Xana N’wana Wa Wena U ‘Kulela Eku Hlayisekeni’?
VATSWARI hinkwavo va Vakriste va lava ku vona vana va vona va kula va va vatswatsi lava vupfeke, va Vakriste. Kambe, leswi a swi endleki minkarhi hinkwayo. A swo tiendlekela leswaku n’wana wa mutswari wa Mukriste a kula hi yexe a va Mukriste. Ha yini swi ri tano?
Hi nga vona xivangelo xin’wana eka marito ya Petro: “Tani hi swihlangi leswa ha ku velekiwaka, mi fanele ku navela ntswamba lowu tengeke wa moya, leswaku ha wona mi ta kota ku kula mi ya eku ponisiweni.” (1 Petro 2:2, 3) Xikhongotelo xo ‘vumba ku navela’ xi ringanyeta leswaku vana va hina a va nge vi ni ku navela ka swilo swa moya hi ntumbuluko. Hi nga ha boheka ku vumba, kumbe ku kurisa, ku navela ko tano eka vona. Kambe, tanihi laha tsalwa ri kombaka ha kona, ku hlayiseka ka katseka. Tanihi leswi vana va faneleke ku dyondza ku rhandza swakudya leswinene loko va ta kula kahle, kutani va fanele ku dyondza ku tsakela swakudya swa moya loko va ta ‘kulela eku ponisiweni.’
Vatswari—xana mi ni vana lava nga siki vaka va kondlo-a-ndzi-dyi? Xana nongonoko wa n’wina wa ku kurisa vana ni ku va dyondzisa wu tirhe kahle eka n’wina ku ta fika sweswi? Loko swi ri tano, i swinene. Hambi swi ri tano, swilo swi nga ha cinca enkarhini wa malembe ya kondlo-a-ndzi-dyi. Kahle-kahle, hambi leswi swiphiqo swa kondlo-a-ndzi-dyi minkarhi yin’wana swi hundzeletiwaka, vatswari lava nga ni ntokoto va tsundzuxa leswaku minkarhi yin’wana u fanele ku rindzela maxangu enkarhini wolowo. Xana u nga va lunghiselela sweswi, loko n’wana wa wena a ha ri ntsongo? Ina, ku na magoza lama kongomeke lama u nga ma tekaka. Hi xikombiso, hi fanele ku va pfuna leswaku va kurisa . . .
Vuxaka Lebyikulu Na Yehova
Samuyele lontsongo, loyi ku velekiwa ka yena a ku ri nhlamulo ya xikhongelo xa Ana, mana wakwe, ‘u kule na Yehova.’ (1 Samuel 2:20, 21) Mayana ku kurisiwa ko hlamarisa swonghasi! Tsundzuka nakambe, leswaku hi nkarhi wun’wana vatswari va tise vana lavantsongo eka Yesu. Eku sunguleni, vadyondzisiwa va va tshinyile, kambe “loko Yesu a swi vona, a vilela ngopfu, a ku ka vona: ‘Tshikani vana va ta eka mina, mi nga tshuki mi va sivela, hikuva Mfumo wa Xikwembu i wa lava fanaka na vona.’” Yesu u nkhense loko vatswari va tisa vana eka yena. U teke vana a va vukarha kutani a va katekisa.—Marka 10:13-16.
Xana vatswari namuntlha va nga pfuna vana va vona ku ‘kula na Yehova’ ni ku ‘va tisa eka Yesu Kriste,’ xisweswo va va pfuna ku kurisa vuxaka na Yehova na Yesu? Va nga swi endla, kambe swi teka nkarhi. Yesu a a swi rhandza ku heta nkarhi wo tala ni vana va vanhu van’wana, kutani hakunene hi nga heta nkarhi wo tala ni vana va hina. Loko swi koteka, hi fanele ku sungula evuhlangini, hi laha mana wa Timotiya a endleke ha kona. (2 Timotiya 3:15) Hi fanele ku vulavula hi Yehova na Yesu tanihi vanhu va ntiyiso, hi dyondzisa vana va hina ku tlangela yin’wana ya mintirho ya Vona yo tumbuluxa. Loko hi va yisa ephakeni, ezoo kumbe ehandle ka tiko, hi nga va pfuna ku vona voko ra Yehova eka swihlamariso leswi va swi vonaka. Hi ku vulavurisana ka hina, hi nga kurisa eka vona ku navela ka ku endla leswi lulameke hikuva leswi swi tsakisa Yehova Xikwembu na Yesu Kriste. (Ringanisa Deuteronoma 6:7.) U nga tshiki ku endla leswi. Nkarhi lowu vana va hina va nga vantsongo wu kome ngopfu. Va kula hi ku hatlisa, kutani nkarhi lowu hetiwaka na vona i wa risima.—Matewu 19:13-15.
Kavula, ndlela yo sungula leyi hi dyondzisaka vana va hina ha yona ntiyiso ni ku va pfuna ku kuma vuxaka na Yehova i dyondzo ya ndyangu ya Bibele. Kutani, leswi swi ta humelela, loko hi . . .
Endla Leswaku Yi Tsakisa
Manana loyi a lavaka leswaku n’wana wa yena a tsakela swakudya swo nandziha a nga gandleli mimpimo leyikulu ya swona enkolweni wa yena. Ku ri na sweswo, u ta swi lunghiselela swi nandziha ni ku n’wi khutaza ku dya swintsongo hi nkarhi wun’we, hakantsongontsongo a endla leswaku swi n’wi nandzihela. Nchumu lowu fanaka wa laveka eka swakudya swa moya. Hambi u sungula nongonoko wa dyondzo ro sungula kumbe u lava ku endla xanchumu hi nongonoko wa wena hikuva n’wana wa wena wa phirhweka, xilaveko xa fanana. Lwela ku endla leswaku nongonoko wu tsakisa.
Eka vana lavantsongo a wu boheki ku khomelela eka mukhuva wa xivutiso ni nhlamulo, kumbe ku endla dyondzo yin’wana ni yin’wana yi heta awara hinkwaro. Endla leswaku dyondzo yi fanela n’wana wa wena. N’wi byeli timhaka ta vanhu lava nga eBibeleni. N’wi dirowisi swifaniso swa swivono swa Bibele. Endla leswaku vana va tlanga swiendlakalo ni tidrama leti nga eBibeleni. Va nyike ntirho wa le kaya leswaku va wu lunghiselela. Endla leswaku yi hanya ni ku hambana. U lava leswaku n’wana wa wena a ‘vumba ku navela’ ka rito, kutani ri endli ri n’wi nandzihela hi laha u nga swi kotaka ha kona.—1 Petro 2:2, 3.
Mimbuyelo ya kona ya pfuna hikuva swi heta nkarhi wo leha. Loko n’wana wa wena a tsakela swilo swa moya loko a ri ntsongo, a nga pfuniwa ku vumba vuxaka lebyikulu na Yehova lebyi nga ta va kona evuton’wini bya yena hinkwabyo. “Khomisa wandzisanyana ndlela leyinene, ni loko a dyuhele a nga ka a nga yi tshiki.” (Swivuriso 22:6, The New English Bible) Kambe ku na nchumu wun’wana lowu nga ta pfuna n’wana wa wena ku kurisa rirhandzu ra swilo swa moya. I yini xana?
Ndyangu Lowu Tsakeke, Lowu Ringaniselaka
Ina, tanihi leswi ximilana xi kulaka ku antswa emisaveni leyi noneke ni moya wu ri wunene, kutani n’wana u ta kula emoyeni eka moya lowu tsakeke wa ndyangu. Hambi swi ri tano, leswaku moya wo tano wu humelela swirho swa ndyangu swi fanele ku heta nkarhi wo tala swin’we. Vatswari, xana ma tiyiseka leswaku swirho swa ndyangu wa n’wina swi heta nkarhi swin’we ni ku vulavurisana? Xana mi na nawu wa ndyangu eku languteni ka TV ke? eku hungateni? eku hlawuleni ka vuyimbeleri? eka dyondzo ya ndyangu? eka mintirho yin’wana ya moya? Hi wihi moya wa ndyangu enkarhini wa swakudya swo lalela? Emakaya yo tala, nkarhi wa swakudya swo lalela i nkarhi lowunene wa leswaku ndyangu wu va kun’we. Wu nyika nkarhi wo vulavula hi leswi humeleleke ni nhlekanhi, ku avelana miehleketo ni ku tibulela. Swi nga va swinene eka hinkwavo.
Nakambe tsundzuka, leswaku hambi loko vana va lava mintirho ya moya ni ku hetisisa vutihlamuleri bya vona ekaya, nakambe va lava nkarhi wo tlanga. Charles R. Foster, ebukwini yakwe leyi nge Psychology for Life Today, u te: “Hi ku xiya nkoka wa ku tlanga evuton’wini bya vana va vona, vatswari va fanela ku pfumelela vana leswaku va tsakela mintokoto leyi. . . . Vana, loko va kula ni ku hluvuka, va fanela ku vona vuxaka exikarhi ka mintirho leyi ni ku lahlekeriwa ka ndyangu hi swa timali kun’we ni vutihlamuleri bya le kaya. Loko va xiya vuxaka lebyi, naswona va nga tirhisi ku tlanga tanihi ku baleka mintirho ni vutihlamuleri bya le kaya, ku ta va ni moya lowu tsakisaka ekaya.”
Vatswari lava pfunaka n’wana wa vona ku kurisa langutelo leri nga ni ku ringanisela eku tlangeni, ntirho ni timhaka ta moya va n’wi pfuna swinene leswaku a tsakela swilo swa moya ni xinakulobye xakwe na Yehova. (Ringanisa 2 Timotiya 3:4b; Tito 3:3.) Nhluvuko wo tano wu ta va tisela ntsako wo tala. Naswona ku na nchumu wun’wana va nga sungulaka ku wu endla evuhlangini ku aka ku tlangela ka n’wana wa vona ka swilo swa moya:
Ku Pfuna Ku Veka Tipakani Leti Pfunaka
Hosi ya vutlhari Solomoni u nyikele xitsundzuxo lexinene eku wundleni ka vana loko a te: “Dyonḍisa džaha e ndleleni leyi a fanelaka ku famba ha yona; Ni loko a dyuhele a nga ka a nga hambuki.” (Swivuriso 22:6) “E ndleleni leyi a fanelaka ku famba ha yona” swi nga vula ku ya hi vuswikoti bya yena, kumbe, ngopfungopfu eka mikhuva ya vutomi, ndlela, pakani evuton’wini, leyi u nga ta lava leswaku a yi hlawula hi yexe. Xisweswo, yin’wana ya tindlela ta nkoka swinene leti ha tona mutswari a nga kurisaka ntsako ni vumoya bya n’wana wa yena i ku n’wi pfuna ku veka tipakani letinene. Tipakani leti ti fanele ti pfuna ni ku va ta ntiyiso. Nakambe ti fanele ku kumeka hi xihatla. Kutani, loko tipakani tin’wana ti fikeleriwile, leswi swi ta khutaza n’wana ku veka tin’wana leti tlakukeke.
I xihoxo lexi tolovelekeke ku rindzela n’wana leswaku a tivekela tipakani ta yena n’wini evuton’wini. Ntokoto wa n’wana i wuntsongo swinene. Loko vatswari va nga n’wi pfuni ku veka tipakani, un’wana u ta swi endla—kumbexana vana exikolweni kumbe valeteri va xikolo. Vatswari va Vakriste va nga pfuna n’wana ku veka tipakani leti twananaka ni ku tlangela kakwe ka swilo swa moya. Vana lavantsongo va nga swi endla pakani ya vona ku fanelekela ku joyina Xikolo xa Vutirheli bya le Tilweni. Entirhweni wa nsimu, tipakani letinene leti nga fikeleriwaka ha yin’we-yin’we ti nga va ku nyikela xiphephana endlwini, ku nyikela magazini, kutani a nyikela semoni leyi olovaka. Tipakani ta dyondzo ti nga vekiwa. Vana hakantsongo-ntsongo va nga dyondza ku landzelelana ka tibuku ta Bibele ni ku nhloko-hata matsalwa man’wana lamakulu. Tipakani ta ntirho-vutomi ku fanele ku vulavuriwa hi tona ka ha sunguriwa. Hambi loko vakhomi va xikolo va nga va ni muxaka wun’wana wa ntirho-vutomi, vatswari va Vakriste va nga kandziyisa tipakani leti nga ta anerisa ku navela loku kulaka ka n’wana eku tirheleni ka Yehova, tanihi ku phayona, ntirho wa Bethele ni vurhumiwa.
Nakambe vatswari va lava n’wana wa vona a hlakulela vutihlamuleri. Va nga n’wi pfuna ku letela ripfalo rakwe hi swiseketelo swa milawu ya Bibele. Loko a karhi a kula, va fanele ku n’wi tivisa leswaku va n’wi tshemba leswaku u ta endla nchumu lowunene. Eku ringeteni kun’wana va nga ha nyika ntshunxeko lowu hikiweke, kutani loko n’wana a endla xihoxo, va nga n’wi pfuna ku dyondza hi xona, ematshan’wini yo n’wi sola ku tiula mpimo. Ku kuma vito ro va lava tshembekaka i goza leri vana va nga ta tinyungubyisa hi rona naswona swi ta pfuneta ‘ku kulela ka vona eku hlayisekeni’ ka vona.
Loko n’wana a karhi a kula, vatswari va lavalava ku cinca kutani hi vukheta va nghenisa vuleteri ni ndzayo eka swiyimo leswintshwa. Va tshembeka hi laha ku heleleke naswona va tolovelana na yena. Va vulavula hi laha va titwaka ha kona hi swiendlo ni ku cinca ka yena. Hi ku tshembeka ni ku toloveleka va tshemba ku n’wi pfuna leswaku a vulavula a ntshunxekile na vona—a nga ka a nga vi muluveri ekaya.
Jaha Davhida u hlakulele ku navela ka swilo swa moya. Tipisalema leti a ti tsaleke ti hlavutela ku tlangela loku enteke ka rirhandzu ra Yehova. (Psalma 23:1-6) Ntshembo lowu eka Yehova wu n’wi tiyisile loko a hlangavetana ni bere, nghala naswona eku heteleleni na Goliat xihontlovila xa Mufilista lexi tshukiseke vuthu hinkwaro ra nyimpi ra Vaisrayele. Anakanya ku tinyungubyisa loku Isai, tata wa Davhida, a faneleke a ve na kona hikwalaho ka ripfumelo ra Davhida! Davhida u kurise rirhandzu leri heteke nkarhi wa vutomi bya yena hinkwabyo na Yehova. (1 Samuel 17:32-37, 45-50; Psalma 19:9, 10, 14; 15:1, 2; 24:3, 4) Vana va hina va nga aka rirhandzu leri fanaka ivi va hi endla hi tinyungubyisa hi laha ku fanaka—hi mpfuno wa hina. Kambe hi nga ka hi nga swi endli hi ri hexe.
Khongelela Mpfuno
Loko Manowa a twe leswaku u ta va tatana, u kombele xiletelo xa hi laha a nga kurisaka n’wana ha kona ni hi laha a nga ta n’wi letela ha kona. Yehova u hlamule xikhongelo xakwe. (Vaavanyisi 13:8, 12, 24) Na vona vatswari namuntlha, a va fanelanga ku honisa ku khongela Yehova hi vana va vona, va n’wi kombela vutlhari tanihi loko va ringeta ku va letela endleleni ya vutomi. Samuyele, muprofeta wa Yehova, u swi langute tanihi “ku dyohela Yehova” loko a tshike ku khongelela vanhu va Yehova. (1 Samuel 12:23; ringanisa Swivuriso 1:24, 25.) Hi fanele ku va ni vutihlamuleri lebyi fanaka eka vana va hina. Hi lava leswaku va kurisa langutelo ra moya. Ku khongelela mpfuno nkarhi na nkarhi i swa nkoka.
U Nga Tshiki
Xana ku na lexi xi olovaka eka leswi? Kavula a swi tano. Swa hakela kambe a swi olovi. Loko n’wana wa hina a va muntshwa, swiphiqo ni ku kayakaya hakunene swi ta va kona. Loko swi humelela, u nga tshukisiwi. Swi lulamise ha xin’we-xin’we naswona u nga rindzeli masingita.Tiya matimba, kambe u nga nyangatseki; tshika ku vula marito lama tlhavaka kambe endla hi tintswalo ni xiphqo. Loko hi hlayisa ku rhula ka hina hi ndlela leyi,hakunene ku kayakaya ka hundza, kutani hi nga swikota nakambe ku va kusuhi ni n’wana wa hina.
Vatswari hinkwavo lava chavaka Xikwembu va lavela vana va vona leswi antswaka. Hi lava leswaku va ‘tlangela swilo swo hlawuleka,’ ku vumba ku navela ka rito ra Xikwembu, leswaku ha rona va ta ‘kulela eku hlayisekeni.’ Minkarhi yin’wana, i ntiyiso, hambi ku ri na ntirho wo tala wo nonon’hwa, vatswari va Vakriste va vona vana va vona va kula kutani va sukela ntiyiso. Hambi swi ri tano, ntirho wa tinghitsi eka hina wu ta hunguta ku humelela ka xiendlakalo lexi. Hi mpfuno wa Yehova hi ta tirha hi matimba ku letela vana va hina endleleni leyi va faneleke ku famba ha yona. Onge hakelo ya hina ku nga va ku va vona va tiyisela endleleni ya ntiyiso evuton’wini bya vona hinkwabyo.—Vaheveru 12:16; 1 Petro 2:2; Swivuriso 22:6.
[Rito leri tshahiweke eka tluka 28]
Yesu a a rhandza ku beta nkarhi wo tala ni vana va vanhu van’wana. Hakunene hi nga beta nkarhi wo tala ni va hina
[Rito leri tshahiweke eka tluka 29]
Loko u lava n’wana wa wena ‘a vumba ku navela ka rito,’ ri endli ri n’wi nandzihela hi laha u nga swi kotaka ha kona