Tauhi Mateaki ʻa Sihova
“Ki ha taha mateaki te ke [Sihova] mateaki ki ai.”—2 SĀMIUELA 22:26, NW.
1. ʻOku fēfē ʻa e ngāue ʻa Sihova kiate kinautolu ʻoku mateaki kiate iá?
ʻE ʻIKAI ke malava ke toe totongi kia Sihova ʻa e ngaahi meʻa kotoa ʻokú ne fai ki heʻene kakaí. (Sāme 116:12) Ko ha meʻa fakaofo ē ʻa ʻene ngaahi meʻaʻofa fakalaumālie mo fakamatelie mo ʻene meesi maongongofuá! Naʻe ʻiloʻi ʻe Tēvita ko e Tuʻi ʻo ʻIsileli ʻo e kuonga muʻá ʻoku toe ngāue mateaki ʻa e ʻOtuá kiate kinautolu ʻoku nau mateaki kiate iá. Naʻe lea pehē ʻa Tēvita ʻi he hiva naʻá ne faʻu “ʻi he ʻaho naʻe fakahaofi ai ia ʻe Sihova mei he nima ʻo hono fili fua pe, kaeʻumaʻa mei he nima ʻo [Tuʻi] Saula.”—2 Sāmiuela 22:1.
2. Ko e hā ʻa e ngaahi meʻa ʻe niʻihi ʻoku hā ʻi he hiva ʻa Tēvita naʻe hiki ʻi he 2 Sāmiuela vahe 22?
2 Naʻe kamata ʻa e foʻi hiva ʻa Tēvitá (ʻa ia ʻoku meimei tatau mo ia ʻi he Sāme 18) ʻaki hono fakamālōʻia ʻo Sihova ko e “haoʻanga” ʻi hono tali ʻa e lotu. (2 Sāmiuela 22:2-7) Mei hono temipalé ʻi hēvani, naʻe ngāue ʻa e ʻOtuá ke fakahaofi ʻene sevāniti mateakí mei he ngaahi fili mālohí. (2Sā 22 Veesi 8-19) Naʻe tāpuakiʻi pehē ʻa Tēvitá ko ʻene tulitāupau ki ha ʻalunga angatonu mo ʻene tauhi ʻa e ngaahi ʻalunga ʻa Sihová. (2Sā 22 Veesi 20-27) ʻOku hoko atu hono lau fakalautelau ʻa e ngaahi ngāue naʻá ne fai ʻi he mālohi maʻu mei he ʻOtuá. (2Sā 22 Veesi 28-43) ʻI hono fakaʻosí, naʻe fakahā ʻe Tēvita ʻa hono fakahaofi ia mei he kau fakaanga mei hono kakaí pea mo e ngaahi fili mei tuʻa puleʻangá peá ne fai ʻa e fakamālō kia Sihova “ʻa e ʻafiona ʻoku ne fakatoʻomataʻu ʻa e fakamoʻui ʻene tuʻi: pea ʻoku ne fai ʻofa ki heʻene pani.” (2Sā 22 Veesi 44-51) ʻOku lava ʻe Sihova ke ne fakahaofi kitautolu foki ʻo kapau te tau tulitāupau ki ha ʻalunga angatonu mo falala kiate ia ke maʻu ha mālohi.
Ko e ʻUhinga ʻo e Mateakí
3. Mei he tafaʻaki ʻa e Tohitapú, ʻoku ʻuhinga ki he hā ʻa e mateakí?
3 ʻOku tau maʻu ʻa e fakalotomālohi fakafiemālie ko ʻení mei he hiva ʻa Tēvita ʻo kau ki he fakahaofí: “Ki he taha mateaki te ke [Sihova] mateaki ki ai.” (2 Sāmiuela 22:26, NW) Ko e hoanauna faka-Hepelū ko e cha·sidhʹ ʻokú ne fakahā mai ʻa e “tokotaha mateaki,” pe “tokotaha ʻoku anga-ʻofa.” (Sāme 18:25, NW, fakamatala ʻi lalo) Ko e nauna ko e cheʹsedh ʻoku ʻi ai ʻa e fakakaukau ʻo e anga-ʻofa ʻoku pikimaʻu ʻi he ʻofa ki ha meʻa kaeʻoua kuo fakahoko ʻene taumuʻa fekauʻaki mo iá. ʻOku fakahā ʻe Sihova ʻa e faʻahinga anga-ʻofa pehē ki heʻene kau sevānití, ʻo hangē pē ko ʻenau fakahā ia kiate iá. Ko e mateaki toputapu mo māʻoniʻoni ko ʻení ʻoku ui ko e “ʻofa” mo e “ʻofa mateaki.” (Sēnesi 20:13; 21:23, NW) ʻI he Konga Tohitapu Faka-Kalisí, ʻoku fakahā ʻe he “mateaki” ʻa e foʻi fakakaukau ko e tuʻunga māʻoniʻoni mo ʻapasia, ʻa ia ʻoku hā ʻi he nauna ko e ho·si·oʹtes mo e hoanauna ko e hoʹsi·os. Ko e mateaki peheé ʻoku kau ki ai ʻa e fai angatonu mo e anga-līʻoa pea ʻoku ʻuhinga ia ki he fakamātoato pea fai fakamākukanga ʻa e ngaahi fatongia kotoa ki he ʻOtuá. Ke mateaki kia Sihova ʻoku ʻuhingá ke pipiki kiate ia ʻaki ʻa e fuʻu anga-līʻoa lahi fau ʻa ia ʻoku ngāue hangē ha meʻa fakapipiki mālohi.
4. ʻOku fēfē hono fakahā ʻa e mateaki ʻa Sihová?
4 ʻOku hā ʻa e mateaki ʻa Sihová tonu ʻi he ngaahi founga lahi. Ko e fakatātā, ʻokú ne fai fakamaau ki he kau anga-fulikivanú koeʻuhi ko ʻene ʻofa mateaki ki heʻene kakaí mo mateaki ki he fakamaau totonu mo māʻoniʻoní. (Fakahā 15:3, 4; 16:5) Naʻe ueʻi ia ʻe he mateaki ki heʻene fuakava mo ʻĒpalahamé ke ne fakahā ʻa e kātaki-fuoloa ki he kakai ʻIsilelí. (2 Tuʻi 13:23) ʻE lava ʻa kinautolu ʻoku mateaki ki he ʻOtuá ke nau falala pau ki heʻene tokoní ʻo aʻu ki he ngataʻanga ʻo ʻenau ʻalunga mateakí pea ke nau ʻilo fakapapau te ne manatuʻi kinautolu. (Sāme 37:27, 28; 97:10) Naʻe fakalotomālohiʻi ʻa Sīsū ʻe he ʻiloʻi ko hono tuʻunga ko e “tokotaha mateaki” tefito ʻa e ʻOtuá, ʻe ʻikai tuku hono soulú ʻi Hētesi.—Sāme 16:10, NW; Ngāue 2:25, 27, NW.
5. Koeʻuhi ʻoku mateaki ʻa Sihova, ko e hā ʻa e meʻa ʻokú ne fiemaʻu mei heʻene kau sevānití, pea ko e hā ʻa e fehuʻi ʻe fai ʻa e lave ki ai?
5 Koeʻuhi ko Sihova ko e ʻOtua ʻoku mateaki, ʻokú ne fiemaʻu mei heʻene kau sevānití ke nau mateaki. (ʻEfesō 4:24) Ko e fakatātā, kuo pau ke mateaki ʻa e kau tangata ka nau taau ke fakanofo ko e kau mātuʻa ʻi he fakatahaʻangá. (Taitusi 1:8) Ko e hā ʻa e ngaahi meʻa ʻoku totonu ke ne ueʻi ʻa e kakai ʻa Sihová ke nau tauhi ia ʻaki ʻa e mateaki?
Loto-Hounga ki he Ngaahi Meʻa Kuo Ako
6. ʻOku totonu ke fēfē ʻetau ongoʻi ʻo kau ki he ngaahi meʻa faka-Tohitapu kuo tau ako ki aí, pea ko e hā ʻoku totonu ke tau manatuʻi ʻo kau ki he ʻilo peheé?
6 Ko e loto-hounga ki he ngaahi meʻa faka-Tohitapu kuo tau akó ʻoku totonu ke ne ueʻi kitautolu ke tauhi mateaki kia Sihova. Naʻe enginaki ʻe he ʻapositolo ko Paulá kia Tīmote: “Ka ko koe, ke ke nofo ʻi he ngaahi meʻa naʻa ke ako ai, ʻa ia naʻe fakamahino atu, ko hoʻo ʻilo ki he anga ʻo e kakai naʻa ke ako mei ai, pea mo e talu hoʻo valevale kuo ke maheni mo e Tohitapu, ʻa ia ʻoku ne mafai ke fakapoto koe ke maʻu ʻa e fakamoʻui ʻi he tui ʻoku ʻia Kalaisi Sisu.” (2 Tīmote 3:14, 15) Manatuʻi ko e ʻilo peheé naʻe haʻu ia mei he ʻOtuá fakafou mai ʻi he “tamaioeiki agatonu mo boto.”—Mātiu 24:45-47, PM.
7. ʻOku totonu ke fēfē ʻa e ongoʻi ʻa e kau mātuʻa ki he meʻakai fakalaumālie kuo tokonaki ʻe he ʻOtuá ʻo fakafou mai ʻi he tamaioʻeiki angatonú?
7 ʻOku totonu tautautefito ki he kau mātuʻa kuo fakanofó ke nau houngaʻia ʻi he meʻakai fakalaumālie kuo tokonaki ʻe he ʻOtuá fakafou mai ʻi heʻene tamaioʻeiki angatonú. ʻI he ngaahi taʻu kuo maliu atú naʻe ʻi ai ha kau mātuʻa ʻe niʻihi naʻe ʻikai te nau maʻu ha houngaʻia pehē. Naʻe fakatokangaʻi ʻe ha tokotaha ko e kau tangata ko ʻení “naʻa nau fakaangaʻi ʻa e ngaahi kupu ʻi he Ko e Taua Leʻo, ʻo ʻikai te nau loto ke tali lelei ia ko e . . . maʻuʻanga ʻo e moʻoni ʻa e ʻOtuá, ʻo nau toutou feinga ke uesia ʻa e anga ʻo e fakakaukau ʻa e niʻihi kehé.” Kaekehe, ko e kau mātuʻa ʻoku mateakí ʻoku ʻikai ʻaupito ke nau feinga ke uesia ʻa e niʻihi kehé ke nau liʻekina ha taha ʻo e ngaahi meʻakai fakalaumālie kuo tokonaki ʻe he ʻOtuá ʻo fakafou mai ʻi he tamaioʻeiki angatonú.
8. Fēfē kapau ʻoku ʻikai te tau maʻu ʻa e mahino kakato ki ha poini faka-Tohitapu ʻoku fakahā mai ʻe he tamaioʻeiki angatonu mo potó?
8 ʻI hotau tuʻunga ko e Kau Fakamoʻoni fakatapui ʻa Sihová, ko kitautolu kotoa kuo pau ke tau mateaki kiate ia pea mo ʻene kautahá. ʻOku ʻikai totonu ke aʻu ʻetau fakakaukaú ke tafoki mei he maama fakaofo ʻa e ʻOtuá, ʻo tulitāupau ki ha founga ko e tafoki mei he moʻoní ʻa ia ʻe lava ke ne taki ki he mate fakalaumālie ʻi he taimí ni pea fakaiku atu ki he ʻauha. (Selemaia 17:13) Kae fēfē kapau ʻe faingataʻa kiate kitautolu ke tali pe mahino kakato ha poini faka-Tohitapu ʻoku fakahā mai ʻe he tamaioʻeiki angatonú? ʻAi leva ke tau anga-fakatōkilalo ʻo lāuʻilo pe naʻa tau ako mei fē ʻa e moʻoní pea lotu ke maʻu ʻa e poto ke fekuki mo e ʻahiʻahi ko ʻení kaeʻoua kuo aʻu ki he taimi ʻa ia ʻe fakamatalaʻi ai ʻa e meʻa ko ʻení ʻi ha tohi kuo pulusi.—Sēmisi 1:5-8.
Houngaʻia ʻi he Fetokouaʻaki Faka-Kalisitiané
9. ʻOku fēfē hono fakahā ʻi he 1 Sione 1:3-6 kuo pau ke maʻu ʻe he kau Kalisitiané ʻa e feōngoaki fakakaumeʻa?
9 ʻOku tokonaki mai ʻa e toe ʻuhinga ke tauhi mateaki ai kia Sihová ʻe he houngaʻia tupu mei he lotó ʻi he feōngoaki fakakaumeʻa ʻi he lotolotonga ʻo e fetokouaʻaki faka-Kalisitiané. Ko hono moʻoní, ʻoku ʻikai lava ke ʻi ha tuʻunga lelei fakalaumālie hotau vahaʻangatae mo e ʻOtuá mo Kalaisí ʻo taʻe kau ai ʻa e feōngoaki ko ení. Naʻe fakahā ʻe he ʻapositolo ko Sioné ki he kau Kalisitiane paní: “Ko e ngaahi meʻa kuo mau mamata mo fanongo ki ai, ʻoku mau fakaha kiate kimoutolu foki, koeʻuhi ke mou maʻu ʻe kimoutolu foki ʻa e feohi [“kaungāfeohi,” Diaglott] mo kimautolu: pea ko e feohi foki ʻamautolu ko e feohi mo e Tamai, pea ko e feohi mo hono ʻAlo ko Sisu Kalaisi. . . . Kapau ʻoku tau pehe, ʻOku tau feohi mo ia, ka tau fou ʻi he poʻuli; ta ʻoku tau loi, pea ʻoku ʻikai te tau fai ʻa e moʻoni.” (1 Sione 1:3-6) ʻOku kaungatonu ʻa e tefitoʻi moʻoni ko ʻení ki he kau Kalisitiane kotoa pē, tatau ai pē pe ʻoku nau ʻamanaki ki he moʻui fakahēvaní pe ko e moʻui ʻi he māmaní.
10. Neongo ʻoku ngalingali naʻe faingataʻa kia ʻIuotia mo Siniteke ke na fakaleleiʻi ha palopalema fakaekinaua, naʻe fēfē ʻa e anga ʻo e vakai ʻa Paula ki he ongo fefine ko ʻení?
10 ʻOku fiemaʻu ʻa e feinga ke tauhi maʻu ʻa e feōngoaki fakakaumeʻá. Hangē ko ʻení, ʻoku ngalingali naʻe faingataʻa ki he ongo fefine Kalisitiane ko ʻIuotia mo Siniteké ke fakaleleiʻi ʻa e palopalema ʻi hona vahaʻá. Ko ia naʻe enginakiʻi kinaua ʻe Paula “ke na loto taha ʻi he ʻEiki.” Pea ne hoko atu: “ʻOku ou kole kiate koe foki, ko siʻi kaungā-toho-palau moʻoni oʻoku, ke ke tokoni ki he ongo fafine ko ia: he naʻa na kaungāfitefitaʻa mo au ʻi he Kosipeli, ʻo hange foki ko Kelemeni, mo hono toe ʻo hoku kaungāngāue, ʻa ia ʻoku tuʻu honau ngaahi hingoa ʻi he Tohi ʻo e Moʻui.” (Filipai 4:2, 3) Naʻe kaungāngāue “ʻi he Kosipeli” ʻa e ongo fefine anga-fakaʻotua ko iá mo Paula mo e niʻihi kehe, pea naʻá ne tui pau naʻá na ʻi he lotolotonga ʻo kinautolu ‘ko honau ngaahi hingoá ʻoku ʻi he tohi ʻo e moʻuí.’
11. Kapau ʻe fehangahangai ha Kalisitiane mateaki mo ha palopalema fakalaumālie, ko e hā ʻe feʻungamālie ke manatuʻí?
11 ʻOku ʻikai ʻai ʻe he kau Kalisitiané ha fakaʻilonga fakalāngilangi ke fakahā pe ko e hā ʻa e monū kuo nau maʻu ʻi he meʻa ʻoku nau fai ʻi he kautaha ʻa Sihová pea mo e founga ʻo ʻenau tauhi mateaki kiate iá. Kapau ʻoku ʻi ai haʻanau palopalema fakalaumālie, ko ha fuʻu mātuʻaki anga-taʻeʻofa ē ke fakangaloʻi ai ʻa e ngaahi taʻu ʻo ʻenau ngāue mateaki kia Sihová! ʻOku hā ngali ko e tokotaha naʻe ui “ko e kaungā-toho-palau” ko ha tokoua mateaki naʻá ne fie fai ha tokoni ki ha niʻihi kehe. Kapau ko ha taha koe ʻo e kau mātuʻá, ko ha “kaungā-toho-palau” koe, ʻo mateuteu ke fai ha tokoni ʻi ha founga anga-ʻofa? ʻOfa ke tau fakakaukau atu ʻa kitautolu kātoa ki he lelei kuo fai ʻe hotau kaungātuí, hangē ko ia ʻoku fai ʻe he ʻOtuá, mo tokoni anga-ʻofa kiate kinautolu ke nau fua ʻenau mafasiaʻangá.—Kalētia 6:2; Hepelū 6:10.
ʻIkai ha Toe Feituʻu ke ʻAlu Ki Ai
12. ʻI he fakatupunga ʻe he lea ʻa Sīsuú ke ‘toe foki ʻa e kau ākonga tokolahi ki he ngaahi meʻa kuo nau tuku ki muí,’ naʻe fēfē ʻa e fakakaukau ʻa Pitá?
12 ʻE ueʻi kitautolu ke tauhi mateaki kia Sihova fakataha mo ʻene kautahá ʻo kapau te tau manatuʻi ʻoku ʻikai ha toe feituʻu ke ʻalu ki ai ke maʻu ʻa e moʻui taʻengatá. ʻI he fakatupunga ʻe he lea ʻa Sīsuú ke ‘toe foki ʻa e kau ākonga tokolahi ki he ngaahi meʻa kuo nau tuku ki muí,’ naʻá ne ʻeke ange ki heʻene kau ʻapositoló: “Ka ʻe ʻikai te mou fie ō mo kimoutolu, ʻo?” Pea tali ki ai ʻe Pita: “ʻEiki, te mau ʻalu kia hai? ʻoku ʻiate koe ʻa e ngaahi lea ʻo e moʻui taʻengata. Pea kuo loa ʻemau tui, ʻo mau ʻilo, ko koe ia ʻa e Toko Taha Tapu ʻo e ʻOtua.”—Sione 6:66-69.
13, 14. (a) Ko e hā naʻe ʻikai maʻu ai ʻa e hōifua fakaʻotuá ʻe he lotu faka-Siu ʻo e ʻuluaki senitulí? (e) Ko e hā ʻa e lau ʻa e tokotaha Fakamoʻoni fuoloa ʻa Sihova ʻo kau ki he kautaha hā mai ʻa e ʻOtuá?
13 Naʻe ʻikai ke maʻu ʻi he lotu faka-Siu ʻo e ʻuluaki senituli T.S., “ʻa e ngaahi lea ʻo e moʻui taʻengata.” Ko e angahala tefito ʻa e lotu faka-Siú, ko ʻenau fakataleʻi ʻa Sīsū ko e Mīsaiá. Naʻe ʻikai ke ʻi ai ha faʻahinga founga ʻo e lotu faka-Siú ne fakatuʻunga kakato ʻi he Konga Tohitapu Faka-Hepeluú. Naʻe fakaʻikaiʻi ʻe he kau Sātusí ʻa e ʻi ai ʻa e kau ʻāngeló pea naʻe ʻikai te nau tui ki he toetuʻú. Neongo ko e kau Fālesí naʻe ʻikai te nau loto-tatau mo e kau Sātusí ki he ngaahi meʻa ko ʻení, ka naʻa nau fai angahala ʻi heʻenau fakataʻeʻaongaʻi ʻa e Folofola ʻa e ʻOtuá koeʻuhi ko ʻenau ngaahi talatukufakaholo taʻefaka-Tohitapú. (Mātiu 15:1-11; Ngāue 23:6-9) Naʻe fakapōpulaʻi ʻe he ngaahi talatukufakaholó ni ʻa e kakai Siú pea faingataʻa ai ki he tokolahi ke nau tali ʻa Sīsū Kalaisi. (Kolose 2:8) Naʻe fakatupunga ʻia Saula (Paula) ʻe he mamahiʻi ʻo e ‘ngaahi tuʻutuʻuni naʻe tukufakaholo mei heʻene ngaahi kuí’ ke ne hoko ʻi heʻene taʻeʻilo ko e tokotaha fakatanga loto-fehiʻa ki he kau muimui ʻo Kalaisí.—Kaletia 1:13, 14, 23.
14 Naʻe ʻikai maʻu ʻa e hōifua ʻa e ʻOtuá ʻe he lotu faka-Siú, ka naʻe tāpuakiʻi ʻe Sihova ʻa e kautaha naʻe faʻuʻaki ʻa e kau muimui ʻo hono ʻAló—ko “ha kakai ʻoku mamahiʻi ʻa e ngaahi ngaue lelei.” (Taitusi 2:14) ʻOku kei ʻi aí ni ʻa e kautaha ko ʻení, pea naʻe pehē ʻe ha tokotaha Fakamoʻoni fuoloa ʻa Sihova ʻo kau ki ai: “Kapau kuo ʻi ai ha meʻa ʻe taha ʻe mātuʻaki fuʻu mahuʻinga kiate au, ko e meʻa ʻo kau ki hono tauhi ke ofi ai pē ki he kautaha hā mai ʻa Sihová. Ko e ngaahi meʻa ne u hokosia ki muʻa he fuoloá kuó ne akoʻi mai kiate au ʻoku taʻefakapotopoto ke falala ki he poto fakaetangatá. ʻI hono fakapapauʻi ʻi heʻeku fakakaukau ʻa e meʻa ko ení, kuo u loto-maʻu ke u ofi ai pē ki he kautaha angatonú. He te te toe maʻu mei fē ʻa e hōifua mo e tāpuaki ʻa Sihová?” ʻOku ʻikai ha toe feituʻu ke ʻalu ki ai ke maʻu ʻa e hōifua fakaʻotuá mo e moʻui taʻengatá.
15. Ko e hā ʻoku totonu ai ke ngāue fakataha mo e kautaha hā mai ʻa Sihová mo kinautolu ʻoku nau fua fatongia ʻi aí?
15 ʻOku totonu ke ueʻi kitautolu ʻe hotau lotó ke tau ngāue fakataha mo e kautaha ʻa Sihová koeʻuhi ʻoku tau ʻiloʻi ko ia pē taha ʻoku tataki ʻe hono laumālié mo fakahā hono huafá mo ʻene ngaahi taumuʻá. Ko e moʻoni, ʻoku taʻehaohaoa ʻa kinautolu ʻoku nau fua fatongia ʻi he kautahá ni. (Loma 5:12) Ka “nae vela ae houhau o Jihova” kia ʻĒlone mo Meliame ʻi heʻena fakaanga fekauʻaki mo Mōsesé pea naʻe ngalo ʻiate kinaua, naʻe tuku kiate ia ʻa e fatongia kuo ʻomai ʻe he ʻOtuá kae ʻikai kiate kinaua. (Nōmipa 12:7-9, PM) ʻI he ʻahó ni, ʻoku ngāue fakataha ʻa e kau Kalisitiane mateakí mo e “kakai [ʻoku] takimuʻa” koeʻuhi ko e meʻa ia ʻoku fiemaʻu ʻe Sihová. (Hepelū 13:7, 17) ʻOku kau ki he fakamoʻoni ʻo ʻetau mateakí ʻa hono maʻu ʻa e ngaahi fakataha faka-Kalisitiané maʻu pē mo fai ha ngaahi tali ʻa ia ‘ʻe fakaʻaiʻai ʻa e niʻihi kehé ki he feʻofaʻaki mo e ngaahi ngāue lelei.’—Hepelū 10:24, 25.
ʻAi ke Fakatupu Langa Hake
16. Ko e loto-lelei ke fai ʻa e hā ki he niʻihi kehé ʻoku totonu ke ne toe ueʻi kitautolu ke tau tauhi mateaki kia Sihova?
16 Ko e loto-lelei ke fakatupu langa hake ki ha niʻihi kehé ʻoku totonu ke ne ueʻi foki kitautolu ke tau tauhi mateaki kia Sihova. Naʻe tohi ʻe Paula: “Ko e ʻilo ko e meʻa fakafuofuolahi ia, ka ko e ʻofa ko e meʻa langa hake.” (1 Kolinitō 8:1) Koeʻuhi ʻoku fakafuofuolahi ha tokotaha ʻokú ne maʻu ha faʻahinga ʻilo, ʻoku pau pē naʻe ʻuhinga ʻa Paula ʻoku toe fakatupu langa hake ʻe he ʻofá ʻa kinautolu ʻoku nau fakahā ʻa e ʻulungaanga ko iá. Naʻe pehē ʻi ha tohi naʻe fai ʻe he ongo Palōfesa ko Weiss mo English: “Ko e tokotaha ʻokú ne maʻu ʻa e malava ke ʻofa atú ʻoku faʻa hoko maʻu pē ke toe ʻofaʻi mai. Ko e malava ke fakahā atu ʻa e anga-lelei mo fakaʻatuʻi ʻi he tafaʻaki kotoa pē ʻo e moʻuí . . . ʻoku ʻi ai hono ola lelei lahi ʻaupito ki he tokotaha ʻokú ne fakahā atu ʻa e ʻulungaanga peheé pea toe pehē pē ki he tokotaha ʻokú ne maʻu iá pea ʻoku fakahoko mai ai ʻa e fiefia fakatouʻosi ki he ongo tafaʻakí.” ʻI hono fakahā ʻa e ʻofá, ʻoku tau fakatupu langa hake ki ha niʻihi kehe pea mo kitautolu, ʻo hangē ko ia ʻoku fakahā ʻi he ngaahi lea ʻa Sīsuú: “ʻOku te monuʻia lahi ʻi he fai ha foaki atu, ʻi heʻete maʻu ha foaki mai.”—Ngāue 20:35.
17. ʻOku fakatupu langa hake fēfē ʻa e ʻofá, pea ko e hā ʻa e meʻa te ne taʻofi kitautolu mei hono faí?
17 ʻI he 1 Kolinitō 8:1, naʻe ngāueʻaki ʻe Paula ʻa e foʻi lea faka-Kalisi ko e a·gaʹpe, ʻoku ʻuhinga ki he ʻofa ʻoku puleʻi ʻe he ngaahi tefitoʻi moʻoni. ʻOkú ne fakatupu langa hake, he ʻoku kātaki-fuoloa mo anga-ʻofa, ʻokú ne ʻūkuma mo kātakiʻi ʻa e ngaahi meʻa kotoa pē, pea ʻoku ʻikai ke kaʻanga ia ʻi ha taimi. ʻOku toʻo atu ʻe he ʻofa ko ení ʻa e ngaahi ongoʻi fakatupu kovi, ʻo hangē ko ia ko e loto-pōlepole mo e meheka. (1 Kolinitō 13:4-8) Ko e ʻofa peheé te ne taʻofi kitautolu mei he faʻa lāunga ʻo kau ki hotau ngaahi tokouá, ʻa ia ʻoku taʻehaohaoa kinautolu ʻo hangē pē ko kitautolú. Te ne taʻofi kitautolu mei haʻatau hoko ʻo hangē ko e “kau fakaʻotuamate” ʻa ia naʻa nau “moulu mai” ki he lotolotonga ʻo e kau Kalisitiane moʻoni ʻo e ʻuluaki senitulí. Ko e kau tangata ko ʻení naʻa “nau taʻetokaʻi ʻa houʻeiki; ʻio, ʻoku nau talalakulaku ki he faʻahinga langilangiʻia,” ʻoku ngalingali naʻa nau lauʻikovi ʻa e kau ʻovasia Kalisitiane kuo paní ʻa ia naʻe tuku kiate kinautolu ha tuʻunga lāngilangi. (Siutasi 3, 4, 8) ʻI he mateaki kia Sihová, ʻai ke ʻoua ʻaupito te tau tō ki he fakatauele ke fai ha faʻahinga meʻa meimei tatau pehē.
Talitekeʻi ʻa e Tēvoló!
18. Ko e hā ʻa e meʻa ʻoku fie fai ʻe Sētane ki he kakai ʻa Sihová, ka ko e hā heʻikai te ne malava ai ke ne fai iá?
18 Ko e ʻiloʻi ʻoku fiemaʻu ʻe Sētane ke ne maumauʻi ʻetau fāʻūtaha ʻi hotau tuʻunga ko e kakai ʻa e ʻOtuá ʻoku totonu ke ne fakalahi ʻetau fakapapau ke tauhi mateaki kia Sihová. ʻOku saiʻia ʻa Sētane ke ne fakaʻauha ʻa e kakai kotoa ʻa e ʻOtuá, pea ko e kau sevāniti ʻa e Tēvoló ʻi he māmaní ʻoku nau tāmateʻi ʻa e kau lotu moʻoní ʻi he taimi ʻe niʻihi. Ka ʻe ʻikai ke fakangofua ʻe he ʻOtuá ʻa Sētane ke ne tāmateʻi kotoa kinautolu. Naʻe mate ʻa Sīsū “ke ne fakakaʻanga ʻa e toko taha ʻa ia ʻoku aʻana ʻa e malohi ʻo e mate, ʻa ia ko e Tevolo.” (Hepelū 2:14) Kuo fakangatangata ʻa e feituʻu ke ngāueʻaki ai ʻe Sētane hono mālohí tautautefito talu mei hono lī ia ki tuʻa mei hēvani ʻi he hili ʻa e hoko ʻa Kalaisi ko e Tuʻi ʻi he 1914. Pea ʻi he taimi kuo kotofa ʻe Sihova, ʻe fakaʻauha ai ʻe Sīsū ʻa Sētane mo ʻene kautahá.
19. (a) Ko e hā ʻa e fakatokanga naʻe fai ʻi he makasini ko ʻení ʻi he ngaahi taʻu kuo maliu atú ʻo kau ki he ngaahi feinga ʻa Sētané? (e) Ko e hā ʻa e tokanga ʻoku totonu ke ngāueʻaki ʻi he feangainga mo e kaungātuí ke fakaʻehiʻehi ai mei he ngaahi tauhele ʻa Sētané?
19 Naʻe ʻosi fai ʻa e fakatokanga ʻe he makasini ko ʻení: “Kapau ʻe lava ʻe Sētane ko e Tēvoló, ʻo fakatupunga ha maveuveu ʻi he lotolotonga ʻo e kakai ʻa e ʻOtuá, ke ne fakatupunga kinautolu ke nau kē mo fekeʻikeʻi ʻiate kinautolu, pe ke fakahā mo fakatupu ʻa e anga siokita ʻa ia ʻe iku atu ki he maumauʻi ʻo e ʻofa ki he ngaahi tokouá, te ne toki lavameʻa ai ʻi haʻane folofua kinautolu.” (The Watch Tower ʻo Mē 1, 1921, peesi 134) ʻAi ke ʻoua te tau fakangofua ʻa e Tēvoló ke ne maumauʻi ʻetau fāʻūtahá, ʻo fai ʻaki nai haʻane fakalotoʻi kitautolu ke tau lauʻikovi, pe ke tau fefakakikihiʻaki. (Livitikō 19:16) ʻOfa ke ʻoua naʻa ikuʻi kitautolu ʻe Sētane ʻi ha founga ke tau fakatupu kovi kiate kinautolu ʻoku tauhi mateaki kia Sihová pe fakatupu faingataʻa kiate kinautolu. (Fehoanaki mo 2 Kolinitō 2:10, 11.) ʻI hono kehe ʻaupitó, ʻai ke tau ngāueʻaki ʻa e ngaahi lea ʻa Pitá: “Mou laka fakaʻehiʻehi, mou ʻā: ko homou fili ko e Tevolo ʻoku ne ʻalu fano ʻo hange ko ha laione ngungulu, heʻene kumi ha taha ke ne matuʻaki folo. ʻA ia ke mou talitekeʻi, he tuʻu maʻumaʻuluta he tui.” (1 Pita 5:8, 9) ʻI he tuʻumaʻu ʻi hono talitekeʻi ʻa Sētané, te tau lava ai ke tauhi maʻu ʻa ʻetau fāʻūtaha fakatupu fiefia ʻi hotau tuʻunga ko e kakai ʻa Sihová.—Sāme 133:1-3.
Falala ki he ʻOtuá ʻAki ʻa e Faʻa Lotu
20, 21. Ko e hā ʻa e fekauʻaki ʻa e falala kia Sihova ʻaki ʻa e faʻa lotú ki he tauhi mateaki kiate iá?
20 ʻE tokoniʻi kitautolu ke hokohoko atu ʻetau tauhi mateaki kia Sihová ʻe he falala ki he ʻOtuá ʻaki ʻa e faʻa lotu. ʻI heʻetau vakai atu ʻokú ne tali ʻetau ngaahi lotú, ʻoku tohoaki ai pē kitautolu ʻo toe ofi ange kiate ia. Naʻe enginaki mai ke falala kia Sihova ko e ʻOtuá ʻaki ʻa e faʻa lotú ʻi he tohi ʻa e ʻapositolo ko Paulá ʻo pehē: “Ko ia ko hoku loto ke fai lotu ʻe he kau tangata ʻi he potu kehekehe, ʻo hiki hake ʻa e nima maʻa, ʻo taʻe ha ʻita pe ha talaʻa.” (1 Tīmote 2:8) Ko e fakatātā, ko ha meʻa mātuʻaki mahuʻinga ē ki he kau mātuʻá ke falala ki he ʻOtuá ʻaki ʻa e faʻa lotu! Ko hono fakahā ʻo e mateaki pehē ʻi he lotu kia Sihova ʻi he fai ha fakataha ke fai ha fetalanoaʻaki ki ha ngaahi meʻa ʻa e fakatahaʻangá ʻe tokoni ia ke ne taʻofi ʻa e faʻa hokohoko atu ʻa e fakafekiki pea naʻa mo ha tupu hake ʻo ha ʻita.
21 ʻE tokoni kiate kitautolu ʻa e falala kia Sihova ko e ʻOtuá ʻaki ʻa e faʻa lotú ke tau tokangaʻi ʻa e ngaahi monū ʻi heʻene ngāué. Naʻe lava ke pehē ʻe ha tangata naʻá ne tauhi mateaki kia Sihova ʻi he ngaahi hongofuluʻi taʻu lahi: “Ko ʻetau loto ke tali ha faʻahinga ngāue pē kuo vaheʻi mai kiate kitautolu ʻi he kautaha ʻa e ʻOtuá ʻi māmani lahí, pea mo ʻetau nofo maʻu ʻi heʻetau ngāue kuo vaheʻi maí, ʻo taʻe ngaue, ʻe fakahōifua ki he ʻOtuá ʻa ʻetau ngaahi feinga fakamātoató. Neongo ko e ngāue kuo vaheʻi maí ʻoku hā nai ʻoku māʻulalo, ka ʻoku faʻa hoko ko e ʻikai ke fakahoko tōnunga iá ʻe ʻikai lava ke fakahoko ʻa e ngaahi ngāue kehe ʻoku mātuʻaki mahuʻingá. Ko ia ai, kapau te tau anga-fakatōkilalo mo mahuʻingaʻia ʻi hono fakalāngilangiʻi ʻa e huafa ʻo Sihová kae ʻikai ko hotau hingoá, pea te tau fakapapauʻi leva ke tau ‘tuʻu maʻu, taʻe ngaue, ʻo tupulekina maʻu ai pe ʻi he ngāue ʻa Sihová.’”—1 Kolinitō 15:58.
22. ʻOku totonu ke fēfē ʻetau mateakí koeʻuhi ko e ngaahi tāpuaki lahi ʻa Sihová?
22 Ko hono moʻoní, tatau ai pē pe ko e hā ʻa e meʻa ʻoku tau fai ʻi he ngāue ʻa Sihová, ʻe ʻikai te tau lava ke toe totongi kiate ia ʻa e ngaahi meʻa kuó ne fai maʻatautolú. Ko ha malu lahi ē ʻoku tau maʻu ʻi he kautaha ʻa e ʻOtuá ʻa ia ʻoku takatakaiʻi ai kitautolu ʻe hono ngaahi kaumeʻa! (Sēmisi 2:23) Kuo tāpuakiʻi kitautolu ʻe Sihova ʻaki ʻa e fāʻūtaha ʻoku tupu hake ʻi he ʻofa fakaetokoua ʻoku faiaka loloto fau ʻo ʻikai lava ʻe Sētane ke ne taʻaki hake ia. Ko ia tau piki ke maʻu ki heʻetau Tamai fakahēvani mateakí pea mo ngāue fakataha ko ʻene kakai. ʻAi ke tau tauhi mateaki kia Sihova he taimí ni ʻo aʻu ki he taʻengata.
Ko e Hā Haʻo Tali?
◻ ʻOku ʻuhinga ki he hā ke mateaki?
◻ Ko e hā ʻa e ngaahi meʻa ʻe niʻihi ʻoku totonu ke ne ueʻi kitautolu ke tau tauhi mateaki kia Sihova?
◻ Ko e hā kuo pau ai ke tau talitekeʻi ʻa e Tēvoló?
◻ ʻE lava fēfē ke tokoniʻi kitautolu ʻe he lotú ke tau hoko ko e kau sevāniti mateaki ʻa Sihova?
[Fakatātā ʻi he peesi 31]
ʻOku ʻikai fakangofua ʻe he kau sevāniti mateaki ʻa Sihová ke hanga ʻe honau fili hangē ha laioné, ko e Tēvoló, ʻo maumauʻi ʻenau fāʻūtahá