LAIPELI Taua Le‘o ‘I HE ‘INITANETÍ
Taua Le‘o
LAIPELI ‘I HE ‘INITANETÍ
Faka-Tonga
ʻ
  • ʻ
  • ā
  • ē
  • ī
  • ō
  • ū
  • TOHI TAPU
  • ‘Ū TOHI
  • NGAAHI FAKATAHA
  • w97 2/1 p. 22-26
  • “Naʻe Pehe ʻa e ʻOfa ʻa e ʻOtua Kiate Kitautolu”

‘Ikai ala ma‘u ha vitiō

Kātaki, ‘oku ‘ikai ma‘u ha vitiō.

  • “Naʻe Pehe ʻa e ʻOfa ʻa e ʻOtua Kiate Kitautolu”
  • Ko e Taua Leʻo ʻOku Fanongonongo Ai ʻa e Puleʻanga ʻo Sihová—1997
  • Kaveinga Tokoni
  • Fakamatala Meimei Tatau
  • “Ko e ʻOtua ko e ʻOfa”
  • Ko e Hā Naʻe ʻOmai Ai ha Huhuʻí?
  • Naʻe Lahi Fēfē Hono Mahuʻingá?
  • Ko e Meʻa ʻOkú Ne ʻAi ke Malavá
  • Ko e Huhuʻí—Meʻaʻofa Lahi Taha ʻa e ʻOtuá
    Ko e Hā ʻOku Akoʻi Moʻoni ʻe he Tohi Tapú?
  • Huhuʻí—Meʻaʻofa Lahi Taha ʻa e ʻOtuá
    Ko e Hā ʻOku Lava ke Akoʻi Mai ʻe he Tohi Tapú?
  • Huhuʻi ʻa Kalaisí—Founga ʻa e ʻOtuá ki he Fakamoʻuí
    Ko e Taua Leʻo ʻOku Fanongonongo Ai ʻa e Puleʻanga ʻo Sihová—1999
  • ʻE Fakahoko ʻa e Taumuʻa ʻa Sihová!
    Ko e Taua Leʻo ʻOku Fanongonongo Ai ʻa e Puleʻanga ʻo Sihová (Ako)—2017
Sio ki he Me‘a Lahi Ange
Ko e Taua Leʻo ʻOku Fanongonongo Ai ʻa e Puleʻanga ʻo Sihová—1997
w97 2/1 p. 22-26

“Naʻe Pehe ʻa e ʻOfa ʻa e ʻOtua Kiate Kitautolu”

“Kapau leva naʻe pehe ʻa e ʻofa ʻa e ʻOtua kiate kitautolu, pea ko kitautolu foki ʻoku totonu ke tau feʻofaʻaki.”​—1 SIONE 4:11.

1. ʻI he 23 ʻo Maʻasí hili e tō ʻa e laʻaá, ko e hā ʻe fakatahataha ai ʻi he ngaahi Fale Fakatahaʻangá mo e ngaahi feituʻu faiʻanga fakataha kehe ʻa e kakai ʻe laui miliona takatakai ʻi he kolopé?

ʻI HE Sāpate, ʻaho 23 ʻo Maʻasi, 1997, ʻi he hili e tō ʻa e laʻaá, ʻe ʻikai ha veiveiua ʻe laka hake he kakai ʻe toko 13,000,000 ʻi māmani lahi te nau fakatahataha ʻi he ngaahi Fale Fakatahaʻanga mo e ngaahi feituʻu faiʻanga fakataha kehe ʻoku ngāueʻaki ʻe he Kau Fakamoʻoni ʻa Sihová. Ko e hā hono ʻuhingá? Koeʻuhi kuo malave ki honau lotó ʻa e fakahāhā lahi taha ʻe he ʻOtuá ʻa ʻene ʻofa ki he faʻahinga ʻo e tangatá. Naʻe fakahanga ʻe Sīsū Kalaisi ʻene tokanga ki he fakamoʻoni fisifisimuʻa ʻo e ʻofa ʻa e ʻOtuá, ʻi heʻene pehē: “He naʻe ʻofa pehe ʻa e ʻOtua ki māmāni, ko ia naʻa ne foaki hono ʻAlo-tofu-pe-taha-ne-fakatupu, koeʻuhi ko ia kotoa pe ʻoku tui pikitai kiate ia ke ʻoua naʻa ʻauha, kae maʻu ʻa e moʻui taʻengata.”​—Sione 3:16.

2. Ko e hā ʻa e ongo fehuʻi ʻoku lava ke ʻaonga ʻa hono ʻeke hifo kiate kitautolu kotoa ʻo fekauʻaki mo ʻetau tali ki he ʻofa ʻa e ʻOtuá?

2 ʻI heʻetau fakakaukau atu ki he ʻofa ko ia kuo fakahāhā ʻe he ʻOtuá, ʻoku lelei ke tau ʻeke hifo kiate kitautolu, ‘ʻOku ou houngaʻia moʻoni ʻi he meʻa kuo fai ʻe he ʻOtuá? ʻOku fakahaaʻi ʻi he founga ʻoku ou ngāueʻaki ʻeku moʻuí ʻa e houngaʻia ko iá?’

“Ko e ʻOtua ko e ʻOfa”

3. (a) Ko e hā ʻoku ʻikai ngali kehe ai ʻa hono fakahāhā ʻe he ʻOtuá ʻa e ʻofá? (e) ʻOku anga-fēfē hono fakaeʻa ʻa e mālohí mo e potó ʻi heʻene ngāue fakaefakatupú?

3 ʻOku ʻikai makehe ʻaupito ʻiate ia pē ʻa hono fakahāhaaʻi ʻo e ʻofá ʻi he tafaʻaki ʻa e ʻOtuá koeʻuhi “ko e ʻOtua ko e ʻOfa.” (1 Sione 4:8) Ko hono ʻulungaanga tuʻu-ki-muʻá ʻa e ʻofá. ʻI he taimi naʻá ne teuteu ai ʻa e māmaní ki he nofoʻanga maʻá e tangatá, ko ha fakahāhā fakatoʻoa-loto ia ʻo e mālohí, ʻa ʻene hiki ʻa e ngaahi moʻungá mo hono fakatahaʻi ʻo e vaí ki he ngaahi anovaí mo e ngaahi ʻōsení. (Senesi 1:​9, 10) ʻI he taimi naʻe ʻai ai ʻe he ʻOtuá ke ngāue ʻa e vilo takai ʻa e vaí mo e vilo takai ʻa e ʻosikená, ʻi heʻene faʻufaʻu ʻa e fanga kiʻi meʻamoʻui taʻefaʻalaua ʻikai lava ke sio ki aí, mo e ngaahi ʻakau kehekehe ke liliu ʻa e ngaahi ʻelemēniti kemikale ʻo e māmaní ki ha meʻakai ʻa ia ʻe lava ke maʻu ʻe he tangatá koeʻuhi ke tolonga ai ʻenau moʻuí, ʻi heʻene fokotuʻu ʻa ʻetau ngaahi taimi ʻi hotau sinó ke fehoanaki mo e lōloa ʻo e ngaahi ʻaho, mo e ngaahi māhina ʻi he palanite ko Māmaní, ʻoku fakaeʻa ʻi he meʻá ni ʻa e poto lahi. (Sāme 104:24; Selemaia 10:12) Ka, ʻoku toe tuʻu-ki-muʻa ange ai ʻi he fakatupu fakaesinó ʻa e fakamoʻoni ʻo e ʻofa ʻa e ʻOtuá.

4. ʻI he fakatupu fakaesinó, ko e hā ʻa e fakamoʻoni ki he ʻofa ʻa e ʻOtuá ʻoku totonu kiate kitautolu kotoa ke sio mo houngaʻia aí?

4 ʻOku tala mai ʻe hotau ʻoʻaoʻi-ngutú ʻa e ʻofa ʻa e ʻOtuá ʻi he taimi ʻoku tau uʻu ai ha fuaʻiʻakau momoho ifo, ʻa ia ʻoku hā mahino naʻe ʻikai ngata pē ʻi hono ngaohi ke fafanga kitautolú ka ke ne toe ʻomai foki kiate kitautolu ha fiefia. ʻOku sio hotau matá ki he fakamoʻoni hā mahino ʻo ia ʻi he ngaahi fakatōtō-laʻā fakatoʻoa-loto, ko e langi fetuʻua ʻi ha pō tafitonga, ko e ngaahi tuʻunga kehekehe mo e ngaahi lanu mataʻāʻā ʻo e matalaʻiʻakaú, ko e ngaahi tōʻonga fakaoli ʻa e fanga kiʻi manu totoló, mo e malimali loto-māfana ʻa e ngaahi kaumeʻá. Ko hotau ihú ʻokú ne ʻai kitautolu ke tau lāuʻilo ki ai ʻi heʻetau nāmuʻi ʻa e namu lelei ʻo e ngaahi matalaʻiʻakaú he faʻahitaʻu failaú. ʻOku ongoʻi ia ʻe hotau telingá ʻi heʻetau fanongo ki he leʻo ʻa e vaitoó, ko e ngaahi hiva ʻa e fanga manupuná, mo e leʻo ʻo e ngaahi ʻofaʻangá. ʻOku tau ongoʻi ia ʻi he taimi ʻoku fāʻofua māfana ai mo kitautolu ha taha ʻoku tau ʻofa ai. ʻOku fakakoloaʻaki ʻa e fanga manu totolo ʻe niʻihi ʻa e malava ke sio, ongoʻi, pe nāmuʻi ʻa e ngaahi meʻa ʻa ia ʻoku ʻikai lava ia ʻe he tangatá. Ka ko e faʻahinga ʻo e tangatá, ʻi hono ngaohi ʻi he ʻīmisi ʻo e ʻOtuá, ʻokú ne maʻu ʻa e malava ke ongoʻi ʻa e ʻofa ʻa e ʻOtuá ʻi ha founga ʻa ia ʻe ʻikai lava ia ʻe ha manu totolo.​—Senesi 1:27.

5. Naʻe anga-fēfē hono fakahā ʻe Sihova ʻa e ʻofa hulu kia ʻĀtama mo ʻIví?

5 ʻI he taimi naʻe fakatupu ai ʻe he ʻOtuá ʻa e ʻuluaki ongo mātuʻá, ʻa ʻĀtama mo ʻIví, naʻá ne takatakai ʻaki kinaua ʻa e fakamoʻoni ʻo ʻene ʻofá. Naʻá ne tō ha ngoue, ko ha palataisi, pea ʻai ke tupu ai ʻa e ʻakau ʻi he kalasi kehekehe kotoa pē. Kuó ne tokonaki mai ha vaitafe ke fuʻifuʻi ia mo fakafonu ʻaki ia ʻa e fanga manupuna mo e fanga manu totolo mātuʻaki fakaʻofoʻofa. Naʻá ne foaki ʻa e ngaahi meʻa kotoa ko ʻení kia ʻĀtama mo ʻIvi ke hoko ia ko hona ʻapi. (Senesi 2:​8-10, 19) Naʻe feangai mo kinaua ʻa e ʻOtuá ʻi he tuʻunga ko ʻene fānau, ko e konga ʻo hono fāmili fakaeʻuniveesí. (Luke 3:38) ʻI hono tokonaki ʻa ʻĪteni ko ha sīpingá, naʻe fokotuʻu atu ʻe he Tamai fakahēvani ʻa e ʻuluaki ongo mātuʻa ko ʻení kiate kinaua ʻa e ngāue fakafiemālie ko hono fakalahi ʻo e Palataisí ke ʻufiʻufi ʻa e kolopé. Naʻe pau ke fakakakai ʻa e māmaní kotoa ʻaki ʻena fānaú.​—Senesi 1:28.

6. (a) ʻOku fēfē hoʻo ongoʻi fekauʻaki mo e ʻalunga angatuʻu naʻe fai ʻe ʻĀtama mo ʻIví? (e) Ko e hā nai te ne fakahā kuo tau ako mei he meʻa naʻe hoko ʻi ʻĪtení pea kuo tau maʻu ʻa e ʻaonga mei he ʻilo ko iá?

6 Kae kehe, ʻi he taimi nounou mei ai, naʻe fehangahangai ai ʻa ʻĀtama mo ʻIvi mo ha ʻahiʻahi ʻo e talangofuá, ko ha ʻahiʻahi ʻo e mateakí. Naʻe ʻuluaki tō ʻa e tokotahá pea hili iá ko e tokotaha ʻe tahá mei hono fakahā ʻa e houngaʻia ki he ʻofa ʻa ia kuo foaki kiate kinauá. Naʻe fakaʻohovale ʻa e meʻa naʻá na faí. Naʻe ʻikai ala fakamolemoleʻi! Ko hono nunuʻá, naʻe mole ai hona vahaʻangatae mo e ʻOtuá, naʻe kapusi ai kinaua mei hono fāmilí, pea tuli mei ʻĪteni. ʻOku tau kei ongoʻi ʻi he ʻahó ni ʻa e ngaahi nunuʻa ʻo ʻena angahalá. (Senesi 2:​16, 17; 3:​1-6, 16-19, 24; Loma 5:12) Ka kuo tau ako mei he meʻa kuo hokó? ʻOku anga-fēfē ʻetau tali ki he ʻofa ʻa e ʻOtuá? ʻOku fakahā ʻi he ngaahi fili ʻoku tau fai ʻi he ʻaho taki taha ʻoku tau houngaʻia ʻi heʻene ʻofá?​—1 Sione 5:3.

7. Neongo ʻa e meʻa naʻe fai ʻe ʻĀtama mo ʻIví, naʻe anga-fēfē hono fakahā ʻe Sihova ʻene ʻofa ki heʻena fānaú?

7 Naʻa mo e taʻehoungaʻia kotoa naʻe fakahaaʻi ʻe heʻetau ʻuluaki ongo mātuʻá ki he meʻa kotoa kuo fai ʻe he ʻOtuá maʻanauá naʻe ʻikai ke lōmia ai ʻa e ʻofa tonu ʻa e ʻOtuá. Tupu mei he manavaʻofa ki he faʻahinga ʻo e tangatá naʻe teʻeki fanauʻi ʻi he taimi ko iá​—kau ai kitautolu ko ia ʻoku moʻui he ʻaho ní​—naʻe fakaʻatā ʻe he ʻOtuá ʻa ʻĀtama mo ʻIvi ke na ʻohake ha fāmili ki muʻa ke na maté. (Senesi 5:​1-5; Mātiu 5:​44, 45) Kapau naʻe ʻikai te ne fai ia, ʻe ʻikai fanauʻi ha taha ʻo kitautolu. Naʻe toe tokonaki ʻe Sihova ha makatuʻunga ki he ʻamanaki maʻá e fānau kotoa ko ia ʻa ʻĀtama ʻa ia te nau ngāueʻi ʻenau tuí, ʻaki ʻa e fakahā fakalakalaka ʻo hono finangaló. (Senesi 3:15; 22:18; Aisea 9:​6, 7 [9:​5, 6, PM]) Naʻe kau ʻi heʻene fokotuʻutuʻú ʻa e ngaahi ʻuhinga ʻe lava ai ke toe maʻu ʻe he kakai ʻo e ngaahi puleʻanga kotoa pē ʻa ia naʻe fakamoleki ʻe ʻĀtamá, ʻa ia ko e moʻui haohaoa ʻi he tuʻunga ko e kau mēmipa fakahōifua ʻo e fāmili fakaeʻuniveesi ʻo e ʻOtuá. Naʻá ne fai ʻeni ʻi hono tokonaki mai ʻo e huhuʻí.

Ko e Hā Naʻe ʻOmai Ai ha Huhuʻí?

8. Ko e hā kuo ʻikai lava ai ke tuʻutuʻuni pē ʻa e ʻOtuá ʻo pehē, neongo kuo pau ke mate ʻa ʻĀtama mo ʻIvi, ʻe ʻikai ke mate ha taha ʻi heʻena fānau talangofuá?

8 Naʻe fiemaʻu moʻoni ha totongi huhuʻi ʻi ha tuʻunga ko ha moʻui fakaetangata ke totongi? ʻIkai ʻe lava ke tuʻutuʻuni pē ʻa e ʻOtuá ʻo pehē neongo kuo pau ke mate ʻa ʻĀtama mo ʻIvi ko ʻena angatuʻú, ko e kotoa ʻo ʻena fānau ʻa ia te nau talangofua ki he ʻOtuá ʻe lava ke nau moʻui taʻengata? Mei he tuʻunga sio nounou ʻa e tangatá, ʻe ongo tonu nai ia. Kae kehe, ko Sihová “ʻoku ne manako ki he totonu, mo e fakamāu lelei.” (Sāme 33:5) Naʻe toki fanauʻi pē ʻa e fānau ʻa ʻĀtama mo ʻIví hili ʻena hoko ʻo angahalá; ko ia ai ʻoku ʻikai ha taha ʻi he fānau ko iá naʻe fanauʻi mai ʻoku haohaoa. (Sāme 51:5) Kuo nau maʻu kotoa ha tukufakaholo ʻo e angahalá, pea ko e tautea ki he angahalá ko e mate. Kapau naʻe taʻetokangaʻi ʻeni ʻe Sihova, ko e faʻifaʻitakiʻanga fēfē ʻe fokotuʻu ʻi he meʻa ko iá maʻá e kau mēmipa ʻo hono fāmili fakaeʻuniveesí? ʻOku ʻikai lava ke ne taʻetokangaʻi ʻa ʻene ngaahi tuʻunga māʻoniʻoni ʻaʻaná. ʻOkú ne tokaʻi ʻa e ngaahi fiemaʻu ki he fakamaau totonú. ʻOku ʻikai ha taha ʻe lava ke ne fakaangaʻi fakalao ʻa e founga ʻa ia naʻe feangainga ai ʻa e ʻOtuá mo e ngaahi fakakikihi naʻe kau ki aí.​—Loma 3:​21-23.

9. Fakatatau ki he tuʻunga fakaʻotua ʻo e fakamaau totonú, ko e hā ʻa e faʻahinga huhuʻi naʻe fiemaʻú?

9 ʻE lava fēfē leva hano tokonaki mai ha makatuʻunga tefito ki hono fakahaofi ʻa e fānau ko ia ʻa Ātama, ʻa ia te nau fakahāhā ʻa e talangofua anga-ʻofa kia Sihová? Kapau naʻe pau ke mate fakaefeilaulau ha tangata haohaoa, ʻoku lava ʻe he fakamaau totonú ke fakaʻatā ʻa e mahuʻinga ʻo e moʻui haohaoa ko iá ke ne tokonaki mai ha ʻufiʻufi ʻo e ngaahi angahala ʻa kinautolu ʻa ia ʻi he tuí te nau tali ʻa e huhuʻí. Koeʻuhi naʻe mafai ʻa e angahala ʻa e tangata pē taha, ko ʻĀtamá, ki hono fakatupunga ke hoko ʻo angahala ʻa e fāmili kotoa ʻo e tangatá, ko e lilingi ʻo e toto ʻo ha tangata haohaoa ʻe taha, ʻi heʻene hoko ko e mahuʻinga fehoanakimālié, ʻe lava ke ne ʻai ke mafamafatatau ʻa e meʻa-fua ʻo e fakamaau totonú. (1 Timote 2:​5, 6) Ka ʻe lava ke maʻu mei fē ha tokotaha pehē?

Naʻe Lahi Fēfē Hono Mahuʻingá?

10. Ko e hā naʻe ʻikai malava ai ke tokonaki mai ʻa e huhuʻi naʻe fiemaʻú ʻe he fānau ʻa ʻĀtamá?

10 ʻI he lotolotonga ʻo e fānau ʻa e tokotaha angahala ko ʻĀtamá, naʻe ʻikai ha taha ai ʻe lava ke ne tokonaki mai ʻa e meʻa naʻe fiemaʻú koeʻuhi ke toe fakatau mai ʻa e ʻamanaki ki he moʻuí ʻa ia naʻe tukuange ʻe ʻĀtamá. “Talaʻehai ʻoku lava ʻe ha taha ke huhuʻi ha taha, pe ke ʻange kia Elohimi hano tatala: (ʻIo ko e huhuʻi honau laumalie ʻoku fuʻu mamafa, pea kuo pau ke tuku ai pe ʻo taʻengata:) Ko e pehe ke ne moʻui atu ʻo laui kuonga, ʻo ʻoua te ne sio ki faʻitoka.” (Sāme 49:​7-9) ʻI he ʻikai ke tuku ai pē ʻa e faʻahinga ʻo e tangatá fakataha mo e ʻikai ha ʻamanakí, naʻe fai ai ha tokonaki mohu ʻaloʻofa ʻe Sihova tonu.

11. ʻI he ʻuhinga fē naʻe tokonaki mai ai ʻe Sihova ʻa e moʻui haohaoa fakaetangata ko ia naʻe fiemaʻu ki ha huhuʻi feʻungamālié?

11 Naʻe ʻikai fekau mai ʻe Sihova ha ʻāngelo ki he māmaní ke fakangalingali ʻoku mate ʻaki ʻene tukuange ha sino fakamatelie lolotonga ia ʻokú ne moʻui hokohoko atu ko ha laumālie. ʻI hono kehé, ʻi hono fakahoko ha mana ʻa ia ko e ʻOtuá pē taha, ko e Tokotaha-Fakatupú, ʻoku lava ke ne faʻú, naʻá ne hiki ai ʻa e ivi-moʻui mo e sīpinga angaʻitangata ʻa ha foha fakahēvani ki he manava ʻo ha fefine, ko Mele ko e ʻofefine ʻo Hēlai, ʻi he matakali ʻo Siutá. Naʻe maluʻi ʻe he ivi-ngāue ʻo e ʻOtuá, ʻa hono laumālie māʻoniʻoní, ʻa e tupu hake ʻa e tamá ʻi he manava ʻo ʻene faʻeé, pea naʻe fanauʻi mai ko ha tangata haohaoa. (Luke 1:35; 1 Pita 2:22) Ko e tokotaha leva ko ʻení ʻokú ne maʻu ʻi hono mafaí ke foaki ʻa e totongi naʻe fiemaʻú ke tokonaki mai ai ha huhuʻi ʻa ia te ne fakatōliʻa kakato ʻa e ngaahi fiemaʻu ki he fakamaau totonu fakaʻotuá.​—Hepelu 10:5.

12. (a) ʻI he ʻuhinga fē ko Sīsū ʻa e “ʻAlo tofu-pe-taha-ne-fakatupu” ʻo e ʻOtuá? (e) ʻI hono fekau mai ʻe he ʻOtuá ʻa e tokotaha ko ʻení ke ne tokonaki ʻa e huhuʻí, ʻoku anga-fēfē hono fakamamafaʻi ai ʻEne ʻofa kiate kitautolú?

12 Ko hai ʻi hono ngaahi foha ʻe laui mano fakahēvaní naʻe ʻoange ki ai ʻe Sihova ʻa e ngāue ko ʻení? Ko e tokotaha naʻe fakamatalaʻi ʻi he ngaahi Konga Tohitapú ko hono “ʻAlo tofu-pe-taha-ne-faka-tupu.” (1 Sione 4:9) ʻOku ngāueʻaki ʻa e kupuʻi lea ko ʻení ke fakamatalaʻi, ʻa e tuʻunga naʻá ne ʻi ai ki muʻa ʻi hēvaní, kae ʻikai ko ia naʻá ne hoko ki ai ʻi hono fanauʻi ko ha tangatá. Ko ia pē toko taha naʻe fakatupu fakahangatonu ʻe Sihova ʻo ʻikai ngāue fakataha ai mo ha taha kehe. Ko e ʻUluaki-Fakatupu ia ʻi he meʻa fakatupu kotoa pē. Ko e tokotaha ia naʻe ngāueʻaki ʻe he ʻOtuá ke ne ʻomai ke ʻi ai ʻa e ngaahi meʻamoʻui kehe kotoa pē. Ko e ngaahi foha ʻo e ʻOtuá ʻa e kau ʻāngeló, ʻo hangē pē ko ʻĀtamá ko e foha ia ʻo e ʻOtuá. Ka ʻoku fakamatalaʻi ʻa Sīsū ʻokú ne maʻu “ha langilangi naʻe taau mo ha ʻalo-tofu-pe-taha kuo haʻu mei heʻene tamai.” Naʻe pehē ʻokú ne nofo “ki he fatafata ʻo e Tamai.” (Sione 1:​14, 18) Ko ha vahaʻangatae vāofi, fekoekoeʻi, mo anga-ʻofa ʻoʻona mo e Tamaí. Naʻá ne vahevahe atu ʻa e ʻofa ʻa ʻene Tamaí ki he faʻahinga ʻo e tangatá. ʻOku fakamatalaʻi ʻi he Palovepi 8:​30, 31 (Lea Fakatātā, PM) ʻa e anga ʻo e ongoʻi ʻene Tamaí fekauʻaki mo e ʻAlo ko ʻení mo e anga ʻo e ongoʻi ʻa e ʻAló fekauʻaki mo e faʻahinga ʻo e tangatá: “Ko hono [Sihova] fiefiaaga au i he aho kotoabe, bea naaku fiefia mau ai be i hono ao; . . . bea nae i he fānau ae tagata a eku [Sīsū, ko e Tufunga Lahi ʻa Sihová, ko e fakasino mai ʻo e potó] fiefiaaga.” Ko e ʻAlo mahuʻinga taha ko ʻení ʻa ē naʻe fekau mai ʻe he ʻOtuá ki māmani ke ne tokonaki mai ʻa e huhuʻí. Ko ia ai, he mohu ʻuhinga ē ko e fakamatala ʻa Sīsuú: “Naʻe ʻofa pehe ʻa e ʻOtua ki māmāni, ko ia naʻa ne foaki hono ʻAlo tofu-pe-taha-ne-fakatupu”!​—Sione 3:16.

13, 14. ʻOku totonu ke tokoniʻi kitautolu ʻe he lēkooti ʻo e feinga ʻa ʻĒpalahame ke feilaulau ʻaki ʻa ʻAisaké ʻi he Tohitapú ke houngaʻia fekauʻaki mo e hā e meʻa naʻe fai ʻe Sihová? (1 Sione 4:10)

13 Ke tokoniʻi kitautolu ke kiʻi mahino ʻa e ʻuhinga ʻo iá, naʻe fakahinohino ʻe he ʻOtuá ʻa ʻĒpalahame, ʻi he taimi fuoloa ki muʻa ke haʻu ʻa Sīsū ki māmaní, ʻi he taʻu nai ʻe 3,890 kuohilí: “ʻE, ke ke ʻave ho foha, ʻa hoʻo meʻa pe taha, ho ʻofaʻanga, ʻa Aisake, pea ʻalu mo koe ki he fonua ko Molaia; pea fai ʻaki ia ʻa e feilaulau tutu ʻi ha funga moʻunga te u toki fakaha atu.” (Senesi 22:​1, 2) ʻI he tuí, naʻe talangofua ʻa ʻĒpalahame. ʻAi ange koe ʻi he tuʻunga ʻo ʻĒpalahamé. Fēfē kapau ko ho foha ia, ko ho foha pē taha ʻa ia ʻokú ke ʻofa lahi aí? Ko e hā ʻa e ngaahi ongoʻi naʻá ke mei maʻú ʻi hoʻo fahi ʻa e fefie ki he feilaulau tutú, fai ʻa e fononga ʻi ha ngaahi ʻaho ki he fonua ko Molaiá, pea tuku ho fohá ki he ʻōlitá?

14 Ko e hā ʻoku maʻu ai ʻe ha ongo mātuʻa manavaʻofa ʻa e ngaahi ongo peheé? ʻOku pehē ʻe he Senesi 1:27 naʻe fakatupu ʻe he ʻOtuá ʻa e tangatá ʻi Hono ʻīmisí. Ko ʻetau ngaahi ongoʻi ʻo e ʻofa mo e manavaʻofá ʻoku tapua mai ai ʻi ha founga mātuʻaki fakangatangata ʻa e ʻofa mo e manavaʻofa tonu ʻa Sihová. ʻI he meʻa fekauʻaki mo ʻĒpalahamé, naʻe fakaleleiʻi ia ʻe he ʻOtuá, koeʻuhi ke ʻoua moʻoni ʻe feilaulauʻi ʻa ʻAisake. (Senesi 22:​12, 13; Hepelu 11:​17-19) Kae kehe, ʻi he meʻa fekauʻaki mo iá tonu, naʻe ʻikai taʻofi ʻe Sihova ʻi he momēniti fakaʻosí ʻa hono tokonaki mai ʻo e huhuʻí, neongo naʻe fai ia ʻo hoko ko e mole lahi fakatouʻosi kiate ia tonu mo hono ʻAló. Ko e meʻa naʻe faí, naʻe ʻikai ʻuhingá ko ha faʻahinga fatongia pē ʻi he tafaʻaki ʻa e ʻOtuá, ka, ko hono kehé, ko ha fakahāhā ia ʻo e ʻofa hulu maʻataʻatā. ʻOku tau houngaʻia kakato ai?​—Hepelu 2:9.

Ko e Meʻa ʻOkú Ne ʻAi ke Malavá

15. Kuo anga-fēfē hono uesia ʻe he huhuʻí ʻa e ngaahi moʻuí ʻo aʻu mai ki he lolotonga ʻo e ngaahi meʻa ʻoku tuʻu ní?

15 Ko e tokonaki anga-ʻofa ko ia naʻe fai ʻe he ʻOtuá ʻokú ne uesia loloto ʻa e moʻui ʻa kinautolu ko ia ʻoku nau tali ia ʻi he tuí. Naʻe fakamavaheʻi kinautolu ki muʻa mei he ʻOtuá ko e nunuʻa ia ʻo e angahalá. Hangē ko e lau ʻa ʻene Folofolá, naʻa nau hoko ko e ‘ngaahi fili ʻi loto, ʻo hā ʻi heʻenau ngaahi ngaué naʻe kovi.’ (Kolose 1:​21-23) Ka naʻe hoko ʻo ‘fakalelei ʻa e ʻOtuá kiate kinautolu ʻi he pekia ʻa hono ʻAló.’ (Loma 5:​8-10) ʻI he liliu ʻa e ʻalunga ʻo ʻenau moʻuí pea ʻi he tali ʻa e fakamolemole naʻe ʻai ʻe he ʻOtuá ke malava maʻa kinautolu ʻoku ngāueʻi ʻa e tui ki he feilaulau ʻa Kalaisí, ʻoku nau maʻu ai ha konisēnisi maʻa.​—Hepelu 9:14; 1 Pita 3:21.

16. Ko e hā ʻa e ngaahi tāpuaki ʻoku tuku ki he fanga sipi toko siʻí koeʻuhi ko ʻenau tui ki he huhuʻí?

16 Kuo fakalahi ʻe Sihova ki ha fika fakangatangata ʻo e faʻahingá ni, ko ha fanga sipi toko siʻi, ʻa e meʻaʻofa maʻataʻatā ʻo e hoko ʻo feohi mo hono ʻAló ʻi he Puleʻanga fakahēvaní, mo ha vakai atu ke fakahoko ʻa e muʻaki taumuʻa ʻa e ʻOtuá ki he māmaní. (Luke 12:32) Kuo toʻo ʻa e faʻahingá ni “mei he matakali fulipē mo e lea, mo e faʻahinga mo e puleʻanga; . . . ko e puleʻanga mo e ngaahi taulaʻeiki: pea te nau Hau ʻi mamani.” (Fakahā 5:​9, 10) Naʻe tohi ʻa e ʻaposetolo ko Paulá ki he faʻahingá ni: “Naʻa mo e maʻu ʻa e Laumalie anga-faka-tama-ohi; pea ʻi heʻetau ʻiate ia ʻoku tau kalanga, Apa Tamai. Ko e Laumalie ʻoku ne kaungā-fakamoʻoni ʻe ia mo hotau laumalie, ʻo pehe, Ko e fanau ʻa e ʻOtua ʻa kitautolu. Pea kapau ko e fanau, ta ko e ngaahi ea foki, ko e ngaahi ea ʻo e ʻOtua, pea kaungā-ea mo Kalaisi.” (Loma 8:​15-17) ʻI he hoko ʻo ohi ʻe he ʻOtuá ko hono ngaahi fohá, ʻoku foaki ai kiate kinautolu ʻa e vahaʻangatae mahuʻinga ko ia naʻe fakamoleki ʻe ʻĀtamá; ka ʻe tuku ʻo tānaki atu ki he ngaahi foha ko ʻení ʻa e ngaahi monū ʻo e ngāue fakahēvaní​—ko e meʻa ʻa ia naʻe ʻikai teitei maʻu ʻe ʻĀtama. Tā neʻineʻi ke pehē ʻe he ʻaposetolo ko Sioné: “Vakaiā ki hono fakaofo ʻo e ʻofa kuo foaki mai ʻe he Tamai, he ko e fai ke ui kitautolu ko e fanau ʻa e ʻOtua”! (1 Sione 3:​1 [3:​2, PM]) ʻOku fakahaaʻi ʻe he ʻOtuá ki he faʻahinga peheé ʻo ʻikai ngata pē ʻi he ʻofa makatuʻunga ʻi he tefitoʻi moʻoní (a·gaʹpe) kae pehē foki ki he ʻofa fakaalaala (phi·liʹa), ʻa ia ko e anga ia ʻo e haʻi ʻoku ʻi ai ʻi he vahaʻa ʻo e ngaahi kaumeʻa moʻoní.​—Sione 16:27.

17. (a) Ko e hā ʻa e faingamālie ʻoku foaki ki he faʻahinga kotoa ʻoku ngāueʻi ʻa e tui ki he huhuʻí? (e) Ko e hā ʻa e ʻuhinga kiate kinautolu ʻa e “tauʻataina fakalangi ʻa e fanau ʻa e ʻOtua”?

17 Ki he niʻihi kehé foki​—ʻa kinautolu kotoa ʻoku ngāueʻi ʻa e tui ki he tokonaki loto-fiefoaki maʻá e moʻuí fakafou mai ʻia Sīsū Kalaisí​—ʻoku fakaava mai ʻe Sihova ʻa e faingamālie ke maʻu ʻa e vahaʻangatae maʻongoʻonga naʻe fakamoleki ʻe ʻĀtamá. Naʻe fakamatala ʻa e ʻaposetolo ko Paulá: “Ko e ʻamanakituʻu ʻa Natula [ko e fakatupu fakaetangata naʻe tukuʻau mai meia ʻĀtamá] ʻoku ne nofoʻaki tali ki he fakaeʻa ʻo e ngaahi foha ʻo e ʻOtua [ʻa ia ʻoku nau nofoʻaki tali ki he taimi ʻa ia ʻe hoko ʻo hā mahino ai ʻa hono fai ʻa e ngāue pau maʻá e faʻahinga ʻo e tangatá ʻe he ngaahi foha ʻo e ʻOtuá ʻa ē ʻoku kaungāʻea mo Kalaisi ki he Puleʻanga fakahēvaní]. He naʻe fakamoʻulaloa ʻa Natula ki he muna [naʻe fanauʻi kinautolu ʻi he angahala mo e ʻamanaki ki he mate, pea naʻe ʻikai ha founga ia ʻe lava ke nau fakatauʻatāinaʻi ai kinautolu]: ka talaʻehai ko hono loto, ka koeʻuhi pe ko ia naʻa ne fai ʻa e fakamoʻulaloa: ka naʻe tuku ke ne ʻamanaki pe [ʻoange ʻe he ʻOtuá], ʻo pehe, Naʻa mo ia, ʻa Natula, ʻe faifai pea fakaʻataʻatā mei heʻene popula ki he ʻauha, kae fakahoko ia ki he tauʻataina fakalangi ʻa e fanau ʻa e ʻOtua.” (Loma 8:​19-21) ʻE ʻuhinga ki he hā ʻa e tauʻatāina ko iá? Kuo ʻosi fakatauʻatāinaʻi kinautolu mei he pōpula ki he angahalá mo e maté. Te nau maʻu ʻa e ʻatamai mo e sino haohaoa, hoko ʻa e Palataisí ko honau ʻapi, mo e moʻui taʻengata, koeʻuhi ke nau fiefia ai ʻi heʻenau haohaoá pea fakahāhā ai ʻenau houngaʻia ʻia Sihova, ko e ʻOtua moʻoni pē tahá. Pea naʻe anga-fēfē hono ʻai ke malava ʻa e meʻa kotoa ko ʻení? Fakafou ʻi he feilaulau huhuʻi ʻa e ʻAlo tofu-pē-taha-ne-fakatupu ʻo e ʻOtuá.

18. ʻI he 23 ʻo Maʻasí hili e tō ʻa e laʻaá, ko e hā te tau faí, pea ko e hā hono ʻuhingá?

18 ʻI ha loki ʻi ʻolunga ʻi Selusalema, ʻi he 14 ʻo Nīsani, 33 T.S., naʻe kamata ai ʻe Sīsū ʻa e Fakamanatu ʻo ʻene pekiá. Kuo hoko ʻa e kātoanga fakamanatu fakataʻu ʻo ʻene pekiá ko ha meʻa mahuʻinga ia ki he moʻui ʻa e kau Kalisitiane moʻoni kotoa pē. Naʻe tuʻutuʻuni ʻe Sīsū tonu: “Fai ʻeni mōku fakamanatu.” (Luke 22:19) Ko e Fakamanatu ʻi he 1997 ʻe fai ia ʻi he hili ʻa e tō ʻa e laʻaá ʻi he 23 ʻo Maʻasí (ʻa ia ko e kamata ia ʻo e Nīsani 14). ʻI he ʻaho ko iá, ʻoku ʻikai lava ke toe mahuʻinga ange ha meʻa ʻi he ʻi ai ʻi hono fai ʻo e Fakamanatu ko ʻení.

ʻE Fēfē Haʻo Tali

◻ Ko e hā ʻa e ngaahi founga kuo fakahā ai ʻe he ʻOtuá ʻa e ʻofa hulu ki he faʻahinga ʻo e tangatá?

◻ Ko e hā naʻe fiemaʻu ai ha moʻui haohaoa fakaetangata ke huhuʻi ʻaki ʻa e fānau ʻa ʻĀtamá?

◻ Ko e hā ʻa e fakamole lahi naʻe tokonaki mai ai ʻe Sihova ʻa e huhuʻí?

◻ Ko e hā ʻoku ʻai ke malava ʻi he huhuʻí?

[Fakatātā ʻi he peesi 24]

Naʻe foaki ʻe he ʻOtuá hono ʻAlo tofu-pē-taha-ne-fakatupú

    ʻŪ Tohi Faka-Tonga (1987-2026)
    Hū ki Tu‘a
    Hū ki Loto
    • Faka-Tonga
    • Share
    • Sai‘ia
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Makatu‘unga Hono Ngāue‘akí
    • Polisī Fakafo‘ituitui
    • Privacy Setting
    • JW.ORG
    • Hū ki Loto
    Share