INDONESIA
Mulimo Wakomena Kuya Kujwe
Mu 1953, ba Peter Vanderhaegen bakapegwa mulimo wamubbazu mucisi ca Indonesia. Bbazu lyabo lyakali cisi coonse calo icilampa makkilomita aali 5,100 kuzwa kujwe kuya kumbo, amakkilomita aali 1,800 kuzwa kunyika kuya kumusanza. Kutegwa bacibeleke cisi eeci coonse, ziindi zinji bakali kucitikilwa zintu ziyoosya izyeenzya mubili.
Ba Peter Vanderhaegen
Mu 1954, Mukwesu Vanderhaegen wakaunka kucooko cakujwe cacisi ca Indonesia, ibusena bujisi zikombelo zinji kubikkilizya ansumbu ya Bali, iijisi ba Hindu banji; ya Lambok a Sumbawa, iijisi ba Mozilemu banji; ya Flores, iijisi ba Katolika banji; alimwi aya Sumba, Alor, aya Timor, izivwulide ba Pulotesitanti. Kabeenda abwato ibumanide, bakali kuyaabukambauka kwaciindi cisyoonto munsumbu zinji kusikila mane baakusika ku Kupang, dolopo lipati lyansumbu ya Timor. Mukwesu Vanderhaegen wakaluula kuti: “Ndakakambauka munsumbu ya Timor kwamvwiki zyobilo. Nokuba kuti kwakali kuwa mvwula mpati, ndakaamwaya mabbuku oonse ngondakajisi, ndakatambula tupepa twakulembya mamagazini ituli 34, alimwi ndakatalisya ziiyo zya Bbaibbele zinji.” Bapainiya baalubazu bakazumanana kwiiya abantu aabo ibakajisi luyandisisyo alimwi bakatalisya mbungano ku Kupang. Kuzwa kooko, makani mabotu akamwaigwa munsumbu zili munsi-munsi zya Rotè, Alor, Sumba, alimwi a Flores.
Basololi bazikombelo zyaci Pulotesitanti mu Kupang nobakabona kuti bantu banji bakali kuswiilila nzyobakali kukambauka Bakamboni ba Jehova, bakanyema kapati. Mupati wabasololi bacikombelo umwi wakaambila ba Thomas Tubulau, imudaala mufwuzi iwakajisi janza lyomwe, kuti aleke kwiiya a Bakamboni, alimwi akuti ikuti naa ataleki kwaambila bamwi zintu nzyaakali kwiiya, kulafwa muntu. Ba Tubulau bakavwiila cabusicamba kuti: “Kunyina Munakristo uukonzya kwaamba majwi aayo ngomwaamba. Tamukandiboni kabili kucikombelo canu.” Ba Tubulau bakaba basikwaambilizya Bwami basungu, alimwi mwanaabo musimbi wakaba mupainiya waalubazu.
Nokuba boobo, basololi bazikombelo bamunsumbu ya Timor bakakanzide kubamana Bakamboni ba Jehova boonse. Mu 1961, bakazwidilila kuyunga Dipatimenti yamfwulumende iilanganya makani aazikombelo iitegwa Ministry of Religious Affairs alimwi abasikalumamba bakubusena oobo ikulesya mulimo wakukambauka kuŋanda aŋanda. Aboobo, bakwesu bakaile kucinca nzila zyabo zyabukambausi. Bakali kukambaukila bantu kumisika akumigoti, bazubi banswi nobakali kuleta nswi nzyobajaya kunkomwe, alimwi amikwasyi iyakali kusalazya zyuumbwe kunamaumbwe. Nokwakainda mwezi omwe, basikalumamba bakayozya-yozya alimwi bakaambilizya muli sikapepele kuti zikombelo zyoonse mu Timor zyakalaangulukide. Ciindi Dipatimenti yamfwulumende iilanganya makani aazikombelo nobakazumanana kwaamba kuti kukambauka kuŋanda aŋanda kucikasyidwe, bakwesu bakabalomba kuti baalembe buya makani aayo. Balupati-pati aabo bakakaka. Kuzwa waawo, bakwesu bakatalika alimwi kukambauka kuŋanda aŋanda kakunyina uubalesya.
Ciindi bamisyinali ba Piet aba Nell de Jager alimwi aba Hans aba Susie van Vuure nobakasika mu Papua mu 1962, abalo bakakazyigwa abasololi bazikombelo. Balupati-pati bacikombelo botatwe bakasikila bamisyinali akubaambila kuti bakakambaukile kubusena bumbi. Muzibumbili zyazikombelo zyabo, mumiteende, alimwi amulisikapepele, basololi bazikombelo bakali kubejekezya Bakamboni ba Jehova kuti mbabatalisya manyongwe aakubukila mfwulumende. Alimwi bakali kubatyungilila, kubakonga naa kubapa zintu zyakuboongelezya basicikombelo bali boonse aabo ibakatalikide kwiiya abamisyinali. Kunze lyaboobo, bakasungilizya bamasibbuku kuti baukazye mulimo wakukambauka.
Nzila eezyi tiizyakabeleka pe eelyo sibbuku umwi naakatamba bamisyinali kuti bakakambauke mumunzi wakwe. Ba Vuure balayeeya ategwa: “Sibbuku naakamana kubunganya bantu bamumunzi wakwe, ba de Jager andime twakapa makani obilo mafwaafwi ikupandulula mulimo wesu. Mpoonya bamakaintu besu bakatondezya mbotwakali kunookonkomona aamilyango yabo, kunjila mumaanda aabo ikuti batwaambila kuti tunjile, alimwi akubaambila mulumbe mufwaafwi buyo wamu Bbaibbele. Sibbuku ooyo abantu bakwe bakaukkomanina mulumbe wesu, mpoonya bakatuzumizya kuti tuzumanane kucita mulimo wesu katwaangulukide.”
Oobu mbotwakacita aciindi eeci, mbombubo mbotwakacita amubukkale bumbi ibwakatobela. Kanji-kanji ba Mozilemu tiibakali kuukazya mulimo wakukambauka; pele bunji bwaziindi basololi bazikombelo zyabaabo balyaamba kuti Mbanakristo mbambabo ibakali kuukazya. Oobu mbozibede zintu amazuba aano.
‘Kutolwa Kubeendelezi Kuti Bube Bumboni’
Jesu wakaambila basikwiiya bakwe kuti: “Muyootolwa kubeendelezi abami akaambo kandime kuti bukabe bumboni kulimbabo akuli bamasi.” (Mt. 10:18) Aaya majwi azuzikizyigwa ziindi zinji mucisi ca Indonesia.
Mu 1960, mwaalumi umwi mu Dutch syaazibwene mumakani aabukombi uulemekwa kapati mu Jakarta wakamwaya bbuku ilyaamba Bakamboni ba Jehova kuti Mbanakristo bakubeja. Bbuku eelyo lyakapa kuti basololi bazikombelo banji batalike kubaamba zibi Bakamboni. Mucikozyanyo, basololi bazikombelo mudolopo limwi bakalembela Dipatimenti yamfwulumende iilanganya makani aabukombi akutamikizya Bakamboni kuti “banyonganya bantu bamuzikombelo zyabo.” Ciindi balupati-pati mumfwulumende nobakaita bakwesu kuti baliiminine kutwaambo ooto, bakwesu bakapandulula twaambo cakusalazya akupa bumboni. Mupati wacikombelo umwi wakaambila mweenzinyina kuti: “Kamubaleka buyo Bakamboni ba Jehova. Basinsimuna ba Pulotesitanti iboona.”
Kulongolola mabbuku aa Paradise, 1963
Mu 1964, kabunga kabasololi bacikombelo caba Pulotesitanti mu Papua bakalomba kkomiti iitegwa Parliamentary Committee on Religious and Social Affairs kuti baulesye mulimo wa Bakamboni ba Jehova. Mpoonya ofesi yamutabi ya Bakamboni ba Jehova, yakalomba kuti baiminizi banjiyo bakaliiminine kumbele aakkomiti eeyo. Ba Tagor Hutasoit bakati: “Twakabandika akkomiti eeyo kwaciindi citandila kuwoola lyomwe akuupandulula cakusalazya mulimo wesu wakuyiisya Bbaibbele. Sitwaambo twacisi umwi iwatakali kutukkomanina alimwi imu Pulotesitanti, wakatutamikizya kuti ndiswe twakali kubusya manyongwe aabukombi mu Papua. Pele ibunji bwabaabo bamukkomiti eeyo iba Mozilemu bakaba kulubazu lwesu. Bakatwaambila kuti: ‘Mulawo wacisi ulazizumizya zikombelo zyoonse, aboobo mulaangulukide kukambauka.’” Nowakainda muswaangano ooyu, walupati-pati mumfwulumende mu Papua wakaambilizya kuti: “Mfwulumende mpya . . . icizizumizya zikombelo zyoonse, alimwi eeci cilabikkilizya azikombelo zyakasika lino-lino.”