Ngaahi Mātuʻa Tokangaʻi Hoʻomou Fānaú

1, 2. Ko e hā ʻa e niʻihi ʻo e ngaahi fatongia ʻo ha tauhi-sipi ʻIsileli? (e) ʻOku anga-fēfē ʻa e meimei tatau ʻa e ngaahi mātuʻá mo e kau tauhi-sipí?

ʻI ʻISILELI ʻo e kuonga muʻá, ko e moʻui ʻa e kau tauhi-sipí naʻe faingataʻa ʻaupito. Naʻe pau ke nau ngāue ʻi tuʻa ʻi he ʻea vela mo momokó pea naʻe pau ke nau maluʻi ʻenau fanga sipí mei he fanga manu kaivaó mo e kau kaihaʻá. Naʻe vakaiʻi maʻu pē ʻe he kau tauhi-sipí ʻa e sipi taki taha pea faitoʻo ʻa e sipi ʻoku puke pe laveá. Naʻa nau tokanga makehe ki he fanga kiʻi lamí koeʻuhí naʻa nau vaivai ange ʻi he fanga sipi lalahí.—Sēn. 33:13.

² Ko e ngaahi mātuʻa Kalisitiané kuo pau ke nau fakahāhā ʻa e ngaahi ʻulungaanga meimei tatau mo e kau tauhi-sipí. ʻOku maʻu ʻe he ngaahi mātuʻá ʻa e fatongia ke ʻohake ʻenau fānaú ʻo fakatatau ki he ngaahi tuʻunga ʻa Sihová. (ʻEf. 6:4) ʻOku faingofua maʻu pē ia? ʻIkai! Ko e fānaú ʻoku ʻohofi hokohoko ʻe he ngaahi fakakaukau ʻoku pouaki ʻe Sētané. Tānaki atu ki aí, ʻoku maʻu ʻe he fānaú ʻenau ngaahi hehema taʻehaohaoa tonu. (2 Tīm. 2:22; 1 Sio. 2:16) ʻE lava fēfē ke ke tokoniʻi hoʻo fānaú? Tau lāulea angé ki he meʻa ʻe tolu ʻe lava ke ke fai ke tokangaʻi ai hoʻo fānaú: (1) ʻiloʻi kinautolu, (2) fafangaʻi kinautolu, mo e (3) tataki kinautolu.

ʻILOʻI HOʻO FĀNAÚ

3. ʻE lava fēfē ke ʻiloʻi lelei ʻe he ngaahi mātuʻá ʻenau fānaú?

³ Ko ha tauhi-sipi lelei ʻokú ne vakaiʻi fakalelei ʻa e sipi taki taha koeʻuhí ʻokú ne loto ke fakapapauʻi ʻoku moʻui lelei. ʻOku pehē ʻe he Tohi Tapú: “Ke ke tokaga lahi ke iloʻi be oku fefe hoo faga sibi.” (Pal. 27:23, PM) ʻI he tuʻunga ko ha mātuʻá, ʻokú ke loto ke ʻiloʻi lelei “hoo faga sibi,” ʻa hoʻo fānaú. Ke fai ení, kuo pau ke ke ʻiloʻi ʻa e tōʻonga hoʻo fānaú pea ʻiloʻi ʻenau ngaahi fakakaukaú mo e ngaahi ongoʻí. ʻE lava fēfē ke ke fai iá? Kuo pau ke ke talanoa maʻu pē mo hoʻo fānaú.

4, 5. (a) Ko e hā ʻa e ngaahi fokotuʻu ʻaonga ʻe lava ke tokoni nai ki he fānaú ke nau fakamatala tauʻatāina ki heʻenau ngaahi fakakaukaú mo e ngaahi ongoʻí? (Sio ki he ʻuluaki fakatātā ʻi he kupú ni.) (e) Ko e hā kuó ke fai ke ʻai ke faingofua ange ke talanoa atu hoʻo fānaú?

⁴ Kuo ʻiloʻi ʻe he ngaahi mātuʻa ʻe niʻihi ko e fetuʻutakí ʻoku faingataʻa ange ʻi he taimi ʻoku taʻu hongofulu tupu ai ʻa e fānaú. ʻOku ʻikai nai loto ʻa e kau taʻu hongofulu tupú ke fakamatala ki heʻenau ngaahi fakakaukaú mo e ngaahi ongoʻí. Kapau ʻoku hoko eni ki hoʻo fānaú, ko e hā ʻe lava ke ke faí? ʻOua ʻe ongoʻi kuo pau ke ke fai ha fetalanoaʻaki lōloa mo fakamātoato mo kinautolu. ʻI hono kehé, feinga ke talanoa kia kinautolu ʻi ha tuʻunga fiemālie. (Teu. 6:6, 7) Fakamoleki ha taimi mo kinautolu. Luelue mo kinautolu. Fakaafeʻi kinautolu ke vaʻinga mo koe pe fai ha ngāue ʻi he falé. ʻI he taimi ʻoku fiemālie ai ʻa e fānaú, te nau ongoʻi fiemālie ange ke lāulea ki heʻenau ngaahi fakakaukaú mo e ngaahi ongoʻí.

⁵ Fēfē kapau ʻoku ʻikai pē ke fie talanoa atu hoʻo kiʻi tamá ʻau? ʻAhiʻahi ha founga ʻe taha. Ko e fakatātaá, ʻi he ʻikai ʻeke ki ho ʻofefiné pe “Ko e hā e meʻa naʻe hoko kiate koé? Ko e hā e meʻa naʻá ke fai he ʻaho ní?” tala ange kiate ia ʻa e meʻa naʻe hoko kiate koé mo e meʻa naʻá ke fai he ʻaho ko iá. Pea te ne ongoʻi fiemālie nai ke talanoa fekauʻaki mo e meʻa naʻe hoko kiate iá pe ko e meʻa naʻá ne fai he ʻaho ko iá. Pe ke ʻiloʻi ʻa e anga ʻene fakakaukau fekauʻaki mo ha kaveinga, ʻeke ʻa e ngaahi fehuʻi hangē ko e “Kuó ke sio ki he kakai takatakai ʻiate koé ʻoku nau fai ʻa e meʻa ko ení?” ʻo ʻikai ʻeke ange “Kuó ke fai eni?” ʻE lava ke ke ʻeke ange pe ko e hā ʻa e ongoʻi hono ngaahi kaungāmeʻá fekauʻaki mo e kaveingá. Pea ʻe lava ke ke ʻeke ange leva pe ko e hā ʻa e faleʻi te ne ʻoange ki hono ngaahi kaungāmeʻá.

6. ʻE lava fēfē ke ongoʻi ʻe hoʻo fānaú ʻoku ʻi ai ho taimi maʻa kinautolu pea faingofua ke talanoa atu kiate koe?

⁶ ʻE loto-lelei ange hoʻo fānaú ke fetuʻutaki mo koe kapau ʻoku nau ongoʻi ʻokú ke faingamālie pea ʻoku faingofua ke talanoa atu kiate koe. Kapau ʻokú ke hā fuʻu femoʻuekina maʻu pē ke fakamoleki ha taimi mo kinautolu, ko hoʻo fānaú heʻikai ke nau tala atu ʻenau ngaahi palopalemá. ʻE lava fēfē ke ke fakapapauʻi ʻoku faingofua ke talanoa atu kiate koe? Fai ʻa e meʻa lahi ange ʻi he leaʻaki pē ʻa e ngaahi lea hangē ko e, “ʻE lava ke ke talanoa mai kiate au ʻi ha faʻahinga taimi pē.” ʻOku fiemaʻu ke ʻiloʻi ʻe hoʻo kau taʻu hongofulu tupú heʻikai te ke ʻita ʻi he meʻa te nau tala atú. ʻOku fiemaʻu foki ke nau ʻiloʻi ko ʻenau ngaahi palopalemá ʻoku mahuʻinga kiate koe. Ko Kayla, ʻoku taʻu 19, ʻokú ne pehē: “ʻE lava ke u talanoa ki heʻeku tamaí fekauʻaki mo ha meʻa pē. ʻOku ʻikai ke ne fakahohaʻasi au, pea ʻoku ʻikai ke ne faifakamaau, ʻokú ne fanongo pē. Pea ʻokú ne ʻomai maʻu pē kiate au ʻa e faleʻi lelei tahá.”

7. (a) ʻE lava fēfē ke hoko ha mātuʻa ʻo mafamafatatau ʻi he lāulea ki he kaveinga hangē ko e faialeá? (e) ʻE anga-fēfē nai hono fakaʻitaʻi ʻe he ngaahi mātuʻá ʻenau fānaú?

⁷ ʻI he taimi ʻe niʻihi, ʻe fiemaʻu ke ke lāulea mo hoʻo fānaú ki he ngaahi kaveinga ʻoku faingataʻa ke talanoa fekauʻaki mo ia, hangē ko e faialeá. ʻI hoʻo fai peheé, fakapapauʻi ʻokú ke akoʻi kinautolu ki he founga totonu ke fakafeangai ai ki he ngaahi tuʻungá. Ko e fakatātaá, sioloto atu ʻokú ke ʻalu ki ha falekai pea ʻiloʻi ai ko e pepa ʻoku lisi ai ʻa e meʻakaí ko e ngaahi fakatokanga pē fekauʻaki mo e kona ʻa e meʻakaí. Ngalingali te ke mavahe mei he feituʻú pea ʻalu ki ha falekai ʻe taha. Ko e meʻa meimei tatau ʻe hoko nai ki hoʻo fānaú. Kapau ko hoʻo faleʻi kiate kinautolú ko e ngaahi fakatokanga pē, ko hoʻo fānaú te nau ʻita pea ʻikai toe kole faleʻi atu. (Lau ʻa e Kolose 3:21.) ʻI hono kehé, feinga ke hoko ʻo mafamafatatau. ʻOku pehē ʻe ha tuofefine kei siʻi ko Emily: “ʻI he taimi ʻoku talanoa mai ai ʻeku ongo mātuʻá fekauʻaki mo e faialeá, ʻoku ʻikai ke na ʻai ʻa e kaveingá ke hā ngali ʻikai lelei. ʻOkú na fakamamafaʻi ʻa e fiefia ʻo e hoko ʻo ʻiloʻi ha taha mo e kumi ha hoa malí. Kuo tokoniʻi heni au ke ongoʻi fiemālie ke talanoa kia kinaua fekauʻaki mo ia. Ko hono moʻoní, ʻoku ou loto ke na ʻilo ki heʻeku faisoó kae ʻikai ke fūfuuʻi ia meiate kinaua.”

8, 9. (a) Ko e hā ʻa e ngaahi ʻaonga ʻoku hoko ʻi he anga-kātakí mo e fanongo ʻo ʻikai fakahohaʻá? (e) Ko e hā ʻa e lavameʻa kuó ke maʻu ʻi he fanongo ki hoʻo fānaú?

⁸ Hoko ʻo anga-kātaki pea fanongo anga-ʻofa ki hoʻo kiʻi tamá. ʻE fakahaaʻi heni ʻoku faingofua ke talanoa atu kiate koe. (Lau ʻa e Sēmisi 1:19.) ʻOku pehē ʻe ha faʻē taʻehoa ko Katia: “ʻI he kuohilí, naʻe ʻikai ʻaupito ke u kātaki ʻi he fekauʻaki mo hoku ʻofefiné. Naʻe ʻikai ke u ʻoange kiate ia ha faingamālie ke fakaʻosi ʻene leá. Naʻá ku fuʻu helaʻia ke fanongo pe ʻikai pē loto ke fakahohaʻasi au. ʻI he taimí ni kuó u liliu ʻeku tōʻongá, ko hoku ʻofefiné kuó ne liliu mo ʻene tōʻongá. Kuó ne hoko ʻo fie talanoa lahi ange.”

⁹ Ko ha tamai ko Ronald kuó ne hokosia ʻa e meʻa meimei tatau mo hono ʻofefine taʻu hongofulu tupu. “ʻI he taimi naʻá ne tala mai ai naʻá ne manako ʻi ha tamasiʻi ʻi he ʻapiakó, naʻá ku tomuʻa ʻita lahi,” ko ʻene leá ia. “Ka ʻi he taimi naʻá ku fakakaukauloto ai ki he anga-kātaki mo e fakaʻatuʻi ʻa Sihova ki heʻene kau sevānití, naʻá ku fakakaukau ʻe lelei ange ke u ʻoange ha faingamālie ki hoku ʻofefiné ke ne fakahaaʻi mai ʻene ngaahi ongoʻí ki muʻa ke u feinga ke fakatonutonu iá. Naʻá ku fiefia ʻi heʻeku fai iá! Ko e ʻuluaki taimi ia ke u mahinoʻi ai ʻa e ngaahi ongoʻi hoku ʻofefiné. ʻI he ʻosi ʻene fakamatalá, naʻe faingofua kiate au ke talanoa kiate ia ʻi ha founga anga-ʻofa. Ko e meʻa fakaʻohovalé, naʻá ne tali lelei ʻeku akonakí. Naʻá ne fakahaaʻi ʻa e holi loto-moʻoni ke liliu ʻene tōʻongá.” Ko e talanoa maʻu pē mo hoʻo fānaú ʻe tokoniʻi ai koe ke ʻiloʻi lelei ʻa e anga ʻenau fakakaukaú mo e ongoʻí. Ko e olá, te ke kaunga lahi ange ai ki he ngaahi fili ʻoku nau faí.a

FAFANGAʻI HOʻO FĀNAÚ

10, 11. ʻE lava fēfē ke ke tokoniʻi hoʻo fānaú ke nau nofo ʻi he moʻoní?

¹⁰ Ko ha tauhi-sipi lelei ʻokú ne ʻiloʻi ko e fanga sipí ʻe lava ke nau hē. ʻE kamata nai ha sipi ke kaikai ʻi he musie ʻoku kiʻi mamaʻo atu ia mei he tākangá. Faifai atu pē, te ne ʻunuʻunu atu ʻo aʻu ʻo ne mavahe mei he tākangá. Ko e meʻa tatau ʻe lava ke hoko ki he fānaú. ʻE lava ke nau kamata māmālie ke mavahe mei he moʻoní. Mahalo ʻoku fakataueleʻi kinautolu ʻe he ngaahi feohi koví pe ngaahi fakafiefia fakatupu maumaú. (Pal. 13:20) ʻE lava fēfē ke ke tokoni ke taʻofi ha tuʻunga pehē mei heʻene hokó?

¹¹ ʻI hono akoʻi hoʻo fānaú, ʻoua ʻe tautoloi ʻi hono tokoniʻi kinautolu ʻi he taimi ʻokú ke sio ai ki ha ngaahi tafaʻaki ʻoku fiemaʻu nai ke nau fakaleleiʻi. Pehē foki tokoniʻi kinautolu ke fakaivimālohiʻi ʻa e ngaahi ʻulungaanga lelei ʻoku nau maʻú. (2 Pita 1:5-8) Ko e lotu fakafāmilí ko e taimi lelei ʻaupito ia kiate koe ke fai ai iá. Naʻe pehē ʻe he Ngāue Fakafaifekau ʻo ʻOkatopa 2008: “ʻOku fakalototoʻaʻi ʻa e ngaahi ʻuluʻi fāmilí ke nau fua honau fatongia ʻi he ʻao ʻo Sihová ke fakapapauʻi ʻoku fakahoko ha polokalama tuʻumaʻu mo mohu ʻuhinga ʻo e ako Tohi Tapu fakafāmilí.” ʻOkú ke ngāue fakapotopotoʻaki ʻa e taimi ko ení koeʻuhí ke tokangaʻi ai hoʻo fānaú? Hoko ʻo falala-pau ʻoku houngaʻia moʻoni hoʻo fānaú ʻi hoʻo ngaahi feinga ke tokoniʻi kinautolú.—Māt. 5:3; Fil. 1:10.

12. (a) Kuo anga-fēfē maʻu ʻaonga ʻa e toʻutupú mei he lotu fakafāmili tuʻumaʻú? (Sio foki ki he puha “ʻOkú Na Houngaʻia Ai.”) (e) Kuo anga-fēfē hoʻo maʻu ʻaonga fakafoʻituitui mei he lotu fakafāmilí?

¹² Ko ha taʻu hongofulu tupu ko Carissa mo hono fāmilí kuo nau maʻu ʻaonga mei heʻenau polokalama Lotu Fakafāmilí. ʻOkú ne pehē: “ʻOku ou saiʻia ʻi he lava ke mau tangutu fakataha kotoa ʻo talanoá. ʻI heʻemau fai ení, ʻoku mau vāofi ai mo faʻu ha ngaahi manatu melie. ʻOku fai maʻu pē ʻe heʻeku tangataʻeikí ʻemau polokalama Lotu Fakafāmilí. ʻOku fakalototoʻa ke sio ʻokú ne fai fakamātoato ia—pea ʻoku ʻai ai ke u fakamātoato mo au foki. ʻOku toe ʻomai foki ai kiate au ʻa e ʻuhinga lahi ange ke fakaʻapaʻapaʻi ia ko ʻeku tamai mo e ʻulu fakalaumālie.” ʻOku pehē ʻe ha tuofefine kei siʻi ko Brittney: “Kuo tohoakiʻi au ʻe he lotu fakafāmilí ke ofi ange ki heʻeku ongo mātuʻá. ʻOku fakahaaʻi mai ai ʻokú na loto ke fanongo ki heʻeku ngaahi palopalemá pea ʻokú na tokanga moʻoni. ʻOku tokoniʻi ai kimautolu ke hoko ko ha fāmili mālohi mo fāʻūtaha.” Ko e taumuʻa tefito ʻa e ngaahi mātuʻá ke akoʻi ʻenau fānaú ke ʻofa kia Sihova. Ko e lotu fakafāmilí ʻa e founga lelei taha ke fai ai ení.b

TATAKI HOʻO FĀNAÚ

13. ʻE lava fēfē ke ueʻi ha kiʻi tama ke tauhi kia Sihova?

¹³ ʻOku ngāueʻaki ʻe ha tauhi-sipi lelei ha tokotoko ke tatakiʻaki mo maluʻi ʻene tākangá. Ko ʻene taumuʻa tefitó ke tataki ʻene fanga sipí ki ha “botu lau mauiui.” (ʻIsi. 34:13, 14, PM) ʻI he tuʻunga ko ha mātuʻá, ʻokú ke maʻu ha taumuʻa meimei tatau. ʻOkú ke loto ke tataki hoʻo fānaú ke tauhi kia Sihova. ʻOkú ke loto ke maʻu ʻe hoʻo fānaú ʻa e ongoʻi hangē ko e tokotaha-tohi-sāmé ʻa ia naʻá ne tohi: “ʻE hoku ʻOtua, ʻoku ou manako ke u fai hoʻou finangalo; pea ʻoku ʻi hoku loto fatu hoʻo lao.” (Saame 40:8) ʻI he taimi ʻoku ongoʻi peheni ai hoʻo fānaú, te nau loto ke fakatapui ʻenau moʻuí kia Sihova pea hoko ʻo papitaiso. Kuo pau ke nau maʻu ʻa e mahino feʻunga ke fai ai ʻa e fili mahuʻinga ko ení, pea kuo pau ke nau loto moʻoni ke tauhi kia Sihova.

14, 15. (a) Ko e hā ʻoku totonu ko e taumuʻa ia ʻa e ngaahi mātuʻá? (e) Ko e hā nai ʻe veiveiua ai ha tokotaha taʻu hongofulu tupu fekauʻaki mo e moʻoní?

¹⁴ Mahalo ʻoku hā ngali ʻoku ʻikai tupulaki ʻa e vahaʻangatae hoʻo fānaú mo Sihova. ʻOku aʻu nai ʻo nau veiveiua pe ʻoku moʻoni koā ʻa e meʻa ʻoku tui ki ai ʻa e Kau Fakamoʻoni ʻa Sihová. Ko e hā te ke faí? Ngāue mālohi ke fakaʻuhinga mo hoʻo fānaú pea tokoniʻi kinautolu ke nau ʻofa kia Sihova mei he lotó. Akoʻi kinautolu ke houngaʻia ʻi he meʻa kotoa kuo fai ʻe he ʻOtuá maʻa kinautolú. (Fkh. 4:11) Pea ʻi he taimi leva ʻoku nau mateuteu aí, ʻe lava ke nau fai pē ʻe kinautolu ʻenau fili ke tauhi kia Sihova.

¹⁵ Kapau ʻoku veiveiua hoʻo fānaú fekauʻaki mo e moʻoní, hoko ʻo anga-kātaki pea feinga ke tataki kinautolu. Tokoniʻi kinautolu ke nau mahinoʻi ko e tauhi kia Sihová ʻa e founga lelei taha ʻo e moʻuí mo maʻu ai ʻa e ngaahi ʻaonga tuʻuloá. Pehē foki, feinga ke ʻiloʻi ʻa e ngaahi ʻuhinga moʻoni ʻenau veiveiuá. Ko e fakatātaá, ʻoku taʻelototatau moʻoni ho fohá mo e lau ʻa e Tohi Tapú, pe ʻokú ne ilifia pē ke malanga ki he fānau kehé? ʻOku veiveiua moʻoni ho ʻofefiné ki he fakapotopoto ʻa e fekau ʻa e ʻOtuá pe ko ʻene ongoʻi taʻelata pē pea mo hono talitekeʻi ia ʻe he niʻihi kehé?

16, 17. ʻI he ngaahi founga fē ʻe tokoniʻi nai ai ʻe he ngaahi mātuʻá ʻenau fānaú ke nau maʻu hanau vahaʻangatae tonu mo Sihova?

¹⁶ ʻE lava fēfē ke ke tokoniʻi hoʻo fānaú ke ikuʻi ʻenau veiveiua fekauʻaki mo e moʻoní? Kuo tokoniʻi lavameʻa ʻe he ngaahi mātuʻa tokolahi ʻenau fānaú ʻaki hono ʻeke kia kinautolu ʻa e ngaahi fehuʻi ko ení: “ʻOku faingofua kiate koe pe faingataʻa ke hoko ko ha Kalisitiane? ʻOkú ke fakakaukau ko e hā ʻa e ngaahi ʻaonga ʻo e hoko ko ha Kalisitiané? Ko e hā ʻa e ngaahi polé? ʻOku anga-fēfē hoʻo ongoʻi fekauʻaki mo e ngaahi ʻaonga ʻoku tau maʻu he taimí ni pea te tau maʻu ʻi he kahaʻú? ʻOku nau lahi ange ʻi he ngaahi polé?” Fakapapauʻi ke ʻeke ʻa e ngaahi fehuʻi ko ení ʻi hoʻo lea pē ʻaʻau pea ʻi ha founga loto-moʻoni, anga-lelei mo fakamānako. ʻOua ʻe ʻai ke ongoʻi ʻe hoʻo fānaú ʻokú ke tukuakiʻi kinautolu. Lolotonga ʻa e fetalanoaʻakí, ʻe fiemaʻu nai ke ke fakamatalaʻi ʻa e Maʻake 10:29, 30. ʻE loto nai ʻa e kau talavou ʻe niʻihi ke ʻai ha lisi ʻe ua, taha ko e ngaahi ʻaonga ʻo e hoko ko ha Kalisitiané pea taha ko e ngaahi polé. ʻE tokoniʻi nai koe ʻe he meʻá ni mo hoʻo fānaú ke ʻiloʻi ʻa e ngaahi palopalema ʻoku nau hokosiá pea kumi ha fakaleleiʻanga ki he ngaahi palopalema ko ení. Kapau ʻoku fiemaʻu ke tau ako ʻa e tohi Akoʻi ʻe he Tohi Tapú mo e ʻOfa ʻa e ʻOtuá mo e faʻahinga mahuʻingaʻiá, huanoa hake ai ʻa e fiemaʻu ke tau ako ia mo ʻetau fānaú tonu! ʻOkú ke fai ia?

¹⁷ ʻI heʻenau tupu haké, kuo pau ke fili pē ʻe hoʻo fānaú pe te nau tauhi kia Sihova. Heʻikai ʻotomētiki ʻenau fai peheé koeʻuhí pē kuó ke fai ʻa e fili ko iá maʻau. Kuo pau ke maʻu ʻe hoʻo fānaú hanau vahaʻangatae tonu mo Sihova. (Pal. 3:1, 2) Fēfē kapau ʻoku faingataʻa ki hoʻo kiʻi tamá ke ʻunuʻunu ofi ki he ʻOtuá? Fakalototoʻaʻi ia ke sivisiviʻi ʻene ngaahi tuí ʻaki hono ʻeke hifo kiate ia ʻa e ngaahi fehuʻi hangē ko e: ‘ʻOku anga-fēfē ʻeku ʻilo ʻoku ʻi ai ʻa e ʻOtuá? ʻOku anga-fēfē ʻeku ʻilo ʻoku tokanga moʻoni mai ʻa Sihova kiate aú? ʻOku ou tui moʻoni ko e talangofua ki he ngaahi fekau ʻa e ʻOtuá ʻe ʻaonga kiate au?’ Ngaahi mātuʻa, hoko ko e kau tauhi–sipi lelei pea tataki anga-kātaki hoʻo fānaú. Tokoniʻi kinautolu ke nau fakamoʻoniʻi tonu ko e tauhi kia Sihová ʻa e founga lelei taha ʻo e moʻuí.c—Loma 12:2.

18. ʻE lava fēfē ke faʻifaʻitaki ʻa e ngaahi mātuʻá kia Sihova, ʻa e Tauhi-Sipi Lahí?

¹⁸ Ko e kotoa ʻo e kau Kalisitiane moʻoní ʻoku nau loto ke faʻifaʻitaki ki he Tauhi-Sipi Lahí, ʻa Sihova. (ʻEf. 5:1; 1 Pita 2:25) ʻOku fiemaʻu tefito ki he ngaahi mātuʻá ke nau ʻiloʻi ʻenau tākangá, ʻa ʻenau fānau ʻofeiná. ʻOku fiemaʻu ki he ngaahi mātuʻá ke tataki ʻenau fānaú kae lava ke nau maʻu ʻa e ngaahi ʻaonga tuʻuloa ʻo e ngaahi talaʻofa ʻa e ʻOtuá. ʻIo, fai ʻa e meʻa kotoa te ke malavá ke tokangaʻi hoʻo fānaú pea ʻohake kinautolu ke ʻofa kia Sihova!