CHIIYO 32
LWIIMBO 44 Mupailo Wamuntu Uupengede
Jehova Uyanda Kuti Boonse Basanduke
“Jehova . . . taakwe ngwayanda kuti anyonyoonwe pe, pesi uyanda kuti boonse basanduke.”—2 PET. 3:9.
NZITUTAYIYE
Tulayiya kuti chaambaanzi kusanduka, nkamboonzi nikuyandikana ambabagwasya Jehova bantu bamisyobo yoonse kuti basanduke.
1. Niinzi nzyayelede kuchita muntu kuti asanduke?
KUTI twabisya, kulayandikana kuti tusanduke. Bbayibbili lyaamba kuti muntu uusanduka nga wachincha mizeezo yakwe, waleka kuchita michito mibi akukanza kutazooyindulula kuchita michito eeyo.—Langa Bupanduluzi Bwamabala, “Kusanduka.”
2. Nkamboonzi toonse nitweelede kwiiya atala akusanduka? (Nehemiya 8:9-11)
2 Muntu woonse weelede kuziba kuti kusanduka chaambaanzi loko. Nkamboonzi? Nkaambo toonse tulabisya buzuba abuzuba. Mbukunga tuli bana ba-Adamu a-Eva, toonse twakakona chibi alufu. (Rom. 3:23; 5:12) Toonse tulaachibi, nkinkaako, tweelede kusanduka. Nikuba baalumi bakali aalusyomo lusimide mbuli mwaapostoli Pawulu, ambabo bakali kulwana aachibi. (Rom. 7:21-24) Eezi zyaamba kuti tunookkala katukataazikana na akaambo kazibi zyesu? Teembubo pe. Jehova ulaaluzyalo alubo uyanda kuti tubotelwe mubuumi. Atulange-lange chikozyano chamaJuda bakapona muchiindi chakapona Nehemiya. (Bala Nehemiya 8:9-11.) Jehova taakali kuyanda kuti bawuse pe akaambo kazibi nzibakachita chiindi, pesi wakali kuyanda kuti bamukombe kababotelwa. Jehova ulizi kuti kusanduka kupa kuti tubotelwe. Nkinkaako, ulatuyiisya atala akusanduka ooko. Kuti twasanduka kuzibi zyesu, tulakonzya kuba aachoonzyo chakuti Taateesu siluzyalo ulatulekelela.
3. Tulalanga-langaanzi muchiiyo eechi?
3 Lino atwiiye zyiingi atala akusanduka. Muchiiyo eechi, tulalanga-langa twaambo tutatu. Kakusaanguna, tulabona Jehova mbaakayiisya ma-Israyeli atala akusanduka. Kachibili, tulabona Jehova mbagwasya basizibi kuti basanduke. Kachitatu, tulabona nzibakayiya basikwiiya baJesu atala akusanduka.
JEHOVA NZYAAKAYIISYA MA-ISRAYELI ATALA AKUSANDUKA
4. Jehova wakabayiisyaanzi ma-Israyeli?
4 Jehova naakasala ma-Israyeli kuti babe chisi chakwe, wakabapa milawu. Alubo bakamusyomezya kuti banooyiswiilila milawu eeyo. Kuzwa waawo, Jehova wakabasyomezya kuti chiindi nibakali kuyooswiilila milawu eeyo, wakali kuyoobakwabilila akubalongezya. Naakali kwaambuula atala amilawu yakwe, wakababuzya kuti: “Mulawu ooyu ngundili kumulayilila sunu, teemuyumu pe kuti muutobele alubo tawuli kule pe.” (Dt. 30:11, 16) Pesi chiindi nibakali kuyoomupapila kwiinda mukusala kukomba baleza bambi, Jehova taakali kuyoobakwabilila pe alubo bakali kuyoonjila mumapenzi. Eezi teezyakali kwaamba kuti Jehova wakali wabatakata chakumaninina pe. Pesi bakachili kukonzya ‘kubweeda kuli Jehova Leza wabo akuswiilila jwi lyakwe.’ (Dt. 30:1-3, 17-20) Mulaamwi majwi, eezi zyakali kwaamba kuti bakali kukonzya kusanduka. Chiindi nibakali kuyoosanduka, bakali kuyoomvwanana lubo aJehova alubo Jehova wakali kuyoobalongezya lubo.
5. Niinzi Jehova nzyaakachita zitondeezya kuti taakabakaka pe bakombi bakwe? (2 Bami 17:13, 14)
5 Bantu mbaakasalide Jehova, bakali kukkala kabamupapila. Bakali kukomba zibumbwa akuchita iimwi michito iisesemya. Akaambo kazeezi, bakaswaana mapenzi. Pesi Jehova wakali kukkala kagwasya bakombi bakwe kuti bamukombe lubo. Kwaziindi zyiingi, wakali kubelesya bapolofita kuti basungwaazye bakombi bakwe kuti basanduke akuti baboole kulinguwe lubo.—Bala 2 Bami 17:13, 14.
6. Jehova wakababelesya biyeni bapolofita bakwe kuti ayiisye bakombi bakwe atala ambukuyandikana kusanduka? (Langa chifanikisyo.)
6 Kwaziindi zyiingi, Jehova wakali kubelesya bapolofita bakwe kuti bachenjezye akululamika bakombi bakwe chiindi nibakali kutyola milawu yakwe. Muchikozyano, Jehova wakabuzya Jeremiya kuti abuzye ma-Israyeli kuti: “Akaka kopiluka, yebo Israyeli omuzangi . . . Tandikoomulanga cabukali pe, nkaambo mebo ndilasyomeka . . . tandikoozumanana kunyema mane kukabe kutamani. Lino kouzumina buyo mulandu wako, nkaambo wazangila Jehova.” (Jer. 3:12, 13) Kwiinda muli Joweli, Jehova wakati: “Amujokele kulindime amyoyo yanu yoonse.” (Joe. 2:12, 13) Jehova wakabuzya Isaya kuti abuzye ma-Israyeli kuti: “Amusambe, amulisalazye; amugusye micito yanu mibi kumbele lyangu; amuleke kucita zibi.” (Is. 1:16-19) Alubo Jehova wakabuzya Ezekkiyele kuti aambe kuti: “Sena mebo ndilalukkomanina naaceya lufwu lwamuntu mubi? . . . Sena ncendiyanda tacili cakuti aleke nzila zyakwe akuzumanana kupona? Mebo tandilukkomanini naaceya lufwu lwamuntu uuli woonse, . . . aboobo amupiluke, muzumanane kupona.” (Ezk. 18:23, 32) Jehova ulabotelwa chiindi nabona bantu kabali kusanduka nkaambo uyanda kuti bantu bayinkilile kunembo kabapona mane kukabe kutamani! Pesi Jehova usaanguna kulekela bantu na kuti basanduke mpawo natazoobagwasye? Inee, atubone zimwi zikozyano.
Chiindi chiingi, Jehova wakali kubelesya bapolofita kuti agwasye bakombi bakwe kuti basanduke chiindi nibakali kumupapila (Langa fuka 6-7)
7. Kabelesya chikozyano chamupolofita Hosiya amwanakazi wakwe, Jehova wakali kubayiisyaanzi bakombi bakwe?
7 Bona Jehova mbaakayiisya bakombi bakwe kabelesya chikozyano chaHosiya amwanakazi wakwe Gomeri. Naakachita bumambe mwanakazi waHosiya, wakasiya Hosiya mpawo wayandana aabaalumi bambi. Zyakali kuchita na kuti mwanakazi ooyu asanduke? Akaambo kakuti Jehova ulabona zili mumoyo, wakabuzya Hosiya kuti: “Koya alimwi, ukayande mukaintu uuyandwa amusankwa umbi alimwi uucita bumambe, mbubonya Jehova mbwayanda bana Israyeli nokuba kuti batobela baleza bambi.” (Hos. 3:1; Tus. 16:2) Nikuba oobo, mwanakazi waHosiya, wakachili kuchita chibi chipati. Pesi Jehova wakabuzya Hosiya kuti amulekelele mwanakazi wakwe kuti amubweze lubo kuti abe mwanakazi wakwe.a Jehova wakabelesya chikozyano eechi, kuti ayiisye bakombi bakwe kuti bazibe mbaakali kulimvwa atala ambabo. Nikuba kuti chimwi chiindi bakali kuchita zintu zibi loko, Jehova wakachili kubayanda. Wakayinkilila kunembo kutuma bapolofita kuti babagwasye kuti basanduke akuti bachinche maponeno aabo. Chikozyano eechi, chitondeezya kuti “Jehova nguulingula myoyo” ulabagwasya aabo bachita zibi zipati kuti basanduke akusiya michito iitali kabotu. (Tus. 17:3) Atubone mbazichita.
JEHOVA MBAGWASYA BASIZIBI KUTI BASANDUKE
8. Niinzi Jehova nzyaakachita kuti agwasye Kkayini kuti asanduke? (Matalikilo 4:3-7) (Langa chifanikisyo.)
8 Kkayini wakali mwana mulombe mutaanzi wa-Adamu a-Eva. Wakakona chiyandisyo chakuchita michito mibi kubazyali bakwe. Bbayibbili lyaamba kuti atala Akkayini: “Milimu yakwe yakali mibi.” (1 Joh. 3:12) Kulakonzeka kuti eezi nzizyo zyakapa kuti Jehova ‘atamuyandi pe Kkayini achipo chakwe’ chiindi naakapa chipayizyo. Kwiinda kuti achinche buntu bwakwe, “Kkayini wakanyema loko akuusa.” Niinzi Jehova nzyaakazoochita? Wakaambuula aaKkayini. (Bala Matalikilo 4:3-7.) Jehova wakaambuula aaKkayini munzila yaluzyalo, alubo wakamubuzya kuti wakali kunoomulongezya kaansinga wakachita zintu zilikabotu. Alubo Jehova wakamuchenjezya kuti kunyema kwakwe Kkayini kwakali kukonzya kupa kuti achite chintu chibi. Zilawusisya kuti Kkayini wakasinka zigwilinti mumatwi. Kkayini wakakaka kugwasigwa aaJehova kuti asanduke. Akaambo kakuti Kkayini taakaswiilila Leza pe, Jehova wakasala kuti alekelaatu na kugwasya bantu kuti basanduke? Teenzyaakachita pe.
Jehova wakeezya kugwasya Kkayini kuti asanduke alubo wakamubuzya kuti wakali kunoomulongezya kuti wasanduka (Langa fuka 8)
9. Jehova wakamugwasya biyeni Davida kuti asanduke?
9 Jehova wakali kuyanda Mwaami Davida kazizwa aansi aamoyo. Wakaamba kuti: “Mwaalumi weendelana aamoyo wangu.” (Mil. 13:22) Pesi Davida wakachita zibi zipati ziswaanizya bumambe akujaya. Kweendelana aMulawu waMozesi, Davida wakeelede kujayigwa. (Lev. 20:10; My. 35:31) Pesi Jehova wakanjilila kwiinda mukugwasya Davida kuti asanduke.b Jehova wakatuma mupolofita wakwe Natani kuti akaswaye mwaami Davida, nikuba kuti taakayinatondeezya pe kuti wakali wasanduka. Natani wakabelesya chikozyano chakamusika aamoyo Davida. Davida wakazibona kuti wakali wamubisizya loko Jehova, eezi zyakapa kuti Davida asanduke. (2 Sam. 12:1-14) Wakalemba ntembawuzyo iitondeezya mbaakalisola atala azintu nzyaakabisya. (Int. 51, ntalisyo) Ntembawuzyo eeyo ilikubawumbulizya loko basizibi biingi alubo ilikubagwasya kuti basanduke. Tulabotelwa akaambo kakuti Jehova wakagwasya Davida kuti asanduke?
10. Ulimvwa biyeni atala amoyo mulamfu ngwalaawo Jehova ambagwasya basizibi kuti basanduke?
10 Jehova ulayizonda misyobo yoonse yachibi. (Int. 5:4, 5) Nikuba oobo, Jehova ulizi kuti toonse ndiswe basizibi. Akaambo kakuti ulatuyanda, Jehova ulatugwasya kuti tuzunde michito iitali kabotu iipa kuti tubisye. Ukkala keezya kubagwasya nikuba basizibi basimpide miyanda muzibi kuti basanduke akuti baswene aafwiifwi anguwe. Zilawumbulizya kaka eezi. Chiindi nituyeeyesesya atala amoyo mulamfu akulekelela kwaJehova, nga twakanza kukkala katusyomeka akufwambaana kusanduka chiindi nitwabisya. Lino atubone mbungano yachiKkristu mbuyakayiisigwa zyiingi atala akusanduka.
NZIBAKAYIYA BATOBELI BAJESU ATALA AKUSANDUKA
11-12. Nchiichili chikozyano nchaakabelesya Jesu kuti atondeezye Jehova mbatulekelela? (Langa chifanikisyo chili aachivumbyo.)
11 Mumwaanda wamunyaka wakusaanguna, chakali chasika chiindi chakuti Mesiya aze aanyika. Mbuli mbutwakabona muchiiyo chakayinda, Jehova wakabelesya Johane Mubbabbatizi aJesu Kkristu kuti bayiisye bantu mbukwakali kuyandikana kusanduka.—Mt. 3:1, 2; 4:17.
12 Naakali kuchita mulimu wakwe wakukambawuka, Jesu wakali kuyiisya bantu kuti Jehova ulaachiyandisyo chakubalekelela kuti babisya. Jesu wakayiisya bantu chiiyo eechi chiyandikana kabelesya chikozyano chamwana mulombe wakasweekede. Mulombe ooyo, wakasala kuzwa aang’anda yawisi mpawo waakuchita zintu zibi loko. Pesi “niyakaboolaamwi mizeezo yakwe” wakabweeda kung’anda yabo. Wisi wakachitaanzi? Jesu wakaamba kuti, mwanaakwe “naakachili kule-kule, wisi wakamubona mpawo wakamweetelela. Mpawo wakamuchijaanina, waakumumbundila akumumyonta.” Mwana ooyo taakali kuyeeyela pe kuti wisi nga ulamulekelela. Nkinkaako, wakakumbila kuti abe mubelesi biyo mung’anda yawisi. Pesi wisi wakali aachiyandisyo chakumulekelela, wakaamba kuti, “nkaambo mwanaangu ooyu” mpawo wakamutambula lubo mumpuli. Wisi wakaamba kuti: “Wakalisweekede pesi lino wajanika.” (Lk. 15:11-32) Jesu naakali kujulu, wakabona Wisi mbaakali kweetelela akubalekelela basizibi bakali kusanduka. Chikozyano nchaakabelesya Jesu, chilatuumbulizya alubo chitondeezya mbali aaluzyalo Taateesu Jehova!
Mwaalumi uuli muchikozyano chaJesu uulaamwana wakasweekede, uyobuchijaana kuti akambundile mwanaakwe naaboola kung’anda (Langa fuka 11-12)
13-14. Mwaapostoli Petro wakayiyaanzi atala akusanduka alubo niinzi nzyaakayiisya bamwi atala akusanduka? (Langa chifanikisyo.)
13 Mwaapostoli Petro wakayiya zintu ziyandikana loko atala aJehova mbalekelela bantu basanduka. Petro wakali kukkala kapambanisya alubo Jesu wakali kumulekelela. Muchikozyano, Petro naakakaka Mwaami kwaziindi zitatu, wakakataazikana loko anzyaakachita. (Mt. 26:34, 35, 69-75) Pesi chiindi Jesu naakabusigwa, wakalibonia kuli Petro, kulakonzeka kuti aachiindi eechi Petro wakali aalikke. (Lk. 24:33, 34; 1 Kor. 15:3-5) Jesu wakalizi kuti Petro wakali wasanduka alubo wakali kuyanda kuti abe aachoonzyo chakuti wakali wamulekelela.—Langa Mk. 16:7.
14 Akaambo kazintu zyakamuchitikila, Petro wakayiisya bamwi nzyaakayiya atala akusanduka akulekelela. Nikwakayinda chiindi, kakuli kwachitwa pobwe lyaPentekkoste, Petro wakapandulwida nkamu yamaJuda bakatali maKkristu kuti bakapa kuti Mesiya ajayigwe. Pesi wakabasungwaazya munzila yaluyando kati: “Nkinkaako, amusanduke muchinche, nkukuti zibi zyanu zizimwe kuchitila kuti ziindi zyakubusilizigwa zisike kuzwa kuli Jehova lwakwe.” (Mil. 3:14, 15, 17, 19) Petro wakatondeezya kuti sizibi ulakonzya kusanduka kwiinda mukuchincha maponeno aakwe. Eezi zyaamba kuti nga wachincha mizeezo yakwe iitali kabotu, waleka kuchita zintu zitali kabotu akusaanguna kuchita zintu zibotezya Leza. Alubo mwaapostoli Petro wakatondeezya kuti Jehova ulazizima zibi zyabo naakuti upa kuti zitaboneki chakumaninina. Alubo nikwakayinda minyaka myiingi, Petro wakasungwaazya maKkristu kuti: “Jehova . . . ulikumutondeezya moyo mulamfu nkaambo taakwe ngwayanda kuti anyonyoonwe pe, pesi uyanda kuti boonse basanduke.” (2 Pet. 3:9) Kuti twasanduka kuzibi zyesu nikuba kuti nzipati, kulatuumbulizya kuziba kuti Jehova ulatulekelela chakumaninina!
Jesu wakamulekelela mwaapostoli wakasanduka alubo wakamusimya (Langa fuka 13-14)
15-16. (a) Mwaapostoli Pawulu wakayiyaanzi atala akulekelela? (1 Timoti 1:12-15) (b) Tuzooyiyaanzi muchiiyo chitobela?
15 Sawulu wakuTaso wakachita zintu zibi zyiingi loko. Wakabapenzya loko batobeli baKkristu. MaKkristu biingi bakali kubonaanga tazoosanduki pe. Pesi Jesu wakali wabusigwa wakalizi kuti Sawulu wakali kukonzya kuchincha akusanduka. Jesu aWisi bakabona buntu bubotu muli Sawulu. Jesu wakaamba kuti: “Mwaalumi ooyu nchibelesyo chisalidwe kulindime.” (Mil. 9:15) Jesu wakabelesya chigambyo kuti ape kuti Sawulu asanduke. (Mil. 7:58–8:3; 9:1-9, 17-20) Naakazooba muKkristu, Sawulu wakazoozibikana kuti mwaapostoli Pawulu. Wakali kukkala katondeezya mbaakali kulumba akaambo kakuti wakatondeezegwa luzyalo alweetelelo. (Bala 1 Timoti 1:12-15.) Pawulu wakayiisya bakombinyina kuti: ‘Leza ulikumufwida luzyalo, kayanda kuti musanduke.’—Rom. 2:4.
16 Aali chimwi chiindi, Pawulu wakamvwa kuti maKkristu bamumbungano yakuKkorinte, bakali bazumizya umwi mwaalumi wakali kuchita bwaamu kuti kaliswaanizya aabamwi mumbungano. Niinzi Pawulu nzyaakababuzya kuti bachite maKkristu aabo? Wakababuzya munzila yaluyando mbuli Jehova mbatondeezya luyando aluzyalo nalulamika bakombi bakwe. Muchiiyo chitobela, tuzoolanga-langa zyakachitika kumbungano yakuKkorinte.
LWIIMBO 33 Kowaala Mukuli Wako Uuminya Mumaanza aa Jehova
a Eezi zyakali kuchitika chiindi. Mazubaano, Jehova tachilangilili kuti muntu wachitilwa bwaamu akkale kakwetwe aamuntu ooyo wachita bumambe. Jehova wakalayilila Mwanaakwe kuti apandulule kuti mwaalumi naakuti mwanakazi wachitilwa bumambe weelede kulisalila alikke kuti alekane na amuntu wachita bumambe.—Mt. 5:32; 19:9.
b Langa chiiyo chiiti, “Ino Kulekelela Kwa Jehova Kwaamba Nzi Kulindinywe?” muNgazi Yamulindizi yamuNovember 15, 2012, pp. 21-23, fuka 3-10.