Xana U Nga Yi Lawula Njhani Minsusumeto Ya Wena?

VO TALA namuntlha va navela ku nyanyuka. Va lava nyanyuko hi ku chayela hi rivilo, mintlangu leyi nga ni khombo, rimbewu leri nga fanelangiki ni swidzidzirisi leswi dakwaka. Kunene, misava ya swa timali ni mintlangu yi kandziyisa xilaveko xa mintokoto ya nsusumeto. Xisweswo, vo tala a va ku tsakeli ngopfu ku rhula ni ku miyela, va vona onge va fanele ku tshama va nyanyukile evuton’wini.

Kavula, hinkwerhu ka hina hi na yona minsusumeto. Hi xikombiso, loko hi n’wayitela, hi hleka, kumbe hi rila, hi kombisa xiyimo xa hina xa nsusumeto hi nkarhi wolowo. Kambe a wu swi tiva leswaku minsusumeto yi nga khumba miri wa wena, tanihi ku cinca ntshikilelo wa ngati, rivilo ra mbilu ni ku dzuka nyuku? Nakambe yi nga vanga ku karhateka ka miri, tanihi ku pandza ka nhloko, ku hlamba timbilu ni swiphiqo swa nhlana. Kutani ke, hakanyingi vanhu va lava minsusumeto leyi tsakisaka ni ku papalata leyi nga tsakisiki. Vanhu van’wana va ringeta ku papalata leyi nga tsakisiki hi ku lorha ninhlikanhi, ku dya ngopfu ni ku nwa ngopfu. Hi tlhelo rin’wana, xiyimo lexinene xa nsusumeto xi antswisa rihanyo. Swivuriso 14:30 yi ri: “Ku ṭaka ka miri i mbilu le’yo basa.”

Hi laha ku tsakisaka, Rito ra Xikwembu ri vula tinxaka hinkwato ta ku titwa ka munhu, ko tanihi rirhandzu, rivengo, ntsako, maxangu, xivindzi ni ku chava. U ta tsundzuka leswaku siku rin’wana ‘Yesu u ririle,’ a komba minsusumeto yakwe eka rifu ra nakulobye. (Yohane 11:35) Yosefa u hlulekile ku sivela mihloti “hikuva mbilu ya yena a yi pfurhela makwavo,” loyi a a ri ni malembe yo tala a nga si n’wi vona.—Genesa 43:30.

Hikwalaho Ka Yini U Lawula Minsusumeto Ya Wena?

Leswi hi hanyaka ‘eminkarhini ya maxangu’ naswona hi ri lava nga hetisekangiki, ku titwa ko tala loku nga tsakisiki ku nghena evuton’wini bya hina ku tlula loku tsakisaka. (2 Timotiya 3:1-5, Revised Standard) Hi laha Bibele yi vulaka ha kona, “mašangu ma nga hlanyisa l’a tlhariheke.” (Eklesiasta 7:7) Kutani loko hi nga ringeti ku lawula minsusumeto leyi nga tsakisiki, hi nga onha vuxaka bya hina ni maxaka yerhu, vanakulorhi va xikolo, vatirhi-kulorhi ni Vakriste-kulorhi.

Hi ntumbuluko, hinkwerhu ka hina ha tlhaveka hi leswi Bibele yi swi vulaka “nkari ni khombo.” (Eklesiasta 9:11) Hi xikombiso, mpatswa lowu tekaneke, lowu a wu ri evutirhelini bya nkarhi hinkwawo, wu vuyele ekaya ka wona wu kuma leswaku wu yiveriwile mpahla ya wona yo tala. Leswi swi va hlundzukisile, ku fikela laha swi va vavisaka. Swi va teke masikunyana ku tlhela va lawula minsusumeto ya vona. Loko va hlakarherile, va yile emahlweni na ntirho wa vona wo ‘chavelela lava rilaka.’—Esaya 61:2.

Kumbe u nga ha tiva vanhu lava tipfumelelaka va tlhaveka hi ku hlalela mintlangu. Hi ndlela yoleyo va tiveka exiyin’weni xa vatlangi lerova hakanyingi va ririsiwa hi mhaka leyi yo ka yi nga ri nchumu. Nakambe xiya mhaka ya wansati la nga riki evukatini la titshamelaka yexe. Hi madyambu man’wana u sungule ku hlalela filimi yin’wana yo biha. Hambi leswi a a “tsemeke nhlana,” a nga swi kotangi ku tshika ku hlalela. Endzhaku swi n’wi nonon’hwerile ku khoma hi vurhongo. Loko eku heteleleni a biwe hi vurhongo a etlela, u nga vona leswi a swi lorheke: valoyi ni swihontlovila. Mhaka hi leswaku: Ha khumbeka eminsusumetweni hi leswi endlekaka ekusuhi na hina. Kunene ke, hi fanele ku va lava hlawulaka, hi papalata leswi vavisaka kumbe leswi handle ka xilaveko swi onhaka ku ringanela ka hina ka nsusumeto.

Ku Kandziyisa Minsusumeto Leyi Lavekaka

Hi tlhelo rin’wana, Rito ra Xikwembu ri bumabumela leswaku hi ‘va ni ku ringanisela,’ hi ‘tirhisa matimba ya hina ya ku anakanya.’ (Tito 2:2; Varhoma 12:1) Sweswo a swi vuli swona leswaku hi fanele ku tixanisa ku fikela laha hi nga byi tsakeriki vutomi. Minsusumeto leyi lawuriwaka kahle yi lunga vutomi. Hi xikombiso, Bibele yi ri: “A ku na v̌unene lebyi tlulaka leŝaku munhu a ṭakela mitiro ya yena.”—Eklesiasta 3:22.

Hikwalaho ke, ku endla leswaku vutomi byi tsakisa hi ntiyiso, hi nga dyondza ku hlakulela minsusumeto leyinene. Leswi, ematshan’wini ya ku anakanya loku hombolokeke, swi nga hi pfuna ku va lava va “chivirikelaka ku endla leswinene.” (Tito 2:14) Mintlhaveko ya matimba, leyi hanyeke kahle yi tiyisa ku tiyimisela ni ku tiyisela leswaku hi ta fikelela leswi nga swinene. Kavula, Vakriste va swi tiva leswaku a va endli swilo entirhweni wa Xikwembu hikwalaho ka miehleketo leyinene ntsena. Kambe, va xiya xilaveko xo tiseketela hi xitalo hi moya wa Yehova leswaku va langutana ni vumundzuku. (Luka 11:13; Swivuriso 19:21) Kutani ke, hi nga yi lawurisa ku yini minsusumeto ya hina, hi kurisa leyi pfunaka?

“Mi Nga Vileli”

Hikwalaho ka vuyelo bya yona lebyi vavisaka, minsusumeto yo tanihi ku hlundzuka, mavondzo, rivengo ni ku chava yi fanele ku lawuriwa. Ku kombisa ndlela leyi hi nga endlaka leswi ha yona, xiya nsusumeto wun’we: ku vilela.

Matimba lama tirhaka ya Xikwembu ma tiyise malandza lama swi rhandzaka ni layo tshembeka enkarhini lowu hundzeke, hi laha ma endlaka ha kona namuntlha. Hi ku susumetiwa hi moya lowo kwetsima, Yesu u hlayisile langutelo lerinene hi ku tsakela timhaka ta moya. U khutaze valandzeri vakwe ku ‘tshika ku vilela.’ (Luka 12:29) A nga si tshama a nga tiyiseki hi nkhathalo wa rirhandzu wa Tata wakwe. (Yohane 15:9, 10) Ku chivirika ni ku hiseka kakwe a swi hinganyetiwanga hi xivundza ni ku hela matimba. Hi ku fanana, loko u lava ku lawula ku vilela lokukulu, tata mianakanyo ya wena hi ‘swilo leswi dzunekaka.’ (Vafilipiya 4:8) Ina, ku tshemba Yehova swi nga bakanya mianakanyo leyo homboloka.

Hi xikombiso, wanhwana la lamaleke eSão Paulo, Brazil, u vilerisiwile hi ku kayivela ka yena ka vutshila ni vumundzuku byakwe. A a hlayisa vana lavantsongo ekaya loko vatswari vakwe ha vambirhi va tirha. Hi ku titwa a nga pfuni nchumu, u tsarile a ku: “Ndzi ni ku chava leswaku ndzi ta hetelela ndzi lahlekeriwe hi nhloko ya mina, ndzi endla swilo hi ndlela ya vuhunguki. Ndzi anakanye na hi ku tisunga. Ndza swi twa leswaku ndzi nge pfuki ndzi tekiwile.” Endzhaku ka loko a amukele papila leri n’wi khutazeke ku engetela dyondzo yakwe ya Bibele, u tsarile a ku: “Ndzi sungule ku swi twa leswaku ku na un’wana la tsakelaka ku kambisisa swiphiqo swa mina. U ndzi kombe ndlela leyi swi nga swa nkoka ha yona ku hanya emafambiselweni lamantshwa ya Yehova.” Xisweswo ke, ematshan’wini yo vilela, hikwalaho ka yini u nga veki tipakani to karhi, ngopfu-ngopfu ta moya, to fana ni ku endla swo tala eku chumayeleni ka mahungu lamanene ya Mfumo kumbe ku heta nkarhi wo tala eku dyondzeni ka Rito ra Xikwembu?

I ntiyiso, ku ntshunxeka ka nkarhinyana ku nga vangiwa hi ku wisa, ku teka riendzo ro koma, ku cinca ntirho kumbe mbangu, kumbe ku yingisela vuyimbeleri lebyi phyuphyisaka. Hambi swi ri tano, hi nga ha va hi voyamele eka mianakanyo leyo homboloka ni ku vilela, hi ku ya hi swilo leswi hi swi dyondzisiweke kumbe leswi hi swi tokoteke. Hikwalaho ka mhaka leyi, evutlhari ni ku swi rhandza a hi swona swi ringaneke ku humesa ku rhula ka mianakanyo kumbe ku tisa munhu eka tintswalo ta Xikwembu. Hi fanele hi dyondza ku ‘rhula ku karhateka hinkwako ka hina eka Yehova.’ Leswi hi nga swi endla hi mhaka ya leswi a ‘tikarhatelaka hina.’—1 Petro 5:7.

Ku Ku Tsakela Ka Xikwembu Ka Xiviri

Muvumbi a nga endlanga vanhu hinkwavo va ri lava fanaka naswona va ri lava endlaka hi ndlela leyi fanaka. EBibeleni, u nyikele milawu leyi kongomisaka leyinene ni leyi fanelaka hinkwavo. Nakambe u hi nyike swikombiso leswi nga rivalekiki swo kombisa ku tsakela ka xiviri ka vuhlayiseki bya malandza yakwe. “Yehova o kusuhi ni lava nga ni timbilu le’ti ṭhovekeke . . . Makhombo ya l’a lulameke ma tele ngopfu, kambe Yehova o n’wi humesa ka wona hikwawo.” (Psalma 34:18, 19) Entiyisweni, Yehova wa yi vona minsusumeto ya hina ya le ndzeni, hambi ya ri makhombo ni mihloti ya hina. Psalma 56:8 yi swi veka hi ndlela leyi: “Hlengeleta mihloti ya mina e khuwaneni ra wena; A yi ṭariwanga e bukwini ya wena šana?” Kutani ke, loko hi pfumala hakunene, hambi hi ri ‘swisiwana ni ku pfumala,’ Yehova a nga va ‘mupfuni na Mukutsuri wa hina.’ (Psalma 40:17) Kambe ku laveka yini leswaku u kuma mpfuno lowu ke?

Ku tlangela timfanelo ta Xikwemhu letinene, “tintswalo” ta xona, swi hi pfuna ku papalata ku anakanya hi hina ngopfu swi nga fanelanga. (2 Vakorinto 1:3, 4) Hi nga ka hi nga swi koti ku landzelela minsusumeto ya hina ya vuciva hi ndlela yo fa mahlo hikuva mbilu ya munhu yi na “mano,” yi yisa eka swiendlo leswi pfumalaka vukongomisi, hambi ku ri evunghwavaveni. (Yeremia 17:9) Hi xikombiso, wansati la tekiweke eLatin Amerika u naverile wanuna loyi va akisaneke swin’we. Hi ku susumetiwa hi mintlhaveko yakwe, u sasekisile xilaveko xakwe xo n’wi “pfuna.” Nkateko wa kona, u kumile ndzayo ya moya leyi humaka eka Vakriste lava vupfeke. Hi ku tlangela loku tlakusiweke ka timfanelo ta Xikwembu, u tsemile vuxaka. Sweswi hi ku tsaka u ri: “Vukati bya mina byi hlayisiwile.” Kunene, hinkwerhu ka hina hi endla kahle ku hlakulela ku swi rhandza ko dyondzisiwa hi Yehova ni ku tshinela eka yena.—Psalma 19:7-11.

Ripfumelo ra matimba, hi leswaku, ku langutela loku tiyeke ni ntshembo lowu tiyeke, swi vangela langutelo lerinene, kasi leswi nga tiviwiki swi hlohlotela ku vilela ni ku chava. (Vaheveru 11:6) Kunene, ku anakanya loku hoxeke kumbe minkanakano swi nga hi vangela ku hluleka lomu a hi ta va hi swi kotile. Ku kayivela ka ripfumelo swi komba xilaveko xo kurisa ntshembo wa matimba ya Xikwembu ku teka goza. (1 Yohane 5:10) I swa nkoka muni swonghasi ku tiseketela hi Xikwembu, nkarhi na nkarhi hi endla swikhongelo swo lava ku pfuniwa ku lawula minsusumeto ya hina!—Yakobo 1:5.

Ku tikhoma ni vunene, naswona i timfanelo leti hi lavekaka ku ti hlakulela leswaku hi kurisa vuxaka lebyi tsakisaka ni van’wana. “L’a tikhomaka e maritweni o tiv̌a ku tlhariha,” a lawula minsusumeto ya yena. (Swivuriso 17:27) Handle ka leswi, muapostola Pawulo u tsarile a ku: “Vunene bya n’wina a byi tiviwe hi vanhu hinkwavo,” kutani swi yisa eka vutomi lebyo rhula.—Vafilipiya 4:5.

Rirhandzu ra van’wana ri hlohlotela mintlhaveko leyi tsakisaka swinene, ku swi rhandza ku khutaza van’wana ni ku endla leswaku va tsaka. “Tolovelanani, mi rhandzana tanihi vamakwavo, mi tlula van’wana hi ku komba xichavo.” “Rirhandzu ra tiyisela, naswona ri ni tintswalo; rirhandzu a ri na mavondzo, a ri tinyungubyisi, a ri tikurisi; rirhandzu a ri hanyi hi ndlela yo soleka, a ri tilaveri leswi nga swa rona ntsena, a ri na ximbiIwa-mbilwana; rirhandzu a ri na xiveketela xa leswo biha.”—Varhoma 12:10; 1 Vakorinto 13:4, 5.

Loko u hambeta u hlakulela timfanelo leti, u nga tiyiseka hi mpfuno wa Yehova. Hi laha Pawulo a tsaleke ha kona: “Ku rhula ka Xikwembu loku tlulaka ku twisisa hinkwako, ku ta hlayisa timbilu ta n’wina ni mianakanyo ya n’wina eka Kriste Yesu.”—Vafilipiya 4:7.

Xana U Lava Ku Endla Yini?

Hambi leswi un’wana ni un’wana wa hina a nga xiyaka xilaveko xakwe xo lawula minsusumeto yo karhi ku antswa, hi nga tiyiseka leswaku hi ta kuma nhluvuko ni ntsako lowukulu. Ku fika emakun’wini wolawo, hi fanele ku xiyaxiya leswaku hi nga lorhi nanhlikanhi kumbe ku tinyikela eka minsusumeto leyi nga lawulekiki yo tanihi ku vilela loku nga fanelangiki. Kambe, a hi tikarhateleni ku hlakulela minsusumeto leyinene, leyi hanyeke kahle leswaku hi ta hanyisana hi ku rhula na hina vini, vanghana va hina ni Xikwembu.

Ina, hi leswi pfunaka ku tiyimisela ku endla sweswo, ku ri karhi ku languteriwa siku leri Yehova ‘a nga ta anerisa ku navela ka hinkwaswo leswi hanyaka.’ (Psalma 145:16) Kutani ke, tirha hi matimba u tirhela vutomi lebyi tsakisaka emafambiselweni lamantshwa ya swilo yo lulama ya Xikwembu. Ku endla tano swi ta vanga ni ntsako wa wena wa sweswi, leswi kunene wu nga nsusumeto lowu navelekaka swinene.