LAIPELI Taua Le‘o ‘I HE ‘INITANETÍ
Taua Le‘o
LAIPELI ‘I HE ‘INITANETÍ
Faka-Tonga
ʻ
  • ʻ
  • ā
  • ē
  • ī
  • ō
  • ū
  • TOHI TAPU
  • ‘Ū TOHI
  • NGAAHI FAKATAHA
  • w99 8/15 p. 14-19
  • Moʻui ʻi he Tui ki he Ngaahi Talaʻofa ʻa e ʻOtuá

‘Ikai ala ma‘u ha vitiō

Kātaki, ‘oku ‘ikai ma‘u ha vitiō.

  • Moʻui ʻi he Tui ki he Ngaahi Talaʻofa ʻa e ʻOtuá
  • Ko e Taua Leʻo ʻOku Fanongonongo Ai ʻa e Puleʻanga ʻo Sihová—1999
  • Kaveinga Tokoni
  • Fakamatala Meimei Tatau
  • Fakangatangata ʻe Sihova ʻa ʻEne Ngaahi Feangainga mo e Tangatá
  • Ngāue ʻa e ʻOtuá ke Fakahoko ʻa Hono Finangaló
  • Tomuʻa ʻAfioʻi ʻe he ʻOtuá ʻa e Kahaʻú
  • Ko ha Fuʻu Ngāue Fakaelanga Lahi
  • ʻOku Poupouʻi ʻe Sihova ʻa e Ngāué
  • ʻOua ʻAupito ʻe Foʻi!
  • ‘Naʻá Ne Takaua mo e ʻOtua Moʻoní’
    Ko e Taua Leʻo ʻOku Fanongonongo Ai ʻa e Puleʻanga ʻo Sihová—2013
  • Naʻe Fakahaofi Ia “Fakataha mo ha Toko Fitu Kehe”
    Ko e Taua Leʻo ʻOku Fanongonongo Ai ʻa e Puleʻanga ʻo Sihová—2013
  • Fakahalaiaʻi ʻe he Tui ʻa Noá ʻa e Māmaní
    Ko e Taua Leʻo ʻOku Fanongonongo Ai ʻa e Puleʻanga ʻo Sihová—2001
  • ʻE Lava ke Ako ʻa e Tokotaha Kotoa Pē mei he Noah—He Walked With God
    Ko ʻEtau Ngāue Fakafaifekau ʻo e Puleʻanga—2002
Sio ki he Me‘a Lahi Ange
Ko e Taua Leʻo ʻOku Fanongonongo Ai ʻa e Puleʻanga ʻo Sihová—1999
w99 8/15 p. 14-19

Moʻui ʻi he Tui ki he Ngaahi Talaʻofa ʻa e ʻOtuá

“Ko e ʻOtua au, pea ʻoku ʻikai haku tuha; heʻeku tala mei he kamataʻanga ʻa e meʻa ʻe hoko ʻamui, mo tala mei he kuonga muʻa ʻa e meʻa kuo teʻeki fai.”​—AISEA 46:​9, 10.

1, 2. Ko e hā ʻa e ngaahi fakakaukau kehekehe ʻe niʻihi fekauʻaki mo e kau ʻa e ʻOtuá ʻi he ngaahi meʻa ʻi he māmaní?

ʻOKU anga-fēfē ʻa e kaunga ʻa e ʻOtuá ki he ngaahi meʻa ʻi he māmaní? ʻOku kehekehe ʻa e ngaahi fakakaukaú. Ko e fakakaukau ʻe taha ʻoku pehē ia ʻoku ʻikai haʻane kaunga ʻe taha ki ai. Fakatatau ki he fakakaukau ko ení, hili hono fakatupu ʻe he ʻOtuá ʻa e faʻahinga ʻo e tangatá, ʻokú ne taʻeloto pe taʻemalava ke ngāue mai maʻatautolu. ʻI he fakakaukau ko ení, ʻoku hangē ʻa e ʻOtuá ko ha tamai ʻa ia ʻokú ne fakaheka ʻa hono fohá ki ha pasikala foʻou, fokotuʻu hangatonu ia, pea tekeʻi ia ke lele ʻa hono fohá ʻi he halá. Hili iá, ʻoku ʻalu leva ʻa e tamaí ia. ʻOku tokotaha pē ʻa e tamasiʻí ʻiate ia pē; te ne tō nai, pe ʻikai te ne tō. Ko e hā pē ha founga, ko e meʻá kuo ʻikai ke toe ʻi he ʻaofinima ia ʻo e tamaí.

2 Ko ha toe fakakaukau ʻe taha ʻoku pehē ʻoku tataki longomoʻui ʻe he ʻOtuá ʻa e tafaʻaki kotoa ʻo ʻetau moʻuí pea ʻokú ne kau fakahangatonu ki he meʻa kotoa pē ʻoku hoko ʻi he kotoa ʻo ʻene fakatupú. Kae kehe, kapau ʻoku pehē eni, ʻe fakaʻosiʻaki ai ʻe he niʻihi ʻoku fakatupunga ʻe he ʻOtuá ʻo ʻikai ngata pē ʻi he ngaahi meʻa lelei ʻoku hokó kae toe pehē foki ki he faihia mo e meʻa fakamamahi ʻokú ne fakamamahiʻi ʻa e faʻahinga ʻo e tangatá. Ko hono ʻiloʻi ʻa e moʻoni fekauʻaki mo e ngaahi feangainga ʻa e ʻOtuá te ne tokoniʻi kitautolu ke tau ʻiloʻi ʻa e meʻa ke ʻamanekina meiate iá. Te ne toe ʻai ke mālohi ʻetau tui ki he fakahoko pau ʻo ʻene ngaahi talaʻofá.​—Hepelu 11:1.

3. (a) ʻOku anga-fēfē ʻetau ʻiloʻi ko Sihová ko ha ʻOtua ia ʻo e taumuʻa? (e) Ko e hā ʻoku lau ai kia Sihova ʻoku ‘ngaue’ mo ne ‘fakahoko’ ʻa ʻene taumuʻá?

3 ʻOku lotolotoi ʻi he fehuʻi fekauʻaki mo e kau ʻa e ʻOtuá ʻi he ngaahi meʻa ʻa e tangatá ʻa e moʻoniʻi meʻa ko Sihová ko ha ʻOtua ia ʻo e taumuʻa. ʻOku fakahuʻunga mai ia ʻi hono huafá tonu. Ko e “Sihova” ʻoku ʻuhingá “ʻOkú Ne ʻAi ke Hoko.” ʻAki ʻa e ngāue fakalakalaka, ʻoku ʻai ʻe Sihova ʻa ia tonu ke ne hoko ko e Tokotaha-Fakahoko ʻo e kotoa ʻo ʻene ngaahi talaʻofá. Fakatatau ki ai, ʻoku lau ʻo kau kia Sihova ʻokú ne ‘ngaue’ pe fakahoko, ʻa ʻene taumuʻa ʻo fekauʻaki mo e ngaahi meʻa pe ngaahi ngāue ʻi he kahaʻú. (2 Tuʻi 19:25; Aisea 46:11) Ko e ongo kupuʻi leá ni ʻoku haʻu mei he foʻi lea Hepelū ko e ya·tsarʹ, ʻoku felāveʻi ia mo e foʻi lea ko hono ʻuhingá ko e ‘tufunga ʻumea.’ (Selemaia 18:4) Hangē pē ko e lava ʻe he tufunga ʻumea pōtoʻi ʻo fakafuo ha takaonga ʻumea ki ha foʻi vaasi fakaʻofoʻofa, ʻoku lava ʻe Sihova ʻo fakafuo, pe ʻai ʻa e ngaahi meʻá ke fakahoko ʻa hono finangaló.​—Efeso 1:11.

4. Naʻe anga-fēfē hono teuʻi ʻe he ʻOtuá ʻa e māmaní ki hono nofoʻi ʻe he tangatá?

4 Ko e fakatātaá, naʻe fakataumuʻa ʻe he ʻOtuá ʻe hoko ʻa e foʻi māmaní ko ha feituʻu fakaʻofoʻofa ʻaupito ke nofoʻi ʻe he faʻahinga haohaoa, mo talangofua ʻo e tangatá. (Aisea 45:18) Fuoloa ki muʻa ʻi heʻene fakatupu ʻa e ʻuluaki tangatá mo e fefiné, naʻe fai ʻe Sihova ʻa e teuteu anga-ʻofa maʻa kinaua. Ko e ngaahi vahe kamata ʻo e tohi ʻa Senesí ʻoku fakamatala ai ki he founga ʻo hono fokotuʻu ʻe Sihova ʻa e ʻahó mo e poó, fonuá mo e tahí. Naʻá ne fakatupu ʻo hoko mai ki ai ʻa e ʻakau ikí mo e moʻui ʻa e fanga manú. Ko e teuʻi ko eni ʻo e māmaní ki hono nofoʻi ʻe he tangatá naʻe kau ki ai ʻa e ngaahi laui afeʻi taʻu lahi. Naʻe fakakakato lavameʻa ʻa e ngāué. Naʻe kamata ʻe he ʻuluaki tangatá mo e fefiné ʻa ʻena moʻuí ʻi ʻĪteni, ko ha palataisi fakafiefia ʻa ia naʻe teuʻi kakato koeʻuhi ke lava ʻo na fiefia ai ʻi he moʻuí. (Senesi 1:​31) Ko ia ai, naʻe kau fakahangatonu ʻa Sihova ki he ngaahi meʻa ʻa e māmaní, ʻo fakahoko fakalakalaka ʻa ʻene ngaahi ngāué ki heʻene taumuʻa māʻolungá. Naʻe hanga ʻe he fakalahi ko ia ʻo e fāmili ʻo e faʻahinga ʻo e tangatá ʻo liliu ʻa ʻene kau mai ki aí?

Fakangatangata ʻe Sihova ʻa ʻEne Ngaahi Feangainga mo e Tangatá

5, 6. Ko e hā ʻoku fakangatangata ai ʻe he ʻOtuá ʻa ʻene ngaahi feangainga mo e tangatá?

5 Neongo ʻene maʻu ʻa e mālohi ke fai iá, ʻoku ʻikai ke tataki mo puleʻi ʻe Sihova ʻa e fakaikiiki kotoa ʻo e ngāue ʻa e tangatá. ʻOku ʻi ai ʻa e ngaahi ʻuhinga ki he meʻá ni. Ko e taha he naʻe fakatupu ʻa e tangatá ʻi he ʻīmisi ʻo e ʻOtuá, ʻo ne maʻu ʻa e tauʻatāina ke fili, ʻi he hoko ko e kau fakafofonga tauʻatāina fakaeʻulungaanga. ʻOku ʻikai fakamālohiʻi kitautolu ʻe Sihova ke tau fai ʻa ʻene fekaú; pea ʻoku ʻikai ko ha faʻitelihaʻanga kitautolu ʻo ha mālohi kehe. (Teutalonome 30:​19, 20; Siosiua 24:15) Neongo ʻokú ne fakamoʻuaʻi kitautolu ke fai ha fakamatala ki heʻetau ngaahi ngāué, kuo fakaʻatā anga-ʻofa mai ʻe he ʻOtuá kiate kitautolu ʻa e tauʻatāina lahi ke fili ʻa e founga te tau fakaleleʻaki ʻetau moʻuí.​—Loma 14:12; Hepelu 4:​13.

6 Ko e toe ʻuhinga ʻe taha ʻo e ʻikai ke tataki ʻe he ʻOtuá ʻa e meʻa kotoa pē ko ia ʻoku hokó ʻoku felāveʻi ia mo e fakakikihi naʻe langaʻi hake ʻe Sētane ʻi ʻĪtení. Naʻe poleʻi ʻe Sētane ʻa e tuʻunga-hau ʻo e ʻOtuá. Naʻá ne tuʻuaki kia ʻIvi ʻa e meʻa naʻe hā ngali ko ha faingamālie ia ki he tauʻatāiná​—ko ha tuʻuaki ʻa ia ko ia pea ki mui ai ko hono husepāniti ko ʻĀtamá, naʻá na tali. (Senesi 3:​1-6) ʻI he tali ki aí, kuo fakaʻatā ʻe he ʻOtuá ʻa e tangatá ke nau puleʻi pē kinautolu ʻi ha vahaʻa taimi ke fakamoʻoniʻi ai pe naʻe totonu ʻa e pole ʻa Sētané. ʻI he ʻuhingá ni, ko e ngaahi meʻa fehālaaki ʻoku fai ʻe he kakaí he ʻaho ní ʻe ʻikai lava ke tukuakiʻi ia ki he ʻOtuá. Naʻe tohi ʻa Mōsese fekauʻaki mo e kakai angatuʻú: “Kuo nau fai kākā ki ai (talaʻehai ko ʻene fanau [ʻa e ʻOtuá], ko honau mele pe).”​—Teutalonome 32:5.

7. Ko e hā ʻa e taumuʻa ʻa Sihova ki he foʻi māmaní pea mo e faʻahinga ʻo e tangatá?

7 Kae kehe, lolotonga hono fakaʻatā ki he fili tauʻatāiná pea mo hono ʻahiʻahiʻi ʻo e tuʻunga-pule tauʻatāiná, kuo ʻikai ke ohi ʻe Sihova ha founga ʻo e taʻekau mai ki he ngaahi meʻa fekauʻaki mo e māmaní, ʻa ia ʻe tuku mai ai kiate kitautolu ha ʻamanaki siʻisiʻi pē te ne fakahoko ʻa ʻene ngaahi talaʻofá. Neongo ne angatuʻu ʻa ʻĀtama mo ʻIvi ki he tuʻunga-hau ʻo e ʻOtuá, naʻe ʻikai liliu ai ʻe Sihova ʻa ʻene taumuʻa anga-ʻofa ki he foʻi māmaní pea ki he faʻahinga ʻo e tangatá. ʻE ʻikai te ne taʻeliliu ʻa e māmaní ki ha palataisi ʻoku nofoʻi ʻe he kakai haohaoa, talangofua, mo fiefia. (Luke 23:​42, 43) Ko e lēkooti ʻa e Tohitapú meia Senesi kia Fakahaá ʻoku fakamatalaʻi ai ʻa e anga ʻo e ngāue fakalakalaka ʻa Sihova ke fakahoko ʻa e taumuʻa ko iá.

Ngāue ʻa e ʻOtuá ke Fakahoko ʻa Hono Finangaló

8. Ko e hā naʻe kau ʻi hono ʻomai ʻo e kau ʻIsilelí ki he Fonua naʻe Talaʻofá?

8 ʻI heʻene ngaahi feangainga mo e puleʻanga ʻo ʻIsilelí, naʻe fakahāhā ai ʻe he ʻOtuá te ne fakahoko ʻa ʻene taumuʻá. Ko e fakatātaá, naʻe fakapapauʻi ʻe Sihova kia Mōsese te Ne fakahaofi ʻa e kau ʻIsilelí mei ʻIsipite pea ʻomai kinautolu ki he Fonua ʻo e Talaʻofá, ko ha fonua ʻoku mahu ʻi he huʻakau mo e hone. (Ekisoto 3:8) Ko ha fanongonongo mahuʻinga mo fakafiemālie eni. ʻE kau ki ai ʻa hono tukuange ʻo e kau ʻIsileli ko iá​—ko honau tokolahí mo honau takangá naʻe ʻi he toko tolu milioná nai​—mei ha puleʻanga mālohi ʻa ia naʻá ne fakafepakiʻi fefeka ʻa ʻenau mavahé. (Ekisoto 3:​19) Ko e fonua ko ia ʻe ʻomai kinautolu ki aí naʻe nofoʻi ia ʻe he ngaahi puleʻanga mālohi ʻa ia te nau talitekeʻi fefeka haʻanau fakatūʻuta. (Teutalonome 7:1) ʻI hono vahaʻá naʻe ʻi ai ha toafa ʻa ia ʻe fiemaʻu ai ʻe he kau ʻIsilelí ʻa e meʻakai mo e vai. Ko ha tuʻunga eni naʻe fakaʻatā ai ke fakahāhā ʻe Sihova ʻa hono mālohí mo hono tuʻunga-ʻOtua fakalevelevá.​—Livitiko 25:38.

9, 10. (a) Ko e hā naʻe malava ai ʻa Siosiua ke ne fakamoʻoniʻi ʻoku alafalalaʻanga ʻa e ngaahi talaʻofa ʻa e ʻOtuá? (e) ʻOku mahuʻinga fēfē ʻetau tuipau ki he malava ʻa e ʻOtuá ke fakapaleʻi ʻa ʻene faʻahinga anga-tonú?

9 Naʻe taki ʻe he ʻOtuá ʻa e kau ʻIsilelí ki tuʻa mei ʻIsipite fakafou ʻi ha holongā ʻo e ngaahi ngāue mālohi. ʻUluakí, naʻá ne ʻomai ʻa e ngaahi mala fakaefakaʻauha ʻe hongofulu ki he puleʻanga ʻo ʻIsipité. Hokó, naʻá ne vaheʻi ʻa e Tahi Kulokulá, ʻo ʻai ai ke malava ʻa e kau ʻIsilelí ʻo hola lolotonga ia ʻa e ʻauha ʻa e kautau ʻIsipite naʻa nau tulimui atú. (Sāme 78:​12, 13, 43-​51) Hoko atu ʻi he meʻa ko iá, naʻá ne tokangaʻi ʻa e kau ʻIsilelí lolotonga ʻa honau ngaahi taʻu ʻe 40 ʻi he toafá, ʻi hono fafangaʻaki kinautolu ʻa e maná, tokonaki mai ʻa e vai, pea aʻu ʻo ne tokangaʻi ke ʻoua ʻe mahaehae honau valá pea naʻe ʻikai ke fefulofulai honau vaʻé. (Teutalonome 8:​3, 4) Hili e hū ʻa e kau ʻIsilelí ki he Fonua ʻo e Talaʻofá, naʻe tataki atu kinautolu ʻe Sihova ki he ikunaʻi ʻo honau ngaahi filí. Ko Siosiua, ʻa ia naʻá ne ngāueʻi ʻa e tui mālohi ki he ngaahi talaʻofa ʻa Sihová, ko ha tokotaha sio tonu ia ʻi he kotoa ʻo e ngaahi meʻá ni. Ko ia, naʻe lava ke ne lea ʻi he tuipau ki he kau tangata taʻumotuʻa ʻo hono taimí: “ʻOku ʻilo ʻe he kotoa ʻo homou loto, mo e kotoa ʻo homou laumalie, kuo ʻikai to kelekele ha momoʻi meʻa ʻe taha ʻi he ngaahi lelei fuape naʻe talaʻofa ʻe Sihova ko homou ʻOtua maʻamoutolu; kuo hoko kotoa pe kiate kimoutolu, kuo ʻikai ke hala ha meʻa ʻe taha.”​—Siosiua 23:14.

10 Hangē ko Siosiua ʻo e kuonga muʻá, ko e kau Kalisitiane he ʻaho ní ʻoku nau tuipau kakato ʻoku finangalo lelei ʻa e ʻOtuá pea mo malava ke ngāue maʻá e faʻahinga ko ia ʻoku tauhi kiate iá. Ko e tuipau ko ení ko ha konga tefito ia ʻo ʻetau tuí. Naʻe tohi ʻa e ʻapositolo ko Paulá: “ʻO ka taʻekau ʻa e tui, ʻoku ʻikai momoʻi lava haʻate fakahōifua ia: he ko ia ʻoku ʻunuʻunu ki he ʻOtua, kuo pau ʻoku ne tui ʻoku . . . ne hanga ʻo totongi kiate kinautolu ʻoku kumi hākili kiate ia.”​—Hepelu 11:6.

Tomuʻa ʻAfioʻi ʻe he ʻOtuá ʻa e Kahaʻú

11. Ko e hā ʻa e ngaahi meʻa tefito ʻokú ne ʻai ai ke malava ʻa e ʻOtuá ʻo fakahoko ʻa ʻene ngaahi talaʻofá?

11 Ko hono moʻoní, kuo tau vakai lolotonga hono fakaʻatā ʻe he ʻOtuá ʻa e fili tauʻatāina mo e tuʻunga-pule tauʻatāina fakaetangatá, ʻokú ne maʻu fakatouʻosi ʻa e mālohi pea mo e finangalo ke ngāue ke fakahoko ʻa ʻene taumuʻá. Ka, ʻoku toe ʻi ai ha meʻa tefito ʻe taha ʻoku tānaki ki hono fakahoko pau ʻo e ngaahi talaʻofa ʻa e ʻOtuá. ʻOku lava ʻa Sihova ke ne tomuʻa ʻafioʻi ʻa e kahaʻú. (Aisea 42:9) Fakafou ʻi heʻene palōfitá, naʻe folofola ʻa e ʻOtuá: “Manatu ki he ngahi ʻuluaki meʻa talu mei tuai: he ko au pe ʻa Ela, pea ʻoku ʻikai hano ua; ko e ʻOtua au, pea ʻoku ʻikai haku tuha; heʻeku tala mei he kamataʻanga ʻa e meʻa ʻe hoko ʻamui, mo tala mei he kuonga muʻa ʻa e meʻa kuo teʻeki fai; ʻo u pehe, Ko ʻeku fakakaukau ʻe tuʻu, pea ko e meʻa kotoa ʻoku ou loto ki ai, te u fai.” (Aisea 46:​9, 10) ʻOku ʻiloʻi ʻe ha tokotaha faama taukei ʻa e taimi mo e feituʻu ke tō ai ʻa e tengá, ka ʻoku kei ʻi ai pē nai ha veiveiua fekauʻaki mo e anga ʻo e fakalakalaka ʻa e ngaahi meʻá. Kae kehe, “ko e Tuʻi Itaniti” ʻoku ʻi ai ʻene ʻilo totonu ke ne tomuʻa ʻafioʻi tonu matematē ʻa e taimi mo e feituʻu ʻoku totonu ke ne ngāue ai ke fakahoko ʻa ʻene taumuʻá.​—1 Timote 1:​17.

12. ʻI he founga fē naʻe ngāueʻaki ai ʻe Sihova ʻa ʻene tomuʻa ʻiloʻí ʻi he ngaahi ʻaho ʻo Noá?

12 Fakakaukau atu ki he founga naʻe ngāueʻi ai ʻe he ʻOtuá ʻa ʻene tomuʻa ʻiloʻí ʻi he ngaahi ʻaho ʻo Noá. Koeʻuhi ko e mafolalahia ʻo e tuʻunga kovi ko ia naʻá ne fakafonu ʻa e foʻi māmaní, naʻe fakapapauʻi ʻe he ʻOtuá ke ne fakangata ʻa e faʻahinga ʻo e tangata talangataʻá. Naʻá ne fokotuʻu ha taimi ʻa ia te ne fai ai ení, ko ha taʻu ʻe 120 ki he kahaʻú. (Senesi 6:3) ʻI hono fokotuʻu ʻo e vahaʻa taimi papau ko iá, naʻe fakakaukau ʻa Sihova ʻo lahi ange ia ʻi hono fakaʻauha ʻo e fulikivanú, ko ha meʻa ʻa ia naʻe lava ke ne fai ʻi ha taimi pē. Naʻe toe tokonaki mai ʻi he taimi-tēpile ʻa Sihová ʻa hono fakahaofi ʻo e māʻoniʻoní. (Fakafehoanaki mo Senesi 5:​29.) ʻI hono potó, naʻe tomuʻa ʻafioʻi ʻe he ʻOtuá ʻa e taimi ke vaheʻi ai ʻa e ngāue ʻe taki atu ai ki he ngataʻanga ko iá. Naʻá ne ʻoange ʻa e fakamatala fakaikiiki feʻunga kia Noa. Naʻe pau ke langa ʻe Noa ha ʻaʻake “moʻo fakamoʻui hono ʻapi,” pea naʻe pau ke fakaʻauha ʻa e fulikivanú ʻaki ha lōvai ʻa e foʻi kolopé.​—Hepelu 11:7; Senesi 6:​13, 14, 18, 19.

Ko ha Fuʻu Ngāue Fakaelanga Lahi

13, 14. Ko e hā naʻe hoko ai ko ha vāhenga-ngāue faingataʻa ʻa hono langa ʻo e ʻaʻaké?

13 Fakakaukau atu ki he vāhenga-ngāue ko ení mei he vakai ʻa Noá. Koeʻuhi ko Noá ko ha tangata ia ʻa e ʻOtuá, naʻá ne ʻiloʻi ʻe lava ʻe Sihova ke fakaʻauha ʻa e kau fakaʻotuamaté. Kae kehe, ki muʻa ke hoko ʻa e meʻa ko iá, naʻe ʻi ai ʻa e ngāue ke fai​—ko ha ngāue naʻe fiemaʻu ki ai ʻa e tui. Ko hono langa ʻo e ʻaʻaké ʻe hoko ia ko ha fuʻu ngāue lahi. Naʻe fakamatalaʻi fakaikiiki ʻe he ʻOtuá ʻa hono lahí. ʻE lōloa ange ʻa e ʻaʻaké ʻi he ngaahi malaʻe sipoti ʻe niʻihi ʻi onopooni pea ʻe māʻolunga ʻo hangē ha fale fungavaka nimá. (Senesi 6:​15) Ko e kau langá te nau taʻetaukei mo tokosiʻi. ʻE ʻikai te nau maʻu ʻa e ngaahi meʻangāue mo e naunau māʻolunga ʻoku ala maʻu he ʻaho ní. ʻIkai ko ia pē, koeʻuhi naʻe ʻikai te ne maʻu ʻa e malava ʻa Sihova ke tomuʻa ʻiloʻi ʻa e kahaʻú, naʻe ʻikai ha ʻilo ʻe taha ʻa Noa ki he ngaahi tuʻunga ʻe tupu hake ʻi he faai mai ʻa e ngaahi taʻú ʻa ia ʻe tokoni nai pe te ne taʻofi ʻa e ngāue fakaelangá. Hangehangē ne fakalaulauloto ʻa Noa ki he ngaahi fehuʻi lahi. ʻE lava fēfē ke tānaki mai ʻa e ngaahi naunau langá? ʻE anga-fēfē haʻane fakatahaʻi mai ʻa e fanga manú? Ko e hā ʻa e meʻakai ʻe fiemaʻú pea ko e hā ʻa hono lahí? Ko ʻafē tonu, ʻe hoko ai ʻa e Lōvai naʻe tomuʻa talá?

14 Naʻe ʻi ai leva mo e ngaahi tuʻunga fakasōsialé. Ne hulu ʻa e fulikivanú. Ko e kau Nefilimi mālohí​—ʻa e fānau fekolosiʻaki ʻa e kau ʻāngelo fulikivanú mo e kakai fefiné​—naʻa nau fakafonuʻaki ʻa e māmaní ʻa e fakamālohí. (Senesi 6:​1-4, 13) ʻIkai ngata aí, ko e langa ʻaʻaké ʻe ʻikai ko ha ngāue ia ʻe lava ke fakahoko fakapulipuli. ʻE fifili ʻa e kakaí ki he meʻa naʻe fai ʻe Noá, pea te ne tala kiate kinautolu. (2 Pita 2:5) ʻE lava ke ʻamanekina te nau loto ki ai? ʻIkai ʻaupito! ʻI ha ngaahi taʻu ki muʻa ai, ne fanongonongo ai ʻe he anga-tonu ko ʻĪnoké ʻa hono fakaʻauha ʻo e fulikivanú. Naʻe mātuʻaki taʻemanakoa ʻa ʻene pōpoakí ʻo “ʻave ia” ʻe he ʻOtuá, pe hā mahino naʻe fakanounou ʻa ʻene moʻuí, ke taʻofi ia mei hano fakapoongi ʻe Hono ngaahi filí. (Senesi 5:​24; Hepelu 11:5; Siutasi 14, 15) Naʻe ʻikai ngata pē ʻi he pau ke fanongonongo ʻe Noa ha pōpoaki taʻemanakoa meimei tatau ka naʻe toe pau ke ne langa ha ʻaʻake. ʻI hono langa ʻo e ʻaʻake ko iá, ʻe ngāue ia ko ha fakamanatu mālohi ʻo e anga-tonu ʻa Noa ʻi he fehangahangai mo e ngaahi toʻutangata fulikivanú!

15. Ko e hā naʻe tuipau ai ʻa Noa ʻe lava ke ne fakahoko ʻa ʻene vāhenga-ngāué?

15 Naʻe ʻiloʻi ʻe Noa naʻe maʻu ʻe he ngāué ʻa e poupou mo e tāpuaki ʻa e ʻOtua Māfimafi-Aoniú. ʻIkai ko Sihova tonu naʻá ne vaheʻi ʻa e ngāué? Naʻe fakapapauʻi ʻe Sihova kia Noa ko ia mo hono fāmilí te nau hū ki ha ʻaʻake kuo fakakakato pea ʻe fakahaofi moʻui ʻi he Lōmaki ʻo e foʻi kolopé. Naʻe aʻu ʻo fakamamafaʻi ʻe he ʻOtuá ʻa e pau ʻo e meʻa ko iá ʻaki ha aleapau fakamātoato. (Senesi 6:​18, 19) Hangehangē, naʻe ʻiloʻi ʻe Noa naʻe fakatou ʻafioʻi ki muʻa mo fakapapauʻi ʻe Sihova ʻa e meʻa kotoa naʻe kau ki aí ki muʻa ke ne vaheʻi mai ʻa e ngāué. ʻIkai ngata aí, naʻe ʻiloʻi ʻe Noa ʻoku maʻu ʻe Sihova ʻa e mālohi ke kau mai ʻo tokoniʻi ia ʻi he taimi naʻe fiemaʻu ki aí. Ko ia naʻe ueʻi ia ʻe he tui ʻa Noá ke ngāue. Hangē ko hono hako ko ʻĒpalahamé, ko Noá naʻá ne “matuʻaki falala, ko e meʻa kuo ne talaʻofa [ʻe he ʻOtuá] ki ai ʻoku ne malava foki ke fai.”​—Loma 4:21.

16. ʻI he fakalakalaka ʻa e langa ʻo e ʻaʻaké, naʻe anga-fēfē hono fakaivimālohiʻi ʻa e tui ʻa Noá?

16 ʻI he faai mai ʻa e ngaahi taʻú pea mo hono faʻu ʻa e ʻaʻaké, naʻe fakaivimālohiʻi ai ʻa e tui ʻa Noá. Naʻe fakaleleiʻi ʻa e ngaahi palopalema fakaelanga mo fakafiká. Naʻe ikuʻi ʻa e ngaahi ʻahiʻahí. Ne ʻikai lava ʻe ha fakafepaki ke taʻofi ʻa e ngāué. Naʻe hokosia ʻe he fāmili ʻo Noá ʻa e poupou mo e maluʻi ʻa Sihová. ʻI he tutui atu ʻa Noá, ‘ko e sivi ʻo ʻene tuí ʻoku ne fakatupu ʻa e katakí.’ (Semisi 1:​2-4) Faifai atu pē, naʻe kakato ʻa e ʻaʻaké, ne hoko mai ʻa e Lōmakí, pea naʻe hao ʻa Noa mo hono fāmilí. Naʻe hokosia ʻe Noa ʻa hono fakahoko ʻo e ngaahi talaʻofa ʻa e ʻOtuá, hangē ko ia naʻe hoko ki mui kia Siosiuá. Naʻe fakapaleʻi ʻa e tui ʻa Noá.

ʻOku Poupouʻi ʻe Sihova ʻa e Ngāué

17. ʻI he ngaahi founga fē ʻoku huʻufataha ai hotau taimí mo e ngaahi ʻaho ʻo Noá?

17 Naʻe tomuʻa tala ʻe Sīsū ʻe huʻufataha hotau ʻahó mo e ngaahi ʻaho ʻo Noá. Kuo toe fakapapauʻi ʻe he ʻOtuá ke fakaʻauha ʻa e fulikivanú pea kuó ne fokotuʻu ha taimi ke hoko ai ʻa e meʻá ni. (Mātiu 24:​36-​39) Kuó ne toe teuteu ʻa e ngaahi meʻá ki hono fakahaofi ʻo e māʻoniʻoní. Lolotonga naʻe pau ke langa ʻe Noa ha ʻaʻake, ko e kau sevāniti ʻa e ʻOtuá he ʻaho ní kuo pau ke nau fanongonongo ʻa e ngaahi taumuʻa ʻa Sihová, akoʻi ʻa ʻene Folofolá, pea ngaohi-ākonga.​—Mātiu 28:19.

18, 19. ʻOku anga-fēfē ʻetau ʻiloʻi ʻoku poupouʻi ʻe Sihova ʻa hono malangaʻi ʻo e ongoongo leleí?

18 Kapau naʻe ʻikai ke ʻia Noa ʻa Sihova ke poupouʻi mo tokoniʻi ia, naʻe ʻikai mei lava ke langa ʻa e ʻaʻaké. (Fakafehoanaki mo Sāme 127:1.) ʻI he tuʻunga meimei tatau, ʻi he ʻikai ha poupou ʻa Sihová, ngalingali ʻe ʻikai ke hao ʻa e lotu faka-Kalisitiane moʻoní, pea ʻikai ʻaupito ke lakalakaimonū. Naʻe ʻiloʻi eni ʻi he ʻuluaki senitulí ʻe Kāmelieli, ko ha Fālesi māʻolunga mo e faiako ʻo e Laó. ʻI he taimi naʻe loto ai ʻa e Sanetalimi faka-Siú ke fakaʻauha ʻa e kau ʻapositoló, naʻá ne fakatokanga ki he fakamaauʻanga ko iá: “Tuʻu ʻatā mo e kau tangata ni, pea tuku ai pe ā kinautolu: he kapau ʻoku mei he tangata ʻa e fakakaukau ko eni mo e ngāue ni, ʻe ngata: ka ʻo kapau ʻoku mei he ʻOtua, ʻe ʻikai te mou lava ke fakangata kinautolu.”​—Ngāue 5:​38, 39.

19 Ko e lavameʻa ʻa e ngāue fakamalangá, fakatouʻosi ʻi he ʻuluaki senitulí mo e ʻahó ni, kuo fakamoʻoniʻi ai ʻoku ʻikai ko ha ngāue eni ia mei he tangatá, ka ko e ʻOtuá. ʻE lāulea ʻa e kupu hoko maí ki he niʻihi ʻo e ngaahi tuʻunga mo e fakalakalaka fakalotomāfana kuo tokoni ke ʻai ʻa e ngāué ni ke mātuʻaki lavameʻa ʻi ha tuʻunga lahi pehē.

ʻOua ʻAupito ʻe Foʻi!

20. Ko hai ʻokú ne poupouʻi kitautolu ʻi heʻetau malangaʻi ʻa e ongoongo leleí?

20 Neongo ʻoku tau moʻui ʻi ha “taimi faingataʻa,” ʻoku lava ke tau fakapapauʻi ʻoku pule kakato ʻa Sihova. ʻOkú ne poupouʻi mo tokoniʻi ʻa ʻene kakaí ʻi heʻenau ngāue ke fakakakato ʻa hono malangaʻi ʻo e ongoongo leleí ki muʻa ke hoko mai ʻa e kuonga kuo kotofa ʻa e ʻOtuá ke fakangata ai ʻa e fokotuʻutuʻu ko ʻeni ʻo e ngaahi meʻa fulikivanú. (2 Timote 3:1; Mātiu 24:14) ʻOku fakaafeʻi kitautolu ʻe Sihova ke hoko ʻo “kaungāngaue” mo ia. (1 Kolinito 3:9) ʻOku tau fakapapauʻi foki, ʻoku kau ʻa Kalaisi Sīsū mo kitautolu ʻi he ngāué ni pea ʻe lava ke tau falala ki he poupou mo e tataki fakaeʻāngeló.​—Mātiu 28:20; Fakahā 14:6.

21. Ko e hā ʻa e tuipau ʻoku totonu ke ʻoua te tau foʻi aí?

21 Koeʻuhi naʻe ngāueʻi ʻe Noa mo hono fāmilí ʻa e tui ki he ngaahi talaʻofa ʻa Sihová, naʻe fakahaofi kinautolu ʻi he ngaahi vai ʻo e lōmakí. Ko e faʻahinga ko ia ʻoku nau ngāueʻi ʻa e tui meimei tatau ʻi he ʻaho ní ʻe fakahaofi ʻi he “mamahi lahi” ka hoko maí. (Fakahā 7:14) ʻOku tau moʻui ʻi he ngaahi taimi ʻoku fakalotomāfana moʻoni. ʻOku tatali mai mei muʻa ʻa e ngaahi meʻa mahuʻinga! Kuo vavé ni ʻa e ngāue mai ʻa e ʻOtuá ke fokotuʻu ha ngaahi langi foʻou lāngilangiʻia mo ha fonua foʻou ʻa ia ʻe nofoʻanga ai ʻa e māʻoniʻoní. (2 Pita 3:​13) ʻOua ʻaupito ʻe foʻi ʻi hoʻo tuipau ko e hā pē ʻoku folofolaʻaki ʻe he ʻOtuá, ʻokú ne toe malava ke fai.​—Loma 4:21.

Ngaahi Poini ke Manatuʻi

◻ Ko e hā ʻoku ʻikai ke puleʻi ai ʻe Sihova ʻa e fakaikiiki kotoa ʻo e ngāue ʻa e tangatá?

◻ Naʻe anga-fēfē ʻa e hā mahino ʻa e malava ʻe Sihova ke fakahoko ʻa ʻene taumuʻá ʻi heʻene ngaahi feangainga mo ʻIsilelí?

◻ Naʻe anga-fēfē hono fakahāhaaʻi ʻa e malava ʻa Sihova ke ʻafioʻi ʻa e kahaʻú ʻi he ʻaho ʻo Noá?

◻ Ko e hā ʻa e tuipau ʻoku lava ke tau maʻu ʻi he ngaahi talaʻofa ʻa Sihová?

    ʻŪ Tohi Faka-Tonga (1987-2026)
    Hū ki Tu‘a
    Hū ki Loto
    • Faka-Tonga
    • Share
    • Sai‘ia
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Makatu‘unga Hono Ngāue‘akí
    • Polisī Fakafo‘ituitui
    • Privacy Setting
    • JW.ORG
    • Hū ki Loto
    Share