LICHUWINAN TUKU WI KXMAKNI REVISTA
¿Tuku tlawanit Dios mimpalakata?
«Lhuwa chuna mpaxkilh Dios ntachixkuwitat, wa ntilimastalh nchastum xKam, lakimpi xlipaks wa nti nkanajlaniy, ni katitsankgalh, [...] wata nakgalhiy xlatamat wa ntu xaliankgalhin.» (Juan 3:16)
Wa uma texto xalak Biblia nema tlakg lakgapaskan chu tlakg lichuwinankan. Wankan pi nitu atanu texto «nema lichuwinan xlakata la Dios katalalin chu la nakalakgmaxtu latamanin». Wa xlakata, kmakgapitsi kachikinin tsokgwilikgo kpancartas xla políticos, tuku xla talakgastan, na tsokgwilikgo kxputlawkan o kxlakan patsaps.
Tiku chuna tlawakgo liwana katsikgo pi xlakata kapaxki Dios nakamaxki latamat nema ni kgalhi xlisputni. Chu wix, ¿la lakpuwana? ¿Lakpuwana pi Dios limasiyaninitan pi paxkiyan?
«LHUWA [...] MPAXKILH DIOS NTACHIXKUWITAT»
Lhuwa latamanin wankgo pi Dios tlawanit tuku anan kʼakgapun chu kkatiyatni chu latamanin. Tuku staknankgo limasiyakgo pi liwana katlawakanit chu limasiya pi lu skgalala tiku katlawalh. Nachuna, lhuwa latamanin chali chali paxtikatsinikgo Dios xlakata kamaxkinit latamat. Liwana katsikgo pi Dios kamaxki un, chuchut, liwat, estaciones nema anan xlakata tlan nalatamakgo.
Kilipaxtikatsinitkan Dios xlakata kinkamaxkinitan uma; wa kiMalakatsukinakan chu tiku kinkamaxkiyan latamat (Salmo 104:10-28; 145:15, 16; Hechos 4:24). Chuna kinkalimasiyaniyan xtapaxkit. Apóstol Pablo wa: «[Dios] wa nti maxkiy latamat nkaxati kawaj, chu ntajaxan, chu xlipaks nkatuwaj. Wa lilamaw, na wa litatsuwajiyaw» (Hechos 17:25, 28).
Pero, xtapaxkit Dios ni kajwatiya limasiya xlakata kinkamaxkiyan tuku maklakaskinaw. Kinkatlawan xlakata naputsaputunaw chu tlan namakgantaxtiyaw (Mateo 5:3). Chuna, kinkamaxkiyan talakaskin xlakata tlan namakgtapakgsiyaw kxfamilia. Xlikana, komo nakgalhakgaxmataw tlan «xlakgskgatan» nawanaw (Romanos 8:19-21).
Chuna la wan Juan 3:16, Dios limasiyalh xtapaxkit xlakata malakgachalh xKgawasa, Jesús, kKatiyatni. Xla milh kkatiyatni xlakata xkinkamasiyanin xlakata xDios, tiku xTlat chu xlakata xnilh kimpalakatakan. Pero, lhuwa latamanin ni liwana akgatekgskgo tuku xlakata nilh Jesús chu la chuna kinkalimasiyanin xtapaxkit Dios. Kaʼakxilhwi tuku wan Biblia.
«NTILIMASTALH NCHASTUM XKAM»
Maski kimputumkan tatatlayaw, kgolonaw chu niyaw, pero ni wa tuku xlakaskin Dios. Xla katlawalh xapulana latamanin xlakata tlan xlatamakgolh putum kilhtamaku kʼakgtum paraíso kKatiyatni. Pero, kawanilh: xtalakaskin xkgalhakgaxmatkgolh; komo ni chuna xtlawakgolh, xnikgolh (Génesis 2:17). Xapulana chixku, Adán, ni kgalhakgaxmatli Dios wa xlakata nilh chu putum xkamanan. Apóstol Pablo wa: «Ntsukulh ntalakgalhin nkatuxawat nkaj xpalakata nchatum chixku, pus wa linin nkitaxtunilh ntalakgalhin; cha nchu linin, chuna nkgalhikgolh xlipaks nchixkuwin sampi paks lakgalhinankgolh» (Romanos 5:12).
Pero Dios paxki tuku xaʼakgstitum (Salmo 37:28). Wa xlakata, maski mastalh talakaskin pi xlakgaxokgokgolh xlakata ni kgalhakgaxmatkgolh, ni mastalh talakaskin pi putum kilhtamaku latamanin xpatinankgolh chu xnikgolh kaj xlakata xtalakgalhin chatum chixku. Wata maklakaskilh limapakgsin «latamat litaxokgo latamat», tlawalh tuku xaʼakgstitum chu chuna latamanin tlan xkgalhiparakgolh latamat nema ni kgalhi xlisputni (Éxodo 21:23, nota). Wa xlakata, ¿la tlan xkgalhikgolh latamat nema xkgalhi Adán? Xtalakaskin pi wi tiku xmastalh latamat nema ni kgalhi talakgalhin xtachuna tuku makgatsankgalh Adán.
Jesús xatapaxuwan milh niy kKatiyatni xlakata xkinkalakgmaxtun ktalakgalhin chu klinin
Xlikana pi ni chatum xalak xfamilia Adán tlan xkalakgmaxtulh pero Jesús tlan chuna xtlawalh (Salmo 49:6-9). Ni xkgalhi talakgalhin akxni lakachilh chuna la Adán. Wa xlakata akxni mastalh xlatamat kalakgmaxtulh latamanin ktalakgalhin chu kamaxkilh talakaskin xkamanan Adán chu Eva na nakgalhikgo latamat nema makgatsankgakgolh (Romanos 3:23, 24; 6:23). ¿Wi tuku kilitlawatkan xlakata nalitamakgtayayaw tapaxkit nema kinkalimasiyanin Dios?
«WA NTI NKANAJLANIY»
Juan 3:16 na wan: «Wa nti nkanajlaniy [Jesús], ni katitsankgalh, [...] wata nakgalhiy xlatamat wa ntu xaliʼankgalhin». Wamputun pi xlakata nakgalhiyaw latamat nema ni kgalhi xlisputni wi tuku kilitlawatkan: nakanajlaniyaw Jesús chu nakgalhakgaxmataw.
Max wi tiku nawan: «Uma versículo ni wa kilhchanima kgalhakgaxmatnankan. Jesús wa pi “wa nti nkanajlaniy” nakgalhi latamat nema ni kgalhi xlisputni». Chuna, lu xlakaskinka kanajlakan pero ni kajwatiya uma talakaskin. Diccionario expositivo de palabras del Antiguo y del Nuevo Testamento exhaustivo, de W. E. Vine, wan pi tachuwin nema maklakaskilh Juan kʼuma versículo kilhchanima «ni kaj kanajlakan», wata wi tuku o wi tiku «lipawankan» chu wa uma wamputun kanajlakan. Xlikana, ni kajwatiya nakanajlaniyaw Jesús chu nakatsiyaw pi wa kiLakgmaxtunakan. Na talakaskin nalipawanaw chu naliskujaw xlakata natlawayaw tuku masiyalh; kajwatiya chuna tlan nakinkaʼakxilhan Dios. Komo nichuna natlawayaw, nitu litaxtu maski nawanaw pi kanajlayaw. Biblia wan: «Takanajla lapi ni kgalhiy lakwan tatlaw, nitu xlakgasi» (Santiago 2:26). Komo kanajlaniyaw Jesús talakaskin nalilatamayaw.
Pablo lichuwinalh: «Wa xtapaxkit nCristo, fuerzaj kinkamatlawiyan; wa yuma ntu lhuwa kakatakgsnitaw: mpi lapi chatum nilh xpuxokgo lilhuwa [...] lakimpi wa nti lamakgo, nialh wa akstulatamanikgo kaj, wampi wa nkalatamanikgolh yama nti mpalakanikgolh, chu mpalakalakastakwanankgolh» (2 Corintios 5:14, 15). Komo xlikana paxtikatsiniyaw xtamakamastan Jesús, nalakgpaliyaw kilatamatkan, nialh wa katitlawaw tuku akinin lakaskinaw chu namakamaxkiyaw kilatamatkan Jesús, tiku nilh kimpalakatakan. Uma wamputun pi pulana nawiliyaw kkilatamatkan tuku masiyalh. Chu xlitasiyat xlakata tuku tlakg xlakaskinka akxilhaw kkilatamatkan, tuku laksakaw chu tuku tlawayaw. ¿Tuku namakgamakglhtinanaw komo nakanajlaniyaw Jesús?
«NI KATITSANKGALH, [...] WATA NAKGALHIY XLATAMAT WA NTU XALIANKGALHIN»
Xaʼawatiya tuku wan Juan 3:16 lichuwinan tuku nakinkamaxkiyan Dios: tiku nakanajlanikgo xtamakamastan Jesús chu nakgalhakgaxmatkgo xlimapakgsin «nakgalhikgo latamat wa ntu xaliankgalhin». Pero ni putum latamanin tiku kapaxki Dios lakatum nalatamakgo putum kilhtamaku.
Makgapitsi nalatamakgo kʼakgapun putum kilhtamaku. ¿Tuku likatsiyaw? Xlakata Jesús kawanilh kstalaninanin pi xʼama kakaxwilini putawilh kʼakgapun xlakata natamapakgsinankgo (Juan 14:2, 3; Filipenses 3:20, 21). Tiku nalakastakwanankgo kʼakgapun «xpalijni [o xsacerdotes] Dios nawankgoy, chu xla Cristo, na natamapakgsinankgoy akgtum milh kata» (Apocalipsis [Revelación] 20:6).
Ni lhuwa kstalaninanin Cristo xʼamakgo kgalhikgo uma lanka talakgalhaman. Asta Jesús wa: «Ni kapekuantit, ni xalhuwa borregos, xlakata minTlatkan lakkaxwilinit pi nakamaxkiyan tamapakgsin» (Lucas 12:32, TNM). ¿La kgalhlit umakgolh «ni xalhuwa borregos»? Apocalipsis 14:1, 4 wan: «Ktilakalh, ktiukxilhli nkalhnilu xya kxokgspun nkgastin wa ntu wanikan Sión, na anta xtawilakgo akgtum ciento, atipuxamatati mil chixkuwin, wa cha nti xkgalhikgo xtukuwini, chu xtukuwini xTlat ntu xtatsokgnit kxmunkan [...]. Wa yuma wa nti ntilakgmaxtukgoka kxlakgstipankan ntachixkuwitat xtachuna ntu xakgasiya ntililaksakkgoka natapakgsinikgoy Dios, chu na wa xla kalhniluj nawan». Millones latamanin tiku latamakgonit kKatiyatni tlakg lhuwa nixtachuna 144,000 xlakan xlikana «ni xalhuwa borregos». Uma versículo lichuwinan pi mapakgsinanin nawankgo. ¿Tiku nakamapakgsikgo?
Jesús kalichuwinalh xlipulaktiy tiku na xʼamakgo litamakgtayakgo Tamapakgsin xalak akgapun: «Na xawa kkgalhiya amakgapitsin nkinkalhniluj, wa ntu ni wa yunu xala klipakan; wa yuma na kimininiy naklimin, nakgaxmatkgoy nkintachuwin, na watiya nkgamputum nawankgoy, chu watiya nchatum xmapuchwanina» (Juan 10:16). Umakgolh «nkinkalhniluj» o borregos kgalhkgalhimakgolh nalatamakgo Katiyatni putum kilhtamaku, chuna la Adán chu Eva tlan xlatamakgolh. ¿Tuku likatsiyaw?
Biblia makglhuwa lichuwinan pi Katiyatni kalipaxuw nawan. Komo katsiputuna pi xlikana, kalikgalhtawakga kmiBiblia umakgolh textos: Salmo 37:9-11; 46:8, 9; 72:7, 8, 16; Isaías 35:5, 6; 65:21-23; Mateo 5:5; Juan 5:28, 29 chu Apocalipsis 21:4. Uma versículos lichuwinan pi nasputa guerras, tatsinksni, tajatat chu linin. Lichuwinan niku latamanin tiku tlan likatsikgo natlawakgo xchikkan, namakgalanankgo kxpukuxtukan, namakgastakkgo xkamanankan niku natawila takaksni.a ¿Chuna latapaputuna? Lhuwa tuku likatsiyaw pi nialh makgas nakgantaxtu.
DIOS LHUWA TUKU TLAWANIT KIMPALAKATAKAN
Xlakata tuku akxilhwi, ¿ni liwana tasiya pi Dios lhuwa tuku tlawanit kimpalakatakan? Kinkamaxkinitan latamat, liskgalala, tlan lamaw chu putum tuku talakaskin xlakata tlan nalatamayaw. Pero tuku tlakg xlakaskinka, malakgachalh xKgawasa xlakata xnilh kimpalakatakan xlakata tlan nakgalhiyaw tlakg laklanka tasikulunalin, chuna la katsininitaw kJuan 3:16.
Putum kilhtamaku nakinkamakgapaxuwayan akxni nalatamayaw niku naʼanan takaksni chu niku tlan natamakgkatsi, niku nialh naʼanan tajatat, guerras, tatsinksni chu linin. Kinchatunukan nalaksakaw komo nalipaxuwayaw uma tasikulunalin. Xaʼawatiya takgalhskinin nema nakgalhtiyaw wa uma: ¿tuku tlawamaw xpalakata Dios?
a Komo tlakg katsiputuna, kaʼakxilhti capítulo 3 xla libro ¿Tuku xlikana masiyay Biblia?, nema tlawakgonit xtatayananin Jehová.