʻoku lau ha koto puleʻanga ʻo tatau pe mo ha tulutā ʻoku taupe ʻi ha pokete, ʻio, hange ha momoikiʻi ʻoneʻone ʻi ha meʻa fua: . . . Ko ia ʻoku ʻafio é mei he aku ʻo mamani, pea ko hono kakai ko e fanga heʻe tofu pe.”

7 ʻE toe tokoniʻi kitautolu ʻe he tui kia Sihová ʻi heʻetau fakakaukau kuo fai taʻe faitotonu kiate kitautolu ha meʻa. ʻI he lelei ange ke ʻoua ʻe fuʻu loto-hohaʻa ʻo kau ki he meʻá, te tau anga-fakatōkilalo ʻo tatali kia Sihova, ʻo hangē ko ia ʻoku fakamanatu mai kiate kitautolu ʻe he tangata tohi sāmé ʻi he Sāme 37:​1-3, 8, 9. ʻOku fakahā ʻe he ʻaposetolo ko Paulá ʻa e meʻa tatau: “Siʻoku ʻofaʻanga, ʻoua te mou sauni hoʻomou ngaahi meʻa, kae tuku ia ki he Houhau: he kuo tohi, ʻOku aʻaku ʻa e sauni; ko au te u ʻatu hono tuha​—ko e folofola e ʻa e ʻEiki.”​—Loma 12:19.

Anga-Fakatōkilalo​—Ko e ʻAlunga Fakapotopoto

8. Ko e hā ʻoku tokoni ai ʻa e anga-fakatōkilaló ki hono maʻu ha vā lelei mo Sihová?

8 ʻOku lahi ʻa e ngaahi ʻuhinga ko e ʻalunga fakapotopotó ʻa e anga-fakatōkilaló. Ko e ʻuhinga ʻe taha, ʻo hangē ko ia kuo ʻosi fakahaá, ʻokú ne ʻai ke lelei hotau vā mo e Toko Taha naʻá ne ngaohi kitautolú. ʻOku fakahā mahino ʻe he Folofola ʻa e ʻOtuá ʻi he Palōvepi 16:5 (PM): “Oku fakalielia kia Jihova akinautolu kotoabe oku loto fielahi.” ʻOku tau toe lau ʻi he Palōvepi 16:18 (PM): “Oku muomua ae fielahi i he fakaauha, bea moe loto agahiki i he hoko ae higa.” ʻOku faifai atu pē pea ʻoku aʻusia ʻe he fie lahí ʻa e loto-mamahi. Kuo pau ke pehē koeʻuhi ko e meʻa ʻoku tau lau ʻi he 1 Pita 5:5: “Mou noʻo kotoa pe ʻaki ʻa e fefakavaivaiʻaki: he ʻoku tali tekeʻi ʻe he ʻOtua ʻa e ʻafungi, ka ʻoku ne foaki kelesi ki he angavaivai.” (Fakaʻītali ʻamautolu.) Te ke ʻilo ʻa e fakamatala tatau ʻi he talanoa fakatātā naʻe fai ʻe Sīsū ʻo fekauʻaki mo e Fālesi mo e tangata tānaki tukuhau naʻá na lotú. Ko e tangata tānaki tukuhau anga-fakatōkilaló naʻe fakahā ʻoku māʻoniʻoni angé.​—Luke 18:​9-14.

9. Ko e hā ʻa e tokoni ʻa e anga-fakatōkilaló ʻi he taimi faingataʻá?

9 Ko e anga-fakatōkilaló ko e ʻalunga fakapotopoto ia koeʻuhi ʻoku ʻai ʻe he anga-fakatōkilaló ke faingofua ange ke tau tali ʻa e akonaki ʻoku hā ʻi he Sēmisi 4:7: “Ko ia mou fakavaivaiʻi kimoutolu ki he ʻOtua.” Kapau ʻoku tau anga-fakatōkilalo, he ʻikai te tau angatuʻu ʻi hono fakangofua ʻe Sihova ke tau faingataʻaʻiá. ʻE tokoniʻi kitautolu ʻe he anga-fakatōkilaló ke tau fiemālie ʻi he ngaahi tuʻunga ʻoku tau ʻi aí pea ke kātaki ai. ʻOku ʻikai ke fiemālie ha toko taha loto-mahikihiki, ʻo ne fie maʻu maʻu ai pē ʻa e ngaahi meʻa lahi ange, pea ʻokú ne angatuʻu ʻi he hoko ʻa e ngaahi tuʻunga fakatupu-lotomamahí. ʻI he tafaʻaki ʻe tahá, ko e toko taha anga-fakatōkilaló ʻokú ne kātakiʻi ʻa e ngaahi faingataʻá mo e ngaahi ʻahiʻahí, ʻo hangē pē ko ia naʻe fai ʻe Siopé. Naʻe mole meia Siope ʻa e ngaahi meʻa kotoa pē naʻá ne maʻú pea naʻe teʻia ia ʻaki ʻa e mamahi, langa, pea naʻe akonakiʻi ia ʻe hono uaifí ke ne fou ʻi he ʻalunga loto-mahikihiki, ʻo ne pehē: “Tafuli muʻa mei he ʻOtua, pea mate.” Ko e hā ʻa e meʻa naʻe fai ʻe Siopé? ʻOku fakahā mai kiate kitautolu ʻe he fakamatala ʻi he Tohi Tapú: “Pea ne tali ki he fefine, Ko hoʻo lea ʻoku hange ko e lau ʻa ha taha ʻi he kau fefine fakangangau. He te tau tali koā ʻa e lelei mei he ʻOtua, kae ʻikai tali mo e kovi? ʻI he meʻa ko ia kotoa naʻe ʻikai to ha meʻa hala mei he ngutu ʻo Siope.” (Siope 2:​9, 10) Koeʻuhi naʻe anga-fakatōkilalo ʻa Siope, naʻe ʻikai te ne angatuʻu ka naʻá ne fakapotopoto ʻo moʻulaloa ki ha meʻa pē naʻe fakangofua ʻe Sihova ke hoko kiate ia. Pea ko hono fakaʻosí naʻá ne maʻu ha pale lahi.​—Siope 42:​10-16; Sēmisi 5:11.

ʻOku ʻAi ʻe he Anga-Fakatōkilaló ke Lelei ʻa e Vā mo e Niʻihi Kehé

10. ʻI he founga fē ʻoku ʻai ai ʻe he anga-fakatōkilaló ke lelei ange hotau vā mo e kaungā-Kalisitiané?

10 Ko e anga-fakatōkilaló ko e ʻalunga fakapotopoto ia he ʻokú ne ʻai ke lelei ʻa e vā mo hotau kaungā-Kalisitiané. ʻOku ʻuhinga lelei ʻa hono akonakiʻi kitautolu ʻe he ʻaposetolo ko Paulá: “Oua naa fai ha mea e taha i he fakakikihi, be i he manako ki he fakamalo launoa; ka i he loto agavaivai ke fetoutou femahalo lelei aki hake taki taha ki hono kaiga iate ia. Ke oua naa taki taha tokaga ki he ene gaahi mea aana be, kae taki taha tokaga foki ki he gaahi mea ae niihi.” (Filipai 2:​3, 4, PM) Ko e anga-fakatōkilaló te ne taʻofi kitautolu ʻaki ʻa e potó mei he feʻauʻauhi mo e niʻihi kehé pe ko e feinga ke hoko ʻo lelei ange ʻi he niʻihi kehé. ʻOku fakatupunga ʻe he faʻahinga anga ʻo e fakakaukau peheé ʻa e ngaahi palōpalema kiate kitautolu pea mo hotau kaungā-Kalisitiané.

11. Ko e hā ʻoku lava ai ke tokoni ʻa e anga-fakatōkilaló ke tau fakaʻehiʻehi mei hano fai ha ngaahi fehālaaki?

11 ʻI he ngaahi taimi lahi ʻe tokoni ʻa e anga-fakatōkilaló ke tau fakaʻehiʻehi mei hano fai ha ngaahi fehālaaki. ʻO anga-fēfē? Koeʻuhi ʻe taʻofi kitautolu ʻe he anga-fakatōkilaló mei he hoko ʻo fuʻu tōtuʻa ʻete falala kiate kita pē. Ko hono kehé, ʻe mahino kiate kitautolu ʻa e akonaki ʻa Paula ʻi he 1 Kolinitō 10:12: “Ko ia ʻilonga ʻa ia ʻoku ne pehe kuo ne tuʻu, ke vakavakai naʻa ne hinga.” Ko e toko taha loto-mahikihikí ʻokú ne fuʻu falala kiate ia pē, ko ia ʻoku hehema ai ia ke fai ʻa e ngaahi fehālaakí tupu mei he ngaahi tākiekina mei tuʻá pe ko hono ngaahi vaivaiʻanga ʻoʻoná pē.

12. ʻE ueʻi kitautolu ʻe he anga-fakatōkilaló ke tau aʻusia ʻa e fatongia faka-Tohitapu fē?

12 ʻE tokoniʻi kitautolu ʻe he anga-fakatōkilaló ke tau aʻusia ʻa e fie maʻu ke tau anganofo. ʻOku akonakiʻi kitautolu ʻi he ʻEfesō 5:21: “Mou feanganofoʻaki ʻi he ʻapasia kia Kalaisi.” Ko hono moʻoní, ʻikai ʻoku fie maʻu kiate kitautolu kotoa ke tau anganofo? ʻOku fie maʻu ki he fānaú ke nau anganofo ki heʻenau ongo mātuʻá, ko e ngaahi uaifí ki honau ngaahi husepānití, pea mo e ngaahi husepānití kia Kalaisi. (1 Kolinitō 11:3; ʻEfesō 5:22; 6:1) Pea ʻi ha fakatahaʻanga faka-Kalisitiane pē ʻoku fie maʻu ki he faʻahinga kotoa, kau ai mo e kau sevānití, ke nau anganofo ki he kau mātuʻá. ʻIkai ʻoku toe moʻoni ʻoku anganofo ʻa e kau mātuʻá ki he kalasi tamaioʻeiki anga-tonú, pea tautautefito ʻi hono fakafofongaʻi ia ʻe he ʻovasia fakafeituʻú? Pea ʻoku toe fie maʻu ki he ʻovasia fakafeituʻú ke ne anganofo ki he ʻovasia fakavahé, pea mo e ʻovasia fakavahé ki he Kōmiti Vaʻa ʻo e fonua ʻokú ne ngāue aí. Pea ʻoku fēfē ʻa e ngaahi memipa ʻo e Kōmiti Vaʻá? Kuo pau ke nau “feanganofoʻaki” pea fai pehē foki ki he Kulupu Pule ʻa ia ʻokú ne fakafofongaʻi ʻa e kalasi tamaioʻeiki anga-tonu mo potó, ʻa ia kuo pau ke ne fai ha fakamatala kia Sīsū, ko e tuʻi ʻoku nofo ʻi he taloní. (Mātiu 24:​45-47, PM) Pea ʻoku hangē ko ia ʻoku hoko ʻi ha kulupu pē ʻo e kau mātuʻá, ko e ngaahi memipa ʻo e Kulupu Pulé kuo pau ke nau tokaʻi ʻa e anga ʻo e fakakaukau ʻa e niʻihi kehé. Ko e fakatātā, ʻe fakakaukau nai ha taha ʻoku lelei ʻene fakakaukau ki ha meʻa. Ka ʻo kapau ʻoku ʻikai ke loto-tatau ʻa e tokolahi feʻunga ʻo e ngaahi memipa kehé ki heʻene fokotuʻú, kuo pau ke ne tuku ʻene hohaʻa ʻo kau ki he meʻá ni. Ko e moʻoni, ʻoku fie maʻu kiate kitautolu kātoa ʻa e anga-fakatōkilaló, koeʻuhi ko kitautolu kotoa ʻoku tau anganofo ki ha taha.

13, 14. (a) ʻOku tautefito ki he tuʻunga fē ʻe tokoni ai ʻa e anga-fakatōkilaló kiate kitautolú? (e) Ko e hā ʻa e faʻifaʻitakiʻanga naʻe fokotuʻu ʻe Pita ʻo fekauʻaki mo hono tali ʻa e akonakí?

13 ʻOku tautefito ʻa e hoko ʻa e anga-fakatōkilaló ko e ʻalunga fakapotopotó koeʻuhi ʻoku ʻai ʻe he anga-fakatōkilaló ke faingofua ange kiate kitautolu ke tali ʻa e faleʻí mo e akonakí. ʻI he taimi ʻe niʻihi ʻoku fie maʻu kiate kitautolu kotoa ʻa e akonakí, pea ʻoku totonu ke tau tokanga ki he akonaki ʻi he Palōvepi 19:20: “Tokanga ki ho faleʻi, pea tali akonaki: koeʻuhi ke ke poto ʻi ho ngaahi ʻaho ʻamui.” Kuo faʻa leaʻaki ʻo pehē, he ʻikai ke loto-mamahi ʻa e faʻahinga ʻoku anga-fakatōkilaló ʻi hono akonakiʻi kinautolú. ʻIkai ko ia pē, ʻoku akonaki mai ʻe he ʻaposetolo ko Paulá kiate kitautolu ʻi he Hepelū 12:​4-11, ʻo fekauʻaki mo e fakapotopoto ʻo hono tali anga-fakatōkilalo ʻa e akonakí. Ko e foungá ni pē ʻe lava ke tau ʻamanaki ai ke tataki hotau ʻalunga ʻi he kahaʻú ʻi ha founga fakapotopoto pea maʻu ʻa e pale ko e moʻui taʻe ngatá. Ko ha toki ikuʻanga fiefia lahi ē ʻe hoko!

14 Te tau fakahanga nai ʻa e tokangá ki he faʻifaʻitakiʻanga ʻa e ʻaposetolo ko Pitá ʻi he fekauʻaki mo e meʻá ni. Naʻe akonakiʻi fefeka ia ʻe he ʻaposetolo ko Paulá, ʻo hangē ko ia ʻoku tau ako ʻo ʻilo mei he fakamatala ʻi he Kalētia 2:14: “Ka ʻi heʻeku vakai ʻoku ʻikai ke huʻufa tonu ʻenau laka ki he moʻoni ʻo e Kosipeli, ko ia naʻa ku lea kia Kifasi [Pita] ʻi he ʻao ʻonautolu kotoa, ʻo pehe, Kapau ʻoku ke moʻui faka-Senitaile, ʻo ʻikai faka-Siu, ʻa koe ko e Siu, pea fakafefe ai hoʻo tohoaki ʻa e Senitaile ke fai faka-Siu?” Naʻe loto-mamahi ʻa e ʻaposetolo ko Pitá? Kapau naʻá ne loto-mamahi naʻe ʻikai ke hoko ʻo fuoloa ia, ʻo hangē ko ia ʻoku lava ke ʻilo mei heʻene lave ki mui mai ki “siʻotau tokoua ʻofeina ko Paula” ʻi he 2 Pita 3:​15, 16.

15. Ko e hā ʻa e felāveʻi ʻo ʻetau hoko ʻo anga-fakatōkilaló pea mo ʻetau hoko ʻo fiefiá?

15 ʻOku toe kaunga ki he meʻá ni ʻa e hoko ʻo ongoʻi fiemālié. He ʻikai ʻaupito malava ke tau fiefia tuku kehe pē kapau ʻoku tau ongoʻi fiemālie ʻi he faʻahinga founga moʻui ʻoku tau ʻi aí, ʻa e ngaahi monū ʻoku tau maʻú pea mo e ngaahi tāpuakí. ʻOku ʻi he Kalisitiane anga-fakatōkilaló ʻa e anga ʻo e fakakaukau ko ení: “Kapau ʻoku fakangofua ia ʻe he ʻOtuá, ʻe lava ke u matuʻuaki ia.” Pea ko hono moʻoní ko e meʻa ia naʻe leaʻaki ʻe he ʻaposetolo ko Paulá, ʻo hangē ko ia ʻoku tau lau ʻi he 1 Kolinitō 10:13: “Kuo teʻeki ke moʻua kimoutolu ʻe ha faʻahinga ʻahiʻahi ʻoku taʻehoa mo e tangata: pea ko e ʻOtua ko e toko taha ʻoku fai ki heʻene lea, pea ʻe ʻikai te ne fakangofua ke ʻahiʻahiʻi kimoutolu ʻo makehe atu ʻi hoʻomou mafai; kae kehe, te ne ngaohi fakataha mo e ʻahiʻahi hono haoʻanga foki mei ai, koeʻuhi ke lava hono katakiʻi.” Ko ia ʻoku tau toe fakatokangaʻi ko e anga-fakatōkilaló ko e ʻalunga fakapotopoto ia, koeʻuhi ʻokú ne tokoniʻi kitautolu ke tau fiefia ʻo tatau ai pē pe ko e hā ʻa e meʻa ʻe hoko ʻi heʻetau moʻuí.

ʻE Tokoniʻi Kitautolu ʻe he ʻOfá ke Tau Anga-Fakatōkilalo

16, 17. (a) Ko e hā ʻa e faʻifaʻitakiʻanga mei he Tohi Tapú ʻokú ne fakamamafaʻi ʻa e ʻulungāanga mahuʻinga taha ki hono tokoniʻi kitautolu ke tau anga-fakatōkilaló? (e) Ko e hā ʻa e faʻifaʻitakiʻanga ʻi he māmaní ʻokú ne toe fakatātaaʻi ʻa e meʻá ni?

16 ʻE tokoniʻi kitautolu ʻe he ʻofa taʻe siokitá, ko e a·gaʹpe, ʻo lahi ange ʻi ha toe meʻa kehe, ke tau anga-fakatōkilalo. Ko e hā naʻe malava ai ke kātakiʻi ʻe Sīsū ʻi he anga-fakatōkilaló ʻa e meʻa naʻe hoko kiate ia ʻi he ʻakau fakamamahí ʻa ia naʻe fakamatalaʻi ʻe Paula ki he kau Filipaí? (Filipai 2:​5-8) Ko e hā naʻe ʻikai te ne fakakaukau ai ke ne hoko ʻo tatau mo e ʻOtuá? Koeʻuhi, ʻo hangē pē ko ia naʻá ne lea ʻo pehē: “ʻOku ou ʻofa ki he Tamai.” (Sione 14:31) Ko e ʻuhinga ia naʻá ne fakahanga maʻu ai pē ʻa e lāngilangí mo e fakaʻapaʻapá kia Sihova, ko ʻene Tamai fakahēvaní. Ko ia ai, ʻi ha toe taimi ʻe taha naʻá ne fakamamafaʻi ʻo pehē ko ʻene Tamai fakahēvaní pē ʻoku leleí.​—Luke 18:​18, 19.

17 ʻOku fakahaaʻi ʻa e meʻá ni ʻe ha meʻa naʻe hoko ʻi he moʻui ʻa ha taha ʻo e muʻaki kau faʻu maau ʻi ʻAmelika, ko John Greenleaf Whittier. Naʻe ʻi ai ʻa e taʻahine kaumeʻa ʻo e tangatá ni ʻi heʻene kei taʻu siʻí, pea ʻi he taimi ʻe taha ʻi hono fai ha tesi sipela, naʻe sipela totonu ʻe he taʻahine ko iá ha foʻi lea, ka naʻe hala ʻa hono sipela ia ʻe he tamasiʻí. Naʻe ongoʻi loto-mamahi ʻaupito ʻa e taʻahiné ʻo kau ki he meʻá ni. Ko e hā hono ʻuhingá? ʻOku hangē ko ia ʻoku manatuʻi ʻe he tangata faʻu maaú, naʻe pehē ʻe he taʻahiné: “ʻOku ou fakaʻiseʻisa ʻi heʻeku sipela ʻa e foʻi lea ko iá. ʻOku ʻikai te u saiʻia ke māʻolunga ange ʻiate koe . . . koeʻuhi ʻoku ou ʻofa ʻiate koe.” ʻIo, kapau ʻoku tau ʻofa ʻi ha taha, te tau loto ke māʻolunga ange ʻa e toko taha ko iá kae ʻikai ke māʻulalo ia ʻiate kitautolu, koeʻuhi ʻoku anga-fakatōkilalo ʻa e ʻofá.

18. ʻE tokoniʻi kitautolu ʻe he anga-fakatōkilaló ke tau muimui ki he akonaki fē mei he Tohi Tapú?

18 Ko e meʻa lelei eni ke ako ki ai ʻa e kau Kalisitiané kotoa, pea tautautefito ki he ngaahi tokouá. ʻI he meʻa fekauʻaki mo ha monū makehe ʻo e ngāué, te tau fiefia ʻi hono maʻu ia ʻe hotau tokouá kae ʻikai ko kitautolú, pe te tau ongoʻi kiʻi meheka? Kapau ʻoku tau ʻofa moʻoni ki hotau tokouá, te tau fiefia ʻi heʻene maʻu ʻa e ngāue makehe pe ʻilo pe monū ko ia ʻo e ngāué. ʻIo, ko e anga-fakatōkilaló te ne ʻai ke faingofua kiate kitautolu ke tokanga ki he akonakí ni: “ʻI he fakaʻapaʻapa mou tāimuʻa kimoutolu.” (Loma 12:10) ʻOku pehē ʻe ha toe liliu ʻe taha ʻo e Tohi Tapú: “Mou fefakalāngilangiʻaki ʻo māʻolunga ʻiate kita pē.” (New International Version) Pea ʻoku toe akonakiʻi kitautolu ʻe he ʻaposetolo ko Paulá: “Ka ko e meʻa ʻi hoʻomou ʻofa ke mou nofo fetamaioʻeikiʻaki.” (Kalētia 5:13) ʻIo, kapau ʻoku tau maʻu ʻa e ʻofá, te tau fiefia ke fai ha tokoni ki hotau ngaahi tokouá, ke ngāue fakatamaioʻeiki kiate kinautolu, ʻo fakamuʻomuʻa ʻenau leleí, pea ʻoku fie maʻu ki he meʻá ni ʻa e anga-fakatōkilaló. ʻE toe taʻofi kitautolu ʻe he anga-fakatōkilaló mei he pōlepolé pea ʻi he ʻikai ke fai peheé ʻe taʻofi ai ʻa hono langaʻi hake ʻi he niʻihi kehé ʻa e meheka. Naʻe tohi ʻe Paula ʻo pehē “oku ikai fielahi ae ofa, be fakafuofuo lahi ia.” Ko e hā ʻoku pehē aí? Koeʻuhi ko e meʻa ʻokú ne fakatupunga ʻa e fie lahí mo e fakafuofuolahí ko e siokitá mo e loto-mahikihikí. Ka ko e ʻofá ko e tefito ia ʻo e taʻe siokitá.​—1 Kolinitō 13:4, PM.

19. Ko e hā ʻa e ongo faʻifaʻitakiʻanga mei he Tohi Tapú ʻokú na fakahā ai ʻoku fekauʻaki ʻa e anga-fakatōkilaló mo e ʻofá, pea ʻoku pehē foki mo e loto-mahikihikí pea mo e siokitá?

19 Ko e vā ʻo Tēvita mo Tuʻi Saulá pea mo e foha ʻo Saula, ko Sionatané, ko e faʻifaʻitakiʻanga tuʻu-ki-muʻa ia ʻo e fekauʻaki vāofi ʻa e ʻofá mo e anga-fakatōkilaló pea pehē foki mo e fekauʻaki ʻa e loto-mahikihikí mo e siokitá. Tupu mei he ngaahi lavameʻa ʻa Tēvita ʻi he taú, naʻe hiva ʻaki ʻe he kau fefine ʻo ʻIsilelí: “ʻA e ta ʻe Saula ʻene tokoʻi afe, mo e ngaahi mano ʻa Tevita e.” (1 Sāmiuela 18:7) ʻI he ʻikai ke anga-fakatōkilalo ʻa Saula ka ʻi heʻene fonu ʻi he loto-mahikihikí, naʻe kamata mei he taimi ko iá ʻa hono tukulotoʻi ʻe Saula ʻa e fehiʻa loto fakapō kia Tēvita. Ko e toki meʻa kehe lahi eni ē mei he anga ʻo e fakakaukau naʻe ʻi hono foha ko Sionatané! ʻOku tau lau naʻe ʻofa ʻa Sionatane kia Tēvita ʻo hangē ko ʻene soulu ʻaʻaná. (1 Sāmiuela 18:1) Ko ia ko e hā ʻa e meʻa naʻe fai ʻe Sionatane ʻi he hoko ʻo hā mahino mei he ngaahi meʻa naʻe hokó ʻoku tāpuakiʻi ʻe Sihova ʻa Tēvitá, pea ko ia ʻa e toko taha te ne fetongi ʻa Saula ʻo hoko ko e tuʻi ʻo ʻIsilelí, kae ʻikai ko Sionatane? Naʻe meheka ʻa Sionatane? ʻIkai ʻaupito! Tupu mei heʻene ʻofa lahi kia Tēvitá, naʻe malava ke ne pehē ʻo hangē ko ia ʻoku tau lau ʻi he 1 Sāmiuela 23:17 (PM): “Oua naa ke manavahe: he koe nima o Saula ko eku tamai e ikai te ne ilo koe; bea te ke hoko koe tuʻi ʻi Isileli, bea ko au teu hoko kiate koe; bea oku ilo foki ia e he eku tamai ko Saula.” Naʻe ʻai ʻe he ʻofa lahi ʻa Sionatane kia Tēvitá ke ne tali anga-fakatōkilalo ʻa e meʻa naʻá ne ʻiloʻi ko e finangalo ia ʻo e ʻOtuá ʻo fekauʻaki mo e toko taha te ne fetongi ʻa ʻene tamaí ʻo hoko ko e tuʻi ʻo ʻIsilelí.

20. ʻI he founga fē naʻe fakahā ai ʻe Sīsū ʻa e felāveʻi vāofi ʻa e ʻofá mo e anga-fakatōkilaló?

20 ʻOku toe fakamamafaʻi ʻa e felāveʻi ʻa e ʻofá mo e anga-fakatōkilaló ʻe he meʻa naʻe hoko ʻi he pō fakaʻosi naʻe nofo fakataha ai ʻa Sīsū Kalaisi mo ʻene kau ʻaposetoló ki muʻa peá ne pekiá. ʻOku tau lau ʻi he Sione 13:​1 (PM), ko Sīsuú, “nae ofa ia kiate kinautolu nae aana oku i he mamani, bea ofa be ia ki ai o aʻu ki he gataaga.” ʻI he hili ení, ʻoku tau lau hifo naʻe fufulu ʻe Sīsū ʻa e vaʻe ʻo ʻene kau ʻaposetoló, ʻo ne ngāue ʻo hangē ha sevāniti ʻoku mahuʻinga siʻi. Ko ha toki meʻa mālohi ē ʻoku tau ako mei ai ʻo kau ki he anga-fakatōkilaló!​—Sione 13:​1-11.

21. ʻI hono fakamatala nounoú, ko e hā ʻoku totonu ai ke tau anga-fakatōkilaló?

21 Ko e moʻoni, ʻoku lahi ʻa e ngaahi ʻuhinga ke hoko ʻo anga-fakatōkilaló. Ko e meʻa totonu pea mo faitotonu ia ke hoko ʻo anga-fakatōkilalo. Ko e ʻalunga ia ʻo e tuí. ʻOkú ne ʻai ke lelei ʻa e vā mo Sihova ko e ʻOtuá pea mo hotau kaungātuí. Ko e ʻalunga fakapotopoto ia. Pea sinoemeʻa, ko e ʻalunga ʻofá ia pea ʻokú ne fakahoko mai ʻa e fiefia moʻoní.

Ko e Hā Haʻo Tali?

◻ ʻI he ngaahi founga fē ʻoku hoko ai ʻa e faitotonú ko e tokoni ʻi he hoko ʻo anga-fakatōkilaló?

◻ Ko e hā ʻoku lava ai ʻe he tui kia Sihová ke tokoniʻi kitautolu ke tau anga-fakatōkilaló?

◻ Ko e hā ʻa e meʻa ʻokú ne fakahā ko e anga-fakatōkilaló ko e ʻalunga fakapotopotó ia?

◻ Ko e hā ʻoku tautautefito ai ʻa e tokoni ʻa e ʻofá ki heʻetau hoko ʻo anga-fakatōkilaló?

[Fakatātā ʻi he peesi 19]

Naʻe anga-fakatōkilalo ʻa Siope ʻo ne anganofo kia Sihova. Naʻe ʻikai te ne ‘tafuli mei he ʻOtua, pea mate’

    ʻŪ Tohi Faka-Tonga (1987-2026)
    Hū ki Tu‘a
    Hū ki Loto
    • Faka-Tonga
    • Share
    • Sai‘ia
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Makatu‘unga Hono Ngāue‘akí
    • Polisī Fakafo‘ituitui
    • Privacy Setting
    • JW.ORG
    • Hū ki Loto
    Share