Maʻu ʻa e Fiemālie ʻAki Hono Ngāueʻaki ʻa e Ngaahi Tefitoʻi Moʻoni Fakatohitapú
ʻOKU ʻikai ha veiveiua kuó ke ʻosi sio koe ʻi ha pusi ʻokú ne tokotokoto ʻo faofao hono vaʻé mo māmānava lelei; ko ha fakatātā moʻoni ia ʻo e fiemālié. He ifo moʻoni ē ka tau ka tokotokoto nonga ʻo hangē ko e pusí ʻo maʻu ʻa e fiemālie tatau! Kae kehe, ki he tokolahi, ʻoku faingataʻa ke maʻu ʻa e fiemālié pea ʻoku fakataimi pē ia. Ko e hā ʻoku pehē aí?
Koeʻuhi ko ʻetau taʻehaohaoá ʻoku tau faʻa faiangahala ai, pea kuo pau ke tau kātakiʻi ʻa e ngaahi tōnounou ʻa e niʻihi kehé. ʻIkai ngata aí, ʻoku tau moʻuí ni ʻi he vahaʻa taimi ʻoku ui ʻe he Tohi Tapú ko e “kuonga fakamui,” ʻa ia ʻoku hoko ai ʻa e “ngaahi taimi faingataʻa.” (2 Timote 3:1-5) Kapau ʻoku tau tukulotoa ʻa e ngaahi manatu ʻofa ki he fiemālie ʻi he kei siʻí, ko e tokolahi taha ʻo kitautolú ʻoku tau ongoʻi ʻa e ngaahi tenge lahi fakaʻulia koeʻuhi ko e “ngaahi taimi faingataʻa” ko ʻení. ʻOku malava nai ke maʻu ʻa e fiemālié ʻi he ʻahó ni?
Fakatokangaʻi ʻoku pehē ʻe he Tohi Tapú ko e ngaahi taimi faingataʻa ko ʻení ʻe ʻikai taʻelavaʻi ia, ka ʻe faingataʻa ke fekuki mo ia. ʻE lava ke tau fekuki mo e ngaahi taimi faingataʻá ni ʻaki hono ngāueʻaki ʻa e ngaahi tefitoʻi moʻoni Fakatohitapú. ʻE ʻikai nai ke tau solova maʻu pē ʻetau ngaahi palopalemá, ka te tau maʻu ha fiemālie. Tau sivisiviʻi angé ha ngaahi tefitoʻi moʻoni pehē ʻe tolu.
Tauhi Maʻu ha Vakai Totonu
Ke maʻu ʻa e fiemālié, kuo pau ke tau tauhi maʻu ha vakai totonu ki hotau ngaahi ngātangá pea mo ia ʻo e niʻihi kehé. ʻI he tohi ʻa e ʻapositolo ko Paulá ki he kau Lomá, naʻá ne tala ange ai: “Kuo fai angahala kotoa pe, pea ʻoku ʻikai te nau aʻusia ʻa e hōifua [pe lāngilangi] ʻa e ʻOtua.” (Loma 3:23) Ko e ngaahi tafaʻaki lahi ʻo e lāngilangi ʻo Sihová ʻoku mahulu atu ia ʻi he meʻa te tau lava ke mahinoʻí. Ko e fakatātā ʻe taha ko e moʻoniʻi meʻa faingofua ko ia ʻoku fakahaaʻi mai ʻi he Senesi 1:31: “Pea naʻe ʻafio ʻa e ʻOtua ki he meʻa kotoa pe kuo ne ngaohi, pea tā kuo lelei ʻaupito.” Pe ko fē pē taimi ʻoku finangalo ai ʻa Sihova ke manatu ki he meʻa kuó ne fakahoko ʻi he kuohilí, ʻe lava ke ne pehē maʻu pē ʻe ia “tā kuo lelei ʻaupito.” ʻOku ʻikai ha tangata ia te ne lava ʻo taukaveʻi ko e meʻa kotoa pē kuó ne faí ʻoku lelei. Ko e lāuʻilo ki hotau ngaahi ngātangá ʻa e ʻuluaki sitepu ke maʻu ai ʻa e fiemālié. Kae kehe, ʻoku toe ʻi ai ʻa e meʻa ia ʻoku fiemaʻu. ʻOku fiemaʻu ia ke tau mahinoʻi pea tali ʻa e vakai ʻa Sihova ki he tuʻunga ʻoku hokó.
Ko e foʻi lea faka-Kalisi naʻe liliu ko e “angahala” ʻoku haʻu ia mei he muʻaki foʻi lea ʻoku ʻuhingá ki he “fana hala mei he tāketí.” (Loma 3:9) Ke fakatātaaʻi: Sioloto atu ki ha taha ʻoku fakatuʻotuʻa atu ki hano maʻu ʻo ha pale ʻi hono fanaʻi ha tāketi. ʻOku ʻi ai ʻa e foʻi ngahau ʻe tolu ke ne fanaʻi. ʻOkú ne fanaʻi atu ʻa e foʻi ʻuluaki ngahaú ʻo halaʻaki ia ʻa e mita ʻe taha mei he tāketí. ʻOkú ne fakahanga lelei ange ʻa e foʻi ngahau hono uá ka ʻoku kei hala pē ia ʻaki ʻa e senitimita ʻe 30. Ka ʻi heʻene tokanga kakató ʻokú ne tuku ange atu ʻa e foʻi ngahau fakaʻosí ʻo hala ia ʻaki ʻa e senitimita pē ʻe ua. Naʻe meimei tau ia ʻi he tāketí, ka ko e halá ko e hala.
Ko kitautolu kotoa ʻoku tau hangē ko e tokotaha fana ngahau ko ia naʻe siva ʻene ʻamanakí. ʻI he taimi ʻe niʻihi ʻoku hangehangē ai ʻoku tau ‘hala mamaʻo kitautolu mei he tāketí.’ Ka ʻi he taimi ʻe niʻihi ʻoku tau faʻa meimei tau ai ʻi he tāketí ka ʻoku kei hala pē. ʻOku tau ongoʻi loto-mamahí koeʻuhí he naʻa tau feinga mālohi ʻaupito, ka naʻe ʻikai pē ke feʻunga ia. Sai, tau toe foki angé ki he tokotaha fana ngahaú.
ʻOkú ne tafoki māmālie atu, ʻo loto-mamahi koeʻuhí he naʻá ne fiemaʻu moʻoni ʻa e palé. Fakafokifā pē, ʻoku ui atu ʻa e tangata ʻoku ʻaʻana ʻa e feʻauhí ʻo ʻoange kiate ia ʻa e palé pea tala ange: “ʻOku ou loto ke ʻoatu ʻeni kiate koe koeʻuhí he ʻoku ou saiʻia ʻiate koe, pea ne u fakatokangaʻi atu ʻanenai ʻa hoʻo feinga mālohí.” ʻOku hākahaka fiefia ʻa e tokotaha fana ngahaú!
ʻOku ʻaluʻalu ʻea ʻa e tokotaha fana ngahaú ʻi he fiefiá! Ko e tokotaha kotoa pē ʻokú ne maʻu mei he ʻOtuá ʻa e “meaʻofa” ʻo e moʻui taʻengata haohaoá te ne ongoʻi pehē pē. (Loma 6:23) ʻI he hili pē iá, ko e meʻa kotoa pē ʻe fai ʻe he tangatá ʻe lelei, pea ʻe ʻikai ʻaupito ke nau toe fana hala kinautolu mei he tāketí. Te nau maʻu ʻa e fiemālie fakaʻaufuli. ʻI he taimí ni, kapau te tau tauhi maʻu ʻi heʻetau fakakaukaú ʻa e fakakaukau ko iá, te tau ongoʻi leleiʻia ange ai ʻiate kitautolu pea mo e niʻihi kehe takatakai ʻiate kitautolú.
ʻIloʻi ʻOku Fiemaʻu ʻa e Taimi ki he Meʻa Kotoa Pē
Ko e moʻoni ʻoku fiemaʻu ʻa e taimi ia ki he meʻa kotoa pē. Kae kehe, kuó ke fakatokangaʻi nai ʻa e faingataʻa ko ia ke ke hanganaki maʻu ʻa e fiemālié ʻi he taimi ʻoku lōloa ange ai ʻa e ʻamanaki ki ha meʻa kae tuai ʻa ʻene hokó pe ʻi he taimi ʻoku fuoloa ange ai ha tuʻunga taʻefakafiemālie ia ʻi he tuʻunga ko ia ne ke fakatuʻamelie ki aí? Neongo ia, kuo malava ʻa e niʻihi ia ke kei maʻu pē ʻa e fiemālié ʻi he ngaahi tuʻunga peheé. Fakakaukau atu ki he faʻifaʻitakiʻanga ʻa Sīsuú.
Ki muʻa ke ne haʻu ki he māmaní, naʻe hoko ai ʻa Sīsū ko ha faʻifaʻitakiʻanga fisifisimuʻa ia ʻi he talangofuá ʻi hēvani. Kae kehe, ko māmani ia ʻi heni naʻá ne “akonekina ia ke talagofua.” ʻO anga-fēfē? ʻI he “gaahi mea naa ne kataki.” Ki muʻa atu, naʻá ne sio pē ai ʻo ʻiloʻi ʻa e faingataʻaʻiá ka naʻe teʻeki ai ke ne aʻusia tonu ia ʻe ia. ʻI he taimi naʻá ne ʻi heni ai ʻi he māmaní, tautautefito mei heʻene papitaiso ʻi he vaitafe Sioataní ʻo aʻu ki heʻene pekia ʻi Kolokotá, naʻá ne tofanga ai ʻi he ngaahi tuʻunga faingataʻa lahi. ʻOku ʻikai ke tau ʻiloʻi ʻe kitautolu ʻa e ngaahi fakaikiiki kotoa ʻo fekauʻaki mo hono ʻai ʻo “fakahaohaoa” ʻa Sīsuú ʻi he fekauʻaki mo e meʻá ni, ka ʻoku tau ʻiloʻi naʻe fiemaʻu ʻa e taimi ke ne ako ai ʻo fekauʻaki mo ia.—Hepelu 5:8, 9, PM.
Naʻe lavameʻa ʻa Sīsū koeʻuhí naʻá ne fakalaulauloto ki he “fiefia nae tuku i hono ao,” ʻa e pale ki heʻene faitōnungá. (Hepelu 12:2, PM) Kae kehe, ʻi he ngaahi taimi naʻá ne “o hake ae hu moe kole tāumau . . . fakataha moe tagi malohi moe loimata.” (Hepelu 5:7, PM) ʻOku tau faʻa lotu nai ʻi he founga tatau ʻi he taimi ʻe niʻihi. ʻOku anga-fēfē ʻa e vakai ʻa Sihova ki he meʻá ni? ʻI he veesi tatau ʻoku hā ai naʻe “ogoʻi” ʻe Sihova ʻa e lotu ʻa Sīsuú. ʻE fai ʻe he ʻOtuá ʻa e meʻa tatau pē kiate kitautolu. Ko e hā hono ʻuhingá?
Koeʻuhí ʻoku ʻafioʻi ʻe Sihova ʻa hotau ngaahi ngātangá, ʻokú ne tokoniʻi kitautolu. Ko e tokotaha kotoa ʻoku ʻi ai pē ʻa e ngataʻanga ʻo e meʻa te ne lava ke kātakiʻí. ʻOku ʻi ai ʻa e lea ʻoku ʻiloa ʻi Penini, ʻAfilika ʻo pehē: “Ko e fuʻu lahi fau ʻa e vaí ʻe faai atu pē ia ʻo melemo ai mo e fanga potó.” ʻI heʻetau meimei aʻu ki hotau ngaahi ngātangá, ʻoku ʻafioʻi lelei ange ia ʻe Sihova ʻiate kitautolu. ʻOkú ne tokonaki anga-ʻofa mai ʻa e meesi mo e ʻofa maʻataʻatā “ke tokoni mai i he aho e aoga ai.” (Hepelu 4:16, PM) Naʻá ne fai pehē pē kia Sīsū, pea kuó ne ʻosi fai ia ki he niʻihi kehe taʻefaʻalaua. Fakakaukau atu ki he anga hono aʻusia ʻeni ʻe Monika.
Naʻe tupu hake ʻa Monika ko ha tokotaha nonga, longomoʻui pea fiefia mo fakakata maʻu pē. ʻI he 1968, he lolotonga ʻene kei taʻu 20 tupu siʻí, naʻá ne ʻohovale ʻi heʻene ʻiloʻi ko ia kuó ne maʻu ha mahaki, ʻa ia ʻoku faʻa iku atu ai ki he mamatea fakakonga. Naʻe mafuli fakaʻaufuli ʻene moʻuí koeʻuhi ko e meʻá ni pea naʻe fiemaʻu ai ʻa e ngaahi feliliuaki lahi ʻi heʻene ngāue fakamalanga taimi-kakató. Naʻe lāuʻilo ʻa Monika ʻe lōloa moʻoni ʻa e mahakí ni. ʻI he taʻu ʻe tahaono ki mui ai naʻá ne pehē: “ʻOku teʻeki ai pē ke sai hoku mahakí pea mahalo ʻe pehē ai pē ia kae ʻoua leva ke fakafoʻou ʻa e meʻa kotoa pē ʻe he fokotuʻutuʻu foʻou ʻa e ʻOtuá ki he ngaahi meʻá.” Naʻá ne lea totonu naʻe ʻikai ke faingofua: “Neongo ʻoku tala mai ʻe hoku ngaahi kaungāmeʻá ʻoku ou kei ʻi hoku natula fiefiá pē pea ʻoku ou kei faʻa fakakata fiefia maʻu pē ʻo hangē ko ia ki muʻá, . . . ʻoku ʻiloʻi ʻe hoku ngaahi kaungāmeʻa ofí ʻoku ou faʻa tangi ʻa loʻimata ʻi he taimi ʻe niʻihi.”
Kae kehe, naʻá ne pehē: “Kuó u ako ke kātaki pea fiefia ʻi he fanga kiʻi laka ki muʻa siʻisiʻi ʻi he tuʻunga ʻo ʻeku moʻuí. Kuo fakaivimālohiʻi ʻa hoku vahaʻangatae fakafoʻituitui mo Sihová ʻi heʻeku mahinoʻi ko ia ʻa e ʻikai lava ʻe he tangatá ke ne fai ha meʻa ʻi he faitau mo e mahakí. Ko Sihova pē te ne lava ke ʻomai ʻa e fakamoʻui tuʻuloá.” ʻI he tokoni ʻa Sihová, naʻe kei fiemālie pē ʻa Monika pea lava ke sio ki mui ki ha ngaahi taʻu ʻe 40 ʻo e ngāue fakamalanga taimi-kakató.
ʻIo, ko e ngaahi tuʻunga hangē ko ia naʻe ʻi ai ʻa Monika ʻoku faingataʻa. Ka ko hono moʻoní, te ke fiemālie lahi ange kapau te ke ʻiloʻi ko e ngaahi meʻa ʻe niʻihi ʻe fiemaʻu ki ai ʻa e taimi lahi ange ia ʻi he meʻa ko ia ne ke ʻamanekiná. Hangē ko Monika, ʻe lava ke ke falala pau mo koe foki ʻe tokoniʻi koe ʻe Sihova “i he aho e aoga ai.”
ʻOua ʻe Fakahoa—Fokotuʻu ha Ngaahi Taumuʻa Lelei
Ko koé ʻokú ke makehe. ʻOku ʻikai ha taha ia ʻe tatau tofu pē mo koe. ʻOku ʻi ai ha lea ʻiloa ʻi Gun ʻi ʻAfilika ʻokú ne fakahaaʻi faingofua mai ʻa e moʻoniʻi meʻa ko iá: “ʻOku ʻikai ke lōloa tatau ʻa e kotoa ʻo ho ngaahi foʻi tuhú.” ʻOku fakavalevale ke fakahoa ho foʻi tuhu ko ē ki he foʻi tuhu ko ē pe ʻokú na lōloa tatau. ʻE ʻikai te ke loto ke fakahoa koe ʻe Sihova ki ha taha kehe, pea ʻe ʻikai ʻaupito ke ne fai pehē. Kae kehe, ʻoku mafolalahia ʻi he lotolotonga ʻo e tangatá ʻa e hehema ko ia ke fakahoá pea ʻe lava ke hōloa ai ʻa e fiemālie ʻa e kakaí. Fakatokangaʻi ange ʻa e anga hono fakatātaaʻi mālohi ʻeni ʻe Sīsū, ʻi heʻetau lau ko ia ʻa e Mātiu 20:1-16.
Naʻe lave ʻa Sīsū ki ha “ʻeiki” ʻa ia naʻá ne fiemaʻu ha kau ngāue ki heʻene ngoue vainé. Naʻá ne maʻu ha kau tangata taʻemaʻungāue ʻo fakangāueʻi kinautolu ʻi he “hengihengi,” ʻi he 6 pongipongí nai. Naʻa nau felotoi ki he vāhenga fakaʻaho anga-maheni ʻo e taimi ko iá, ʻa ia ko e tēnali ʻe taha ki he ngāue houa ʻe 12 he ʻaho. ʻOku ʻikai ha veiveiua naʻe fiefia ʻa e kau tangatá he kuo maʻu ʻenau ngāue pea kuo nau maʻu ia ʻi he vāhenga anga-mahení. Ki mui ai, naʻe toe maʻu ai ʻe he ʻeikí ʻa e kau tangata taʻemaʻungāue kehe pea fakangāueʻi kinautolu ʻi he 9 pongipongi, 12 hoʻatā, 3 efiafi pea aʻu ki he 5 efiafi. Naʻe ʻikai ha taha ʻi he ngaahi kulupú ni ne ngāue ʻaho kakato. ʻI he felāveʻi mo e vāhengá, naʻe palōmesi ange ʻe he ʻeikí kiate kinautolu ʻa e vāhenga ʻoku “tāu,” pea naʻe loto-taha ki ai ʻa e kau ngāué.
ʻI he ʻosi atu ʻa e ʻaho ko iá, naʻe fekauʻi ai ʻe he ʻeikí ʻa ʻene tangata ʻokú ne tokangaʻi ʻa e ngāué ke ne fai ʻa e vahé. Naʻá ne fekau ke ui mai ʻa e kau ngāué pea ʻuluaki ʻave ʻa e vahe ʻa e faʻahinga ko ia naʻe fakangāueʻi fakamuimui tahá. Ko e faʻahinga ko ʻení naʻa nau ngāue ʻi he houa pē ʻe taha, ka ko e meʻa fakaʻohovalé naʻa nau maʻu ʻe kinautolu ia ʻa e vahe ʻaho kakato. ʻE lava ke tau fakaʻuta atu ki he felāuaki lahi naʻe tupu mei he meʻá ni. Ko e faʻahinga ko ia naʻa nau ngāue kakato he houa ʻe 12 kuo nau fakaʻosiʻaki ʻe kinautolu ʻo pehē naʻe totonu ke nau maʻu ʻe kinautolu ʻa e vahe lahi ange ia ʻi he kau tama ko ē. Kae kehe, naʻa nau maʻu ʻe kinautolu foki ʻa e vahe tatau pē.
Ko e hā ʻenau tali ki aí? “Pea ʻi heʻenau toʻo ia, naʻa nau lāunga ki he tangataʻeiki heʻenau pehe, ʻA, ko e kau siana naʻe muimui mai ko e foʻi houa pe taha ʻenau ngaue, pea ko eni kuo ke fakatatau kinautolu kiate kimautolu, ʻa ia kuo mau fua ʻa e mamafa ʻo e ngaue, pea fetakai mo e pupuha ʻo e ʻaho.”
Kae kehe, naʻe kehe ʻa e vakai ia ʻa e ʻeikí ki he tuʻunga naʻe hokó. Naʻá ne tala ange kia kinautolu kuo nau maʻu pē ʻa e meʻa naʻa nau felotoi ki aí, ʻo ʻikai toe siʻi hifo ai. Ka ki he niʻihi kehé, naʻe fili ia ke ʻoange kiate kinautolu ʻa e vāhenga ʻaho kakató, ʻa ia ʻoku ʻikai ha veiveiua naʻe lahi ange ia ʻi he meʻa ne nau ʻamanekiná. Ko e meʻa naʻe hokó naʻe ʻikai ha taha ia naʻá ne maʻu ʻene vahé ʻo siʻi ange ʻi he meʻa naʻe fai ki ai ʻa e felotoí; ko hono moʻoní naʻe maʻu ʻe he tokolahi ʻa e meʻa lahi ange ʻi he meʻa ko ia ne nau ʻamanekiná. Ko ia ʻi he fakamulitukú, naʻe ʻeke ange ʻe he ʻeikí: “Naʻa ʻoku ʻikai ngofua koā ʻeku faʻiteliha ki heʻeku meʻa ʻaʻaku, ʻo?”
Sai, fakaʻuta atu kapau naʻe ʻuluaki ʻoange ʻe he tokotaha naʻá ne tokangaʻi ʻa e ngāué ʻa e vahe ʻa e ʻuluaki kulupú pea nau mavahe atu kinautolu ia ʻi he hili pē iá. Ne nau mei fiemālie pē kinautolu. Naʻe malanga hake ʻa e taʻefiemālié ia koeʻuhí pē ko ʻenau sio ko ia ki he niʻihi kehé kuo nau maʻu ʻa e vāhenga tatau pē ki he ngāue siʻisiʻi ange. Naʻe ʻai ai ʻe he meʻá ni kinautolu ke nau ʻita, ʻo aʻu ki he tuʻunga ko ʻenau lāunga ʻa kinautolu ki he ʻeikí, ʻa e tokotaha ko ia ʻa ia naʻa nau mei ʻuluaki fakamālōʻiaʻí koeʻuhi ko ʻene fakangāueʻi kinautolú.
ʻOku fakatātaaʻi lelei ʻe he meʻá ni ʻa e meʻa ʻoku hokó ʻi he taimi ʻoku tau fai ai ha fakahoá. Kapau te ke fakalaulauloto ki ho vahaʻangatae fakafoʻituitui mo Sihová pea houngaʻia ʻi he founga ʻo ʻene tāpuakiʻi koé, te ke hoko ai ʻo fiemālie. ʻOua te ke fakahoa ho tuʻungá ki he niʻihi kehé. Kapau ʻoku hā mai kuo fili ʻa Sihova ke fai ha tokoni lahi ange maʻá e niʻihi kehé, fiefia ai pea fiefia fakataha mo kinautolu.
Kae kehe, ʻoku ʻamanekina mai ʻe Sihova te ke fai ha meʻa. Ko e hā ʻa e meʻa ko iá? ʻOku pehē ʻe he Kaletia 6:4 (PM): “Tuku ke ahiahi e he tagata taki taha ene gaue aana, bea te ne toki maʻu ai ae fiefia iate ia be.” ʻI hono fakalea ʻe tahá, fokotuʻu maʻau ha ngaahi taumuʻa lelei. Palaniʻi ʻa e meʻa ko ia te ke lava moʻoni ke faí, pea fai leva ki ai. Kapau ʻoku lelei ʻa ho taumuʻá pea kuó ke lavaʻi ia, te ke “toki maʻu ai ae fiefia.” Te ke aʻusia ai ʻa e fiemālié.
Ngaahi Pale ʻOku Hanga Mai mei Muʻa
Ko e ngaahi tefitoʻi moʻoni ʻe tolu kuo tau ʻosi lāulea ki aí ʻoku hā ai naʻa mo e ngaahi ʻaho fakaʻosí ni pea neongo ʻa e taʻehaohaoá, ko hono ngāueʻaki ko ia ʻa e ngaahi tefitoʻi moʻoni Fakatohitapú ʻe lava ke taki atu ia ki hono maʻu ʻa e fiemālié. Lolotonga hoʻo lau Tohi Tapu fakaʻahó, ʻikai ʻoku totonu ke ke fakasio ki he ngaahi tefitoʻi moʻoni peheé, ʻo tatau ai pē pe ʻoku fakamatalaʻi mahino mai pe ʻoku fakahuʻuhuʻunga mai ia ʻi he ngaahi talanoá pea mo e ngaahi fakatātaá?
Kapau ʻokú ke ongoʻi ʻoku hōloa ʻa hoʻo fiemālié, feinga ke ʻiloʻi ʻa e meʻa moʻoni naʻá ne fakatupunga iá. Fakasio leva ki he ngaahi tefitoʻi moʻoni ʻe lava ke ke ngāueʻaki ke fakatonutonuʻaki ʻa e tuʻunga ʻoku hokó. Ko e fakatātaá, te ke vakaiʻi nai ʻa e peesi 22-4 ʻo e polosiua “Potu Folofola Kotoa Pe”—Moʻoni Alafalalaʻanga mo ʻAonga. (bsi06)a ʻOku lāulea ai ki he tohi Palovepí, pea te ke maʻu ai ha ngaahi tefitoʻi moʻoni mo e ngaahi akonaki lahi ke ke fili mei ai ʻi he ngaahi kaveinga tokoni ʻe 12. Ko e Watch Tower Publications Index* mo e Watchtower Library ʻi he CD-ROM* ko e ongo maʻuʻanga fakamatala lelei ʻaupito ia. ʻI hono ngāueʻaki maʻu pē ʻa e ongo meʻangāué ni, te ke pōtoʻi leva ai ʻi hono siofi ʻo maʻu ʻa e ngaahi tefitoʻi moʻoni feʻungamālié.
ʻOku ene ke hoko mai ʻa e taimi ʻa ia ʻe foaki ai ʻe Sihova ʻa e moʻui taʻengatá ki he faʻahinga ʻoku nau tuha mo iá ʻi ha foʻi māmani palataisi. ʻE fonu ʻenau moʻuí ʻi he fiemālie.
[Fakamatala ʻi lalo]
a Pulusi ʻe he Kau Fakamoʻoni ʻa Sihová.
[Fakamatala ʻi he peesi 12]
“Kuo fai angahala kotoa pe, pea ʻoku ʻikai te nau aʻusia ʻa e hōifua ʻa e ʻOtua.”—Loma 3:23
[Fakamatala ʻi he peesi 13]
Naʻe ako ʻe Sīsū ʻa e talangofuá ʻi he ngaahi meʻa naʻá ne faingataʻaʻia aí.—Hepelu 5:8, 9
[Fakamatala ʻi he peesi 15]
‘Te ne toki maʻu ai ae fiefia iate ia be, kae ikai fakahoa ki ha taha kehe.’—Kaletia 6:4, PM