“N’wina Mi Munyu Wa Misava”

“N’wina mi munyu wa misava; kambe loko munyu wu phyama, ku lunga ka wona ku ta pfuxetiwa hi yini ke?”—MATEWU 5:13.

1. Xana munyu lowu tolovelekeke i yini ke?

MUNYU i nchumu wo hlamarisa. Hi ku landza swivumbi swa kona, wu vumbiwe hi sodium, nchumu lowu nga tolovelekangiki wo tsindziyela, na chlorine, gasi leyi nga ni chefu. Ntiyiso wa leswaku swilo leswi swimbirhi swa khombo swi nga hlangana swi vumba nchumu lowu pfunaka i lunghiselelo leri hlamarisaka ra Muvumbi hikwalaho ka vunene bya vanhu.—Psalma 104:24.

2. Swi nga kombisiwa njhani leswaku munyu wu sivela ku bola naswona wu nga va xisivela ku bola ke?

² Xo sungula, munyu wu tirha ngopfu eku siveleni ka ku bola. Hi xikombiso: Munhu un’wana u vekile madzovo ya tinyimpfu timbirhi leti tlhaviweke ebokisini ra movha wakwe ivi a khoma ndlela ya riendzo ro leha emun’wini wa dyambu ra la Afrika. Loko eku heteleleni a pfula bokisi, a ku ri ni risema leri tlhotlholotaka naswona madzovo ya kona a ya pficika swivungu! Hambi swi ri tano, voya bya kona byi hlantswiwile, ivi ku totiwa munyu kahle. Xana vuyelo byi vile byihi? Ya vile mimetse (swisangwana) leyi vekiwaka etlhelweni ka mubedo leyi tirhisiweke hi malembe yo tala.

3. Ku nga vuriwa yini hi ta ntikelo ni ku kumeka ka munyu?

³ Manuku hi ku twakala, munyu i wa nkoka tanihi xisivela ku bola. Nakambe wu na ntikelo wun’wana. Entiyisweni, eChina ya khale a wu tekiwa tanihi lowu landzaka nsuku. Rito ra Xilatini leri vulaka “munyu” i sal, naswona emasikwini ya mfumo wa Rhoma, mavuthu a ya amukela munyu tanihi hakelo (salarium) ya wona. Eka sweswo ku humelela rito leri nge “salary” (hakelo). Etindzhawini to tala namuntlha, kavula, munyu wu tolovelekile naswona a wu durhi. Malwandle ya ni timiliyoni ta mune ni hafu ta ti-cubic mayili (19 million cu km) ta munyu—lowu ringaneke ku yimbela United States hinkwaro eka vuento bya mayili (1,6 km)! Hambi loko Yesu a ri emisaveni, munyu a wu kumeka hi xitalo. Hi xikombiso, mati ya Lwandle leri Feke a ma nyikela mphamelo lowunene, naswona a ku ri na matshuka ya munyu ekusuhi ni xivandla lexi nsati wa Lota a hundzukeke “tshuka ra munyu” kona.—Genesa 19:26.

4. Hikwalaho ka yini hi nga vulaka leswaku munyu wu na nkoka emhakeni ya vutomi xana?

⁴ Munyu nakambe i wa ntikelo eka swa mirhi. Mimiri ya hina yi na kwalomu ka nhungu wa tiawunsi (230 g) ta munyu, leti handle ka tona hi nga faka. Hikwalaho munyu i wa nkoka evuton’wini. Kambe hi laha wu tirhisiweke ha kona eBibeleni, munyu wu tlhela wu va ni nkoka wo fanekisela lowu khumbaka vutomi ni mintirho ya Vukriste.

“Ku Lungiwile Hi Munyu”

5. Malunghana ni swakudya, xana munyu wu tirha yini?

⁵ Loko musweki a rivala ku chela munyu loko a sweka swakudya, swakudya swa kona swi nga ha twakala swi phyama lerova vanhu va ala ku swi dya. Hi laha Yobo a vuleke ha kona u te: “Leŝi phyamaka ŝi nga dyiwa loko munyu wu nga ri kona šana?” (Yobo 6:1, 6) Munyu wu xawurisa vunandzi bya swakudya. Xihlawulekisi lexi xa munyu ni mpfuno wa wona tanihi xisivela ku bola swi tirhisiwe hi ku fanekisela eMatsalweni. Munyu wu tirhisiwa ngopfu-ngopfu eku hlamuseleni ka muxaka lowunene wa ku vulavula.

6. Xana Vakolosa 4:6 yi tirha hi ndlela yihi evutirhelini bya Timbhoni ta Yehova ke?

⁶ Muapostola Pawulo u tsarile a ku: “Ku vulavula ka n’wina a ku ve lokunene masiku hinkwawo, loku lungiweke hi munyu, leswaku mi ta tiva hi laha mi fanelaka ku hlamula un’wana ni un’wana ha kona.” Ku hundzuluxela kun’wana ku ri: “Bulu ra n’wina a ri ve lerinene minkarhi hinkwayo, naswona ri nga tshuki ri phyama.” (Vakolosa 4:6; The New English Bible) Vakriste va ntiyiso va heta maawara yo tala va ri karhi va vulavula na vanhu hi Mfumo wa Xikwembu. Kavula, a hi Timbhoni hinkwato ta Yehova leti hi ntumbuluko ti nga swivulavuri leswinene. Kambe, loko va tlangela mahungu lawa hi ku enta ivi va vulavula hi ku tiyiseka na hi ku hiseka, va nga hundzuluxela timbilu ta vanhu vo tala entiyisweni wa Rito ra Xikwembu. I swa nkoka swonghasi ke, leswaku ku vulavula ka malandza ya Yehova ku va lokunene ni loku tsakisaka!

7. Marito ya Mukriste lawa ya ‘lungiweke hi munyu’ ya nga va ni vuyelo byihi lebyinene xana?

⁷ Marito ya Mukriste lama ‘lungiweke hi munyu’ a ya endli ntsena leswaku loyi a ma twaka a kuma vunandzi lebyinene bya mahungu ya Bibele kambe ya tlhela ya hlayisa vutomi bya lava va ma yingisaka. Hikwalaho ke, tanihi leswi munyu wu lavekaka evuton’wini, ku vulavula ka malandza ya Yehova ku nga vula vutomi eka lava yingisaka hi ku tlangela eka leswi va swi vulaka hi ta xikongomelo ni Mfumo wa Xikwembu.—Ringanisa Yohane 6:63, 68.

8. Hikwalaho ka yini vunene byi fanele ku hlawulekisa ku vulavula ka vatirheli va Vukriste?

⁸ Kahle-kahle, vunene byi fanele ku hlawulekisa ku vulavula ka Vakriste loko va ri karhi va vulavula ni lava nga pfumeriki. Minkarhi yin’wana vayingiseri va mahungu ya Mfumo va hlamula hi ku kariha kumbe hi ku jindzimuka. Kambe malandza ya Yehova a ma fanelanga ku vuyeta hi ndlela yoleyo. Kambe, minkarhi hinkwayo va fanele ku va ni vunene. Xana ku va ni vunene swi vula yini ke? Swi vula ku va ni musa, ku tsakisa, ku va ni vurhonwani, na tintswalo. Musa wa Mukriste, ndlela yakwe yo lehisa mbilu eku hlamuleni ka swivutiso, ku kanetiwa, ku soriwa, kumbe mikhuva leyo biha hakanyingi swi tisa ku hambana ka nkoka. Hi laha xivuriso xi vulaka ha kona xi ku: “Ku hlamula lo’kunene ka releta v̌ukari.” (Swivuriso 15:1) Vunene, vurhonwani, na ku hlamula ka vutlhari evutirhelini bya Vukriste swi nga olovisa vanhu, lava hambi loko va nonon’hwa ni ku kariha, hi xiviri va nga ni timbilu letinene.—Swivuriso 25:15.

9. Xana Vakriste va fanele ku vulavurisa ku yini na vapfumeri-kulobye, naswona hikwalaho ka yini?

⁹ Manuku ke, Vakriste va fanele ku vulavurisa ku yini na vapfumeri-kulobye? Hi tihanyi ke? Doo! Ha yini xana? Hikuva malandza lama tinyiketeke ya Yehova nakambe i xiphemu xa “ntlhambi wa Xikwembu,” lowu faneleke ku khomiwa hi tintswalo.—Ringanisa 1 Petro 5:2-4; Mintirho 20:29.

10. Xana i nkucetelo wihi lowu Vaefesa 4:29-32 yi faneleke ku va na wona eka ririmi leri tirhisiwaka hi malandza ya Yehova?

¹⁰ Xana nandza wa Yehova a nga tirhisa nhlamba loko a vulavula ni vatirhi-kulobye lava va nga ha vaka va n’wi hlundzukisile ke? Swi nga va swinene leswaku foromani ya Mukriste yi tirhisa mavulavulelo lama nga basangiki loko vatirhi va yi nyumisa xana? Loko vavanuna ni vavasati va Vakriste va tshika va hlundzukisanile, xana va fanele ku hlamulana hi ku phyandlasela tinhlamba kumbe loko va vulavula ni vana va vona ke? Doo! Pawulo u tsarile a ku: “Eku vulavuleni ka n’wina mi nga tshuki mi tirhisa marito ya tingana, . . . leswo bava hinkwaswo, ni ku hlundzuka hinkwako, ni ku kariha hinkwako, a swi susiwe exikarhi ka n’wina; tshikani ku holova ni ku rhuketelana, mi susa mona hinkwawo. Ematshan’wini ya sweswo, twelanani vusiwana, mi tsetselelana, mi rivalelana, tanihi leswi Xikwembu xi mi rivaleleke eka Kriste.”—Vaefesa 4:29-32.

“Lungani Ku Fana Ni Munyu”

11, 12. I “munyu” wa muxaka muni lowu Yesu a a vulavula hi wona eka Marka 9:50, naswona marito wolawo ma fanele ku vangela ku vulavula ni swiendlo swa muxaka muni?

¹¹ Leswi hi nga hetisekangiki, hinkwerhu ku ni minkarhi leyi hi vulavulaka hi ndlela leyi nga fanelangiki eka Mukriste. Hi laha mudyondzisiwa Yakobo a swi amukeleke ha kona hi ku tiya a ku: “Swi tele leswi hinkwerhu hi swi hoxaka, kambe loko munhu a nga hoxi eku vulavuleni ka yena, munhu yoloye u hetisekile, wa swi kota ku fuma miri wa yena hinkwawo.” (Yakobo 3:2, 8-10) Vadyondzisiwa vo sungula va Yesu a va nga ri lava nga dyohiki, naswona a va fanele ku tshinyiwa hi mhaka yo hluleka ku hlamulana hi vunene. Hi xikombiso, hi nkarhi wun’wana vadyondzisiwa va kanetanile hi matimba hi ta loyi a nga ta va lonkulu exikarhi ka vona. Yesu u nyikile ntlawa hinkwawo ndzayo leyinene ehenhleni ka ku khunguvanyisa van’wana ivi xisweswo va “lungiwa hi ndzilo,” kumbe va lovisiwa eGehena. Manuku a hetelela hi marito lawa: “Lungani ku fana na munyu, mi hanyisana hi ku rhula.”—Marka 9:33-50.

¹² Kahle-kahle, Yesu kwalaho a nga vulavuli hi mpimo wuntsongo wa munyu wa xiviri lowu kumekaka emimirini ya nyama ya vadyondzisiwa va yena. Ematshan’wini ya sweswo, a a vulavula hi ku ringanisela ka vona, vutlhari, vunene, ni ku tisa ku rhula hi marito ni hi mahanyelo—ku endla hi vunene eka hinkwavo. Leswi i swa ntikelo leswaku Vakriste va ntiyiso va ta va ni ku rhula exikarhi ka vona.

“Munyu Wa Misava”

13. Xana Yesu a a vula yini loko a byela valandzeri vakwe a ku, “N’wina mi munyu wa misava”?

¹³ Mayelana ni valandzeri vakwe, Yesu nakambe u te: “N’wina mi munyu wa misava.” (Matewu 5:13) Hi ku vula leswi, Yesu a a nga vuli swona leswaku vadyondzisiwa va yena a va ri munyu wa xiviri. Kambe, munyu i xisivela ku bola, naswona rungula leri valandzeri va Yesu va ri yiselaka vanhu a a ri ta hlayisa vutomi bya vo tala. Kunene, vadyondzisiwa vakwe a va ri ni nkucetelo lowu hlayisaka eka lava va yingiselaka rungula ra vona, ri sivela ku bola ka moya ni ka mahanyelo exikarhi ka vanhu vo tano. A ku ri hava xivutiso hi ntiyiso wa leswaku mahungu lamanene lama twarisiweke hi valandzeri va Yesu a ma ta hlayisa vutomi.—Mintirho 5:20; 13:46-48.

Munyu Wu Sivela Ku Bola

14. Ku lwisana ni ku onhaka ka misava, i yini lexi lavekaka?

¹⁴ Hi ku ya hi malangutelo ya Yehova Xikwembu lama tlakukeke ni lama tengeke, mafambiselo lawa hinkwawo ya swilo layo biha ma fanele ku vonaka ma fana swinene-nene ni madzovo ya tinyimpfu lama vuriweke eku sunguleni. Emahlweni ka ku hlantswiwa ni ku cheriwa munyu, a ya ri ni risema lero biha naswona a ya pomiwile hi swivungu. Ee, hi xiringaniso xo karhi, mani na mani wa khumbiwa hi swiyimo swa misava leyi, naswona ku Iwisana ni ku bola loku fikaka emhakeni yihi na yihi ya vutomi, munhu u lava xivindzi nakona u fanele ku hlayisa vutshembeki byakwe eka Xikwembu. Leyi hi yona ndlela ntsena leyi ha yona munhu a nga kotaka ku tihlayisa ehenhleni ka ku bola ka mahanyelo. A nga lavi ku vulavula ka vunene ntsena kambe u lava ni mfanelo leyi sivelaka ku onhaka leyi endlaka leswaku a swi kota ku fularhela ku bola hi swivumbeko hinkwaswo swa kona. Emhakeni leyi ku ni xilaveko xa xihatla xa “munyu.”—1 Petro 4:1-3.

15. I swikombiso swihi leswinene leswi vekiweke hi Yesu na Daniyele ke?

¹⁵ Nandza la tshembekaka wa Yehova u fanele ku tiva ndlela yo fularhela swiendlo swo biha ni miringo. Tsundzuka leswaku Yesu u arile kanharhu loko a ringiwa hi Sathana emananga. (Matewu 4:1-10) Naswona xiya ntila lowu nyikeriweke hi muprofeta Daniyele. U dyondzile ku ala a ha ri ni malembe ya le hansi. Loko Daniyele a ri jaha exigodlweni xa Babilona, yena ni vanakulobye a va nyikiwa “siku riṅwana ni riṅwana ŝakudya le’ŝo šawula ŝa hosi.” Kambe Daniyele ni vanghana va yena va arile. Leyi a ku nga ri mhaka yo ala nyiko ya malwandla. Kambe, majaha lawa ya mune ya Vaheveru ya phikelerile ku dya matsavu ntsena ni mati hikuva a ma tikarhatela ku papalata swakudya leswi siveriweke hi Nawu wa Yehova kumbe leswi nyamisiweke hi mihivahivani ya vuhedeni. Ntiya-nhlana wa xiviri a wu laveka eku tekeni ka ndlela yoleyo. Vuyelo byi vile lebyi hakelaka, hikuva eku heleni ka nkarhi hinkwawo wa ku ringetiwa, xivumbeko xa vona xa miri a xi antswa ku tlula xa lava va amukeleke swakudya swa vuhosi. Naswona hi tlhelo ra moya Vaheveru volavo va tikhorisile hi minkateko ni tintswalo ta Yehova.—Daniel 1:5-17.

16. Hikwalaho ka yini ku nga vuriwaka leswaku Daniyele a ri nandza wa Yehova la ‘lungiweke kahle’?

¹⁶ Yehova Xikwembu u endle leswaku Daniyele ni vanakulobye va hlayisiwa hi leswi a va ri ‘na munyu eka vona.’ Kambe hi nga dyondza swo tala eka Daniyele. U vekiwile exikhundleni lexi tlakukeke emfun’weni wa Babilona. Ehansi ka matshamelo walawo u fanele a bohekile ku ala hi minkarhi yo tala, hikuva a a rhendzeriwile hi vanhu va vuhedeni, naswona muti wa vuhosi handle ko tilumaluma a wu tele hi vunghwavava, ku hemba, vuxisi, marhengu ya politiki, ni swiendlo swin’wana leswi onhakeke. Daniyele a a ri ehansi ka ntshikilelo lowu tikaka minkarhi yo tala. Kambe hambi leswi a a ri exikarhi ka “misava” ya nkarhi wolowo, a a ‘nga ri wa misava.’ (Yohane 17:16) Daniyele a a ri nandza wa Yehova wo tshembeka, la ‘lungiweke kahle hi munyu.’ Kambe, valala va Daniyele, kumbe xana hi ku tlhaviwa hi leswi ku tiyisela ni vutshembeki byakwe swi va kombiseke va ri lavo biha, va ringetile ni ku n’wi lovisa! Hambi swi ri tano, a va fanele ku pfumela leswaku “a a ri munhu l’a ṭhembekeke, kutani a ku nga ri na nanḍu e ka yena hambi byi ri v̌umbabva.” (Daniel 6:4, 5) Mawaku xikombiso lexinene swonghasi!

17. I miringo yihi yo nonon’hwa leyi kongomanaka ni vantshwa va Vakriste namuntlha?

¹⁷ Tanihi muntshwa Daniyele ni vanghana vakwe, vantshwa va Vakriste namuntlha va langutana ni miringo yo nonon’hwa. Ngopfu-ngopfu exikolweni, va fanele ku lwisana ni swidzidzirisi, fole, swakunwa leswi nga ni xihoko, swivulavulo leswi nga tengangiki, vunghwavava, vuxisi, moya wa vuxandzuki, vukhongeri byo hemba, vutiko, vanghana lavo biha, tidyondzo ta mavunwa to fana ni hundzuluko, ni minkucetelo yin’wana ya matimba. Swi lava muntshwa wa Mukriste la ‘lungiweke kahle hi munyu’ ku tshama u ri muhlayisi wa vutshembeki la baseke emahlweni ka ndzingo wolowo hinkwawo.

18. (a) Vatswari va Vakriste va nga endla kahle ku kambisisa swivutiso swihi xana? (b) I yini lexi bumabumeriwaka eka vatswari lava nonon’hweriwaka hi ku pfuna vana va vona ke?

¹⁸ Hikwalaho ke, vatswari va Vakriste, va xiyisisa xiyimo xa ndyangu wa vona hi rixaladza. Xana swirho hinkwaswo swa wona swa kula emoyeni ke? U byi siverile vuhunguki bya misava leswaku byi nga thyakisi vantshwa va wena xana? Wa swi tiva leswi va swi endlaka ni leswi hakunene va swi anakanyaka ni ku swi twa ehenhleni ka vugandzeri bya ntiyiso? Xana va navela swilo leswi nga basangiki swa misava leyi kumbe va le khombyeni ra ku tinyiketa eka swona? (Amos 5:14, 15) Loko tanihi vatswari, mi nga ri kusuhi swinene ni vana va n’wina leswaku mi va pfuna, kumbe loko leswi swi mi nonon’hwela, hikwalaho ka yini mhaka leyi mi nga yi veki exikhongelweni xa xiviri eka Yehova? Hakunene, a nga mi pfuna leswaku mi hlula xihinga lexi.—1 Yohane 5:14.

19. I swilo swihi leswi vatswari va Vakriste va faneleke ku swi ala?

¹⁹ Tanihi vatswari va Vakriste, xana i xikombiso xa muxaka muni lexi mi xi vekaka? Mi ku ala hi matimba ku dya ku tlula mpimo loku vavisaka ni ku nwa ngopfu ni swivumbeko swo tala swa vunghwavava ni manyala lama endliwaka lomu mi nga kona ke? Ma byi ala vuxisi, ritekatekani, na timhaka leto biha ta mafenya ni mavulavulelo ya vanhu va misava ke? Entirhweni kumbe eka vaakelani va n’wina, mi tiveka tanihi vanhu lava baseke, vo tshembeka, lavanene xana? Ku ala hi nkarhi lowu faneleke i swa nkoka emhakeni ya ku va “munyu wa misava.”

Ku Tiyiseka Ni Vutshembeki

20. Xana munyu wu tirhisiwe hi ndlela yihi malunghana ni vugandzeri bya Yehova eIsrayele ya khale?

²⁰ Handle ko kanakana leswi munyu wu yimeleke ku ntshunxeka eku onhakeni, a wu tirhisiwa evugandzerini bya Israyele bya Yehova. Hi xikombiso, magandzelo hinkwawo ealtarini a ma fanele ku lungiwa. Eka Nawu lowu nyikeriweke hi Muxe. a ku vuriwe leswi: “Munyu wa ntwanano wa Šikwembu ša wena wu nga ṭhuki wu pfumaleka e hlengweni wa wena: U ta lunga hi munyu mihlengo hikwayo ya wena.” Naswona ‘ntwanano wa munyu’ a wu tekiwa wu ri lowu bohaka.—Levitika 2:13; Tinhlayo 18:19; 2 Tikronika 13:4, 5.

21. Tanihi “munyu wa misava,” ku laveka yini eka malandza ya Yehova namuntlha?

²¹ Tanihi Timbhoni ta Yehova, malandza yakwe namuntlha i “munyu wa misava.” Leswi swi lava leswaku va va lava nga thyakisiwangiki, lava tshembekaka. Va fanele ku gingiriteka eku hlakuleleni ka mihandzu ya moya lowo kwetsima wa Xikwembu—rirhandzu, ntsako, ku rhula, ku leha mbilu, tintswalo, vunene, ku pfumela, ku olova, ni ku tikhoma. (Vagalatiya 5:22, 23) Mihandzu ya moya i xihlovo xa timfanelo ta moya leti fanaka ni munyu. Kambe ntiyiso wa leswaku van’wana va tirhele Yehova hi malembe yo tala, sweswo hi swoxe a swi tiyisi leswaku va nga ka va nga wi. (1 Vakorinto 10:12) Yesu hi byakwe u hi tsundzuxile ehenhleni ka leswi.

22. Hi wihi ntikelo wa xiyenge xo hetelela xa Matewu 5:13 ke?

²² Tsundzuka leswaku endzhakunyana ka loko Yesu a te, “N’wina mi munyu wa misava,” u engeterile a ku: “Kambe loko munyu wu phyama, ku lunga ka wona ku ta pfuxetiwa hi yini ke? A wa ha pfuni nchumu, loko ku nga ri ku wu cukumeta ehandle, wu kandziyeriwa hi vanhu.” (Matewu 5:13) Wun’wana wa munyu lowu tirhisiweke loko Yesu a ri emisaveni a wu pfanganisiwa na swilo swin’wana. Manuku loko munyu lowu tengeke wu hlantswiwa hi mpfula kumbe hi ndlela yin’wana, leswi a swi sala a swo fanela ku cukumetiwa ehandle ntsena, kumbexana swi cukumetiwa emitsendzeleni ivi swi kandziyeriwa hi vahundzi va ndlela. Handle ka loko munyu wu hlayisiwile wu ri exiyin’weni lexinene hi ku olova wu nga va lowu nga pfuniki nchumu.

23. Tanihi Timbhoni ta Yehova, ma fanele ma va wahi malangutelo ya hina ya marito ya Yesu lama nge, “N’wina mi munyu wa misava”?

²³ Tanihi malandza lama tshembekaka ya Yehova ni N’wana wakwe Yesu Kriste, masuku, a hi tilanguteleni hi vukheta leswaku hi nga tshuki hi ‘lahlekeriwa hi matimba yerhu,’ kumbe timfanelo leti tengeke leti fanaka ni munyu. Kambe, a hi endleni matshalatshala wahi ni wahi yo hlakulela mihandzu ya moya wa Xikwembu. Onge nkarhi na nkarhi hi nga vulavula hi vunene, hi ku chivirika hi twarisa mahungu ya Mfumo ivi kutani hi pfuneta eku hlayiseni ka vutomi bya van’wana. Hi nga tshuki hi hluriwa hi misava leyi yo homboloka, kambe minkarhi hinkwayo a hi tsundzukeni vuento bya nhlamuselo ni lunghelo lerikulu leri fambisanaka ni marito ya Yesu lama nge: “N’wina mi munyu wa misava.”

Kambela Miehleketo Ya Wena

◻ Xana hi nga endlisa ku yini leswaku ‘ku vulavula ka hina ku va loku lungiweke hi munyu’?

◻ Hikwalaho ka yini swi ri swa nkoka leswaku Vakriste va va ‘ni munyu eka vona’?

◻ Xana valandzeri va Yesu i “munyu wa misava” hi ndlela yihi ke?

◻ I swilo swihi leswi papalatiweke hi Vakriste lava ‘lungiweke kahle’?

◻ Hikwalaho ka Matewu 5:13, malangutelo ya malandza ya Yehova ma fanele ku va wahi xana?