LAIPELI Taua Le‘o ‘I HE ‘INITANETÍ
Taua Le‘o
LAIPELI ‘I HE ‘INITANETÍ
Faka-Tonga
ʻ
  • ʻ
  • ā
  • ē
  • ī
  • ō
  • ū
  • TOHI TAPU
  • ‘Ū TOHI
  • NGAAHI FAKATAHA
  • w01 5/1 p. 13-18
  • Tauhi Maʻu Hoʻo Fiefiá ʻi he Ngāue ʻa Sihová

‘Ikai ala ma‘u ha vitiō

Kātaki, ‘oku ‘ikai ma‘u ha vitiō.

  • Tauhi Maʻu Hoʻo Fiefiá ʻi he Ngāue ʻa Sihová
  • Ko e Taua Leʻo ʻOku Fanongonongo Ai ʻa e Puleʻanga ʻo Sihová—2001
  • Kaveinga Tokoni
  • Fakamatala Meimei Tatau
  • “Fiefia i he Amanaki”
  • Tauhi ha Fakakaukau Pau
  • Ko e Fakafaingofuaʻí ʻOku Taki Atu ki he Fiefia
  • ʻOku Tūtuuʻi ha Tenga ʻe ha Tokotaha Ngaohi-Matasioʻata
    Ko e Taua Leʻo ʻOku Fanongonongo Ai ʻa e Puleʻanga ʻo Sihová—2001
  • Fiefiá—Ko ha ʻUlungaanga ʻOku Tau Maʻu mei he ʻOtuá
    Ko e Taua Leʻo ʻOku Fanongonongo Ai ʻa e Puleʻanga ʻo Sihová (Ako)—2018
  • Ke Fiefia Fakataha mo e ʻOtua Fiefiá
    Ko e Taua Leʻo ʻOku Fanongonongo Ai ʻa e Puleʻanga ʻo Sihová—2001
  • Fiefia ʻIa Sihova!
    Ko e Taua Leʻo ʻOku Fanongonongo Ai ʻa e Puleʻanga ʻo Sihová—1995
Sio ki he Me‘a Lahi Ange
Ko e Taua Leʻo ʻOku Fanongonongo Ai ʻa e Puleʻanga ʻo Sihová—2001
w01 5/1 p. 13-18

Tauhi Maʻu Hoʻo Fiefiá ʻi he Ngāue ʻa Sihová

“Mou fiefia ʻi he ʻEiki maʻu ai pe: ʻio, kau toe ʻai atu, Mou fiefia”!—FILIPAI 4:4.

1, 2. Naʻe anga-fēfē ʻa e malava ʻe ha tokoua ʻe taha mo hono fāmilí ke tauhi maʻu ʻenau fiefiá neongo ʻa e mole kotoa ʻa e meʻa naʻa nau maʻú?

KO SĒMISÍ, ko ha Kalisitiane taʻu 70 ʻoku nofo ʻi Siela Leone, naʻá ne ngāue mālohi ʻi he kotoa ʻo ʻene moʻuí. Sioloto atu ki heʻene fiefiá ʻi he faifai peá ne tātānaki ʻa e paʻanga feʻunga ke fakatau mai ʻaki ha fale loki-fā lelei! Kae kehe, ʻi ha taimi hili ʻa e hiki ki ai ʻa Sēmisi mo hono fāmilí, naʻe hoko ai ha tau fakalotofonua ʻi he fonua ko iá, pea naʻe tutu ai honau falé ʻo ʻosiʻosi. Naʻe mole honau falé, ka naʻe ʻikai mole ʻenau fiefiá. Ko e hā naʻe ʻikai aí?

2 Naʻe hanganaki fakahangataha ʻe Sēmisi mo hono fāmilí ʻenau fakakaukaú, ʻo ʻikai ʻi he meʻa naʻe mole meiate kinautolú, ka ʻi he meʻa naʻe kei toé. ʻOku fakamatala ʻe Sēmisi: “Naʻa mo e lolotonga ʻa e taimi fakalilifú, naʻa mau fai ʻa e ngaahi fakatahá, lau ʻa e Tohitapú, lotu fakataha, pea fevahevaheʻaki mo e niʻihi kehé ʻa e meʻa siʻi naʻa mau maʻú. Naʻa mau malava ke tauhi maʻu ʻemau fiefiá koeʻuhi naʻa mau hangataha ki he vahaʻangatae fakaofo ʻoku mau maʻu mo Sihová.” ʻI he fakakaukau atu ki he ngaahi meʻa lelei naʻa nau fiefia aí, ʻa ia ko e meʻa lahi taha aí ko hono maʻu ha vahaʻangatae fakafoʻituitui vāofi mo Sihová, naʻe malava ai ʻa e kau Kalisitiane loto-tōnunga ko ʻení ke nau “fiefia pe.” (2 Kolinito 13:11) Ko hono moʻoní, naʻe ʻikai faingofua ke kātekina honau ngaahi tuʻunga fakamamahí. Ka naʻe ʻikai te nau tuku ai ʻenau fiefia ʻia Sihová.

3. Naʻe anga-fēfē hono tauhi maʻu ʻe he niʻihi ʻo e muʻaki kau Kalisitiané ʻenau fiefiá?

3 Naʻe fetaulaki ʻa e muʻaki kau Kalisitiané mo e ngaahi ʻahiʻahi meimei tatau mo ia naʻe hokosia ʻe Sēmisi mo hono fāmilí. Neongo ia, naʻe tohi ʻe he ʻapositolo ko Paulá ʻa e ngaahi lea ko ʻení ki he kau Kalisitiane Hepeluú: “Mou tali fiefia foki ʻa e faʻaoa ʻo hoʻomou ngaʻotoʻota.” Naʻe toki fakamatalaʻi leva ʻe Paula ʻa e matavai ʻo ʻenau fiefiá: “Ko hoʻomou ʻilo, ʻoku ʻi ai haʻamou koloa ʻoku lelei hake pea tolonga.” (Hepelu 10:​34, fakaʻītali ʻamautolu.) ʻIo, naʻe maʻu ʻe he kau Kalisitiane ʻo e ʻuluaki senitulí ha ʻamanaki mālohi. Naʻa nau fakatuʻotuʻa loto-pau atu ki hono maʻu ʻa e meʻa ʻa ia ʻe ʻikai lava ke vetea—ko e “kalauni [taʻealamae] ʻo e moʻui” ʻi he Puleʻanga fakahēvani ʻo e ʻOtuá. (Fakahā 2:10) ʻI he ʻahó ni, ko ʻetau ʻamanaki faka-Kalisitiané—pe ʻoku fakahēvani pe fakaemāmani—ʻoku malava ke ne tokoniʻi kitautolu ke tau tauhi maʻu ʻetau fiefiá naʻa mo e taimi ʻoku tau fehangahangai ai mo e ngaahi meʻa fakamamahí.

“Fiefia i he Amanaki”

4, 5. (a) Ko e hā naʻe mātuʻaki taimi tonu ai ki he kau Lomá ʻa e faleʻi ʻa Paula ke nau “fiefia i he amanaki”? (e) Ko e hā nai te ne fakatupunga ha Kalisitiane ke mole ʻa ʻene vakai atu ki heʻene ʻamanakí?

4 Naʻe fakalototoʻaʻi ʻe he ʻapositolo ko Paulá ʻa e kaungātui ʻi Lomá ke nau “fiefia i he amanaki” ʻo e moʻui taʻengatá. (Loma 12:​12, PM) Ko ha faleʻi taimi tonu ia ki he kau Lomá. Siʻi hifo ʻi ha hongofuluʻi taʻu hili ʻa e tohi ʻa Paula kiate kinautolú, naʻa nau hoko mai ai ʻo ʻi he malumalu ʻo e fakatanga kakaha, pea ko e niʻihi naʻe fakamamahiʻi ki he mate ʻi he tuʻutuʻuni ʻa ʻEmipola Nelo. Ko ʻenau tui ʻe ʻoange kiate kinautolu ʻe he ʻOtuá ʻa e kalauni ʻo e moʻuí naʻe talaʻofaʻakí ʻoku ʻikai ha toe veiveiua naʻá ne tokoniʻi kinautolu ʻi heʻenau faingataʻaʻiá. Fēfē kitautolu ʻi he ʻaho ní?

5 ʻI he tuʻunga ko e kau Kalisitiané, ʻoku tau ʻamanekina ʻe fakatangaʻi mo kitautolu foki. (2 Timote 3:12) ʻIkai ngata aí, ʻoku tau lāuʻilo “ʻoku hokonoa . . . ʻa e faingamālie mo e tuʻutamaki” kiate kitautolu kotoa. (Koheleti 9:11) ʻE lava ke toʻo atu ʻe ha fakatuʻutāmaki ʻa e moʻui ʻa ha taha ʻoku tau ʻofa ai. ʻE malava ke toʻo atu ʻe ha mahaki fakatupu mate ha mātuʻa pe ko ha kaumeʻa ofi. Kapau ʻoku ʻikai ke tau tokanga tuʻumaʻu ki heʻetau ʻamanaki ki he Puleʻangá, te tau ʻi he fakatuʻutāmaki fakalaumālie nai ʻi he taimi ʻoku hoko ai ʻa e ngaahi ʻahiʻahi peheé. Fakatatau ki ai, ʻoku lelei ke tau ʻeke hifo kiate kitautolu, ‘ʻOku ou “fiefia i he amanaki”? ʻOku tuʻo fiha ʻeku vaheʻi ha taimi ke fakalaulauloto ai ki he ʻamanakí? Ko ha meʻa moʻoni kiate au ʻa e Palataisi ʻe hoko maí? ʻOku ou fakaʻuta atu ʻoku ou ʻi ai? ʻOku ou kei vēkeveke ki he ngataʻanga ʻo e fokotuʻutuʻu ʻo e ngaahi meʻa lolotongá ke hoko mai ʻo hangē ko ia naʻá ku ʻi ai ʻi he ʻuluaki taimi naʻá ku ako ai ʻa e moʻoní?’ ʻOku tuha mo ha fakakaukau fakamātoato ʻa e foʻi fehuʻi fakamuimui ko ʻení. Ko e hā hono ʻuhingá? Koeʻuhi kapau ʻoku tau ʻi ha moʻuilelei, maʻu ʻa e meʻa feʻunga ki he moʻuí, pea moʻui ʻi ha tafaʻaki ʻo e māmaní ʻa ia ʻoku ʻikai uesia ʻi ha tuʻunga ʻe he taú, nounou fakameʻatokoní, pe ngaahi fakatamaki fakanatulá, te tau malava ai—naʻa mo e taimí ni—ke mole ʻetau vakai atu ki he fiemaʻu mahuʻinga ke hoko mai ʻa e māmani foʻou ʻa e ʻOtuá.

6. (a) ʻI he taimi naʻe tofanga ai ʻa Paula mo Sailosi ʻi he faingataʻá, ko e hā naʻe fakahangataha ki ai ʻena ngaahi fakakaukaú? (e) ʻOku malava fēfē ke fakalototoʻaʻi kitautolu ʻi he ʻahó ni ʻe he faʻifaʻitakiʻanga ʻa Paula mo Sailosí?

6 Naʻe toe akonaki ʻa Paula ki he kau Lomá ke nau “kataki i he mamahi.” (Loma 12:​12, PM) Naʻe ʻikai sola ʻa Paula ki he faingataʻá. ʻI he taimi ʻe taha, naʻá ne sio ai ʻi ha vīsone ki ha tangata naʻá ne fakaafeʻi ia ke ne “laka mai ki Masitonia” ke tokoniʻi ʻa e kakai aí ke nau ako fekauʻaki mo Sihova. (Ngāue 16:9) ʻI he meʻa ko iá, naʻe fononga ai ʻa Paula, fakataha mo Luke, Sailosi, pea mo Tīmote, ki ʻIulope. Ko e hā naʻe fakatatali mai ki he kau misinale faivelenga ko iá? Ko e faingataʻaʻia! ʻI he hili ʻena malanga ʻi he kolo Masitōnia ko Filipaí, naʻe haha ai ʻa Paula mo Sailosi pea lī ki he pilīsoné. ʻOku hā mahino, ko e niʻihi ʻo e kau tangataʻifonua ʻo Filipaí naʻe ʻikai ngata pē ʻi heʻenau taʻemahuʻingaʻia ʻi he pōpoaki ʻo e Puleʻangá—naʻa nau fakafepaki kakaha ʻaupito. Naʻe hanga ʻe he liliu ko ʻeni ʻo e ngaahi meʻá ʻo fakatupunga ʻa e ongo misinale faivelengá ke mole ʻena fiefiá? ʻIkai. ʻI he hili hona haha pea lī ki he pilīsoné, “ʻi he tuʻuapo naʻe hiva fakamalo ki he ʻOtua ʻa Paula mo Sailosi, ko e fai ʻena lotu.” (Ngāue 16:​25, 26, fakaʻītali ʻamautolu.) Ko hono moʻoní, ko e langa mei he hahá naʻe ʻikai te ne ʻoange kia Paula mo Sailosi ha fiefia, ka ʻoku ʻikai ko e meʻa ia naʻe tokangataha ki ai ʻa e ongo misinalé. Ko ʻena ngaahi fakakaukaú naʻe fakatefito ia ʻia Sihova pea mo e ngaahi founga naʻá ne tāpuakiʻi ai kinauá. ʻI he fiefia ʻo ‘kataki i he mamahí,’ naʻe hoko ai ʻa Paula mo Sailosi ko e ongo faʻifaʻitakiʻanga lelei ki hona fanga tokoua ʻi Filipaí pea mo ha feituʻu pē.

7. Ko e hā ʻoku totonu ai ke fakakau ʻa e fakamāloó ʻi heʻetau ngaahi lotú?

7 Naʻe tohi ʻe Paula: “Fakakukafi i he lotu.” (Loma 12:​12, PM) ʻOkú ke lotu ʻi he taimi ʻokú ke loto-moʻua aí? Ko e hā ʻokú ke lotu ʻo fekauʻaki mo iá? Ngalingali ʻokú ke lave ki haʻo palopalema pau pea kole ʻa e tokoni ʻa Sihová. Ka ʻoku malava ke ke fakakau foki ai ʻa e ngaahi fakahaaʻi ʻo e fakamālō ki he ngaahi tāpuaki ʻokú ke fiefia aí. ʻI he taimi ʻoku malanga hake ai ʻa e ngaahi palopalemá, ko e fakakaukau atu ki he ngaahi meʻa lelei ʻoku fai ʻe Sihova maʻatautolú ʻoku tokoniʻi ai kitautolu ke tau “fiefia i he amanaki.” Ko Tēvita, ʻa ia ko ʻene moʻuí naʻe fonu ʻi he faingataʻá, naʻá ne tohi: “E Jihova ko hoku Otua, oku lahi hoo gaahi gaue fakaofo aia kuo ke fai, mo ho finagalo lelei kiate kimautolu: e ikai faa lau fakaholo ia kiate koe: kabau teu fie fakaha o lea ki ai, oku lahi aubito ia, e ikai faa laua.” (Sāme 40:​5, PM) Kapau te tau hangē ko Tēvitá, ʻo tau fakalaulauloto tuʻumaʻu ki he ngaahi tāpuaki ʻoku tau maʻu meia Sihová, ko e moʻoni te tau fiefia.

Tauhi ha Fakakaukau Pau

8. Ko e hā te ne tokoniʻi ha Kalisitiane ke ne kei fiefia ʻi he taimi ʻokú ne hokosia ai ha fakatangá?

8 ʻOku fakalototoʻaʻi mai ʻe Sīsū ʻa hono kau muimuí ke nau tauhi ha fakakaukau pau ʻi he taimi ʻoku nau fetaulaki ai mo e ngaahi ʻahiʻahi kehekehé. ʻOkú ne pehē: “Monūʻiaā ka ko kimoutolu, ʻo ka manukia kimoutolu, mo fakatangaʻi, mo lohiʻekina ʻi he kovi kehekehe, koeʻuhi ko au.” (Mātiu 5:11) Ko e hā ʻa e ʻuhinga ʻoku tau maʻu ki he fiefia ʻi he malumalu ʻo e ngaahi tuʻunga peheé? Ko ʻetau malava ke matuʻuaki ʻa e fakafepakí ko e fakamoʻoni ia ʻoku ʻiate kitautolu ʻa e laumālie ʻo Sihová. Naʻe tala ʻe he ʻapositolo ko Pitá ki he kaungā Kalisitiane ʻi hono taimí: “Ka kuo manukia kimoutolu ʻi he huafa ʻo Kalaisi, ta ko e toki kakai monuʻia kimoutolu; he ʻoku nofoʻi kimoutolu ʻe he Laumalie ʻoku aʻana ʻa e langilangi, ʻio ko e Laumalie ʻo e ʻOtua.” (1 Pita 4:​13, 14) Fakafou ʻi hono laumālié, ʻe toe tokoniʻi ai ʻe Sihova kitautolu ke tau kātaki pea ko hono olá, ʻe tauhi maʻu ai ʻetau fiefiá.

9. Ko e hā naʻá ne tokoniʻi ha fanga tokoua ʻe niʻihi ke nau maʻu ʻa e ngaahi ʻuhinga ke fiefia ai ʻi he taimi ʻo ʻenau ʻi he ʻapi pōpulá koeʻuhi ko ʻenau tuí?

9 Naʻa mo e taimi ʻoku tau ʻi he ngaahi tuʻunga faingataʻaʻia taha aí, ʻoku malava ke tau maʻu ha ngaahi ʻuhinga ke tau fiefia ai. Ko ha tokotaha Kalisitiane ko hono hingoá ko Adolf naʻá ne ʻilo ko e moʻoni ia. ʻOkú ne nofo ʻi ha fonua ʻa ia naʻe tapui ai ʻa e ngāue ʻa e Kau Fakamoʻoni ʻa Sihová ʻi he ngaahi taʻu lahi. Ko Adolf mo e niʻihi ʻo hono ngaahi takangá naʻe puke pea tautea ke nau ngāue pōpula ʻi ha vahaʻa taimi lōloa koeʻuhi ko ʻenau fakafisi ke liʻaki ʻenau ngaahi tui makatuʻunga ʻi he Tohitapú. Naʻe faingataʻa ʻa e moʻui ʻi he pilīsoné, kae hangē ko Paula mo Sailosí, naʻe maʻu ʻe Adolf mo hono ngaahi takangá ʻa e ngaahi ʻuhinga ke nau fakamālō ai ki he ʻOtuá. Ko ʻenau ngaahi meʻa naʻe hokosia ʻi he ʻapi pōpulá, naʻa nau fakatokangaʻi, naʻe tokoniʻi ai kinautolu ke fakaivimālohiʻi ʻenau tuí pea ke fakatupulekina ʻa e ngaahi ʻulungaanga mahuʻinga faka-Kalisitiané, ʻo hangē ko e nima-homó, kaungāongoʻí, mo e ʻofa fakatokouá. Ko e fakatātaá, ʻi he taimi naʻe maʻu ai ʻe ha tokotaha pōpula ha kofukofu mei ʻapi, naʻá ne vahevahe ʻa e ngaahi meʻa ko iá mo hono kaungātuí, ʻa ia naʻa nau vakai ki he ngaahi tokonaki fakalahi mai ko ʻení ko e haʻu meia Sihova, ʻa e Tokotaha-Foaki tefito ʻo e “foaki lelei kotoabe moe foaki haohaoa kotoabe.” Ko e ngaahi ngāue pehē ʻo e anga-ʻofá naʻe ʻomai ai ʻa e fiefia fakatouʻosi ki he tokotaha-foakí mo e faʻahinga naʻa nau maʻu iá. Ko ia ko e meʻa tonu naʻa nau hokosiá ʻa ia naʻe fakataumuʻa ke motuhi ai ʻenau tuí naʻá ne ʻai moʻoni kinautolu ke nau mālohi fakalaumālie lahi ange ai!—Semisi 1:​17, PM; Ngāue 20:35.

10, 11. Naʻe anga-fēfē ʻa e ngāue ʻa ha tuofefine ki he fakafehuʻi taʻemālōlō naʻe hoko mai ai mo ha ngāue pōpula taimi lōloa?

10 Ko Ella, ʻa ia ʻokú ne nofo mo ia foki ʻi ha fonua naʻe tapui fuoloa ai ʻa e ngāue ʻo e Puleʻangá, naʻe puke ia koeʻuhi ko ʻene vahevahe atu ʻene ʻamanaki faka-Kalisitiané ki he niʻihi kehé. ʻI he māhina ʻe valu, naʻe tofanga ai ʻi hano fakafehuʻi taʻemālōlō. ʻI he faifai pea ʻomai ki he hopó, naʻe ʻoange kiate ia ha tautea ngāue pōpula taʻu ʻe hongofulu ʻi ha ʻapi pōpula naʻe ʻikai ha toe kau lotu kehe ai kia Sihova. Naʻe taʻu 24 pē ʻa Ella ʻi he taimi ko iá.

11 Ko hono moʻoní, naʻe ʻikai ke fakatuʻotuʻa atu ʻa Ella ia ke fakamoleki ʻa e konga lahi taha ʻo ʻene hoko ko ha finemuí ʻi ha loki ʻi ha ʻapi pōpula. Ka koeʻuhi naʻe ʻikai malava ke ne liliu ʻa hono tuʻungá, naʻá ne fili leva ke liliu ʻa ʻene fakakaukaú. Fakatatau ki ai, naʻá ne kamata ke vakai ki he ʻapi pōpulá ko hono feituʻu ngāue fakaefakamoʻoni fakafoʻituitui ia ʻoʻona. “Naʻe lahi ʻa e ngāue fakamalanga ke faí,” ko ʻene laú ia, “he naʻe vave ʻaupito ʻa e ʻalu ʻa e taʻú.” ʻI he hili atu ʻo laka hake ʻi he taʻu ʻe nima, naʻe toe fakafehuʻi ai ʻa Ella. ʻI hono fakatokangaʻi naʻe ʻikai fakaʻauha ʻene tuí ʻe he ʻā malu ʻo e pilīsoné, naʻe tala ange kiate ia ʻe hono kau fakafehuʻí: “Heʻikai malava ke mau tukuange koe; kuo teʻeki ai pē te ke liliu.” “Ka kuó u ʻosi liliu!” ko e tali fakapapau atu ia ʻa Ella. “ʻOku ou ʻi ha fakakaukau lelei ange he taimí ni ʻi he taimi naʻá ku fuofua haʻu ai ki he ʻapi pōpulá, pea ko ʻeku tuí ʻoku mālohi ange ia ʻi ha toe taimi ki muʻa!” Pea naʻá ne tānaki atu: “Kapau ʻoku ʻikai te mou fie tukuange au, te u nofo pē kae ʻoua kuo ʻafio mai ʻa Sihova ʻoku feʻunga ke fakahaofi au.” Naʻe ʻikai ke toʻo ʻe he ngāue pōpula taʻu ʻe nima mo e kongá ʻa e fiefia ʻa Ella! Naʻá ne ako ke ne fiemālie pē ʻi ha faʻahinga tuʻunga pē naʻá ne ʻi ai. ʻE lava ke ke ako ha meʻa mei heʻene faʻifaʻitakiʻangá?—Hepelu 13:5.

12. Ko e hā ʻoku malava ke ne ʻomai ʻa e nonga ʻa e fakakaukaú ki ha Kalisitiane ʻi he ngaahi tuʻunga faingataʻá?

12 ʻOua ʻe fakaʻosiʻaki ʻo pehē ʻoku maʻu ʻe Ella ia ha tufakanga makehe ʻo ne lava ai ke fehangahangai mo e ngaahi pole peheé. ʻI he lave ki he vahaʻa taimi ʻo e fakafehuʻi naʻá ne fou mai ai ʻi he ngaahi māhina ki muʻa peá ne maʻu hono tauteá, ʻoku pehē ʻe Ella: “ʻOku ou manatuʻi ʻa e tetetete hoku nifó, pea naʻá ku ongoʻi hangē ha kiʻi foʻi misi manavaheé.” Kae kehe, naʻe maʻu ʻe Ella ʻa e tui mālohi kia Sihova. Kuó ne ako ke tuku ʻene falalá ʻiate ia. (Palovepi 3:​5-7) Ko hono olá, ʻoku toe moʻoni ange ai ʻa e ʻOtuá kiate ia ʻi ha toe taimi ki muʻa. ʻOkú ne fakamatala: “ʻI he taimi kotoa pē naʻá ku hū ai ki he loki fakafehuʻí, naʻá ku ongoʻi ʻoku hoko kiate au ʻa e nonga. . . . Ko e fakalilifu ange ʻa e tuʻungá, ko e hoko ia ʻo toe loloto ange ai ʻa e nongá.” Ko Sihova ʻa e matavai ʻo e nonga ko iá. ʻOku fakamatala ʻe he ʻapositolo ko Paulá: “Neongo pe ko e ha ʻa e meʻa, ʻoua te mou lotomoʻua ai; ka ʻi he meʻa kotoa pe tuku ke ha ki he ʻOtua hoʻomou ngaahi kole, ʻi he lotu mo e hufia, pea fai mo e fakafetaʻi. Pea ko e nonga ʻa e ʻOtua, ʻa ia ʻoku mamaʻo ʻi he tatae ʻa e ʻatamai kotoa pe, te ne maluʻi homou loto mo hoʻomou ngaahi fakakaukau ʻia Kalaisi Sisu.”—Filipai 4:​6, 7.

13. Ko e hā ʻokú ne fakapapauʻi mai kiate kitautolu kapau ʻe hoko mai ha faingataʻa, te tau maʻu ʻa e mālohi ke kātekina ia?

13 Ko Ella, ko e talu ko ia mei hono tukuangé, mo ʻene tauhi maʻu ʻene fiefiá neongo ʻa e faingataʻá. Naʻá ne fai ʻa e meʻá ni, ʻikai ʻi hono mālohi pē ʻoʻona, ka ʻi he mālohi naʻe tokonaki ange ʻe Sihova kiate iá. Ko e meʻa tatau pē naʻe hoko moʻoni ʻi he ʻapositolo ko Paulá, ʻa ia naʻá ne tohi: “Koia teu fiefia lahi mo bolebole ai muʻa i he eku gaahi vaivai, koeuhi ke nofoia au e he malohi o Kalaisi. . . . he kau ka vaivai oku ou toki malohi.”—2 Kolinito 12:​9, 10, PM.

14. Fakatātaaʻi ʻa e founga naʻe malava ai ʻe ha Kalisitiane ke ne maʻu ha fakakaukau pau ʻi ha tuʻunga faingataʻa pea ko e hā nai ʻa e olá.

14 Ko e ngaahi tenge ʻokú ke fehangahangai fakafoʻituitui mo ia ʻi he ʻaho ní ʻoku kehe nai ia ʻi ha tuʻunga mei he ngaahi meʻa kuo tau lāulea ki ai hení. Neongo ia, tatau ai pē pe ko e hā kinautolu, ʻoku faingataʻa ke fekuki mo e ngaahi tengé. Ko e fakatātaá, ʻoku fuʻu fakaanga fefeka nai ho pule ngāué ki hoʻo ngāué—ʻo tōtuʻa ange ia ʻi he fai ki he ngāue ʻa e kau ngāue ʻoku nau kau ki he ngaahi tui fakalotu kehé. ʻOku ʻikai nai te ke malava ke kumi ki ha ngāue kehe. ʻE lava fēfē ke ke kei tauhi maʻu hoʻo fiefiá? Manatuʻi ʻa Adolf mo hono ngaahi takangá, ʻa ia naʻe akoʻi kinautolu ʻe he meʻa naʻa nau hokosia ʻi he ʻapi pōpulá ke nau fakatupulekina ʻa e ngaahi ʻulungaanga mātuʻaki mahuʻingá. Kapau te ke fai ha feinga loto-moʻoni ke fakafiemālieʻi ho pule ngāué—naʻa mo e tokotaha ko ia ʻoku “angakehe”—ʻe lava ke ke fakatupulekina ʻa e ngaahi ʻulungaanga faka-Kalisitiane ko ia hangē ko e kātakí mo e kātaki-fuoloá. (1 Pita 2:18) ʻIkai ngata aí, te ke hoko nai ai ʻo toe mahuʻinga ange ʻi he tuʻunga ko ha tokotaha ngāué, ʻa ia ʻe fakatupulekina nai ai ho ngaahi faingamālie ki hono maʻu ha ngāue fakafiemālie ange ʻamui. Tau lāulea he taimí ni ki ha ngaahi founga kehe ʻe niʻihi ʻa ia ʻe malava ke tau tauhi maʻu ai ʻetau fiefia ʻi he ngāue ʻa Sihová.

Ko e Fakafaingofuaʻí ʻOku Taki Atu ki he Fiefia

15-17. Ko e hā naʻe ʻilo ʻe ha ongo meʻa naʻe malava ke na fakasiʻisiʻi ʻa e mafasiá, neongo naʻe ʻikai malava ke toʻo fakaʻaufuli atu ai ʻa hono tupuʻangá?

15 ʻOku ʻikai nai ke lahi ha fili ke ke fai ʻi he faʻahinga ngāue fakamāmani ʻokú ke faí pe fekauʻaki mo e feituʻu ʻokú ke ngāue aí, ka ʻoku ʻi ai nai ha ngaahi tafaʻaki kehe ʻo hoʻo moʻuí ʻa ia ʻe lava ke ke fai hano mapuleʻi. Fakakaukau ange ki he meʻa ko ʻeni naʻe hokosiá.

16 Naʻe fakaafeʻi ʻe ha ongo meʻa Kalisitiane ha tokotaha mātuʻa ki hona ʻapí ki ha kai. ʻI he efiafi ko iá, naʻe fakamatala ai ʻa e tokouá mo hono uaifí ki heʻena ongoʻi ki mui mai kuo lōmekina kinaua ʻe he ngaahi tenge ʻo e moʻuí. Neongo naʻá na fakatou femoʻuekina ʻi he ngāue taimi-kakató, naʻe ʻikai te na ʻi ha tuʻunga ke kumi ai ki ha toe ngāue kehe. Naʻá na fifili pe ko e hā ʻa e fuoloa te na kei malava ke fekuki ai mo iá.

17 ʻI he kole ki ha faleʻí, naʻe tali ange ʻe he tokotaha mātuʻá, “Fakafaingofuaʻi.” Anga-fēfē? Naʻe fakamoleki ʻe he husepānití mo e uaifí ʻo aʻu ki he houa ʻe tolu ʻi he ʻaho taki taha ʻi he ʻalu mo e foki mei he ngāué. Ko e tokotaha mātuʻá, ʻa ia naʻá ne ʻilo lelei ki he ongo meʻá, naʻá ne fokotuʻu ange ke na fakakaukau ke hiki ʻo nofo ofi ange ki hona feituʻu ngāueʻangá, koeʻuhi ke na malava ai ke fakasiʻisiʻi ʻa e lahi ʻo e taimi ʻokú na fakamoleki ʻi he fononga atu mo e foki mai mei he ngāué ʻi he ʻaho taki taha. Ko e taimi ʻe fakahaofi mei aí ʻe lava ke fakamoleki ia ʻi he tokangaʻi ʻo e ngaahi meʻa mahuʻinga kehé—pe ko hono maʻu pē ai ha mālōlō. Kapau ʻoku hanga ʻe he ngaahi tenge ʻo e moʻuí ʻo kaihaʻasia ha konga ʻo hoʻo fiefiá, ko e hā ʻoku ʻikai sio ai pe te ke lava ke maʻu ha fiemālie ʻaki hono fai ha ngaahi fakatonutonú?

18. Ko e hā ʻoku mātuʻaki mahuʻinga ai ke fakakaukau fakalelei ki muʻa ʻi hono fai ʻa e ngaahi filí?

18 Ko e toe founga ʻe taha ke fakasiʻisiʻi hifo ai ʻa e faingataʻá ko e fakakaukau fakalelei ki muʻa pea fai ha ngaahi filí. Ko e fakatātaá, naʻe fili ha Kalisitiane ʻe taha ke ne langa ha fale. Naʻá ne fili ha palani mātuʻaki fihi, neongo naʻe teʻeki ai ʻaupito te ne langa ha fale ki muʻa. ʻOkú ne fakatokangaʻi leva ʻeni naʻe mei malava ke ne fakaʻehiʻehi mei he ngaahi palopalema naʻe ʻikai tonu ke hokó kapau naʻá ne ‘fakakaukauʻi ʻene laká’ ki muʻa pea toki fili ʻa e palani ki hono falé. (Palovepi 14:15) Naʻe loto ha tokotaha Kalisitiane ʻe taha ke ne poupou ki ha nō ʻa ha kaungātui. Fakatatau ki he aleapaú, kapau naʻe ʻikai malava ʻe he tokotaha noó ke totongi fakafoki ʻa e noó, ko e tokotaha poupou ki aí te ne moʻuaʻaki ke ne totongi ia. ʻI he kamatá, naʻe lele lelei ʻa e meʻa kotoa, ka ʻi he faai mai ʻa e taimí naʻe kamata leva ʻa e tokotaha noó ke ʻikai fai ki he aleapaú. Naʻe hoko leva ʻa e tokotaha tali noó ʻo manavasiʻi peá ne tuʻutuʻuni ki he tokotaha poupoú ke ne totongi fakafoki ʻa e noó fakakātoa. Naʻe hoko ia ko ha faingataʻa lahi ki he tokotaha poupoú. Naʻe mei lava nai ke hao mei ai kapau naʻá ne fai ha fakakaukau lelei ange ki he ngaahi moʻoniʻi meʻá kotoa ki muʻa ke ne loto ke fua ʻa e fatongia ki he moʻuá?—Palovepi 17:18.

19. Ko e hā ʻa e ngaahi founga ʻe niʻihi ʻa ia ʻoku malava ke tau fakasiʻisiʻi hifo ai ʻa e mafasia ʻi heʻetau moʻuí?

19 ʻI he taimi ʻoku tau helaʻia aí, ʻoua ʻaupito te tau fakaʻosiʻaki ʻo pehē ʻe lava ke tau fakasiʻisiʻi hifo ʻa e faingataʻa ʻoku hoko kiate kitautolú pea toe maʻu mai ʻetau fiefiá ʻaki hono fakasiʻisiʻi hifo ʻa e taimi ki he ako Tohitapu fakafoʻituituí, malaʻe malangá, mo e maʻu fakatahá. Hili iá, ko e ngaahi founga mātuʻaki mahuʻinga ʻeni ʻa ia ʻoku malava ke tau maʻu ai ʻa e laumālie māʻoniʻoni ʻo Sihová, ʻa ia ko hono fua ʻa e fiefiá. (Kaletia 5:22) Ko e ngaahi ngāue faka-Kalisitiané ʻoku fakaivifoʻou maʻu pē pea ʻoku ʻikai ke faʻa fakatupu helaʻia lahi ia. (Mātiu 11:​28-30) ʻOku meimei hoko maʻu pē ko e ngaahi ngāue mo e fakafiefia fakamāmaní, ʻikai ko e ngaahi meʻa fakalaumālié, ʻoku nau fakalahi ʻetau ongosiá. Ko e ako ke ʻalu ʻo mohe ʻi ha taimi feʻungá ʻe tokoni nai ia kiate kitautolu ke toe ake mai ai. ʻOku malava ke ʻaonga lahi ha kiʻi mālōlō lahi ange. Ko N. H. Knorr, ʻa ia naʻá ne ngāue ko ha mēmipa ʻo e Kulupu Pule ʻa e Kau Fakamoʻoni ʻa Sihová ʻo aʻu ki heʻene maté, naʻá ne faʻa tala ki he kau misinalé: “ʻI he taimi ʻoku mou loto-siʻi aí, ko e ʻuluaki meʻa ke faí ko e maʻu ha mālōlō. Te mou ʻohovale ʻi he hā faingofua ke solova ha meimei faʻahinga palopalema pē ʻi he hili hoʻomou maʻu ha mohe lelei ʻi ha pō!”

20. (a) Fakanounouʻi mai ʻa e niʻihi ʻo e ngaahi founga ʻoku malava ke tau tauhi maʻu ai ʻetau fiefiá. (e) Ko e hā ʻa e ngaahi ʻuhinga ʻoku malava ke ke fakakaukau atu ki ai ki he hoko ʻo fiefiá? (Sio ki he puha ʻi he peesi 17.)

20 ʻOku maʻu ʻe he kau Kalisitiané ʻa e monū ko hono tauhi “ʻa e ʻOtua fiefiá.” (1 Timote 1:​11, NW) Hangē ko ia kuo tau vakai ki aí, ʻoku malava ke tau tauhi maʻu ʻetau fiefiá naʻa mo e taimi ʻoku fakahohaʻasi ai kitautolu ʻe ha ngaahi palopalema mafatukitukí. ʻAi ke tau tauhi maʻu ʻa e ʻamanaki ʻo e Puleʻangá ʻi muʻa ʻiate kitautolu, fakatonutonu ʻetau fakakaukaú ʻi he taimi ʻoku fiemaʻu aí, pea hanganaki ʻai ke faingofua ʻetau moʻuí. Pea, tatau ai pē pe ko e hā ʻa e ngaahi tuʻunga ʻoku tau ʻi aí, te tau fai ʻa e tali ki he ngaahi lea ʻa e ʻapositolo ko Paulá: “Mou fiefia ʻi he ʻEiki maʻu ai pe: ʻio, kau toe ʻai atu, Mou fiefia.”—Filipai 4:4.

Fai ha Lāulea Mohu Fakakaukau ki he Ngaahi Fehuʻí Ni:

• Ko e hā ʻoku totonu ai ki he kau Kalisitiané ke nau tauhi vēkeveke ʻenau ʻamanaki ki he Puleʻangá?

• Ko e hā ʻoku malava ke tokoni kiate kitautolu ke tauhi maʻu ʻetau fiefiá ʻi he ngaahi tuʻunga faingataʻá?

• Ko e hā ʻoku totonu ai ke tau feinga ke fakafaingofuaʻi ʻetau moʻuí?

• ʻI he ngaahi tafaʻaki fē kuo fakafaingofuaʻi ai ʻe he niʻihi ʻenau moʻuí?

[Puha/Fakatātā ʻi he peesi 17]

Toe Ngaahi ʻUhinga ki he Hoko ʻo Fiefiá

ʻI he tuʻunga ko e kau Kalisitiané, ʻoku tau maʻu ʻa e ngaahi ʻuhinga lahi ke fiefia ai. Fakakaukau ange ki he ngaahi meʻá ni:

1. ʻOku tau ʻiloʻi ʻa Sihova.

2. Kuo tau ako ʻa e moʻoni ʻo e Folofola ʻa e ʻOtuá.

3. ʻOku malava ke fakamolemoleʻi ʻetau ngaahi angahalá fakafou ʻi heʻetau tui ki he feilaulau ʻa Sīsuú.

4. ʻOku pule ʻa e Puleʻanga ʻo e ʻOtuá—ʻe vavé ni ke ʻi heni ʻa e māmani foʻoú!

5. Kuo ʻomai kitautolu ʻe Sihova ki ha palataisi fakalaumālie.

6. ʻOku tau fiefia ʻi he feohi lelei faka-Kalisitiane.

7. ʻOku tau maʻu ʻa e monū ʻo e kau ʻi he ngāue fakamalangá.

8. ʻOku tau moʻui, pea ʻoku tau maʻu ha tuʻunga ʻo e mālohi.

Ko e ngaahi ʻuhinga kehe ʻe fiha ki he fiefiá ʻoku malava ke ke lave ki aí?

[Fakatātā ʻi he peesi 13]

Naʻe fiefia ʻa Paula mo Sailosi naʻa mo e ʻi he pilīsoné

[Fakatātā ʻi he peesi 15]

ʻOku fakahangataha hoʻo vakaí ki he ʻamanaki fakafiefia ʻo e māmani foʻou ʻa e ʻOtuá?

    ʻŪ Tohi Faka-Tonga (1987-2026)
    Hū ki Tu‘a
    Hū ki Loto
    • Faka-Tonga
    • Share
    • Sai‘ia
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Makatu‘unga Hono Ngāue‘akí
    • Polisī Fakafo‘ituitui
    • Privacy Setting
    • JW.ORG
    • Hū ki Loto
    Share