Fiefia ʻi he ʻAonga ʻo e Foakí
“ʻE LAVA ke mavahe ʻa e pasí, ka koe tokotaha Siainá heʻikai ke ʻalu!” Ko e meʻa ia naʻe fanongo atu ki ai ʻa Alexandra lolotonga ʻene tangutu ʻi he pasi, ʻoku talitali ke kolosi atu ʻi he kauʻāfonua ʻi ʻAmelika Tonga. Naʻá ne hifo mei he pasí ke vakaiʻi ʻa e meʻa naʻe hokó ʻo ne vakai ki ha kiʻi tangata Siaina ʻoku ʻikai poto lelei ʻi he lea faka-Sipeiní ka ʻokú ne faingataʻaʻia ke fakamatalaʻi ʻa e tuʻunga naʻe ʻi aí ki ha tokotaha leʻo ʻi he kauʻāfonuá. Koeʻuhi naʻe kau ʻa Alexandra ki ha fakatahaʻanga lea faka-Siaina ʻa e Kau Fakamoʻoni ʻa Sihová, naʻá ne loto-lelei ke tokoni kiate ia ko ha fakatonu lea.
Naʻe pehē ʻe he tangatá ko ha tangataʻifonua fakalao ia ka naʻe kaihaʻasi ʻene ngaahi meʻa fakapepá mo ʻene paʻangá. ʻI he ʻuluaki taimí naʻe ʻikai ke tali ʻe he ʻōfisá ʻene fakamatalá peá ne huʻuhuʻu naʻe kau ʻa Alexandra ʻi he fefakatauʻaki taʻefakalao holo ʻo e kakaí. Ka naʻe aʻu ʻo ne tali ʻa e fakamatala ʻa e tangatá ka ko e tangata fononga maʻukovia ko ení naʻe pau ke ne totongi ha moʻua ʻi he ʻikai ke ne maʻu ʻa e meʻa fakapepa totonú. Koeʻuhi naʻe ʻikai haʻane paʻanga, naʻe foaki ange ʻe Alexandra kiate ia ha $20. Naʻe ʻikai mei lava ʻa e tangatá ke fakamālō ange kiate ia peá ne tala ange te ne totongi fakafoki ʻo lahi ange ʻi he $20. Naʻe tala ange ʻe Alexandra naʻe ʻikai ko e taumuʻá ia ke maʻu ha meʻa lahi ange; naʻá ne fiefia pē ke tokoni koeʻuhí naʻá ne ongoʻi ko e meʻa totonu ia ke faí. Naʻá ne foaki ki he tangatá ha ʻū tohi Fakatohitapu ʻe niʻihi peá ne tala ange ke ne ako ʻa e Tohi Tapú mo e Kau Fakamoʻoní.
ʻOku ʻikai ha veiveiua ʻoku fakalotomāfana ke fanongo ki he anga-ʻofa ʻoku fai ki ha sola, ko e tōʻonga meimei tatau pē eni ʻoku fakahoko ʻe he kakai ʻi he ngaahi lotu kotoa pē pea mo e kakai ʻoku ʻikai ke nau kau ki ha lotu. Te ke loto-lelei ke foaki atu ʻa koe tonu ʻi ha founga taʻesiokita? Ko e fehuʻi ko iá ʻoku mahuʻinga koeʻuhi he naʻe pehē ʻe Sīsū: “ʻOku ʻi ai ʻa e fiefia lahi ange ʻi he foaki atú ʻi he maʻu maí.” (Ngāue 20:35) ʻOku toe mahuʻinga fakasaienisi ia he ʻoku ʻiloʻi ʻe he kau fakatotoló ʻoku lelei kiate koe ʻa e fai ha foaki. Tau vakai angé pe ʻoku anga-fēfē eni.
KO E “TOKOTAHA FOAKI FIEFIA”
ʻOku fakahaaʻi ʻe he ngaahi hokosiá ko e foakí mo e fiefiá ʻokú na ʻalu fakataha. Naʻe tohi ʻe he ʻapositolo ko Paulá “ʻoku ʻofa ʻa e ʻOtuá ʻi ha tokotaha foaki fiefia.” Naʻá ne lea ki he kau Kalisitiane ʻa ia naʻa nau fai ha ngaahi tokoni anga-ʻofa ke fakafiemālie ki he faingataʻaʻia honau kaungātuí. (2 Kolinitō 8:4; 9:7) Naʻe ʻikai ke pehē ʻe Paula naʻa nau foakí koeʻuhí naʻa nau fiefia. Ko hono fakalea ʻe tahá ʻoku moʻoni—naʻa nau fiefia koeʻuhí he naʻa nau malava ke fai ha foaki.
Ko e moʻoni, fakatatau ki ha fekumi ʻe taha, ko e foakí “ʻokú ne ueʻi ʻa e ngaahi konga ʻi he ʻutó ʻoku fekauʻaki mo e fiefiá, fekauʻaki fakasōsialé mo e falalaʻangá pea ʻokú ne fakatupunga ʻa e ongoʻi nonga ʻi hono fai ha foaki atu.” ʻOku toe pehē ʻe ha fekumi ʻe taha ko hono “foaki ha paʻanga ki ha tokotaha kehe ʻokú ne langaʻi ʻa e fiefia lahi ange ʻi he tokotaha foakí ʻi haʻane fakamoleki ʻa e paʻangá kiate ia pē.”
Kuo faifai ange peá ke ongoʻi ʻoku ʻikai lava ke ke fai ha meʻa lahi ange koeʻuhi ko e tuʻunga ʻokú ke ʻi aí? Ko e moʻoní ko e tokotaha kotoa ʻoku malava ke ne hokosia ʻa e fiefia ʻi he hoko ko ha “tokotaha foaki fiefia.” ʻI he fai ha foaki fakataha ʻi he fakaueʻiloto totonú, ko e kotoa ʻo e meʻa ke foakí ʻoku ʻikai fiemaʻu ia ke lahi. Naʻe ʻave ʻe ha taha ʻo e Kau Fakamoʻoni ʻa Sihová ʻa e fakamatalá ni ki he fai pulusi ʻo e makasini ko ení fakataha mo haʻane tokoni loto-fiefoaki: “ʻI he kotoa ʻo e ngaahi taʻú kuo ʻikai meimei lava ke u fai ha foaki ka ko ha paʻanga siʻisiʻi pē ʻoku ou tokoniʻaki ʻi he Fale Fakatahaʻangá.” Kae kehe, naʻá ne hoko atu: “Kuo foaki mai kiate au ʻe Sihova ko e ʻOtuá ʻo lahi ange ia ʻi he meʻa kuó u foaki atú. . . . ʻOku ou fakamālō atu ʻi hono ʻai ke u malava ke foaki atu ʻa e meʻaʻofá ni—ʻokú ne ʻomi kiate au ʻa e nonga.”
Ko e moʻoni, ko e foakí ʻoku ʻikai fakangatangata pē ki he paʻangá. ʻOku lahi ʻa e ngaahi founga kehe ke fai ai ʻa e foakí.
FOAKÍ ʻOKU LELEI KI HOʻO MOʻUÍ
Ko e foakí ʻokú ne ʻoatu ʻa e lelei maʻau mo e niʻihi kehé
ʻOku pehē ʻe he Tohi Tapú: “Ko e tangata ʻofa ʻoku ʻaonga ʻene ʻofa kiate ia: Ka ko e tangata fakamamahi ʻoku ʻasi ʻene fakamamahi ʻi hono kakano oʻona.” (Palōveepi 11:17) Ko e kakai anga-leleí ʻoku nau anga-ʻofa pea loto-lelei ke foaki atu kinautolu—honau taimí, iví, tokangá mo e alā meʻa pehē. Ko e tōʻonga moʻui ko ení ʻoku ʻaonga ia kiate kinautolu ʻi he ngaahi founga kehekehe, ka ko e meʻa mahuʻinga tahá ko e anga-ʻofa ko iá ʻoku lelei ia ki heʻenau moʻuí.
ʻOku fakahaaʻi ʻe ha ngaahi fekumi ko e faʻahinga ʻoku nau pole ke tokoniʻi ʻa e niʻihi kehé kuo fakamoʻoniʻi ʻoku siʻi ʻenau moʻua ʻi he langá, mamahí pea siʻi mo e loto-mafasiá. ʻI he tuʻunga fakalūkufuá ʻoku nau maʻu ha moʻui lelei ange. ʻOku toe fakaleleiʻi ʻe he foaki anga-ʻofá ʻa e tuʻunga moʻui lelei ʻa e faʻahinga ʻoku nau moʻua ʻi ha mahaki tauhi ʻo hangē ko e mahaki neave mo e uouá pe HIV. ʻOku toe hā ko e faʻahinga ʻoku fakaakeake mei he ʻolokahōliká ʻoku nau tokoni ki he niʻihi kehé ʻoku hoko ai ʻo siʻi ʻenau loto-mafasiá pea ʻoku fakalakalaka ange ai ʻenau moʻuí.
Pea ko e ʻuhinga ʻoku pehē aí, ʻoku fokotuʻu mai ʻe he fekumí ko e “ongoʻi manavaʻofá, fai leleí mo e anga-leleí ʻokú ne fakasiʻisiʻi ai ʻa e ngaahi ongoʻi feifeitamakí.” Ko e foakí ʻoku toe lava ai ʻo fakasiʻisiʻi ʻa e loto-mafasiá mo e toto māʻolungá. Pea ko e kakai ʻoku mate honau hoá ʻoku nau hao mei he mahaki loto-mafasiá ʻo kapau te nau fai ha tokoni ki he niʻihi kehé.
ʻOku ʻikai ke toe veiveiua eni. Ko e foakí ʻoku lelei kiate koe.
FOAKÍ ʻOKU PIPIHI
Naʻe ekinaki ʻa Sīsū ki hono kau muimuí: “Hanganaki foaki, pea ʻe foaki atu ʻa e kakaí kiate kimoutolu. Te nau huhua atu ha fua lahi ki homou fungá, kuo faʻo ʻo lolo hifo, ʻo lulu fakataha, pea fonu mahuohua. He ko e meʻafua ʻoku mou fuaʻaki atú, te nau toe fua mai ʻaki ia kiate kimoutolu.” (Luke 6:38) ʻI hoʻo foakí, ngalingali ko e kakaí te nau fakafeangai ʻi he houngaʻia ki hoʻo anga-ʻofá pea te nau hoko mo kinautolu tonu ʻo anga-ʻofa. Ko e foakí ʻokú ne fakaʻaiʻai ʻa e fāʻūtahá pea mo e maʻu ha kaumeʻa lelei.
Ko e foakí ʻokú ne fakaʻaiʻai ʻa e fāʻūtahá pea mo e maʻu ha kaumeʻa lelei
Ko e kau fekumi ʻoku nau ako fekauʻaki mo e vahaʻangatae ʻo e tangata mo e tangatá kuo nau fakatokangaʻi ko e “kakai ʻoku nau hokohoko fakahāhā ʻa e tokanga taʻesiokitá ʻoku fakalototoʻaʻi ai ʻa e niʻihi kehé ke nau fai ʻa e meʻa tatau.” Ko hono moʻoní, “ko hono lau ha meʻa ʻo fekauʻaki mo e ngaahi ngāue kāfakafa ʻo e anga-leleí ʻokú ne ʻai ʻa e kakaí ke nau anga-ʻofa ange.” Kae kehe, fakatatau ki ha fekumi ʻe taha, “ko e tokotaha taki taha ko ha fehokotakiʻanga ia ʻoku lava ke ne tākiekina ha tokolahi pe naʻa mo e laui ngeau ʻo e kakaí, ʻa ia ko ha tangata pe fefine naʻe teʻeki ai ke fai ha feʻilongaki pe fetaulaki.” ʻI hono fakalea ʻe tahá, ko hono fai ha ngāue anga-ʻofa ko hono olá ʻoku lava ke mafola atu mei he tokotaha ʻe tahá ki he tokotaha ʻe tahá ʻi he feituʻú kotoa. ʻIkai ʻokú ke saiʻia ke moʻui ʻi ha feituʻu pehē? ʻIo, ʻe hoko ʻo ʻaonga lahi kapau ʻe tōʻongaʻaki ʻe he kakai tokolahi ange ʻa e foakí.
ʻOku fakahā ʻe he hokosia ʻe taha ko eni mei Fololita, ʻAmeliká ʻa e ola lelei ʻo e meʻá ni. Ko ha kulupu ʻo e Kau Fakamoʻoni ʻa Sihová naʻa nau pole ke fai ha ngāue tokoni ʻi he hili ha fuʻu afā lahi. ʻI heʻenau tatali ki he ngaahi nāunau ke monomono ʻa e fale naʻa nau ngāue ki aí, naʻa nau fakatokangaʻi ʻa e ʻā ʻo e taha ʻo e kaungāʻapí naʻe maumau, ko ia naʻa nau tokoni ke fakaleleiʻi ia. “ʻOku ou fuʻu houngaʻia lahi,” ko e tohi ia ki mui ha kaungāʻapi ki he ʻuluʻi ʻapitanga ʻi māmani ʻo e Kau Fakamoʻoni ʻa Sihová. “ʻOku ou ʻilo ko e kakai lelei taha eni kuo faifai ange peá u fetaulaki mo iá.” Naʻe ueʻi ia ʻi he houngaʻia ke ne fai ha tokoni anga-ʻofa ke ngāueʻaki ia ki he meʻa naʻá ne ui ko e ngāue kāfakafa ʻa e Kau Fakamoʻoní.
FAʻIFAʻITAKI KI HE FAʻIFAʻITAKIʻANGA LAHI TAHA ʻO E FOAKÍ
“Ko hono tokoniʻi ʻo e niʻihi kehé ko e taha ia ʻo e natula fakaetangata,” ko ha ʻilo tuʻu-ki-muʻa ia ʻi ha fekumi fakasaienisi. ʻOku pehē ʻe he fekumí, ko e fānaú, “ʻoku nau tōʻonga taʻesiokita naʻa mo e ki muʻa ke nau poto he leá.” Ko e hā hono ʻuhingá? ʻOku ʻomai ʻe he Tohi Tapú ʻa e talí ʻi heʻene pehē ko e tangatá naʻe ngaohi “i he imisi ʻo e ʻOtua” ʻa ia ʻoku nau maʻu ʻa e ngaahi ʻulungaanga tefito fakaeʻotuá.—Sēnesi 1:27.
Ko e anga-ʻofá ko e taha ia ʻo e ngaahi ʻulungaanga fakaofo ʻa hotau Tokotaha-Fakatupú, ʻa Sihova ko e ʻOtuá. Kuó ne ʻomi kiate kitautolu ʻa e moʻui mo e meʻa kotoa pē ʻoku tau fiemaʻú ke ʻai kitautolu ke tau fiefia. (Ngāue 14:17; 17:26-28) ʻOku malava ke tau ʻiloʻi lelei ʻetau Tamai fakahēvaní mo ʻene ngaahi taumuʻa anga-ʻofa kiate kitautolú fakafou ʻi hono ako ʻene Folofolá, ʻa e Tohi Tapú. Ko e tohi ko ení ʻokú ne fakahaaʻi mai ai ko e ʻOtuá kuó ne tokonaki mai ha kahaʻu fiefia maʻa kitautolu.a (1 Sione 4:9, 10) Koeʻuhi ko Sihova ʻa e ʻOtuá ko e matavai ia ʻo e anga-ʻofá pea naʻe ngaohi koe ʻi hono ʻīmisí, ʻoku totonu ke ʻoua ʻe ofo he ko e foakí—ʻi he faʻifaʻitaki ki he ʻOtuá—ʻoku lelei kiate koe pea ʻokú ke maʻu ai ʻene hōifuá.—Hepelū 13:16.
ʻOkú ke manatuʻi ʻa Alexandra, naʻe lāulea ki ai ʻi he kamataʻanga ʻo e kupu ko ení? Ko e hā naʻe hoko kiate iá? Neongo naʻe tala ange ʻe hono kaungā fononga ʻi he pasí naʻe mole ʻene paʻangá, naʻá ne fetuʻutaki ki hono kaumeʻa ʻi he kolo hoko naʻe tuʻu ai ʻa e pasí, pea naʻe totongi fakafoki ange ki ai ʻene $20. ʻIkai ko ia pē, naʻe fai ʻe he tangatá ʻa e meʻa naʻe fokotuʻu ange ʻe Alexandra pea kamata ke ne ako ʻa e Tohi Tapú. Naʻe fiefia ʻa Alexandra ke toe fetaulaki mo e tangatá ʻi he hili ha māhina ʻe tolu mei ai ʻi ha fakataha-lahi ʻi he lea faka-Siaina ʻa e Kau Fakamoʻoni ʻa Sihová ʻi Pelū. Ke fakahaaʻi ʻe he tangatá ʻene houngaʻia ki he kotoa ʻo e ngaahi meʻa naʻe fai ange ʻe Alexandra kiate iá, naʻá ne fakaafeʻi ia mo e faʻahinga naʻa nau ō fakataha ki he fakataha-lahí ki hono falekaí.
Ko e foakí mo hono tokoniʻi ʻa e niʻihi kehé ʻoku ne ʻomi ʻa e fiefia lahi. Pea toe mahulu ange aí, kapau ʻoku fai ʻi he founga totonu, ʻokú ke tokoniʻi ʻa e kakaí ke nau hoko ʻo ʻiloʻi lelei ange ʻa e Matavai ʻo e meʻaʻofa lelei kotoa pē—ʻa Sihova ko e ʻOtuá! (Sēmisi 1:17) ʻOkú ke maʻu ha ngaahi ʻaonga ʻi hono fai ʻo e foaki peheé?
a Ki ha fakaikiiki lahi ange, sio ki he tohi Ko e Hā ʻOku Akoʻi Moʻoni ʻe he Tohi Tapú? pulusi ʻe he Kau Fakamoʻoni ʻa Sihová pea ala maʻu ʻi he www.jw.org. Sio ʻi he ʻŪ TOHI > ʻŪ TOHI MO E POLOSIUA.