Bibele—Ya Tirha Eka Wena

“WENA munhu u tiv̌isiwile le’ŝi lulameke,” ku tsale munhu wa Xikwembu eka malembe ya 2 700 lama hundzeke. (Mikea 6:8) Kambe xana hi leswi “lulameke” kumbe swa tirha esikwini ra manguva lawa?

“Bibele yi tsariwe khale ku nga si va ni munhu loyi a tivaka xanchumu ehenhleni wa ntivo-miehleketo wa manguva lawa ni ku ndlandlamuka ka nxaxamelo wa ntivo-rimbewu,” ku vula Dr. Chesen. “Hambi loko mianakanyo ya vatsari va yona a yi lo va leyinene, ingi va nga anakanyisisanga hi timhaka leti ta nkoka. Kambe loko ku tiwa emhakeni ya mahanyelo lamanene ni/kumbe swileriso, Bibele ni vahlamuseri va yona yi ni swo tala ku swi vula.”

Yinhla yoleyo ingi yi tiyisile loko Bibele a yo va vuyelo bya mianakanyo ya munhu. Kambe hi laha swi kombisiweke ha kona enkandziyisweni werhu wa April 1, 1986, Bibele a hi rito ra vanhu kambe i ra Xikwembu. Mhaka leyi ya nkoka yi nga ka yi nga honisiwi. Ha yini? Hikuva vutivi bya Xikwembu a byi hikiwanga hi nkarhi ni swiyimo, hi laha bya munhu byi nga ha kona, naswona a byi hundzuki. Tanihi

Muvumbi wa vanhu, Xikwembu xi tiva ku vumbiwa ka hina khwatsi ni leswi swi antswaka eka hina. Kutani muapostola hi laha ku fanelaka u ri: “Matsalwa hinkwawo ma huhutiwile hi Xikwembu, ma pfuna ku dyondzisa, ni ku laya, ni ku ololoxa, ni ku tolovetisa leswo lulama, leswaku mutirheli wa Xikwembu a va la hetisekeke, a tilulamisela ku endla ntirho wun’wana ni wun’wana lowunene.”—2 Timotiya 3:16, 17.

Manuku ke, ku vuriwa yini hi ku hundzuka lokukulu loku humeleleke eminkarhini ya hina ya manguva lawa? Xana a swi voniwi leswaku hi hanya enguveni leyi ntshunxekeke ni leyi voningeriweke swinene ke? Xana minsivelo yo tala ya mikhuva a yi herisiwanga hi vanhu hinkwavo? I ntiyiso, kambe ku nga khathariseki vutivi lebyi andzeke ni “ntshunxeko” lowu wa ha ku kumiwaka, swilaveko swa munhu swa xisekelo ni xivumbeko a swi hundzukanga. Endzeni, ha ha ri hi ndlela yoliya. Ha ha ri ni minsusumeto yo dya, yo nwa, yo etlela, yo veleka ni yo gandzela, hi laha vatata wa hina va endleke ha kona. Ha ha ri ni xilaveko xa rirhandzu ni xinakulorhi, naswona hi lava ku va lava tsakeke. Ha ha lava ku hanya vutomi lebyi twisisekaka.

Milawu ya Bibele yi kongomisa swilaveko leswi. Ku tlula kwalaho, tidyondzo ta Bibele i to pfuna hina, hambi ku ri emasikwini ya manguva lawa. Naswona tlhandla-kambirhi, vuyelo lebyi kumiweke hi ku landzela ndzayo ya Bibele i byikulu ku tlula lebyi kumiweke hi tindlela tin’wana. A hi kambisiseni ndlela leyi sweswo swi nga ntiyiso ha yona hi ku komisa eswivandleni swa mahanyelo lamanene, tiikhonomi ni rihanyo.

Bibele Ni Mahanyelo Lamanene

Ku hundzuka kun’wana lokukulu eminkarhini ya hina ya manguva lawa ku ve mayelana ni malangutelo ya mahanyelo lamanene. Mikhuva leyi eku sunguleni yi xiyiweke yi nga amukeleki yi ve leyi amukelekaka. Vavasati lava tswalaka vana ehandle ka xiboho xa vukati a va ha chaviwi hi vanhu. Vasodoma va endla tsima ra “malunghelo” ya vona erivaleni. Langutelo lerikulu swinene hi leswaku ku hava munhu loyi a nga ni lunghelo ro vilela kumbe ro kavanyeta mikhuva yihi na yihi leyi humelelaka exikarhi ka vanhu lavakulu lava pfumelelanaka. Naswona mimpimanyeto ya Bibele va yi ala va ku i ya Victoria.

Kambe mimpimanyeto ya Bibele a yi andlariwe hi Xikwembu khale swinene emahlweni ka lembe xidzana ra vu-19, nguva ya Queen Victoria wa Nghilandi. Naswona yi hambeta yi tikomba yi ri leyinene eka vanhu. Hakunene leswi swi nga voniwa loko munhu a xiya leswaku, ku pfumelelana ni “mahanyelo lamanene lamantshwa,” ku ve ni mimpimo leyikulu swinene yo dlaya vukati, vuvabyi bya ku xixiwa ka tinyimba, “ntungu” wa tinyimba ta vana va kondlo-a-ndzi-dyi ni nxaxamelo wa vuvabyi lebyi hundziseriwaka hi rimbewu. Leswi swi ni matimba, swa tsanisa naswona i swirhalanganya leswi dlayaka. Xana a swi nga ta va leswi twalaka ku landzela ndzayo ya Bibele malunghana ni rimbewu, ku tenga ni ku tshembeka evukatini?—Swivuriso 5:3-11, 15-20; Malakia 2:13-16; Vaheveru 13:4; 1 Vakorinto 6:9, 10.

Xiya ndlela leyi leswi swi nga ntiyiso ha yona emhakeni ya vuvabyi byin’we ntsena, hi laha byi kombisiweke ha kona exivikweni lexi humaka eka The New York Times: “‘AIDS yi hambeta yi hangalaka hi xihatla exikarhi ka lava nga emintlaweni leyi huphaka timhaka, kambe hayi ehandle ka yona.’ ku vule Dr. David J. Sencer, Khomixinara wa Rihanyo wa New York City. . . . Lava va huphaka timhaka va katsa vavanuna va vasodoma ni va rimbewu-mbirhi (bisexual); vatirhisi va maphilisi ya swidzidzirisi; . . . lava amukelaka mimpopelo leyi humaka eka vanyikeri lava khumbiweke ni vanghana va rimbewu kumbe vana va lava va nga ni AIDS”

Hakunene, i yini lexi twalaka swinene—timinete ti nga ri tingani ta ntsako lowo biha, lowu hakanyingi wu fambisanaka ni ku chava ni ku vilela, kumbe ripfalo leri tengeke ni ku tixixima ke? I yini lexi tisaka ntsako ni ku aneriseka loku nga heriki—mhaka ya xinkarhana leyi nga vaka ni vuyelo lebyi vavisaka, kumbe ku nghenela vukati lebyi tengeke lebyi nga ni xisekelo lexi tiyeke lexi Bibele yi xi twarisaka xana?

Bibele Ni Tiikhonomi

Vanhu va nga ri vangani va xiya Bibele yi ri ni murhi wa swirhalanganya swa ikhonomi. Kambe ke, ku landzela mimpimanyeto ya yona ku nga tisa swakudya leswi engetelekeke etafuleni ra wena. Leswi swi endlekisa ku yini?

Hakanyingi, mali yo tala leyi munhu a yi holaka ya hangalasiwa handle ka xilaveko. Ku namarhela ndzayo ya Bibele ku ta hlayisela timali leti swikongomelo leswi pfunaka. Hi xikombiso, mukhuva lowu hakanyingi wu yisaka evuswetini hi lowuya wa ku nwa ngopfu. Timiliyoni ta vanhu, ti khome mali, ti khitikanela etibareni kumbe eswitolo swa byalwa. Etimhakeni to tala, va sala va nga ha ri na mali leyi ringaneke yo hakela swikweleti kumbe yo xavela mindyangu ya vona swakudya leswi aneleke. Minkarhi yin’wana mali yi fanele ku lombiwa leswaku ku kumeka swilaveko swa vutomi. Hi vutlhari, Bibele yi Iwisana ni ku nwa ku tlula mpimo; yi bumabumela ku ringanisela.—Swivuriso 23:20, 21, 29, 30; 1 Timotiya 3:2, 3, 8.

Leswi i ntiyiso eka lava va tekaka mukhuva wo dzaha kumbe wa ku thyakisa wa swidzidzirisi. I ku onha muni loku mikhuva leyi yi nga na kona! Naswona swi tika swonghasi ku yi tshika! Xikombiso i papila leri yaka eka Joyce Brothers mutivi wa mianakanyo, hi laha ri gandlisiweke ha kona eka New York Post: “Ndzi sungule ku tirhisa khokhayini hikuva a yi tsakisa naswona vanghana va mina vo tala a va yi nwa eku heleni ka vhiki. Phela, hakunene yi endla leswaku xin’wana ni xin’wana xi va lexinene evuton’wini bya mina naswona ndzi ni ku nonon’hweriwa lokukulu ka ku yi tshika. Ndzi manana wa vana vambirhi naswona ndzi twa ku vava lerova loko ndzi nga yi tshiki hi ku hatlisa, va ta karhateka. Ndzi dzaha khokhayini leyi nga hlanganisiwangiki na nchumu kambirhi hi siku. Ndzi le xikweletini ku fika etinxiyeni ta mina, ndzi le ku vavisekeni.”

Mutirhisi un’wana wa xidzidzirisi u tsarile a ku: “Mina ni nuna wa mina hi vanhu va ntirho lowu humelelaka wa vutomi lava va dzaheke khokhayini hi malembe manharhu. Eku sunguleni a swi ri swinene kambe se swi va swa nkoka swinene. Entiyisweni, swi onha vutomi bya hina. Se hi le xikweletini hikuva mikhuva ya hina a yi humelelanga. Hinkwerhu hakunene hi ve ni mapfhumba layo biha ehenhleni ka yona. Masiku man’wana makhombo a ma nga yimi.”

Vadzahi na vona va vavisekile etlhelweni ra ikhonomi hi mukhuva wa vona, hambi leswi kumbexana ku nga riki hi mpimo lowu fanaka. Xiviko xa sweswinyana lexi nga eka magazini wa Modern Office Technology xi ri: “Lava va nga dzahiki lava va lavaka ntirho swa va olovela ku thoriwa ku tlula swichudeni leswi fanekelaka ntirho hi laha ku ringanaka leswi dzahaka, hi ku ya hi nkambisiso wa tiko hinkwaro lowu ntshunxiweke sweswinyana. Dyondzo, leyi sekeriweke eka mabulo ni swandla swa tipresidente ni mintlawa ya vakongomisi va tifeme letikulu ta Amerika . . . va boxe leswaku vathori va namuntlha va hlawula ngopfu valavi va ntirho lava nga dzahiki.” Ha yini? Hikuva, hi laha swi kombisiweke ha kona eka dyondzo ya ntwanano, ku dzaha ku tlhekekisa ku lahlekeriwa ka ku khathalela ka rihanyo ra tiko, ku katsa ni swikweleti swa mirhi ni ku lahlekeriwa hi vuyelo, tibiliyoni ta R130 hi lembe—leti ringanaka R4,34 ta phakete rin’wana ni rin’wana ra tisigarete leti xavisiweke!

Ina, munhu wa pfuneka hi tlhelo ra ikhonomi hi ku landzela ndzayo ya Bibele ntsena: “Hi fanele ku tibasisa, hi susa thyaka hinkwaro ra miri ni ra moya.” (2 Vakorinto 7:1) Naswona sweswo i ntiyiso eka lava, hi ku landzela milawu ya Bibele, va papalataka swivumbeko hinkwaswo swo tlanga hi mali. (Esaya 65:11, 12; Luka 12:15) Handle ka sweswo, lava va namarhelaka milawu ya Bibele va bumabumeriwa swinene hi vathori hikwalaho ka ku yingisa ka vona, vutshembeki, ni vumaki naswona va ni nkateko wo thoriwa ku sungula ni ku hlongoriwa endzhaku ka van’wana.—Vakolosa 3:22, 23; Vaefesa 4:28.

Bibele Ni Rihanyo

Leswi hi hluvukeke swinene hi swa mirhi namuntlha, xana ndzayo ya Bibele yi tsongahatiwile? Kunene, mhaka leyi hlamariseke vakambisisi i ndlela leyi Bibele yi kongomeke ni ku va enkarhini ha yona etimhakeni leti fambisanaka ni mirhi ni rihanyo, hambi leswi yi tsariweke enkarhini lowu vukholwa-hava a byi tele ni leswi a ku nga tiviwi nchumu ehenhleni ka mikhuva ya mirhi ya manguva lawa, kumbe hambi swi ri switsongwatsongwana ni vuxungu.

Kavula, ku nga khathariseki mirhi ya sayense ya manguva lawa, swiphiqo swa rihanyo swa andza. Kambe ke, ndzayo ya Bibele yi tlakusa rihanyo leri antswaka. Hi laha ana se swi xiyiweke ha kona, ku landzela milawu ya Bibele ku hi sirheleta emikhuveni leyi onhaka rihanyo ra hina swinene. Nakambe ku tirha ku antswisa rihanyo ra hina ra mianakanyo. Bibele yi xiya vuyelo lebyi malangutelo ya mianakanyo ni minsusumeto ya byi humesaka emirini. (Swivuriso 14:30) Kutani yi hi susa emalangutelweni ni le minsusumetweni leyi onhaka, ivi yi hi pfuna ku ya siva hi timfanelo letinene, leti akaka.

Xiya ndzayo leyi nyikeriweke eka Vaefesa 4:31, 32: “Leswo bava hinkwaswo, ni ku hlundzuka hinkwako, ni ku kariha hinkwako, a swi susiwe exikarhi ka n’wina. Tshikani ku holova ni ku rhuketelana, mi susa mona hinkwawo. Ematshan’wini ya swona, twelanani vusiwana, mi tsetselelana, mi rivalelana.” Ina, Bibele yi kandziyisa ku hundzuka ku suka eka vumunhu lebyi onhaka, lebyi vavisaka ku ya eka vumunhu lebyintshwa bya Vukriste, lebyi tengeke. (Vaefesa 4:20-24; Vakolosa 3:5-14) Yi hi pfuna ku kombisa mihandzu ya moya wa Xikwembu: “Rirhandzu, ni ku tsaka, ni ku rhula, ni ku leha mbilu, ni vunene, ni ku hanana, ni ku tshembeka, ni musa, ni ku tikhoma.” (Vagalatiya 5:22, 23) Bibele yi nyikela swakudya leswinene leswi mianakanyo ni mbilu swi nga khumbiwaka ha swona ni ku va eku rhuleni.—Swivuriso 3:7, 8; 4:20-22; Vafilipiya 4:6-8.

Tlhandla-kambirhi, lava va hanyaka hi milawu ya Bibele a va katseki eka vugevenga, mimpfilumpfilu, madzolonga, kumbe swilo swin’wana leswi vangaka ku vaviseka ka miri. Va ni ripfalo lerinene, leri endlaka leswaku va hlayisa xiyimo lexi tsakeke ni rihanyo lerinene ra nyama. (1 Petro 3:16-18) Ku tlula kwalaho, lava va tirhisaka ndzayo ya Bibele va tiphina hi vutomi bya le kaya lebyi kufumelaka, lebyi hakelaka, lebyi tsakeke, kun’we ni swinakulobye leswi nga ni ku rhula ni van’wana.

Ina, Bibele ya tirha esikwini ra hina. Leswi i ntiyiso evuton’wini bya timiliyoni leti hakunene ti tirhisaka milawu ya yona. Naswona yi nga ku pfuna. U rhambiwa ku tirhisa tidyondzo ta yona evuton’wini bya wena. Timbhoni ta Yehova ti ta tsakela ku ku komba leswaku swi endlisiwa ku yini.