Ku Andza Ka Mfumo eTikweni Ra Vafumi

LOKO u languta emepeni wa Yuropa-Xikarhi, u ta vona xitikwana lexintsongo lexi rhendzeriweke xa Austria ehansi ka ti-Alps leti funengetaka 32 375 wa xikwere xa timayele (83 850 sq km). Leri a ri ri tiko-xikaya ra Johann Strauss, hosi ya vacini. Laha vanhu va hlamarisiwa hi ku cina ka tihanci ta Lippizaner. Naswona laha, eka nkarhi wun’wana, a ku ri xiluvelo xa Mfumo lowukulu wa Austro-Hungarian, lowu hundzuleke Bohemia na Moravia, swiyenge swa Italy, Poland, Romania na Yugoslavia.

Mfumo wolowo i wo anakanyela ntsena namuntlha, kambe a wa ha ri kona hi 1911 loko Charles Taze Russell, muungameri wo sungula wa Watch Tower Society, a endzele Vienna naswona phepha-hungu ra kwalaho ri yi kandziyise swinene nkulumo yakwe. A wa ha ri kona endzhaku ka malembe manharhu loko un’wana a yise mahungu lamanene kwalaho.

Max Freschel a a ri Muyuda loyi endzhakunyana a tekeke vito ra Maxwell Friend. Wa tsala: ‘Loko J. F.  Rutherford, loyi a a ta va muungameri wa vumbirhi wa Watch Tower Society, a hi endzerile, u ndzi vutise loko ndzi ta tsakela ku rhumeriwa eAustria-Hungary leswaku ndzi ya hangalasa mahungu lamanene ya Mfumo wa Vumesiya exikarhi ka Vayuda vo tala lava tshamaka kona. Hi ntsako ndzi amukele xirhambo ivi ndzi ya ePrague eku sunguleni ka 1914. . . . Endzhaku ka kwalaho ndzi ye eVienna. A ku ri ni mune wa vaendli va swikhokhelo swa Xihondzo xo Rindza eVienna. Ndzi va endzele hi ku phindha-phindha leswaku ndzi khutaza ku tsakela ka vona Rito ra Xikwembu.’

Hambi swi ri tano, endzhakunyana elembeni rero, hosi ya xisati leyi rhwexiweke harhi ya Austria yi gevengiwile, naswona Yuropa ri hluriwile eka Nyimpi yo Sungula ya Misava. Mimfumo ya le Xikarhi, ku katsa na Austria-Hungary, yi hluriwile, naswona Mfumo lowukulu wa Austro-Hungarian wu nghenisiwile. Ku sukela eku hlaseriweni, Ripbabliki lerintsongo ra Austria leri vulavulaka Xijarimani ri humelerile.

Hambi swi ri tano, hi ku ya hi vuprofeta bya Bibele, “tiko” rin’wana a ri fanele ku tswariwa enkarhini wolowo, tiko ra moya leri a ri ta va ni swirho swa rona emisaveni hinkwayo. (Esaya 66:8) Loko “tiko” leri ri sungule ku hangalasa mahungu lamanene ya Mfumo lowu wa ha ku tlhomiwaka wa Xikwembu exikarhi ka matiko hinkwawo, nkucetelo wa rona wu twiwe hi ku hatlisa eAustria.

Joseph Ehm, mudyondzisi wa vuyimbeleri eDeutsch-Wagram, ekusuhi na Vienna, u twe rungula leri ivi a xiya mpfumawulo wo va ntiyiso wa Bibele. Ku nga ri kungani u sungule ku avelana mahungu lamanene ni van’wana. Elembeni leri tlhandlamaka ra 1921, munhu un’wana la tsakelaka eAustria, Franz Ganster, muhlayisi wa tibuku eKlagenfurt, u amukele tibuku leti humaka eSwitzerland. Hi nkarhi lowu fanaka, murimi eUpper Austria, Simon Riedler, u kume xibukwana lexi humaka eka munghana eLinz. Xisweswo, masungulo lamantsongo ma andlariwile. Hofisi yo sungula ya rhavi ya Watch Tower Bible and Tract Society eAustria yi tlhomiwile eVienna hi 1923. Mbewu ya ntiyiso yi wele emisaveni leyinene naswona yi sungule ku kula. Hi 1937, a ku ri ni vatirhi va 549 vo hangalasa mahungu lamanene.

Khombo Ra Vumbirhi Lerikulu Ra Misava

Hambi swi ri tano, enkarhini lowu mavuthu man’wana ya nghenisiwe nkucetelo lowu a wu ta va ni vuyelo bya nyimpi leyikulu naswona a wu ta susumetela Austria nakambe ku andlala xiteji eswiendlakalweni swa misava. Mpfilumpfilu wa rixaka ni tinyimpi ta politiki swi endle leswaku swi koteka hi 1938 eka khanselara leyi tswariweke eAustria ya Jarimani, Adolf Hitler, ku nghenisa tiko-xikaya rakwe eVuhosini lebyintshwa bya Jarimani kumbe mfumo. Leswi swi amukeriwe hi vanhu va tiko ivi swi seketeriwa hi vafundhisi va kwalaho va Khatoliki. Kambe swi tise swirhalanganya swa xihatla eka Timbhoni ta Yehova eAustria.

Hikwalaho ka vukala-tlhelo bya tona, Timbhoni to tala ta le Austria se a ti hoxiwe etikampeni ta nxaniso. Die Geschichte des Konzentrationslagers Mauthausen (Matimu ya Kampa ya Nxaniso ya Mauthausen), leyi sunguriweke hi Franz Jonas, khale ka muungameri wa Huvo ya Riphabliki ra Austria, yi ri: “Ku humelele ntlawa wa vanhu eKampeni ya Nxaniso ya Mauthausen lava a va xaniseriwa timhaka ta vukhongeri ntsena: swirho swa ntlawa wa ‘Swichudeni Leswi Gingiritekaka Swa Bibele,’ kumbe ‘Timbhoni ta Yehova’ . . . Ku ala ka vona ku hlambanya loku tshembekaka eka Hitler ni ku ala ka vona ku nyikela muxaka wihi na wihi wa ntirho wa nyimpi—vuyelo bya politiki bya ku pfumela ka vona—a xi ri xivangelo xa ku xanisiwa ka vona.”

Ku Andza Ka Sweswinyana

Ku Fuma ka Hitler ka “1 000 wa malembe” ku hete malembe ma nga ri mangani ntsena, naswona loku ku wile, ntlhambi lowu wo tshembeka wa malandza lama tshembekaka ya Xikwembu wu tlhele wu kuma ntshunxeko wa wona. Alois Moser, wa malembe ya makumenhungu mune hi vukhale, loyi a heteke malembe etikampeni ta nxaniso, u vulavula hi siku ra ku ntshunxiwa ka yena hi 1945 a ku: “A ku ri emintsandzeni ekusuhi na Schwerin, Mecklenburg, laha Timbhoni ta 230 leti humaka eka khume wa matiko ti hlengeletiweke kona. Hi phofule ku tsakela ka timbilu ta hina leti tlangelaka eka xiboho lexi nge: ‘Hina Timbhoni ta Yehova hinkwerhu hi rhumela marungula ya hina lamakulu lama humaka embilwini eka vanhu lava nga ni ntwanano lowu tshembekaka wa Yehova ni le ka vanghana va vona emisaveni hinkwayo . . . Hi endla ku tiyimisela loku tiyeke ka leswaku hi ni ku navela kun’we ntsena, endzhaku ko tokota nxaxamelo wo leha wa swikombiso leswi nga heriki swa nsirhelelo lowu hlamarisaka ni ku kutsuriwa eka magidi ya madzolonga ni nhlomulo enkarhini wa ku tshama ka hina ekheleni ra nghala—ku nga ku tirhela Yehova ni Hosi yakwe Yesu Kriste hi ku nkhensa loku enteke hi mbilu leyi swi rhandzaka ni leyi tsakeke ni hi laha ku nga heriki.’”

Endzhaku ka lembe rin’we, 730 wa vadzunisi va Yehova va vike ntirho wa vona. Malembe mambirhi endzhaku ka kwalaho a ku ri na 1 551, naswona ku andza ku hambetile handle ko yima ku sukela kwalaho. Ntirho wo chumayela exikarhi ka magidi yo hambanahambana ya vatirhi va valuveri na wona wu tise vuyelo. Austria sweswi ri na mintlawa ya Vakriste lava vulavulaka Xihungariya, Xinghezi, Xi-Polish, Xirhomaniya, Xipaniya, Xi-Turkish ni Xiarabiya, kun’we ni 229 wa lava vulavulaka Xijarimani ni 6 wa mabandlha ya lava vulavulaka Xi-Serbo-Croatia. Sweswi, Timbhoni ta Yehova ti endla nhlayo leyi tlulaka 15 000, kambe vanhu vo tala va nyanyuriwa hi matimba ya mahungu lamanene. Xisweswo, 27 502 va hlanganile eku tsundzukeni ka lembe na lembe ka rifu ra Yesu Kriste ka 1985. Hakunene, ‘lontsongo u ve khume ra madzana.’—Esaya 60:22.

Ku Kombisiwa Ka Vun’we Bya Matiko Hinkwawo

Ntivo-misava wa Austria wu endle leswaku swi koteka eka Timbhoni ta Yehova leti humaka eGreece, Yugoslavia, Poland, Hungary na Turkey ku ta laha eka malembe ya sweswinyana hikwalaho ka xinghana lexi tsakisaka. Hi 1981, a ku ri langutelo leri nyanyulaka loko, eNtsombanweni wa Muganga wa “Vutshembeki bya Mfumo,” Timbhoni ta le Austria ti yimile eswitulwini swa tona kun’we ni vamakwavo lava humaka eYugoslavia, Poland na Hungary leswaku ti pfala ntsombano hi risimu leri tsakisaka ro dzunisa Yehova.

Hi 1982 Timbhoni eAustria nakambe a ti ri vaamukeri va vamakwavo lava humaka eHungary entsombanweni wa le Vienna. Khale ka xitsutsumi xa Vienna u byele Timbhoni leti hlengeletaneke leswaku u leteriwele swiendlakalo swa yena eka rona rivala ra mintlangu laha nhlengeletano yi khomeriweke kona, ni leswaku mphikizano wo hetelela lowu a hlanganyeleke eka wona a wu ri wo Iwisana ni ntlawa wa Hungary. Endzhakunyana, Mbhoni leyi humaka eHungary yi tile ehofisini ya ntsombano ivi yi hlamusela leswaku, na yona, a yi ri xitsutsumi. Mphikizano wa yona wo hetelela wo tsutsuma a wu ri wo Iwisana ni ntlawa wa Austria. Manuku Timbhoni leti timbirhi a ta ha phikizani. Ti tsutsuma kun’we emphikizanweni wa Vukriste wa vutomi lebyi nga heriki.—Vaheveru 12:1.

Ku Andza Ka Mfumo Ku Ya Emahlweni

Vanhu va masungulo yo hambana-hambana, kun’we ni malangutelo lama hambaneke ya politiki ni ya vukhongeri, va xiye leswaku ku hava hosi kumbe mulawuri kumbe mudemokrati loyi a nga ta swi kota ku tisa ntlhantlho lowu nga heriki eka swiphiqo swa vanhu. Ku xiyiwa loku ku vange ku kula loku andzaka swinene eka swivandla swa lava va xiyaka Mfumo wa Xikwembu tanihi wa xiviri ni lava va titsongahatelaka Mfumo lowu hi timbilu hinkwato tanihi vafumiwa lava tshembekaka. Timbhoni ta Yehova eAustria ti ta hambeta ti tikarhatela ku tisa mahungu lamanene ya Mfumo eka tinxaka hinkwato ta vanhu hi ku hiseka. Sweswi, etikweni leri ra vafumi, vona hi voxe va tlakusa hulumendhe yoleyo leyi ndzawulo wa yona lowu pfunaka wu nga ta sukela “Iwandle rinwana ku ya fikela e ka rinwana, ni ku sukela nambyeni, ku ya fika makunwini ya misava.”—Psalma 72:8.

[Mepe eka tluka 26]

(Leswaku u vona rungula leri hleriweke hi ku helela, vona nkandziyiso)

WEST GERMANY

CZECHOSLOVAKIA

AUSTRIA

HUNGARY

YUGOSLAVIA

ITALY

THE ALPS

SWITZERLAND