LAIPELI Taua Le‘o ‘I HE ‘INITANETÍ
Taua Le‘o
LAIPELI ‘I HE ‘INITANETÍ
Faka-Tonga
ʻ
  • ʻ
  • ā
  • ē
  • ī
  • ō
  • ū
  • TOHI TAPU
  • ‘Ū TOHI
  • NGAAHI FAKATAHA
  • w04 10/1 p. 14-19
  • “Maʻu ʻa e ʻOfa Māfana ʻIate Kimoutolu”

‘Ikai ala ma‘u ha vitiō

Kātaki, ‘oku ‘ikai ma‘u ha vitiō.

  • “Maʻu ʻa e ʻOfa Māfana ʻIate Kimoutolu”
  • Ko e Taua Leʻo ʻOku Fanongonongo Ai ʻa e Puleʻanga ʻo Sihová—2004
  • Kaveinga Tokoni
  • Fakamatala Meimei Tatau
  • ʻOfa Māfaná mo e ʻOfá
  • “Akonekina ʻe he ʻOtua Kimoutolu ke Feʻofaʻaki”
  • ʻOku Fiemaʻu Ke Ke “Fano” Atu?
  • Fakahaaʻi Ho Lotó!
  • “Ko Koe Kuo U Hōifua Ai”
  • “Ko Sihová ʻOku Māfana ʻAupito ʻi he ʻOfá”
  • Hanganaki Fakatupulekina ʻa e Manavaʻofa Lolotó
    Ko e Taua Leʻo ʻOku Fanongonongo Ai ʻa e Puleʻanga ʻo Sihová (Ako)—2021
  • Ko Hono Maʻu ʻa e Meʻa Tefito ki he Ongoʻi Feʻofaʻaki Fakatokoua
    Ko e Taua Leʻo ʻOku Fanongonongo Ai ʻa e Puleʻanga ʻo Sihová—1994
  • Maʻu ʻa e ʻOfa Māfana
    Hiva Fakahīkihiki kia Sihova
  • Fakahāhā ʻa e Anga-ʻOfá ʻi he Siakale Fakafāmilí
    Ko e Taua Leʻo ʻOku Fanongonongo Ai ʻa e Puleʻanga ʻo Sihová—2002
Sio ki he Me‘a Lahi Ange
Ko e Taua Leʻo ʻOku Fanongonongo Ai ʻa e Puleʻanga ʻo Sihová—2004
w04 10/1 p. 14-19

“Maʻu ʻa e ʻOfa Māfana ʻIate Kimoutolu”

“ʻI he ʻofa fakatokouá, mou maʻu ʻa e ʻofa māfana ʻiate kimoutolu.”​—LOMA 12:​10, NW.

1, 2. Ko e hā ʻa e vahaʻangatae mo hona fanga tokouá naʻe maʻu ʻe ha misinale ʻe taha ʻi onopooni pea mo e ʻapositolo ko Paulá?

ʻI HE kotoa ʻo hono taʻu ʻe 43 ʻo e ngāue fakamisinale ʻi he Hahake Mamaʻó, naʻe ʻiloa ai ʻa Don ʻi he māfana naʻá ne ongoʻi ki he faʻahinga naʻá ne ngāue ki aí. ʻI heʻene kātekina he taimi ko ení ʻa e mahaki naʻe iku ʻo ne mate aí, naʻe fononga mai ʻa e niʻihi ʻo ʻene kau ako ki muʻá ʻi he ngaahi kilomita ʻe laui afe ki hono tafaʻakí ʻo pehē, “Kamsahamnida, kamsahamnida!”​—“Fakamālō atu, fakamālō atu!” ʻi he faka-Kōleá. Naʻe aʻu ʻa e ʻofa māfana ʻa Don ki honau lotó.

2 Ko e faʻifaʻitakiʻanga ko ʻeni fekauʻaki mo Don ʻoku ʻikai ko ia pē. ʻI he ʻuluaki senitulí, naʻe fakahāhā ai ʻe he ʻapositolo ko Paulá ʻa e ʻofa loloto ki he faʻahinga naʻá ne ngāue ki aí. Naʻe fai ʻe Paula ʻa e feilaulauʻi-kita. Neongo ko ha tangata ia ʻo e tuipau mālohi, naʻá ne toe anga-vaivai mo tokanga, “hange tofu pe ha fefine toutama ʻa ia ʻoku ne tauhi siʻene fanau aʻana.” Naʻá ne tohi ki he fakatahaʻanga ʻi Tesalonaiká: “ʻI heʻemau ʻofauʻuuʻu [pe ʻofa māfana] kiate kimoutolu naʻa mau fakaʻamu ke ʻatu, ʻo ʻikai ko e Kosipeli pe ʻa e ʻOtua, ka ko siʻemau moʻui foki—kae fēfē, he ne mou hoko ko homau ʻofaʻanga.” (1 Tesalonaika 2:​7, 8) Ki mui ai, ʻi hono tala ʻe Paula ki hono fanga tokoua ʻEfesoó heʻikai te nau toe sio kiate iá, naʻa “nau fuʻu tangi kotoa pē, ʻo nau taupe ʻi he uʻa ʻo Paula, ʻo nau toutou ʻuma lolomi [pe māfana] kiate ia.” (Ngāue 20:​25, 37) ʻOku hā mahino, ko e vahaʻangatae ʻo Paula mo hono fanga tokouá naʻe loloto ange ia ʻi hono maʻu pē ʻa e tui tataú. Naʻa nau maʻu ʻa e ʻofa māfana ʻiate kinautolu.

ʻOfa Māfaná mo e ʻOfá

3. ʻOku anga-fēfē ʻa e felāveʻi ʻa e ngaahi foʻi lea Fakatohitapu ki he ʻofa māfaná mo e ʻofá?

3 ʻI he Tohi Tapú, ko e ʻofa māfaná, kaungā ongoʻí, mo e manavaʻofá ʻoku nau fepikitaki vāofi mo e māʻolunga taha ʻi he ngaahi ʻulungāanga faka-Kalisitiané—ʻa e ʻofá. (1 Tesalonaika 2:8; 2 Pita 1:7) ʻI he hangē ko e ngaahi tafaʻaki ʻo ha foʻi taiamoni fakaʻofoʻofá, ko e kotoa ʻo e ngaahi ʻulungāanga fakaʻotuá ni ʻoku nau mafamafatatau mo fefakakakatoʻaki. ʻOku nau tohoaki ʻa e kau Kalisitiané ke nau vāofi ange ʻo ʻikai ʻiate kinautolu pē kae toe pehē foki ki heʻenau Tamai fakahēvaní. Ko ia ai, naʻe naʻinaʻi ʻa e ʻapositolo ko Paulá ki hono kaungātuí: “Ke taʻemālualoi hoʻomou ʻofá. . . . ʻI he ʻofa fakatokouá, mou maʻu ʻa e ʻofa māfana ʻiate kimoutolu.”—Loma 12:​9, 10, NW.

4. Ko e hā ʻoku ʻuhinga ki ai ʻa e kupuʻi lea “ʻofa māfana”?

4 Ko e foʻi lea faka-Kalisi naʻe ngāueʻaki ʻe Paula ki he “ʻofa māfaná” ʻoku faʻuʻaki ia ʻa e konga ʻe ua, ko e taha ʻoku ʻuhinga ia ki he anga-fakakaumeʻa pea ko e taha, ki he ʻofa māfana fakanatulá. Hangē ko ia ko hono fakamatalaʻi ʻe ha mataotao Tohi Tapu ʻe taha, ʻoku ʻuhinga ʻení ko e kau Kalisitiané “ke fakaʻilongaʻi ʻaki ha anga-līʻoa ʻoku tōʻongaʻaki ha ʻofa, haʻi vāofi, mo e fepoupouaki fakafāmili.” Ko e anga ia hoʻo ongoʻi fekauʻaki mo ho fanga tokoua mo e fanga tuofāfine Kalisitiané? Ko ha ʻatimosifia māfana—ko ha ongoʻi fakaekāinga—ʻoku totonu ke hūhū ʻi he fakatahaʻanga Kalisitiané. (Kaletia 6:10) Ko ia ai, ʻoku fakalea ʻe he New Testament in Modern English, ʻa J. B. Phillips ʻa e Loma 12:10 ʻo pehē: “ʻAi ke tau maʻu ʻa e ongoʻi ʻofa māfana ʻiate kitautolu ʻo hangē ko ia ʻi he vahaʻa ʻo e fanga tokouá.” Pea ʻoku pehē ʻe he Jerusalem Bible: “Feʻofaʻaki ʻo hangē ko ia ʻoku totonu ke ʻi he fanga tokouá.” ʻIo, ko e ʻofa ʻi he lotolotonga ʻo e kau Kalisitiané ʻoku ʻikai ngata pē ia ʻi he pehē ʻoku totonu pea ko e ngafa ia ke fai pehē. ‘Ke lava ʻa e feʻofaʻaki fakalotu [pe fakatokoua] ʻoku taʻeloí,’ ʻoku totonu ke tau ‘tōtōivi heʻetau fai ʻofa ʻa e taha ki he taha, ʻo fai mei he lotó.’—1 Pita 2:22.

“Akonekina ʻe he ʻOtua Kimoutolu ke Feʻofaʻaki”

5, 6. (a) Kuo anga-fēfē hono ngāueʻaki ʻe Sihova ʻa e ngaahi fakataha-lahi fakavahaʻapuleʻangá ke akoʻi ʻene kakaí ʻo fekauʻaki mo e ʻofa faka-Kalisitiané? (e) ʻOku anga-fēfē ʻa e hoko ʻa e haʻi ʻi he vahaʻa ʻo e fanga tokouá ʻo mālohi ange ʻi ha vahaʻa taimi?

5 Neongo ʻi he māmani ko ʻení ʻoku fakaʻaʻau ʻo momoko ai “ʻa e ʻofa ʻa e tokolahi,” ʻoku akoʻi ʻe Sihova ʻene kakai he ʻaho ní ke nau “feʻofaʻaki.” (Mātiu 24:12; 1 Tesalonaika 4:9) Ko e ngaahi fakataha-lahi fakavahaʻapuleʻanga ʻa e Kau Fakamoʻoni ʻa Sihová ko e ngaahi taimi tuʻu-ki-muʻa ia ki he akoʻi ko ʻení. ʻI he ngaahi fakataha-lahí ni, ʻoku fetaulaki ai ʻa e Kau Fakamoʻoni fakalotofonuá mo e fanga tokoua mei he ngaahi fonua mamaʻo ʻaupito, pea kuo fakaʻatā ʻe he tokolahi honau ngaahi ʻapí ki he kau fakafofonga mei mulí. ʻI ha fakataha-lahi ʻe taha ki muí ni mai, naʻe haʻu ai ʻa e faʻahinga mei he ngaahi fonua ʻa ia ko e kakai aí ʻoku nau hehema ke taʻofi ʻa hono fakahāhā ʻenau ngaahi ongoʻí. “ʻI he fuofua tūʻuta ʻa e kau fakafofongá ni, naʻa nau manavasiʻi mo tailiili ʻaupito,” ko e lau ia ʻa ha Kalisitiane naʻe tokoni ki hono ʻai ʻo e nofoʻangá. “Ka ʻi he ʻaho ʻe ono mei ai ʻi he taimi naʻa nau lea māvae aí, naʻa nau fefāʻofuaʻaki mo fetāngihi mo e faʻahinga naʻa nau talitali kinautolú. Naʻe takatakaiʻi kinautolu ʻe he faʻahinga ʻofa faka-Kalisitiane ʻe ʻikai ʻaupito ngalo ʻiate kinautolu.” Ko hono fakahāhā ʻa e anga-talitali kakaí ki hotau fanga tokouá, tatau ai pē pe ko e hā honau ʻātakaí, ʻoku malava ke ne ʻomai ai ʻa e lelei taha ki he tokotaha ʻaʻahí mo e tokotaha talitalí fakatouʻosi.—Loma 12:13.

6 ʻOku fakafiefia ʻa e ngaahi hokosia pehē ʻi he fakataha-lahí, ka ʻoku hoko ha vahaʻangatae fekoekoeʻi lahi ange ʻi he taimi ʻoku tauhi fakataha ai kia Sihova ʻa e kau Kalisitiané ʻi ha vahaʻa taimi. ʻI heʻetau ʻiloʻi lelei hotau fanga tokouá, ʻoku malava ke tau houngaʻia kakato ange ai ʻi honau ngaahi ʻulungāanga ʻofeiná—ʻa ʻenau lea moʻoní, falalaʻangá, mateakí, anga-ʻofá, nima-homó, fakaʻatuʻí, manavaʻofá, mo e taʻesiokitá. (Sāme 15:​3-5; Palovepi 19:22) Ko Mark, ʻa ia naʻá ne ngāue ko ha misinale ʻi ʻAfilika Hahake, naʻá ne pehē, “Ko e ngāue uma ki he uma mo hotau fanga tokouá ʻokú ne faʻu ha haʻi ʻoku taʻealamamotu.”

7. Ko e hā ʻoku fiemaʻu kiate kitautolu ke tau maʻu ʻa e ʻofa faka-Kalisitiané ʻi he fakatahaʻangá?

7 Ke aʻusia mo tauhi maʻu ha haʻi pehē ʻi loto ʻi ha fakatahaʻanga, kuo pau ke tauʻaki ʻunuʻunu ofi ʻa e kau mēmipá ʻiate kinautolu. ʻI hono maʻu tuʻumaʻu ʻa e ngaahi fakataha faka-Kalisitiané, ʻoku tau fakaivimālohiʻi ai ʻa e fepikitaki ʻoku tau maʻu mo hotau fanga tokouá mo e fanga tuofāfiné. ʻI he ʻi ai ʻo feohi ki muʻa, ʻi he lolotongá pea pehē ki he hili ʻa e ngaahi fakatahá, ʻoku tau fefakalototoʻaʻaki mo fefakaʻaiʻaiʻaki ai “ki he feʻofaʻaki mo e ngaue lelei.” (Hepelu 10:​24, 25) “ʻOku ou manatu ʻofa,” ko e fakamatala ia ʻa ha tokotaha mātuʻa ʻi he ʻIunaite Seteté, “ki he taimi ko ia naʻá ku kei siʻi aí, ko hoku fāmilí naʻe ʻi he lotolotonga maʻu pē ʻo e faʻahinga naʻe mavahe fakamuimui mei he Fale Fakatahaʻangá, ʻo fiefia ʻi he fetalanoaʻaki fakakaumeʻa mo mohu ʻuhinga ʻi he lōloa taha naʻe ala lavá.”

ʻOku Fiemaʻu Ke Ke “Fano” Atu?

8. (a) Ko e hā naʻe ʻuhinga ki ai ʻa Paula ʻi heʻene naʻinaʻi ki he kau Kolinitoó ke nau “fano” atú? (e) Ko e hā ʻoku malava ke tau fai ke pouaki ai ʻa e ʻofá ʻi he loto fakatahaʻangá?

8 Ke fakahāhā kakato ʻa e ʻofa ko iá, ʻoku fiemaʻu nai ke tau “fano” atu ʻi hotau lotó. Naʻe tohi ʻa e ʻapositolo ko Paulá ki he fakatahaʻanga ʻi Kolinitoó: “Kuo fano homau loto. Ko hoʻomou ʻefiʻefi na ʻoku ʻikai ʻiate kimautolu.” Naʻe naʻinaʻi ʻa Paula kiate kinautolu ke nau tali ʻaki ʻa e “fano” atu. (2 Kolinito 6:​11-13) ʻE lava ke ke “fano” atu mo koe ʻi hoʻo ʻofá? ʻOku ʻikai fiemaʻu ia ke ke tatali ki he niʻihi kehé ke nau fakaofiofi mai kiate koe. ʻI heʻene tohi ki he kau Lomá, naʻe fakakau fakataha ai ʻe Paula ʻa e fiemaʻu ke maʻu ʻa e ʻofa māfaná pea mo e faleʻi ko ʻení: “Mou takimuʻa ʻi hono fefakahāhāʻaki ʻa e fakaʻapaʻapá.” (Loma 12:​10, NW) Ke fakahāhā ʻa e fakaʻapaʻapá ki he niʻihi kehé, ʻe lava ke ke tamuʻomuʻa ʻi he fakalea kiate kinautolu ʻi he ngaahi fakatahá. ʻE lava foki ke ke fakaafeʻi kinautolu ke kau fakataha mo koe ʻi he ngāue fakafaifekaú pe ʻi he teuteu ki ha fakataha. Ko hono fai iá ʻoku tofa ai ʻa e hala ki he ʻofa māfaná ke tupulaki.

9. Ko e hā ʻa e ngaahi sitepu kuo laka ai ʻa e niʻihi ke hoko ko e ngaahi kaumeʻa ofi ange mo e kaungā Kalisitiané? (Fakakau ai ha ngaahi fakatātā fakalotofonua.)

9 ʻOku malava ke “fano” atu ʻa e ngaahi fāmili mo e faʻahinga tāutaha ʻi he fakatahaʻangá ʻaki ʻenau feʻaʻahiʻaki, ko hano maʻu fakataha nai ha kiʻi kai maʻamaʻa, pea ʻi he kau fakataha ki hono fai ha ngaahi ngāue fakatupu moʻui lelei. (Luke 10:42; 14:​12-14) ʻOku faʻa fokotuʻutuʻu ʻe Hakop ha ngaahi kaitunu ki ha fanga kiʻi kulupu iiki. “ʻOku ʻi ai ʻa e ngaahi taʻumotuʻa kehekehe, pea pehē ki he ngaahi mātuʻa taʻehoá,” ko ʻene fakamatalá ia. “ʻOku ʻalu ʻa e tokotaha kotoa ki ʻapi mo e ngaahi manatu fiefia, pea ʻoku nau ongoʻi vāofi ange ʻiate kinautolu.” ʻI he tuʻunga ko e kau Kalisitiané, ʻoku totonu ke tau feinga ke ʻoua ʻe ngata pē ʻi heʻetau hoko ko e kaungātuí ka ke tau toe hoko foki ko e ngaahi kaumeʻa moʻoni.—3 Sione 14.

10. Ko e hā ʻe lava ke tau fai ʻi he taimi ʻoku ʻi ai ai ha palopalema ʻi hotau ngaahi vaá?

10 Kae kehe, ʻi he taimi ʻe niʻihi, ʻoku ʻomai nai ʻe he ngaahi taʻehaohaoá ha pole ki hono fakatupulekina ʻa e kaumeʻá mo e ʻofá. Ko e hā ʻe lava ke tau faí? ʻUluakí, ʻe lava ke tau lotu ki ha ngaahi vā lelei mo hotau fanga tokouá. Ko e finangalo ia ʻo e ʻOtuá ki heʻene kau sevānití ke nau vā lelei, pea te ne tali ʻa e ngaahi lotu loto-moʻoni peheé. (1 Sione 4:​20, 21; 5:​14, 15) ʻOku totonu foki ke tau ngāue ʻo fehoanaki mo ʻetau ngaahi lotú. Ko Ric, ko ha faifekau fefonongaʻaki ʻi ʻAfilika Hahake, ʻokú ne manatu ki ha tokoua ʻa ia naʻe hanga ʻe hono angaʻitangata fefeká ʻo ʻai ia ke faingataʻa ʻa e fetaulaki mo iá. “ʻI he ʻikai ke fakamamaʻo mei he tokouá, naʻá ku fakapapauʻi ke u feinga ke ʻiloʻi lelei ange ia,” ko e fakamatala ia ʻa Ric. “Ne ʻosi angé tā ko e tamai ʻa e tokouá ko ha tokotaha fai akonaki fefeka. ʻI he hili pē ʻeku mahinoʻi ʻa e faingataʻa ʻo e fāinga ʻa e tokouá ke ikuʻi ʻa e ʻātakai ko ʻení pea mo hono lahi ʻo e fakalakalaka kuó ne faí, naʻá ku manumanumelieʻia ʻiate ia. Naʻá ma hoko ʻo kaumeʻa lelei.”—1 Pita 4:8.

Fakahaaʻi Ho Lotó!

11. (a) Ko e hā ʻoku fiemaʻu kae tupu ʻa e ʻofá ʻi he fakatahaʻangá? (e) Ko e hā ʻoku malava ai ke hoko ʻo fakatupu maumau fakalaumālie ʻa e hanganaki fakaʻehiʻehi ʻi hono fakahaaʻi ʻa e ongó ki he niʻihi kehé?

11 ʻI he ʻahó ni, ʻoku fononga ai ʻa e kakai tokolahi ʻi he kotoa ʻo e moʻuí ʻo ʻikai ʻaupito fakatupulekina ha kaumeʻa ofi mo ha taha. He meʻa fakalotomamahi ē! ʻOku ʻikai fiemaʻu ʻeni—pea ʻoku ʻikai totonu—ke hoko ha meʻa pehē ʻi he fakatahaʻanga Kalisitiané. Ko e ʻofa fakatokoua moʻoní ʻoku ʻikai ko ha fetalanoaʻaki anga-fakaʻapaʻapa pē mo ha ngaahi tōʻonga fakaʻatuʻi; pea ʻoku ʻikai ko ha fakahāhā tōtuʻa ʻo e loto-māfana fakaeongó. Ka, ʻoku totonu ke tau loto-lelei ke fakahaaʻi hotau lotó, ʻo hangē ko ia naʻe fai ʻe Paula ki he kau Kolinitoó, pea fakahāhā ki hotau kaungātuí ʻoku tau tokanga moʻoni fekauʻaki mo ʻenau leleí. Neongo ko e tokotaha kotoa ʻoku ʻikai ke natula fakafeohi pe faʻa lea, ko e hoko ʻo taka mamaʻo tōtuʻá ʻoku lava ke hoko ia ʻo fakatupu maumau. “Ko e tangata mavahe ʻoku ne nofoʻaki kumi ʻa e holi aʻana,” ko e fakatokanga ia ʻa e Tohi Tapú. “Neongo pe ko e ha ha faleʻi ʻe fai, te ne ina ki ai.”—Palovepi 18:1.

12. Ko e hā ʻoku mahuʻinga ai ʻa e fetuʻutaki leleí ki ha ngaahi vahaʻangatae vāofi ʻi he fakatahaʻangá?

12 Ko e fetuʻutaki faitotonú ʻoku mahuʻinga ia ki he kaumeʻa moʻoní. (Sione 15:15) ʻOku tau fiemaʻu kotoa pē ha ngaahi kaumeʻa ʻa ia ʻe malava ke tau fakahā ki ai ʻetau ngaahi fakakaukau mo ʻetau ngaahi ongoʻi tefitó. ʻIkai ngata aí, ko e lelei ange ʻo ʻetau ʻiloʻi ʻa e tokotaha ko eé, ko e faingofua ange ia hono tauʻaki fakalato ʻo e ngaahi fiemaʻú. ʻI heʻetau fakahāhā ha tokanga ki he ngaahi meʻa ʻa e tokotaha ʻe tahá ʻi he founga ko ʻení, ʻoku tau pouaki ai ʻa e ʻofa māfaná, pea te tau aʻusia ai ʻa e moʻoni ʻo e ngaahi lea ʻa Sīsuú: “ʻOku te monuʻia [pe fiefia] lahi ʻi he fai ha foaki atu, ʻi heʻete maʻu ha foaki mai.”—Ngāue 20:35; Filipai 2:​1-4.

13. Ko e hā ʻoku malava ke tau fai ke fakahāhā ʻoku tau maʻu ʻa e ʻofa moʻoni ki hotau fanga tokouá?

13 Ke ʻaonga lahi taha ʻetau ʻofá, ʻoku fiemaʻu ke tau fakahāhaaʻi ia. (Palovepi 27:5) ʻI he taimi ʻoku moʻoni ai ʻetau ʻofá, ʻoku meimei ke fakahaaʻi ia ʻe hotau matá, pea ʻokú ne ueʻi nai ʻa e loto ʻo e niʻihi kehé ke nau fai mai ha tali. “Ko e fauloulo ʻa e mata ʻoku ne langa ʻa e fiefia ʻi he loto,” ko e tohi ia ʻa e tangata potó. (Palovepi 15:30) ʻOku toe pouaki ʻe he ngaahi ngāue ʻoku fakakaukauʻi leleí ʻa e ʻofa māfaná. Neongo ʻoku ʻikai malava ʻe ha taha ia ke ne fakatau mai ʻa e ʻofa moʻoní, ko ha meʻaʻofa ʻoku foaki mei he lotó ʻoku malava ke mātuʻaki mohu ʻuhinga ia. Ko ha kaati, ko ha faitohi, pea mo ‘ha lea ʻoku tautaungamalie hono leaʻakí’—ʻoku malava kotoa ʻe he ngaahi meʻa ko iá ʻo fakahāhaaʻi ʻa e ʻofa lolotó. (Palovepi 25:11; 27:9) ʻI heʻetau maʻu pē ha tuʻunga kaumeʻa mo e niʻihi kehé, kuo pau ke tau tauhi maʻu ia ʻaki ʻa e hokohoko atu ke fakahāhā ʻa e ʻofa taʻesiokitá. Te tau fiemaʻu tautefito ʻi he ngaahi taimi ʻo e faingataʻá, ke tau tokoni ki hotau ngaahi kaumeʻá. ʻOku pehē ʻe he Tohi Tapú: “Ko e kaumeʻa [moʻoní] ʻoku ne ʻofa ʻi he taimi kotoa pe; pea ko hoto moʻoni naʻe fanauʻi maʻa ha faingataʻa.”—Palovepi 17:17.

14. Ko e hā ʻe malava ke tau faí kapau ʻoku hā ngali ʻikai ke fai mai ʻe ha taha ia ha tali ki heʻetau ʻofá?

14 Ko hono moʻoní, heʻikai malava ke tau ʻamanekina te tau vāofi mo e tokotaha kotoa pē ʻi he fakatahaʻangá. ʻE fakaenatula pē ʻetau ongoʻi ofi ange ki he niʻihi ʻi he niʻihi. Ko ia, kapau ʻoku ʻi ai ha taha ʻoku ʻikai hā ngali ofi kiate koe ʻo hangē ko ia ʻokú ke loto ki aí, ʻoua ʻe fakamulituku vave ʻaki ʻo pehē ʻoku ʻi ai ha meʻa ʻoku fehālaaki ʻiate koe pe ʻi he tokotaha ko iá. Pea ʻoua ʻe feinga ke fakamālohiʻi ha vahaʻangatae vāofi mo e tokotaha ko iá. Kapau te ke fakaaʻu atu pē ʻa e tuʻunga fakakaumeʻá ʻi he lahi taha ʻe fakaʻatā mai ʻe he tokotahá, ʻokú ke tokoni ai ki hono tauhi ke kei ʻatā ʻa e matapā ki he ngaahi vahaʻangatae vāofi ange ʻi he kahaʻú.

“Ko Koe Kuo U Hōifua Ai”

15. Ko e hā ʻa e ola ʻoku fakahoko ʻe he fakaongoongoleleí, pe ko e ʻikai ke fai iá, ki he niʻihi kehé?

15 He fiefia lahi ē kuo pau naʻe maʻu ʻe Sīsū ʻi heʻene fanongo ʻi he taimi ʻo hono papitaisó, ki he ngaahi lea mei hēvani: “Ko koe kuo u hōifua ai”! (Maake 1:11) Ko e kupuʻi lea ko ʻeni ʻo e tuʻunga hōifuá kuo pau naʻá ne fakaloloto ʻa e tuipau ʻa Sīsū naʻe ʻofa kiate ia ʻa ʻene Tamaí. (Sione 5:20) Ko e meʻa fakamamahí, ʻoku ʻikai ʻaupito fanongo ʻa e niʻihi ia ki ha fakaongoongolelei pehē mei he faʻahinga ko ia ʻoku nau fakaʻapaʻapaʻi mo ʻofa ki aí. “ʻOku tokolahi ʻa e fānau hangē ko aú ʻoku ʻikai te nau maʻu ha ngaahi mēmipa fakafāmili ʻoku nau tali ʻa ʻenau ngaahi tui faka-Kalisitiané,” ko e fakamatala ia ʻa Ann. “ʻI ʻapí ko e fakaangá pē ʻa e meʻa ʻoku mau fanongo ki aí. ʻOku ʻai ʻe he meʻá ni kimautolu ke mau loto-mamahi ʻaupito.” Kae kehe, ʻi heʻenau hoko ko ha konga ʻo e fakatahaʻangá, ʻoku nau ongoʻi ʻa e māfana ʻo ha poupou mo e tokanga ʻa ha fāmili fakalaumālie—ko e ngaahi tamai mo e ngaahi faʻē mo e fanga tokoua mo e fanga tuofāfine ʻi he tuí.—Maake 10:​29, 30; Kaletia 6:10.

16. Ko e hā ʻoku ʻikai ʻaonga ai ʻa hono fakahāhā ha fakakaukau fakaanga ki he niʻihi kehé?

16 ʻI he ngaahi anga fakafonua ʻe niʻihi, ʻoku tātātaha ai ki he ngaahi mātuʻá, faʻahinga taʻumotuʻa angé, mo e kau faiakó ke nau fakahāhā ha leleiʻia loto-ʻaufuatō ki he fānaú, ʻi he fakakaukau ʻe hanga nai ʻe he fakahīkihikiʻi peheé ʻo ʻai kinautolu ke nau fakataʻetaʻehohaʻa pe loto-hīkisia. ʻOku aʻu ʻo malava ʻe he fakakaukau peheé ke ne uesia ʻa e ngaahi fāmili Kalisitiané pea mo e fakatahaʻangá. ʻI he fakamatala ki ha malanga pe ko ha ngāue kehe, ʻe pehē nai ʻe he faʻahinga taʻumotuʻa angé: “Naʻe sai pē ia, ka ʻe malava ke ke toe fai ʻa e meʻa lelei ange!” Pe ʻi ha founga kehe, ʻe aʻu ʻo nau fakahaaʻi nai ʻenau taʻefiemālie ki ha tokotaha kei siʻi ange. ʻI he fai peheé, ʻoku tui ʻa e tokolahi ʻoku nau ueʻi ai ʻa e faʻahinga kei siʻi angé ke nau aʻu ki heʻenau malava kakató. Ka ʻoku faʻa maʻu ha ola kehe ia ʻi he fakaofiofi ko ʻení, koeʻuhi ʻe fakamamaʻo nai ai ʻa e fānaú ia pe ongoʻi ʻoku taʻemalava ke aʻu ki he tuʻunga ko iá.

17. Ko e hā ʻoku totonu ai ke tau kumi ki ha ngaahi faingamālie ke fakaongoongoleleiʻi ai ʻa e niʻihi kehé?

17 Kae kehe, ʻoku ʻikai totonu ke fai pē ʻa e fakaongoongoleleí ʻi he teu ke hoko atu ai ki ha akonaki. ʻOku pouaki ʻe he fakaongoongolelei loto-moʻoní ʻa e ʻofa māfana ʻi loto ʻi he fāmilí mo e fakatahaʻangá, ʻo fakalototoʻaʻi ai ʻa e fānaú ke nau kumi ki he fanga tokoua mo e fanga tuofāfine taukeí ki ha faleʻi. Ko ia, ʻi he ʻikai ke fakaʻatā ʻa e anga fakafonuá ke ne puleʻi ʻa e founga ʻo ʻetau fakafeangai ki he niʻihi kehé, tau “ʻai ʻa e angaʻitangata foʻoú ʻa ia naʻe fakatupu ʻo fakatatau ki he finangalo ʻo e ʻOtuá ʻi he māʻoniʻoni mo e mateaki moʻoní.” Fakaongoongoleleiʻi ʻo hangē ko ia ʻoku fai ʻe Sihová.—Efeso 4:​24, NW.

18. (a) Fānau, ʻoku totonu ke fēfē hoʻomou vakai ki he akonaki mei he faʻahinga taʻumotuʻa angé? (e) Ko e hā ʻoku tokanga ai ʻa e faʻahinga taʻumotuʻa angé ʻo fekauʻaki mo e founga ke nau fai ai ʻa e akonakí?

18 ʻI he tafaʻaki ʻe tahá, fānau, ʻoua ʻe fakamulituku ʻaki ʻo pehē kapau ʻe fai atu ʻe he faʻahinga taʻumotuʻa angé ha fakatonutonu pe faleʻi, ʻoku ʻuhinga iá ʻoku ʻikai te nau saiʻia ʻiate kimoutolu. (Koheleti 7:9) ʻOku kehe ʻaupito ia! ʻOku ueʻi nai kinautolu ʻe heʻenau tokanga mo e ʻofa loloto kiate kimoutolú. He ka ne ʻikai ko ia, ko e hā te nau feinga ai ke lea atu kiate kimoutolu ʻo kau ki he meʻa ko iá? ʻI hono ʻiloʻi ʻa e maongo ʻa e ngaahi foʻi leá, ko e kau taʻumotuʻá​—tautefito ki he kau mātuʻa ʻo e fakatahaʻangá—ʻoku nau faʻa vaheʻi ha taimi lahi ke fakakaukau ai mo lotu ki muʻa pea toki fai ʻa e akonakí, koeʻuhi ʻoku nau loto ke fai pē ʻa e meʻa ʻoku leleí.—1 Pita 5:5.

“Ko Sihová ʻOku Māfana ʻAupito ʻi he ʻOfá”

19. Ko e hā ʻe lava ai ki he faʻahinga ko ia kuo nau tofanga ʻi he siva ʻa e ʻamanakí ke hanga kia Sihova ki ha tokoní?

19 ʻOku hanga ʻe he ngaahi meʻa taʻefakafiemālie ʻoku hokosiá ʻo tuku mai nai ki he niʻihi ʻa e ongoʻi ko hono fakahāhā ʻa e ʻofa māfaná ʻe iku atu pē ia ki he toe siva ʻa e ʻamanakí. ʻOku fiemaʻu ʻa e loto-toʻa mo e tui mālohi kiate kinautolu ke toe fakahaaʻi ai honau lotó ki he niʻihi kehé. Ka ʻoku ʻikai ʻaupito totonu ke ngalo ʻiate kinautolu ko Sihová “oku ikai mamao ia mo kitautolu taki taha kotoabe.” ʻOkú ne fakaafeʻi mai kitautolu ke tau ʻunuʻunu ofi ange kiate ia. (Ngāue 17:​27, PM; Semisi 4:8) ʻOkú ne toe mahinoʻi ʻetau ilifia ki ha hoko ʻo uesiá, pea ʻokú ne talaʻofa mai te ne poupouʻi mo tokoniʻi kitautolu. ʻOku fakapapauʻi mai ʻe he tokotaha-tohi-saame ko Tēvitá kiate kitautolu: “Oku ofi a Jihova kiate kinautolu oku loto mafeji; oku ne fakamou[i] akinautolu oku laumalie mafofoa.”—Sāme 34:​18, PM.

20, 21. (a) ʻOku tau ʻilo fēfē ʻoku malava ke tau maʻu ha vahaʻangatae vāofi mo Sihova? (e) Ko e hā ʻoku fiemaʻú kae maʻu ha fekoekoeʻi mo Sihová?

20 Ko ha kaumeʻa fekoekoeʻi mo Sihova ʻa e vahaʻangatae mahuʻinga taha ʻoku malava ke tau fakatupulekiná. Ka ʻoku malava moʻoni ke ʻi ai ha haʻi pehē? ʻIo. ʻOku fakahaaʻi ʻe he Tohi Tapú ʻa e mātuʻaki ofi naʻe ongoʻi ʻe he kau tangata mo e kau fefine māʻoniʻoní ki heʻetau Tamai fakahēvaní. Kuo fakatolonga mai ʻenau ngaahi lea fakalotomāfaná ke ne ʻomai kiate kitautolu ʻa e loto-pau te tau malava mo kitautolu foki ke ʻunuʻunu ofi kia Sihova.—Sāme 23, 34, 139; Sione 16:27; Loma 15:4.

21 Ko e ngaahi fiemaʻu ʻa Sihova ki he fekoekoeʻi mo iá ʻoku malava ke aʻusia ia ʻe he tokotaha kotoa. “ʻE Sihova, ko hai ʻe ʻāunofo ʻi he teniti oʻou?” ko e fehuʻi ia ʻa Tēvitá. “Ko ia ʻoku ne foua ʻa e haohaoa, mo feia ʻa e totonu, pea ko e moʻoni ʻo hono loto ʻoku ne aʻau.” (Sāme 15:​1, 2; 25:14) ʻI heʻetau sio atu ko hono tauhi ʻa e ʻOtuá ʻoku maʻu ai ʻa e fua lelei pea tau maʻu ai ʻene tatakí mo ʻene maluʻí, te tau hoko ai ʻo ʻiloʻi ko “Sihová ʻoku māfana ʻaupito ʻi he ʻofá.”—Semisi 5:​11, NW.

22. Ko e hā ʻa e faʻahinga vahaʻangatae ʻoku finangalo ʻa Sihova ke maʻu ʻe heʻene kakaí?

22 He faitāpuekina lahi ē ka ko kitautolu ʻi he finangalo ʻa Sihova ke ne maʻu ha vahaʻangatae fakafoʻituitui pehē mo e faʻahinga taʻehaohaoa ʻo e tangatá! ʻIkai ʻoku totonu leva ai ke tau fakahāhā ʻa e feʻofaʻaki māfana? ʻI he tokoni ʻa Sihová, ko kitautolu taki taha ʻoku malava ke tau tokoni pea mo maʻu ʻa e ʻofa māfana ʻoku tōʻongaʻaki ʻi heʻetau fetokouaʻaki faka-Kalisitiané. ʻI he malumalu ʻo e Puleʻanga ʻo e ʻOtuá, ko e tokotaha kotoa pē ʻi he māmaní te ne ongoʻi ʻa e ʻofa ko ʻení ʻo taʻengata.

ʻE Lava Ke Ke Fakamatalaʻi?

• Ko e hā ʻa e faʻahinga ʻatimosifia ʻoku totonu ke ʻi he fakatahaʻanga Kalisitiané?

• ʻE lava fēfē ʻe kitautolu taki taha ke tokoni ki he ʻofa māfana ʻi he fakatahaʻangá?

• ʻOku anga-fēfē hono pouaki ʻe he fakaongoongolelei loto-moʻoní ʻa e ʻofa faka-Kalisitiané?

• ʻOku anga-fēfē hono pouaki mo tokoniʻi kitautolu ʻe he ʻofa māfana ʻa Sihová?

[Fakatātā ʻi he peesi 15]

Ko e ʻofa ʻi he lotolotonga ʻo e kau Kalisitiané ʻoku tapua lahi ange ia ʻi ha tuʻunga ko ha ngafa pē

[Fakatātā ʻi he peesi 16, 17]

ʻE lava ke ke “fano” atu ʻi hoʻo ʻofá?

[Fakatātā ʻi he peesi 18]

ʻOkú ke fakaanga pe fakalototoʻa?

    ʻŪ Tohi Faka-Tonga (1987-2026)
    Hū ki Tu‘a
    Hū ki Loto
    • Faka-Tonga
    • Share
    • Sai‘ia
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Makatu‘unga Hono Ngāue‘akí
    • Polisī Fakafo‘ituitui
    • Privacy Setting
    • JW.ORG
    • Hū ki Loto
    Share