NKHANI YAKUSAMBIRA YA NAMBALA 45
SUMU 111 Pe Vinthu Vinandi vo Vichitisa Kuti Tikondwengi
Lutirizgani Kukondwa Chinanga Kuti Muphwere wo Atama Pamwenga Akukota
“ Ŵanthu wo apanda mbewu ndi masozi azamuvuna ndi likondwa likulu.”—SALIMO 126:5.
FUNDU YIKULU
Munkhani iyi tiwonengi vo ŵanthu wo aphwere wo atama pamwenga akukota angachita kuti alutirizgi kukondwa chinanga kuti akumana ndi masuzgu.
1-2. Kumbi Yehova watuvwa wuli asani wawona ŵanthu wo aphwere ŵanthu wo atama pamwenga akukota? (Nthanthi 19:17) (Wonaniso vithuzi.)
MUBALI munyaki wa ku Korea zina laki Jin-yeol wangukamba kuti: “Ini ndi muwolu wangu taja munthengwa kwa vyaka vakujumpha 32. Kweni sonu muwolu wangu watama matenda nga muwongu ngo ngabaya viŵalu mwakuti watenda cha. Ndipu ndaja ndichimuphwere kwa vyaka 5. Nditimuyanja ukongwa muwolu wangu ndipu ndiwona kuti mbudindu wangu kumuphwere. Ndi usiku iyu wagona pabedi lo akutipaska kuchipatala ndipu le kwenikunu kunyumba. Ini ndigona pamphepeti paki uku takolana manja.”
2 Kumbi muphwere mpapi winu, munthu yo mukutorana nayu, mwana winu pamwenga munyinu? Asani ndiviyo, mutenere kuti mukondwa kumuwovya chifukwa chakuti mutimuyanja. Ndipu asani muphwere munthu yo mutimuyanja, mulongo kuti ndimwi akujipereka kwaku Yehova. (1 Timo. 5:4, 8; Yako. 1:27) Kweni tiziŵa kuti mukumana mbwenu ndi masuzgu ngo ŵanthu anyaki atingawona cha. Nyengu zinyaki mungawona kuti yimwi pe ndimwi mukumana ndi masuzgu. Vingachitika kuti asani mwe pagulu mukondwa, kweni asani mwe kumphepeti mbwenu muliya. (Salimo 6:6) Chinanga kuti ŵanthu anyaki angangawona cha masuzgu nginu, kweni nyengu zosi Yehova wawona masuzgu ngo mukumana nangu. (Yeruzgiyani ndi Ekisodo 3:7.) Vo muchita pakuphwere ŵanthu ŵenaŵa kweniso masozi nginu, Yehova wativiwona kuti vakuzirwa. (Salimo 56:8; 126:5) Iyu wawona vosi vo muchita pakovya ŵanthu wo mutiŵayanja. Ndipu wawona nge kuti vo muchita mutimubwerekesa kweniso walayizga kuti wazakukuweziyani.—Ŵerengani Nthanthi 19:17.
Kumbi muphwere munthu yo watama pamwenga wakukota? (Wonani ndimi 2)
3. Kumbi Abrahamu ndi Sara atenere kuti angukumana ndi masuzgu wuli pa nyengu yo aphweriyanga Tera?
3 Mu Bayibolu mwe vakuwoniyapu vinandi va anthulumi ndi anthukazi wo aphweriyanga akukota pamwenga ŵanthu wo atamanga. Ŵanaŵaniyani chakuwoniyapu chaku Abrahamu ndi Sara. Pa nyengu yo atuwanga ku Uri, awisewu a Tera ŵenga ndi vyaka pafufupi 200. Chinanga kuti venga viyo, yiwu angulutiya nawu limoza. Yiwu angwenda mtunda wa makilomita pafufupi 960 kuluta ku Harani. (Gene. 11:31, 32) Tikayika cha kuti Abrahamu ndi Sara amuyanjanga ukongwa Tera. Kweni ŵanaŵaniyani masuzgu ngo atenere kuti akumananga nangu pakumuphwere pa nyengu yo ŵenga pa ulendu wenuwu. Yiwu atenere kuti ayendanga pa ngamila pamwenga pa abulu vo venga vakusuzga kwaku Tera. Nyengu zinyaki Abrahamu ndi Sara atenere kuti avukanga ukongwa. Kwali vinthu venga wuli, kweni Yehova waŵapaskanga nthazi zo akhumbikiyanga. Nge mo Yehova wanguwovye Abrahamu ndi Sara, namwi wangakupaskani nthazi.—Salimo 55:22.
4. Kumbi tikambiskanengenji munkhani iyi?
4 Likondwa lingakuwovyani kukunthiyapu masuzgu ngo mukumana nangu asani muphwere wo atama pamwenga akukota. (Nthanthi 15:13) Munthu walikondwa walutirizga kukondwa chinanga wangakumana ndi masuzgu. (Yako. 1:2, 3) Kumbi mungachita wuli kuti mulutirizgi kukondwa? Nthowa yimoza nkhuthemba Yehova kuziya mupempheru, ndipu mumupemphengi kuti wakuwovyeni kuja ndi maŵanaŵanu ngakwenere. Munkhani iyi tikambiskanengi vinthu vinyaki vo vingawovya wo aphwere wo atama pamwenga akukota kuti alutirizgi kukondwa. Tikambiskanengi so vo ŵanthu anyaki angachita kuti awovyi ŵanthu ŵenaŵa. Kweni chakwamba, tiyeni tikambiskani chifukwa cho ŵanthu wo aphwere akukota kweniso wo atama akhumbikiya kulutirizga kukondwa kweniso masuzgu ngo ngangachitiska kuti alekengi kukondwa.
KUPHWERE AKUKOTA KWENISO WO ATAMA KUNGACHITISKA KUTI MULEKENGI KUKONDWA
5. Ntchifukwa wuli wo aphwere akukota kweniso wo atama akhumbika kulutirizga kukondwa?
5 Asani wo aphwere akukota kweniso wo atama aleka kukondwa, angaŵavi nthazi zakuti aŵaphweriyengi umampha ŵanthu wo. (Nthanthi 24:10) Ndipu asani avuka angatondeka kuchita vinthu mwalisungu kweniso kuŵaphwere umampha nge mo vikhumbikiya. Kumbi ndi masuzgu nanga ngo ngangachitiska wo aphwere akukota kweniso wo atama kuti alekengi kukondwa?
6. Ntchifukwa wuli ŵanthu anyaki wo aphwere akukota kweniso wo atama nyengu zinyaki avuka?
6 Ŵanthu wo aphwere akukota kweniso wo atama avuka nyengu zinyaki. Mzichi munyaki zina laki Leah wangukamba kuti: “Kuphwere wo atama kweniso akukota pakukwija nkhwakuvukisa ukongwa. Ndipu asani zuŵa lamala kanandi nditijivwa kuti ndilivi nthazi zakuchitiya vinthu vinyaki. Nyengu zinyaki nditondeka ndi kumuka meseji viyo.” Penipo anyaki atiyisaniya cha nyengu yakukwana yakupumuliya. Mzichi munyaki zina laki Inés wangukamba kuti: “Ndigona mwakukwana cha. Kanandi ndi usiku ndiyuka asani pajumpha pafufupi maora ngaŵi ngengosi kuti ndiphwere apongozi ŵangu. Ndipu pajumpha vyaka vinandi kutuliya po ini ndi mulumu wangu tinguto holidi ndi kuluta kumalu nganyaki kuchipumuwa.” Ŵanthu anyaki wo aphwere akukota kweniso wo atama atondeka kuchicheza ndi anyawu kweniso kwamba kuchita uteŵeti unyaki chifukwa chakuti aphwere abali ŵawu. Venivi vitiŵachitiska kuti achitengi phukwa kweniso aguŵengi ukongwa chifukwa chakuti atondeka kuchita vinthu vo akhumbanga pa umoyu wawu.
7. Ntchifukwa wuli ŵanthu anyaki wo aphwere akukota kweniso wo atama atijimba mulandu kweniso aja ndi chitima?
7 Wo aphwere akukota kweniso wo atama angajimba mulandu kweniso angaja ndi chitima. Mzichi munyaki zina laki Jessica wangukamba kuti: “Kanandi nditijivwa kuti ndichita vinandi cha pakovya ada. Mwakuti asani ndipumuwa, nditijimba mulandu kweniso nditijiwona kuti nde wakujiyanja.” Anyaki awona kuti ntchitu yakuphwere abali ŵaŵu njikulu ukongwa ndipu adandawula ndi masuzgu ngo akumana nangu. Ndipu nyengu zinyaki awona kuti angafiska cha kulutirizga kumuphwere mubali wawu. Penipo anyaki atijimba mulandu chifukwa chakuti nyengu yinyaki ŵati aguŵa, angumukambiya mazu ngakupweteka munthu yo atimuphwere. (Yako. 3:2) Anyaki angachita chitima asani awona kuti munthu yo atimuyanja watondeka kuchita yija vinthu vo wachitanga kali. Mzichi Barbara wangukamba kuti: “Vandipwetekanga ukongwa kuwona kuti munthu yo nditimuyanja wachira cha.”
8. Kambani chakuyeruzgiyapu cho chilongo umampha wa kuwonga munthu yo waphwere akukota kweniso wo atama.
8 Ŵanthu wo aphwere akukota kweniso wo atama, angawona kuti awongeka cha. Chifukwa wuli? Chifukwa chakuti ŵanthu anandi atiŵawonga cha pa vo achita kweniso kujipereka kwawu. Mwaviyo, asani munthu munyaki wakuwongani chifukwa cha vo muchita, muchiskika ukongwa. (1 Ate. 5:18) Mzichi munyaki zina laki Melissa yo wagwira ntchitu yakuphwere akukota wangukamba kuti: “Nyengu zinyaki ndaliyanga chifukwa cha kuvuka kweniso kuguŵa. Kweni ndichiska ukongwa asani ŵanthu wo nditiŵaphwere atindikambiya kuti, ‘Ndiwonga ukongwa pa vo utindichitiya.’ Mazu ngenanga ngatindiwovya kuti ndichiyuka mlenji wa zuŵa linyaki ndiyukengi ndi nthazi kweniso ndijengi wakunozgeka kuŵaphwere so.” Mubali munyaki zina laki Ahmadu wangukonkhoska mo wachiskikiya chifukwa cha kumuwonga. Iyu ndi muwolu waki aphwere mwana wa mubali wawu yo aja nayu ndipu watama nthenda yakuwa. Iyu wangukamba kuti: “Chinanga kuti wavwisa cha ntchitu yo yiŵapu pakumuphwere, kweni ndikondwa ukongwa asani watitiwonga pamwenga wakamba ŵaka mazu ngakuti, ‘Nditikuyanjani.’”
KUMBI MUNGACHITA WULI KUTI MULUTIRIZGENGI KUKONDWA?
9. Kumbi yo waphwere wo atama kweniso akukota wangalongo wuli kuti ngwakujiyuyuwa?
9 Mujengi akujiyuyuwa. (Nthanthi 11:2) Palivi yo wangafiska kuchita vosi vo wakhumba kuchita. Mwaviyo, mukhumbika kusankha vo mungafiska kuchita, ndipu nyengu zinyaki mbumampha kukana kuchita vinthu vinyaki. Asani ve viyo mulongo kuti mwe akujiyuyuwa ndipu mutenere cha kujimba mulandu. Asani ŵanthu anyaki akhumba kukuwovyani, muzomerengi. Mubali munyaki zina laki Jay wangukamba kuti: “Zuŵa lelosi tichita ŵaka vinthu vo tingafiska. Asani muleka kuchita vinthu vakujumpha msinkhu winu, vingakuwovyani kuti mukondwengi.”
10. Ntchifukwa wuli ŵanthu wo aphwere akukota kweniso ŵanthu wo atama akhumbika kuja akuwamu? (Nthanthi 19:11)
10 Mujengi akuwamu. (Ŵerengani Nthanthi 19:11.) Kuchita vinthu mwakuwamu kukuwovyeningi kuti mujikongi. Munthu wakuwamu wafufuza kuti wavwisi chifukwa cho munthu wachitiya vinthu munthowa yinyaki. Matenda nganyaki ngangachitiska kuti munthu yo watama wachitengi vinthu vo vingatikwiyisa. (Waku. 7:7) Mwakuyeruzgiyapu, munthu yo pakwamba wachitanga vinthu mwalisungu kweniso mwakuŵanaŵaniya anyaki, wangayamba kuchita vinthu mwamtafu pamwenga kupindana namwi. Wangayamba so kuchita vinthu mwakulamula pamwenga kujaliya waka kudinginyika. Asani mutovya munthu yo watama matenda ngakulu, mungachita umampha kufufuza kuti mungaziŵi umampha matenda ngo watama. Asani mwangaziŵa umampha matenda ngaki, vikuwovyeningi kuziŵa chifukwa cho walongolore pamwenga kuchitiya vinthu vinyaki.—Nthanthi 14:29.
11. Kumbi ndi vinthu vakukhumbika nivi vo ŵanthu wo aphwere wo atama kweniso akukota atenere kuchita zuŵa lelosi? (Salimo 132:4, 5)
11 Musaniyengi nyengu yakuchitiya vinthu vo vingakuwovyani kuja pa ubwezi wakukho ndi Yehova. Nyengu zinyaki mungakhumbika kupatuwa nyengu yakuchitiya “vinthu vakukhumbika ukongwa.” (Afi. 1:10) Chimoza mwa vinthu venivi, nkhukholesa ubwezi winu ndi Yehova. Chinanga kuti Fumu Davidi yatangwanikanga ukongwa, kweni yawonanga kuti kusopa ndichu chinthu chakukhumbika ukongwa pa umoyu waki. (Ŵerengani Salimo 132:4, 5.) Mwakuyanana ŵaka, chinanga kuti namwi mutangwanika mungakhumbika kuyesesa kusaniya mbwenu nyengu zuŵa lelosi kuti muŵerengi Bayibolu kweniso mupempheri kwaku Chiuta. Mzichi munyaki zina laki Elizaa wangukamba kuti: “Kupemphera kwaku Yehova kweniso kuŵanaŵaniya fundu zo ndiŵerenga mu buku la Masalimo, kutindiwovya kuti ndikondwengi. Pempheru ndilu litindiwovya ukongwa pa umoyu wangu. Ndipemphera kaŵikaŵi pa zuŵa kwaku Yehova kuti wandiwovyi kuti ndijikongi.”
12. Ntchifukwa wuli ŵanthu wo aphwere wo atama kweniso akukota akhumbika kusaniya nyengu yakuphwere liŵavu lawu?
12 Musaniyengi nyengu yakuphwere liŵavu linu. Ŵanthu wo aphwere wo atama kweniso akukota atangwanika ukongwa mwakuti vituŵa vakusuzga kuti aryengi chakurya chamampha. Veviyo chifukwa aŵavi nyengu yakuti akaguliyi pamwenga kubika chakurya chamampha. Kurya chakurya chamampha kweniso kuchita maekisasayizi kutovya kuti munthu waje ndi liŵavu lanthazi kweniso kuti waŵanaŵanengi umampha. Mwaviyo, muyesesengi kusaniya nyengu yakuti muryeku chakurya chamampha kweniso muchitengi maekisasayizi nyengu zosi. (Aefe. 5:15, 16) Kusazgiyapu yapa, muyesesengi kugona mwakukwana. (Waku. 4:6) Kafukufuku walongo kuti kugona mwakukwana kutovya kuti wongu ugwirengi ntchitu umampha. Nkhani yinyaki yo yingulembeka ndi a vachipatala yingukamba kuti asani munthu wagona mwakukwana wafipa ukongwa mtima cha kweniso watijiko asani vinthu vamuthina. Mukhumbika so kusaniya nyengu yakuchitiya vinthu vakukondwesa. (Waku. 8:15) Mzichi munyaki wangukonkhoska vo vitimuwovya kuti wakondwengi. Iyu wangukamba kuti: “Asani kwacha umampha, ndituliya pabwalu kuti nkhawotheku kalumwi. Kweniso nditesesa kuti kamoza pamwezi ndichiteku vinthu vakukondwesa limoza ndi anyangu.”
13. Ntchifukwa wuli kuseka nkhwakovya? (Nthanthi 17:22)
13 Mungaluwanga cha kuseka. (Ŵerengani Nthanthi 17:22; Waku. 3:1, 4) Asani munthu useka vitovya kuti ulekengi kusuzgika maŵanaŵanu. Asani muphwere wo atama kweniso akukota, patuŵa vinthu vinandi vo vingakuguŵiskani. Kweni asani muyesesa kusaniya kakusekesa pa vinthu vakuguŵiska venivi, vituŵa vambula kusuzga kukunthiyapu suzgu lo. Ndipu kuseka ndi munthu yo mutimuphwere kungawovya kuti muyanjanengi ukongwa.
14. Kumbi kukambiyaku munyinu yo mutimuthemba mo muvwiya mumtima kungakuwovyani wuli?
14 Mukambiyengeku munyinu yo mutimuthemba mo muvwiya. Chinanga kuti mungayesesa kuchita vosi vo mungafiska kuti mukondwengi, kweni nyengu zinyaki mungafipa mtima mbwenu. Asani venivi vakuchitikiyani, mungachita umampha kukambiyaku munyinu yo mutimuthemba. (Nthanthi 17:17) Iyu wangakuvwisiyani kweniso kukuchiskani ndipu venivi vingakuwovyani kuti muyambi so kukondwa.—Nthanthi 12:25.
15. Kumbi kukambiskana vakukwaskana ndi Paradayisu kungakuwovyani wuli kuja ndi likondwa?
15 Mujiyeruzgiyengi kuti mwe limoza mu Paradayisu. Mukumbukengi kuti ntchitu yakuphwere wo atama kweniso akukota njakanyengu kamanavi. Yehova wachitilenga wakhumbanga kuti tizigwirengi ntchitu yeniyi cha. (2 Akori. 4:16-18) Ziŵani kuti “umoyu weneku” utuza. (1 Timo. 6:19) Mungaja ndi likondwa likulu chinanga ndi sonu panu asani mukambiskana ndi wo mutiŵaphwere vo mwazamuchitiya limoza mu Paradayisu. (Yesa. 33:24; 65:21) Mzichi munyaki zina laki Heather wangukamba kuti: “Kanandi ndikambiya wo nditiŵaphwere kuti pambula kuswera yapa tazamusoniyanga limoza, kutchimbiya ndipuso kwendesa njinga. Tazamubikiya chakurya kweniso buledi abali ŵidu wo azamuyuskika. Titimuwonga ukongwa Yehova chifukwa cha chilindizga chenichi.”
VO TINGACHITA PAKOVYA WO APHWERE WO ATAMA KWENISO AKUKOTA
16. Kumbi tingaŵawovya wuli abali ndi azichi a mumpingu widu wo aphwere wo atama kweniso akukota? (Wonaniso chithuzi.)
16 Muwovyengi wo aphwere wo atama kweniso akukota kuti asaniyengi nyengu yakupumuliya. Tosi mumpingu tingajipereka kuti tipumuzgeku wo aphwere wo atama kweniso akukota. Venivi vingaŵawovya kuti apumuwengeku kweniso kuti asaniyi nyengu yakuchitiya vinthu vinyaki. (Aga. 6:2) Abali ndi azichi a mipingu yinyaki akupanga ndondomeku kuti asinthanengi pakovya wo aphwere wo atama kweniso akukota. Mzichi munyaki zina laki Natalya yo waphwere mulumu waki yo wakufwa viŵalu wangukamba kuti: “Kunyumba kwidu kutuza mubali wa mumpingu widu kamoza pamwenga kaŵi sabata yeyosi kuti wazichezengi ndi mulumu wangu. Yiwu achitiya limoza vinthu vakupambanapambana nge kusere mu uteŵeti, kucheza kweniso kuwonere mavidiyo. Mulumu wangu wakondwa ukongwa kucheza ndi anyaki ndipuso venivi vitindiwovya kuti ndipumuwengeku kweniso ndisaniyengi nyengu yakuchitiya vinthu vinyaki.” Nyengu zinyaki abali ndi azichi angajipereka kuti akaphwere munthu yo watama pamwenga wakukota ndi usiku ndi chilatu chakuti Mkhristu yo watimuphwere wakagoneku tulu.
Kumbi ndi vinthu wuli vo mungachita kuti muwovyi Akhristu wo aphwere wo atama kweniso akukota mumpingu winu? (Wonani ndimi 16)b
17. Kumbi tingaŵawovya wuli wo aphwere wo atama kweniso akukota pa nyengu ya maunganu nga mpingu?
17 Muwovyengi wo aphwere wo atama kweniso akukota pa nyengu ya maunganu nga mpingu. Wo aphwere ŵanthu wo atama kweniso akukota angatondeka kuyanduwa mwakukwana ndi maunganu nga mpingu, maunganu nga dera kweniso maunganu nga chigaŵa chifukwa chakutangwanika ndi kuphwere abali ŵaŵu. Abali ndi azichi mumpingu angajipereka kuti aje pasina ndi akukota pamwenga wo atama pa nyengu ya maunganu kuti yo watiŵaphwere wayanduwi ndi chigaŵa chinyaki cha unganu wo pamwenga unganu wosi. Kweni asani wakukota pamwenga munthu yo watama watenda cha, mungajipereka kuti muluti kunyumba kwaki ndi chilatu chakuti yo watiŵaphwere waluti ku maunganu.
18. Kumbi ndi vinthu vinyaki nivi vo tingachita pakovya wo aphwere wo atama kweniso akukota?
18 Muŵawongengi kweniso muŵapempheriyengi. Ŵara akhumbika kuŵachiska kaŵikaŵi Akhristu wo aphwere wo atama kweniso akukota. (Nthanthi 27:23) Tosi tikhumbika so kuŵawonganga kaŵikaŵi Akhristu anyidu wo aphwere wo atama kweniso akukota. Tingamupempha so Yehova kuti walutirizgi kuŵapaska nthazi kweniso kuti alutirizgi kukondwa.—2 Akori. 1:11.
19. Kumbi tilindizganji pambula kuswera yapa?
19 Pambula kuswera yapa, Yehova watuzgengepu chechosi cho chichitiska kuti tisuzgikengi kweniso tijengi ndi chitima. Matenda kweniso nyifwa vazamuŵaku so cha. (Chivu. 21:3, 4) “Akupunduka azamundwika nge mphoyu.” (Yesa. 35:5, 6) Masuzgu ngo ngatuza chifukwa cha ukoti kweniso masuzgu ngo tikumana nangu pakuphwere abali ŵidu wo atama ngazamuja mugulu la “vinthu vakali [vo] vazamukumbukika so cha.” (Yesa. 65:17) Kweni chinanga ndi sonu po tilindizga kufiska kwa malayizgu ngakukondwesa ngenanga, Yehova watijowongepu cha. Asani mulutirizgengi kuthemba Yehova, iyu wakuwovyeningi kuti “mukunthiyengepu ukongwa mwakuzikira ndipuso mwalikondwa.”—Ako. 1:11.
SUMU 155 Tikondwengi Mpaka Muyaya
a Mazina nganyaki ngasinthika.
b CHITHUZI: Azichi ŵaŵi achinyamata aluta kunyumba kwa mzichi yo waphwere mzichi wakukota kuti akamupumuzgeku ndi chilatu chakuti nayu wanyoloku malundi.