Malifalensi Aamu Kabbuku Kamuswaangano Wabuumi Amulimo Wesu
NOVEMBER 2-8
MBONO IZILI MU JWI LYA LEZA | KULONGA 39-40
“Musa Wakaatobela Malailile Oonse”
(Kulonga 39:32) Aboobo milimo yoonse yatente lyakukombela, itente lyakuswaanganina, yakamanizyigwa alimwi bana Israyeli bakacita zyoonse Jehova nzyaakalailila Musa. Bakacita mbubonya oobo.
Sena Jehova Ulimuzyi?
Musa wakaliindene a Kora nkaambo wakali “mubombemoyo kwiinda bantu boonse baansi.” (My. 12:3) Wakatondezya kuba muntu mubombemoyo alimwi uulicesya kwiinda mukuzumanana kutobela busolozi bwa Jehova. (Kul. 7:6; 40:16) Kunyina citondezya kuti Musa wakali kukazya mbwaakali kucita zyintu Jehova naa kunyema akaambo kakucita zyintu munzila njaakali kuyanda Jehova. Mucikozyanyo, Jehova wakapa malailile kujatikizya kuyaka tempele mane kusikila kutuntu tusyoonto twakeelede kucitwa, tuli mbuli musyobo wantambo amweelwe wazyaanzikilo izyakeelede kubelesyegwa kutegwa apange moombe wacisitilizyo. (Kul. 26:1-6) Ikuti naa mulangizi mumbunga ya Leza wamupa malailile aakatazya kumvwa, mulakonzya kutyompwa zimwi ziindi. Nokuba boobo, Jehova mulangizi uulondokede, ulabapa mikuli babelesi bakwe alimwi ulabasyoma. Ciindi napa malailile manji, ulijisi twaambo tubotu ncacitila boobo. Pele amubone kuti Musa kunyina naakanyemena Jehova akaambo kakumupa malailile manji alimwi taakwe naakayeeya kuti Jehova taanakali kumulemeka naa kumupa kubula lwaanguluko lwakucita zyintu. Muciindi caboobo, Musa wakabikkila maano kubona kuti babelesi “bakacita mbubonya oobo.” (Kul. 39:32) Eelo kaka wakali kulicesya! Musa wakalizyi kuti wakali mulimo wa Jehova alimwi akuti wakali kubelesyegwa buyo kutegwa mulimo ooyo ucitwe.
(Kulonga 39:43) Lino Musa naakalingula milimo yoonse njobakacita, wakajana kuti bakaicita mbubonya mbuli Jehova mbwaakalailila; kumane Musa wakabalongezya.
(Kulonga 40:1, 2) Mpoonya Jehova wakati kuli Musa: 2 “Mubuzuba bwakusaanguna bwamwezi wakusaanguna, weelede kwiimika tente lyakukombela, itente lyakuswaanganina.
(Kulonga 40:16) Musa wakacita zyoonse Jehova nzyaakamulailila. Wakacita mbubonya oobo.
Sena Mulasyomeka Muzintu Zyoonse?
Bbuku lya Ba-Hebrayo 3:5 lyaamba kuti: ‘Musa wakali kusyomeka mbwaakali mubelesi.’ Ino ncinzi cakapa kuti musinsimi Musa kasyomeka? Naakali kuyaka akubamba tente lyakubunganina, “Musa wakacita obo. Wakacita zintu zyoonse buyo nzyaakamulailila Jehova.” (Kulonga 40:16) Mbotuli bakombi ba Jehova, tulatondezya kuti tulasyomeka kwiinda mukumubelekela cakulibombya. Eeci cilabikkilizya akuzumanana kusyomeka kuli Jehova notusikilwa misunko iikatazya naa masukusyo. Nokuba boobo, ikuzunda misunko iikatazya kapati takali nkakaambo kapati katondezya kuti tulasyomeka pe. Jesu wakaamba kuti: “Uusyomekede kuciniini ulisyomekede akucipati, uutaluleme kuciniini taluleme akucipati.” (Luka 16:10) Tuleelede kusyomeka nomuba mumakani aaboneka kuti masyoonto.
Kuyandaula Mbono Zyakumuuya
(Kulonga 39:34) cakuvwumbya tente cazikutu zyabagutu zinyikidwe mumusila uusalala acazikutu ziteteete, mulembo wakusitilizya;
it-2 884 ¶3
Zikutu Ziteteete
Mbobakazijana bana Israyeli. Ikuti naa cikutu ca Bbaibbele iciitwa kuti taʹchash cakali kuzwa kucilenge ciitwa kuti seal, tulakonzya kubuzya kuti ino bana Israyeli bakali kuzijana buti zikutu ziteteete zyacilenge eeci. Nokuba kuti zilenge eezyi kanji-kanji zyakali kujanika kuzyooko zya Arctic alimwi a Antarctic, izimwi zyakali kujanika nomuba mumasena aakasaala. Mazuba aano, zilenge eezyi zimwi zicijanika amumasena aaku Lwizi lwa Mediterranean, alimwi amumasena aamwi aakasaala. Kwamyaka minji yainda, bantu bazimana kuzinyonyoona zilenge eezyi, pele kuboneka kuti kaindi zyakali kujanika kapati ku Lwizi lwa Mediterranean alimwi aku Lwizi Lusalala. Mu 1832 bbuku lya Cikuwa litegwa Calmet’s Dictionary of the Holy Bible (p. 139) lyakaamba kuti: “Munsumbu zinji zyaku lwizi Lusalala alimwi aku Sinai, zilajanika zilenge eezyi ziitwa kuti seal.”
(Kulonga 40:34) Eelyo kkumbi lyakatalika kuvwumba tente lyakuswaanganina alimwi bulemu bwa Jehova bwakazuzya tente lyakukombela.
Sena Kuli Mbocibede Ikuti Kakunyina Muntu Uubona Mulimo Wanu?
Ciindi tempele nolyakamana, kkumbi “lyakatalika kuvwumba tente lyakuswaanganina alimwi bulemu bwa Jehova bwakazuzya tente lyakukombela.” (Kul. 40:34) Eelo kaka eeci cakatondezya kukkomaninwa a Jehova! Ino muyeeya kuti Bezaleli alimwi a Oholiabu bakalimvwa buti aciindi eeco? Nokuba kuti mazina aabo kunyina naakalembwa azintu nzyobakapanga, kweelede kuti bakalimvwa kukkutila mukuzyiba kuti Leza wakabalongezya mumulimo uuli woonse ngobakabeleka. (Tus. 10:22) Mumyaka yakatobela, masimpe bakalikkomene mumyoyo mukubona kuti zintu nzyobakapanga zyakali kubelesyegwa mumulimo wa Jehova. Baakubusyigwa munyika mpya, cakutadooneka Bezaleli alimwi a Oholiabu bayookkomana kuzyiba kuti tente lyakukombela lyakabelesyegwa mubukombi bwakasimpe myaka iibalilwa ku 500!
AMUSUNGWAALE MUMULIMO WAMUMUUNDA
Amuzumanane Kutatola Lubazu Mutwaambo Twacisi Munyika Eeyi Iitakamantene
Nzila yabili mbotukonzya kuzumanana kuba bantu batatoli lubazu mutwaambo twacisi nkwiinda mukuba bantu “bacenjede mbuli nzoka” pele “ibatajisi lweeno mbubonya mbuli nziba.” (Amubale Matayo 10:16, 17.) Tuba bantu “bacenjede” ciindi notuyeeya mapenzi kaatanacitika. Alimwi tulazumanana kuba bantu “ibatajisi lweeno” ciindi notutatoli lubazu mubukkale buli boobo bukatazya. Atulange-lange bukkale bumwi buli boobo alimwi ancotukonzya kucita kutegwa tuzumanane kuba bantu batatoli lubazu mutwaambo twacisi.
Mibandi. Tweelede kucenjela kapati ciindi bantu nobatalika kubandika makani aajatikizya twaambo twacisi. Mucikozyanyo, ciindi notubandika amuntu kujatikizya Bwami bwa Leza, tatukaambi kuti tulaizumina naa kwiikaka mizeezo njobaamba ibali munkamu imwi yabasitwaambo twacisi naa musololi. Muciindi cakwaamba nzyobayanda kucita bantu kutegwa bamanizye mapenzi, amumutondezye mu Bbaibbele Bwami bwa Leza mbobuyakwaamalizyila limwi mapenzi oonse. Kuti bantu kabayanda kukazyanya mumakani amwi, mbuli kukwatana kwabantu bajisi zizo zikozyenye, amubaambile ncolyaamba Jwi lya Leza alimwi ambomusola kucita ncolyaamba mubuumi bwanu. Kuti muntu umwi waamba kuti milawo imwi yeelede kugwisyigwa naa kucincwa, swebo tatweelede kutola lubazu pe, alimwi tatweelede kumusungilizya muntu ooyo kuti acince mizeezo yakwe.
Basikapepele. Zimwi ziindi makani aakananwa abasikapepele alaambwa munzila iitondezya kulubazu nkobabede mumakani amwi. Oobu mbocibede kwaambisya muzisi oomo basikapepele mobeendelezyegwa amfwulumende. Ciindi basimubweza twaambo nobazulilwa kulubazu lumwi, tweelede kucenjela kuti tutataliki kuyeeya mbuli mbobayeeya. Mucikozyanyo, amulibuzye kuti, ‘Sena ndilakkomana kuswiilila mbwabandika simubweza twaambo umwi akaambo kakuti ndilazuminana azintu nzyaamba mumakani aajatikizya twaambo twacisi?’ Kutegwa mugwasyigwe kuzumanana kutatola lubazu mutwaambo twacisi, amweelebe kweebelela naa kubala makani manji aalemenena kulubazu lomwe mutwaambo twacisi. Muciindi caboobo, amusoleke kujana makani ngobaamba bantu ibatalemeneni kulubazu lomwe. Alimwi lyoonse amweezyanisye zintu nzyomumvwa “kuceelelo camajwi mabotu” aajanika mu Bbaibbele.—2 Timoteyo 1:13.
NOVEMBER 9-15
MBONO IZILI MU JWI LYA LEZA | LEVITIKO 1-3
“Mulimo Wazituuzyo”
(Levitiko 1:3) “‘Ikuti cituuzyo cakwe cuumpwa niŋombe, yeelede kuba mupoho uutajisi kampenda. Weelede kumutuula cakuliyandila kubusyu bwa Jehova kumulyango watente lyakuswaanganina..
(Levitiko 2:1) “‘Lino ikuti naa muntu umwi watola cituuzyo camaila kuli Jehova, cituuzyo cakwe ceelede kuba fulaulu mubotu kapati, alimwi weelede kutila mafwuta akubikka tununkilizyo alinguwo.
(Levitiko 2:12) “‘Mulakonzya kuzipa eezyo kuli Jehova mbuli cituuzyo camicelo mitaanzi, pele tazyeelede kuletwa kucipaililo kuti zibe bweema bununkilila.
it-2 525
Zituuzyo
Zituuzyo zyuumpwa. Zituuzyo zyuumpwa zyakali kutuulwa mbozibede kuli Leza, kunyina cibeela camunyama ncaakeelede kujosya mukombi. (Amweezyanisye a Bab. 11:30, 31, 39, 40.) Zyakali kupegwa ikukombelezya Jehova kuti acizumine, naa kutondezya kuti cazuminwa cituuzyo cazibi calo zimwi ziindi icakali kutuulilwa antoomwe azituuzyo zyuumpwa. Mbuli “cituuzyo cuumpwa” Jesu Kristo wakalipa cakumaninina.
it-2 528 ¶4
Zituuzyo
Zituuzyo zyamaila. Zituuzyo zyamaila zyakali kupegwa antoomwe azituuzyo zyalumvwano, zituuzyo zyuumpwa, zituuzyo zyacibi, alimwi amicelo mitaanzi: pele zimwi ziindi zyakali kupegwa kazili zyelikke. (Kul. 29:40-42; Lev. 23:10-13, 15-18; My. 15:8, 9, 22-24; 28:9, 10, 20, 26-28; caandaano 29) Eezyi zyakali kupegwa kutondezya kulumba akaambo kazilongezyo zinji nzyaakali kupa Leza alimwi akupa kuzwidilila. Kanji-kanji zyakali kupegwa antoomwe amafwuta alimwi atununkilizyo. Zituuzyo zyamaila zyakali kukonzya kuba fulaulu mubotu, maila aakangidwe, naa zinkwa izijisi kapulo akati naa tunkwa tupapalete itwakapangilwa mucitofwu, kukangilwa mucikangilo, naa mumpani. Zituuzyo zyamaila zimwi zyakali kubikkwa acipaililo cazituuzyo zyuumpwa, zimwi bakali kuzilya bapaizi, alimwi lyazituuzyo zyalumvwano sikupa zituuzyo awalo wakali kulya. (Lev. 6:14-23; 7:11-13; My. 18:8-11) Zituuzyo zyamaila izyakali kubikkwa aacipaililo zyakeelede kuti kazitajisi bumena naa “buci” (ambweni eeci caamba mulolo wankuyu naa mulolo wamicelo) ibwakali kukonzya kupa kuti zifwufwumuke.—Lev. 2:1-16.
(Levitiko 3:1) “‘Ikuti naa cituuzyo cakwe kacili cipaizyo calumvwano alimwi ikuti kaili ŋombe, mupoho naa mpwizi, weelede kutuula yeeyo iitajisi kampenda kuli Jehova.
Amwiiye ‘Zyintu Ziyandika Zijatikizya Kasimpe’
Zipaizyo zimwi zyaambidwe mu Mulawo wa Musa zyakali kubonwa kuti zyakali zipaizyo zyakutontozya. Zipaizyo eezyi zyakali kwiiminina luumuno a Jehova. Muntu iwakali kupa cipaizyo cili boobu amukwasyi wakwe bakali kulya nyama yatuulwa, ndiza bakali kulida mubusena bumwi bwakulida mutempele. Mupaizi iwakali kutuula alimwi abapaizi bamwi ibakali kubeleka mutempele bakali kupegwa cibeela cimwi canyama. (Lev. 3:1; 7:31-33) Muntu iwakali kupa cipaizyo eeci, wakali kucita oobo akaambo kakuti wakali kuyanda kuba acilongwe cibotu a Leza. Cakali mbuli kuti sikupa cipaizyo, mukwasyi wakwe, bapaizi alimwi a Jehova bakali kulida antoomwe cakulya muluumuno kabakkomene.
Kuyandaula Mbono Zyakumuuya
(Levitiko 2:13) “‘Cituuzyo canu camaila cili coonse mweelede kucilunga munyo; alimwi cituuzyo canu camaila taceelede kubula munyo wacizuminano canu a Leza. Muzituuzyo zyanu zyoonse mweelede kubikkilizya amunyo.
(Ezekieli 43:24) Weelede kuzileta kuli Jehova, eelyo bapaizi beelede kuzilunga munyo akuzituula kazili zituuzyo zyuumpwa buumbulu kuli Jehova.
Twaambo Tupati-Pati Kuzwa Mubbuku lya Levitiko
2:13—Ino nkaambo nzi munyo ncowakeelede kubikkwa ‘muzituuzyo zyoonse’? Eeci tiicakali kucitilwa kuti zipaizyo zinone pe. Munyika yoonse, munyo ulabelesyegwa ikulesya cintu kubola. Kweelede kuti wakali kulungwa nkaambo wakali kwiiminina kutabola.
(Levitiko 3:17) “‘Ooyu mulawo walyoonse mumazyalani aanu, mumasena oonse momunookkala: Tamweelede abuniini kulya mafwuta naa bulowa buli boonse pe.’”
it-1 813
Mafwuta
Kaambo ncowakapedwe mulawo. Mucizuminano ca Mulawo, bulowa alimwi amafwuta zyakali kubonwa kuti zyali zya Jehova alikke. Mubulowa momuli buumi, bwalo ibwakali kukonzya kupegwa buyo a Jehova; aboobo bwakali bwakwe. (Lev. 17:11, 14) Mafwuta akali kubonwa kuti ncecibeela ciinda kubota kubanyama. Aboobo kutuula mafwuta aamunyama cakali kutondezya kuti muntu wakalizyi kuti cibeela ciinda kubota ncica Jehova walo uutupa zintu zyoonse, alimwi cakali kunootondezya luyandisisyo ndwajisi mukombi ikupa Leza zintu ziinda kubota. Mbwaanga cakali kutondezya mbobakalyaabide bana Israyeli kupa Jehova zintu zyabo ziinda kubota, cakali kwaambwa kuti cisuke busi acipaililo kacili “cakulya” alimwi “abweema bununkilila” kuli Leza. (Lev. 3:11, 16) Aboobo kulya mafwuta, kwakali kutyola mulawo wakulemeka zintu zilemekwa kuli Leza, ikunyanga Jehova zintu zyakwe. Ikuti muntu walya mafwuta, wakeelede kujaigwa. Pele mukwiimpana abulowa, mafwuta akali kukonzya kubelesyegwa kumilimo iimbi, mbuli mafwuta aamunyama iwakalifwida alimwi amafwuta aamunyama iwakajaigwa amunyamanyina.—Lev. 7:23-25.
Twaambo Tupati-Pati Kuzwa Mubbuku lya Levitiko
3:17. Mbwaanga mafwuta akali kubonwa kuti ncecibeela ciinda kubota, ikukasya kwaalya kweelede kuti cakali kuyeezya bana Israyeli kuti cibeela cibotu ncica Jehova. (Matalikilo 45:18) Eeci cituyeezya kuti tweelede kupa Jehova zintu ziinda kubota.—Tusimpi 3:9, 10; Ba-Kolose 3:23, 24.
NOVEMBER 16-22
MBONO IZILI MU JWI LYA LEZA | LEVITIKO 4-5
“Amupe Jehova Zintu Ziinda Kubota”
(Levitiko 5:5, 6) “‘Ikuti waba amulandu kujatikizya cimwi cazintu eezyi, weelede kulyaambilila mbwaakabisya. 6 Alimwi uyooleta cituuzyo camilandu kuli Jehova kucibi ncaakacita, nkokuti kabelele naa kapongo kapwizi, kuti cibe cituuzyo cazibi. Mpoonya mupaizi uyoomanya mulandu wacibi cakwe.
nwt 2014 ¶12
Bupanduluzi Bwamabala Aamu Bbaibbele
Zituuzyo camilandu. Ncipaizyo cazibi zyamuntu aumwi kumugama. Ciliindene asyoonto azituuzyo zimbi zyacibi mukuti calo cakali kuzuzikizya naa kubukulusya zyoolwe zimwi zyacizuminano nzyaakasweekeledwe sizibi weempwa akaambo kacibi alimwi akumupa lwaanguluko.—Lev. 7:37; 19:22; Is. 53:10.
(Levitiko 5:7) “‘Ikuti katacikonzyi kuleta mbelele, nkokuti weelede kuletela Jehova nziba zyobilo naa bana bankwilimba bobilo cibe cituuzyo camilandu kucibi ncaakacita, yomwe njacituuzyo cazibi, eelyo iimbi njacituuzyo cuumpwa.
w09 6/1 26 ¶3
Ulakubikkila Maano Kulezya Kwesu
Kutondezya mbwabikkila maano Jehova, Mulawo wakaamba kuti: “Ikuti katacikonzyi kuleta mbelele, nkokuti weelede kuletela Jehova nziba zyobilo naa bana bankwilimba bobilo cibe cituuzyo camilandu kucibi ncaakacita.” (Kapango 7) Majwi aakuti “ikuti katacikonzyi” alimwi alakonzya kwaambwa kuti “ikuti . . . janza lyakwe kalitasiki.” Ikuti muna Israyeli wakali mucete kapati cakuti tanaakali kukonzya kupa mbelele, Leza wakali kukonzya kukkomana kutambula cintu cili coonse ncaakali kukonzya kutuula, nkokuti nziba zyobilo naa bana bankwilimba bobilo.
(Levitiko 5:11) “‘Lino kuti katakonzyi kujana nziba zyobilo naa bana bankwilimba bobilo, nkokuti weelede kuleta cipaanzi cakkumi caefa cafulaulu mubotu kacili cituuzyo cazibi kucibi ncaakacita. Tayelede kubikka mafwuta naa tununkilizyo kulincico, nkaambo ncituuzyo cazibi.
w09 6/1 26 ¶4
Ulakubikkila Maano Kulezya Kwesu
Ino mbuti kuti muntu tanaakali kukonzya kupa nobaba bayuni bobilo? Mulawo wakali kwaamba kuti, “nkokuti weelede kuleta cipaanzi cakkumi caefa [nkapu zili 8 naa 9] cafulaulu mubotu kacili cituuzyo cazibi kucibi ncaakacita. (Kapango 11) Kujatikizya bacete, Jehova wakazumizya kuti bakeelede kupa cituuzyo cazibi citajisi bulowa. Mu Israyeli, bucete tiibwakali kukonzya kupa kuti muntu atalekelelwi milandu naa kutaba acoolwe cakubamba luumuno a Leza.
Kuyandaula Mbono Zyakumuuya
(Levitiko 5:1) “‘Ikuti muntu wabisya mukuti tanaamba cibi ncaakacita muntu umwi, ciindi naamvwa kwaambilizya kubuleya kwakuti muntu umwi acitile bumboni kukaambo aaka, kakuli mubwini walo ngukamboni naa wakalibonena ameso naa kuli ncazyi kujatikizya cibi eeco, nkokuti uyoosubulwa akaambo kamulandu wakwe.
Amwiiye Kubabelesi ba Jehova Ibakali Kusyomeka
Andinywe mulakonzya kusaanguna kusyomeka kuli Jehova alimwi akusyomeka kubantu bambi kwiinda mukuba basilubomba. Mucikozyanyo, mulakonzya kamujisi bumboni ibusinizya kuti mukwesu wakacita cibi cipati. Inga mwayanda kuzumanana kusyomeka kulinguwe, kwaambisya kuti kali mulongwe wanu ngomumvwana kapati naa wamumukwasyi. Pele alimwi mulizyi kuti kusyomeka kuli Jehova kulayandika kwiinda. Aboobo, mbubonya mbuli Natani, amumumvwide Jehova, pele amutondezye lubomba kumukwesu. Amumwaambile kuti alombe lugwasyo kubaalu akuti afwambaane kucita oobo. Kuti tabaambili baalu, nkokuti mweelede kubaambila nywebo lwanu. Kwiinda mukucita boobu, munoosyomeka kuli Jehova. Alimwi aciindi nciconya, mutondezya lubomba kumunyoko nkaambo baalu balakonzya kumugwasya kutegwa alimwi abe aacilongwe cibotu a Jehova. Bayoomululamika cabubombe.—Amubale Levitiko 5:1; Bagalatiya 6:1.
(Levitiko 5:15, 16) “Kuti naa muntu wabisya cakutazyiba kuzintu zisalala zya Jehova, weelede kuleta mugutu uutajisi kampenda kacili cituuzyo camilandu kuli Jehova; muulo waco wamasyekeli aansiliva ulabikkwa kweelana acipimyo casyekeli lyamubusena busalala. 16 Aboobo uyoobbadela akaambo kacibi ncaakacita kuzintu zisalala alimwi uyooyungizya cipaanzi casanu alincico. Uyoocipa kumupaizi kutegwa mupaizi amanye mulandu wakwe kubelesya mugutu wacituuzyo camilandu, eelyo uyoolekelelwa.
it-1 1130 ¶2
Kusalala
Banyama Alimwi Azisyango. Bapoho bataanzi, bagutu alimwi ampongo bakali kubonwa kuti balasalala kuli Jehova alimwi tiibakeelede kunununwa. Bakeelede kutuulwa, alimwi nyama yabo yakeelede kupegwa kubapaizi basalazyidwe. (My. 18:17-19) Micelo mitaanzi alimwi acakkumi zyakali kusalala, mbubwenya mbuli zipaizyo zyoonse alimwi azipego zyoonse izyakasalazyigwa kuti kazibelesyegwa kutente lyakukombela. (Kul. 28:38) Zintu zyoonse izyakali kusalala kuli Jehova zyakalisetekene alimwi zyakali kulemekwa kapati, tiizyakali kubelesyegwa kumilimo iitasetekene. Cikozyanyo cimwi, mulawo uujatikizya kupa cakkumi. Kuti muntu wabikka cintu cimwi ambali kuti ncakkumi, mbuli wiiti, mpoonya walo naa umwi wamumukwasyi cakutazyiba wabweza wiiti ooyo umwi akuubelesya, muntu ooyo wakali kupegwa mulandu wakutyola mulawo wa Leza uujatikizya kulemeka zintu zisalala. Mulawo wakali kwaamba kuti muntu ooyo wakeelede kupa mugutu uutajisi kapenda kacili cipaizyo kutente lyakukombela. Kunze lyaboobo, wakeelede kubbadela mweelwe weelene aceeco ncaakabweza kubikkilizya a 20 pesenti. Aboobo, bulemu kujatikizya zintu zisalala izya Jehova bwakali kutondezyegwa.—Lev. 5:14-16.
NOVEMBER 23-29
MBONO IZILI MU JWI LYA LEZA | LEVITIKO 6-7
“Kutondezya Kulumba”
(Levitiko 7:11, 12) “‘Ngooyu mulawo wacipaizyo calumvwano muntu uuli woonse ncakonzya kupa kuli Jehova: 12 Ikuti naa wacipa kutegwa atondezye kulumba, uyoocipa antoomwe acituuzyo cakulumba cazinkwa zibunge zitajisi bumena, izijisi kapulo akati alimwi zikandidwe amafwuta, alimwi atunkwa tupapalete tunanikidwe mafwuta, azinkwa zibunge izijisi kapulo akati zyafulaulu uukandidwe kabotu amafwuta.
Ziiyo Nzyotukonzya Kwiiya ku Bbuku lya Levitiko
Ciiyo cabili: Tulamubelekela Jehova akaambo kakuti tulamulumba. Tulabona mbociyandika ciiyo eeci ciindi notulanga-langa zituuzyo zyalumvwano nzyobakali kupa bana Israyeli. Mubbuku lya Levitiko, twiiya kuti muna Israyeli wakali kupa cituuzyo calumvwano ‘kutegwa atondezye kulumba.’ (Lev. 7:11-13, 16-18) Tanaakali kucita oobo cakwiinzya buyo mulawo, pele wakali kucita oobo kuzwa ansi aamoyo. Aboobo wakali kucita oobo cakuliyandila akaambo kaluyando ndwaakajisi kuli Leza wakwe, Jehova. Sikupa cituuzyo, mukwasyi wakwe alimwi amupaizi mbobakali kulya nyama yamunyama iwakali kutuulwa. Pele zibeela zimwi zyamunyama zyakali kupegwa buyo kuli Jehova. Ino nzibeela nzi eezyo?
(Levitiko 7:13-15) Uyoopa cituuzyo cakwe antoomwe azibunge zijisi bumena azipaizyo zyakwe zyalumvwano izyacipaizyo cakulumba. 14 Kuzwa kulinzizyo weelede kupa musyobo aumwi wacinkwa cazituuzyo kacili cituuzyo cisetekene kuli Jehova; ciyooba camupaizi wasansaila bulowa bwazipaizyo zyalumvwano acipaililo. 15 Nyama yacipaizyo cakulumba yazipaizyo zyakwe zyalumvwano yeelede kuligwa mubuzuba bwakutuula. Tayelede kwiiyobola kusikila mafwumofwumo.
Izipaizyo Zyakamukkomanisya Leza
Icituuzyo cakulisungula cimbi ncipaizyo cakutontozya icipandululwa kubbuku lya Levitiko caandaano ca 3. Izina eli alimwi lilakonzya kusandululwa kuti “ncipaizyo cakulomba luumuno.” Mu Cihebrayo ibbala lyakuti “luumuno” lyaamba zinji kunze lyakubula buyo nkondo naa manyongwe. Ibbuku litegwa Studies in the Mosaic Institutions lyaamba kuti: “Mu Bbaibbele, ibbala eli lyaamba kubula nkondo naa manyongwe, pele alimwi lyaamba ciimo naa luyanzano lwaluumuno a Leza, buvwubi alimwi alukkomano.” Aboobo, zipaizyo zyakutontozya zyakali kutuulwa ikutali kutegwa babe muluumuno a Leza mbuli kuyanda kumukombelezya, pele zyakacitwa kutondezya kulumba naa kusekelela bukkale bwaluumuno mbobakajisi a Leza aabo mbakkomanina. Ibapaizi alimwi abasikutuula bakali kulya cipaizyo eco nokwakamana kutuulwa bulowa alimwi amafwuta kuli Jehova. (Levitiko 3:17; 7:16-21; 19:5-8) Munzila mbotu alimwi yacikozyanyo, sikutuula, ibapaizi alimwi a Jehova Leza bakali kulya cilyo eco antoomwe, calo cakali kwiiminina cilongwe caluumuno akati kabo.
(Levitiko 7:20) “‘Pele kufwumbwa muntu uusofweede uulya nyama yacipaizyo calumvwano ca Jehova weelede kujaigwa.
w00 9/1 10 ¶8
Izipaizyo Zyakamukkomanisya Leza
Ino mbuti walo muntu uutuula cituuzyo? Mu Mulawo kwaambidwe kuti imuntu uuli woonse uusika kubusyu bwa Jehova wakeelede kusalala alimwi uunyina kampenda. Imuntu wakasofweede munzila iili yoonse cakusaanguna wakeelede kutuula cituuzyo cazibi naa candubizyo kutegwa aboozye kusalala kwakwe kumeso aa Jehova alimwi akuti cipaizyo cakwe citentwa naa cakutontozya citambulwe kuli Leza. (Levitiko 5:1-6, 15, 17) Aboobo, sena tulakubikkila maanu kuyandika kwakuzumanana katujisi cilongwe cibotu a Jehova? Ikuti katuyanda kuti bukombi bwesu kabumukkomanisya Leza, tweelede kuba bantu bafwambaana kululamika nsotoko zyoonse kumilawo ya Leza. Tweelede kufwambaana kujana lugwasyo ndotupedwe a Leza—“baalu bambungano” alimwi aku “mulungo wazibi zyesu,” Jesu Kristo.—Jakobo 5:14; 1 Johane 2:1, 2.
Kuyandaula Mbono Zyakumuuya
(Levitiko 6:13) Mulilo uyoozumanana kuyaka acipaililo. Taweelede kuzima pe.
it-1 833 ¶1
Mulilo
Kutente lyakukombela alimwi akutempele. Mulilo iwakali kujatikizya bukombi wakali kubelesyegwa kutente lyakukombela, mpoonya mukuya kwaciindi wakatalika kubelesyegwa akutempele. Buzuba abuzuba mafwumofwumo alimwi akumangolezya, mupaizi mupati wakeelede kuumpa tununkilizyo acipaililo catununkilizyo. (Kul. 30:7, 8) Mulawo wa Leza wakali kwaamba kuti mulilo waacipaililo cacituuzyo cuumpwa wakeelede kuzumanana kuyaka. (Lev. 6:12, 13) Muzeezo waba Juda iwaamba kuti mulilo waacipaililo wakatalisyigwa a Leza kwiinda mukubelesya maleele, walo uusyomwa abantu banji, tauli wamu Magwalo pe. Kweelana amalailile aakusaanguna Jehova ngaakapa Musa, bana ba Aroni bakeelede “kubikka mulilo acipaililo akubamba nkuni atala aamulilo” kabatanabikka cipaizyo acipaililo. (Lev. 1:7, 8) Mulilo iwakazwa kuli Jehova walo iwakaboola kutente lyakukombela ambweni kwiinda munkumbi akuumpa zituuzyo izyakali acipaililo, wakaboola ciindi nobakamana kubikkwa bapaizi alimwi aciindi nozyakamana kutuulwa zipaizyo. Aboobo, mulilo ooyu wamaleele tiiwakali kutalisya mulilo ankuni izyakali acipaililo, pele wakali “kuumpa cituuzyo cuumpwa amafwuta izyakali acipaililo.” Aboobo mulilo iwakali kuzumanana kuyaka acipaililo kulangilwa kuti ngooyo wakali kuzwa kuli Leza antoomwe awooyo iwakali kale acipaililo. (Lev. 8:14–9:24) Mbubwenya buyo, mulilo wamaleele iwakazwa kuli Jehova wakazyuumpa zipaizyo mbwaakamanina buyo kupaila Solomoni ciindi nolyakali kwaabwa tempele.—2Mak. 7:1; alimwi amubone Babetesi 6:21; 1 Bami 18:21-39; 1 Makani 21:26 kutegwa mubone zikozyanyo zimbi izitondezya Jehova mbwakali kuubelesya mulilo wamaleele ciindi naakali kuzumina zituuzyo zyababelesi bakwe.
(Levitiko 6:25) “Koambila Aroni abana bakwe kuti, ‘Ngooyu mulawo wacituuzyo cazibi: Cituuzyo cazibi ciyoojaigwa kubusyu bwa Jehova kubusena ooko kujailwa zituuzyo zyuumpwa lyoonse. Ncintu cisalalisya.
si 27 ¶15
Bbuku Lyamu Bbaibbele Lyanamba 3—Levitiko
(3) Cituuzyo cazibi cakali kuyandika kuzibi zyakali kucitwa cakutazyiba naa kwiinda mulubizya. Musyobo wabanyama bakeelede kupegwa wakaliindene kweelana amuntu wakeelede kulekelelwa. Mucikozyanyo, kwakali banyama mbaakeelede kupa mupaizi, bantu boonse mbuli nkamu, silutwe naa muntu-muntu buyo. Mukwiimpana azituuzyo zyuumpwa alimwi azyalumvwano izyakali kupegwa cakuliyandila amuntu umwi aumwi, kupa cituuzyo cazibi wakali mulawo ngobakeelede kutobela boonse.—4:1-35; 6:24-30.
NOVEMBER 30–DECEMBER 6
MBONO IZILI MU JWI LYA LEZA | LEVITIKO 8-9
“Bumboni Bwakulongezyegwa a Jehova”
(Levitiko 8:6-9) Aboobo Musa wakaleta Aroni abana bakwe akubasanzya amaanzi. 7 Mpoonya wakasamika Aroni cisani camilembo mibotu myuuba-uba, wamwaanga lutambo mucibuno, wamusamika jansi, kabaki kabupaizi alimwi akumwaanga lutambo lulukidwe lwakukabaki kuti kakkale kabotu. 8 Eelyo wakamubikka kasani kabupaizi kaacamba akubikka mulinkako Urimu a Tumimu. 9 Kumane wakamusamika citambala kumutwe akubikka mpande yangolida iiŋaima kucitambala nkocili kumbele, citondezyo cisetekene cakulyaaba, mbubonya Jehova mbwaakalailila Musa.
(Levitiko 8:12) Kumane wakatila mafwuta aamwi aakunanika amutwe wa Aroni akumunanika kutegwa asalazyigwe.
it-1 1207
Kubikkwa
Musa wakasanzya Aaron abana ba Aroni ba Nadabu, Abihu, Eleazara, alimwi a Itamara (naa wakabalailila kuti balisanzye) kubelesya cakusambila camukuba icakali mulubuwa akusamika Aroni zisani zyabulemu zyamupaizi mupati. (My. 3:2, 3) Lino kasamide zisani zibotu kapati, Aroni wakasamikwa zisani izyakali kutondezya bube alimwi amukuli ngwaakajisi. Mpoonya Musa wakananika tente lyakukombela azintu zyoonse zyakali mumo, wakananika cipaililo cazituuzyo zyuumpwa acakusambila alimwi azibelesyo zyaco zyoonse. Aboobo zyakasalazyigwa, zyakasalwa kuti kazibelesyegwa buyo mumulimo wa Leza. Kumane Musa wakananika Aroni kwiinda mukumutila mafwuta amutwe wakwe.—Lev. 8:6-12; Kul. 30:22-33; Int. 133:2.
(Levitiko 9:1-5) Mubuzuba bwalusele, Musa wakaita Aroni abana bakwe alimwi abaalu babana Israyeli. 2 Wakaambila Aroni kuti: “Bweza moombe wacituuzyo cazibi amugutu wacituuzyo cuumpwa akuzituula kubusyu bwa Jehova, zyeelede kuti kazitajisi kampenda. 3 Pele bana Israyeli ubaambile kuti, ‘Amubweze mujembwe wacituuzyo cazibi, mubweze amoombe wamwaka omwe amugutu wamwaka omwe, izitajisi kampenda, izyacituuzyo cuumpwa, 4 mupoho amugutu izyazipaizyo zyalumvwano kuti zituulwe kubusyu bwa Jehova, alimwi acituuzyo camaila cikandidwe amafwuta, nkaambo sunu Jehova ulalibonya kulindinywe.’” 5 Aboobo bakatola nzyaakalailila Musa kutente lyakuswaanganina. Mpoonya mbungano yoonse yakaboola afwaafwi akwiima kubusyu bwa Jehova.
it-1 1208 ¶8
Kubikkwa
Mubuzuba bwalusele, kabalibambilide kabotu-kabotu bupaizi bapya (kakunyina kugwasyigwa a Musa) kwaciindi cakusaanguna, bakacita mulimo wakumanya milandu yabana Israyeli, kwaambisya aabo ibakali kuyandika kusalazyigwa ikutali buyo akaambo kazibi zyakuzyalwa anzizyo, pele alimwi akaambo kakutamvwida nkobakacita caino-ino kwiinda mukukomba moombe wangolida, calo cakapa kuti Jehova anyeme. (Lev. 9:1-7; Kul. 32:1-10) Nobakamana kucita mulimo ooyu bapaizi aaba bapya, Jehova wakatondezya kuti wabazumina kwiinda mukutuma mulilo wamaleele, walo iwakaboola atala aatente lyakukombela kwiinda munkumbi akuumpa zipaizyo izyakasyeede acipaililo.—Lev. 9:23, 24.
(Levitiko 9:23, 24) Kumane Musa a Aroni bakanjila mutente lyakuswaanganina, mpoonya bakazwa akulongezya bantu. Lino bulemu bwa Jehova bwakalibonya kubantu boonse, 24 alimwi kwakazwa mulilo kuli Jehova akuumpa cituuzyo cuumpwa amafwuta izyakali acipaililo. Eelyo bantu boonse nobakabona zintu eezyi, bakasekelela akuvwuntama ansi.
Ziiyo Nzyotukonzya Kwiiya ku Bbuku lya Levitiko
Ciiyo cane: Jehova uli mukwiilongezya mbunga yakwe yaanyika. Amubone cakacitika mu 1512 B.C.E. ciindi tente lyakubunganina nolyakaimikwa kunselelo aacilundu ca Sinai. (Kul. 40:17) Musa ngowakasololela pobwe ciindi Aroni abana bakwe nobakasalwa kuba bapaizi. Bana Israyeli bakabungana antoomwe kutegwa balibonene ciindi bapaizi aabo nobakali kutuula zituuzyo zyabo zyabanyama ciindi cakusaanguna. (Lev. 9:1-5) Ino Jehova wakatondezya buti kuti wakali kubakkomanina bapaizi aaba bapya? Ciindi Aroni a Musa nobakali kulongezya bantu, Jehova wakatuma mulilo kuzwa kujulu iwakacuumpa cakumaninina cituuzyo icakali acipaililo.—Amubale Levitiko 9:23, 24.
Kuyandaula Mbono Zyakumuuya
(Levitiko 8:6) Aboobo Musa wakaleta Aroni abana bakwe akubasanzya amaanzi.
Kaambo Ncotweelede Kusalala
Iceelelo cakuti bapaizi bana Israyeli bakeelede kusalala kumubili cijisi bupanduluzi bwini-bwini kubantu ba Jehova mazuba aano. Aabo mbotwiiya limwi Bbaibbele kanji-kanji balabona kuti tulasalala akusama kabotu alimwi masena eesu aakukombela aalo alasalala. Aboobo, kusalala kwabapaizi kulatugwasya kubona kuti kufwumbwa uuyanda kutanta kucilundu cabukombi bwa Jehova weelede kuti ‘kasalala mumoyo.’ (Amubale Intembauzyo 24:3, 4; Is. 2:2, 3.) Milimo yesu iisetekene kuli Leza yeelede kucitwa katujisi mizeezo, moyo alimwi amubili uusalala. Eeci caamba kuti tweelede kulilingula lyoonse, mpoonya bamwi inga bayandika kucinca kapati kutegwa basalale. (2Kor. 13:5) Mucikozyanyo, muntu uubbapatizyidwe iweebelela zintu ziletela muzeezo wakoonana acaali weelede kulibuzya kuti, ‘Sena ndilasalala?’ Mpoonya weelede kulomba lugwasyo kutegwa acileke cilengwa eeci cibyaabi.—Jak. 5:14.
(Levitiko 8:14-17) Kumane wakaleta mupoho wacituuzyo cazibi, eelyo Aroni abana bakwe bakabikka maanza aabo amutwe wamupoho ooyo wacituuzyo cazibi. 15 Mpoonya Musa wakajaya mupoho akutompa munwe wakwe mubulowa akubulamba kumeja aacipaililo mumabazu oonse, kutegwa asalazye cipaililo kucibi, eelyo bulowa ibwakasyaala wakabutila ansi aacipaililo. Munzila eeyi wakacisalazya. 16 Kumane wakabweza mafwuta oonse aavwumbilide bula, mafwuta aakumuni alimwi ansa zyobilo amafwuta aali kulinzizyo, akuzyuumpa kutegwa zisuke busi acipaililo. 17 Mpoonya zibeela zyamupoho izyakasyaala, icikutu, nyama alimwi abufwusi, zyakaumpwa anze aankambi mbubonya Jehova mbwaakalailila Musa.
it-2 437 ¶3
Musa
Leza wakabikka Musa kuba simwiimaakati wacizuminano ca Mulawo abana Israyeli, alimwi ooyu wakali mulimo waalubazu kapati cakuti kunyina muntu ngwaakapedwe kale a Leza kuubeleka kunze lya Jesu Kristo simwiimaakati wacizuminano cipya. Kwiinda mukubelesya bulowa bwabanyama ibakali kupaizyigwa, Musa wakali kusansaila bbuku lyacizuminano kwiiminina Jehova kali “cibeela” cimwi alimwi abantu kabali “cibeela” cimbi (kwiiminina baalu). Mpoonya wakababalila bbuku lyacizuminano bantu, kumane bakayingula kuti: “Zyoonse nzyaamba Jehova tulazicita alimwi tulamumvwida.” (Kul. 24:3-8; Heb. 9:19) Mumulimo wakwe wakuba simwiimaakati, Musa wakajisi coolwe cakweendelezya mulimo wakuyaka tente lyakukombela alimwi akupangwa kwazibelesyo zyamumo kweelana amalailile aa Leza. Alimwi akubikka bapaizi, kunanika tente lyakukombela akunanika Aroni mupaizi mupati kubelesya mafwuta aalubazu. Kumane nguwakeendelezya milimo yakusaanguna njobakacita bapaizi bapya.—Kulonga zyaandaano 25-29; Levitiko zyaandaano 8, 9.