Nkambisiso Wa Mahungu
Ku Tlhantlha Vugevenga
Ku nga khathariseki switshembiso swa van’watipolitiki lava gingiritekaka swo lunghiselela nawu lowu antswaka ehenhleni ka vugevenga eUnited States, ABA (American Bar Association) sweswinyana yi pfumerile leswaku vugevenga a byi lawuleki ni leswaku fambiselo ro lulamisa vugevenga ri nga ka ri nga byi lawuli nikantsongo. ABA yi ringanyete leswaku vugevenga bya timiliyoni ta 34 byi endliwile hi 1986, kambe tidyondzo ta huvo ti paluxa leswaku “i magidi ma nga ri mangani ntsena ma byona lama humeleleke etimhakeni ta le khotsweni,” ku vika The New York Times. Tlhandla-kambirhi, ABA yi vula leswaku vunyingi bya vugevenga a byi vikiwi emaphoriseni. Ku nga khathariseki leswi, makhotso ma tala, naswona milandzu ya vugevenga yi funengeta makhotso. Ndzavisiso wu pfumerile leswaku “a ku na ntshembo wa xiviri wa leswaku ku xupula loku engetelekeke ni ku pfalela ekhotsweni ku nga pfuka ku lawule vugevenga,” ku vula Times.
Hambi loko vanhu lava heleke matimba va nga ha kuma mhaka leyi yi ri leyi hlamarisaka, swichudeni swa Bibele leswi dyondzisiweke a swi hlamali. Malembe xidzana layo tala lama hundzeke muapostola Pawulo u vhumbe leswaku “emasikwini ya makumu” ya mafambiselo lawa ya swilo, “vanhu lavo biha . . . va ta ya emahlweni va nyanya ku biha.” (2 Timotiya 3:1, 13) Hambi swi ri tano, leswi munhu a hlulekaka ku swi endla, Xikwembu xi nga swi endla. Xi tshembisa leswaku lavo biha “va ta susiwa la misaveni.”—Swivuriso 2:22.
I Mani La Nga Ni Vutihlamuleri Ke?
Loko xihaha-mpfhuka xa 103 xa Pan American World Airways xi bulukile empfhukeni ehenhla ka Lockerbie, Scotland, December leyi hundzeke, vakhandziyi hinkwavo va 258 va file. Vaaki va khume-n’we va le Lockerbie na vona va file loko swiphemu leswi petlulelekeke swi wela ehenhla ka makaya yo hlayanyana. Varhandziwa lava lahlekeke emhangwini leyi tsemaka nhlana ya le moyeni va ririwile hi maxaka ni vanghana hi ku fanana. Xana Xikwembu xi ni vutihlamuleri eka mhangu leyi?
Bixopo un’wana wa Khatoliki eScotland u vonaka a ehleketa tano. Hi ku ya hi The New York Times, eka nkulumo ya yena ya le Holy Trinity Catholic Church u te: “Tatana, loko U ri Xikwembu xa rirhandzu, ha yini U pfumelele leswi swi humelela? Ha yini U pfumelele ku lovisiwa ka madzana ya vutomi lebyi nga riki na nandzu? . . . Naswona ha yini U pfumelela vanhu vo tala swinene leswaku va tokota ndzhwalo wa tihanyi, wa mahlomulo ya ku feriwa ke?”
Xana Xikwembu hakunene xi fanele ku soriwa eka ntokoto wo tano? Hi ku ya hi valavisisi, vumbhoni lebyi kombeteleke eka ku onha ka bomo ya vutherorisi byi kumekile eka leswi hohlosiweke. Loko vanhu va lwa leswaku va yisa timhaka ta vona vini ta vutianakanyi emahlweni, xana Xikwembu xi fanele xi voniwa xi ri ni nandzu wa ku vaviseka loku swi nga ku tisaka eka van’wana? E-e! Swi fanele ku languteriwa leswaku vanhu a va nga ta va lava sawutisiweke eka vuyelo bya leswi va swi endlaka. Muapostola Pawulo u tsarile a ku: “Xin’wana ni xin’wana lexi munhu a xi byalaka, ú ta tshovela xona.” (Vagalatiya 6:7) Ku tlula kwalaho, malunghana ni vahlaseriwa lava va nga hava nandzu hi swiendlo swa tihanyi ni leswi nga riki ni ntwela-vusiwana swa van’wana, Eklesiasta 9:11 yi vula leswaku “nkari ni khombo, i ŝa hikwavo.” Xisweswo, munhu a nga ha vaviseka kumbe a lahlekeriwa hi vutomi bya yena, hayi hi leswi Xikwembu xi lavaka leswaku munhu a xaniseka, kambe hi xiwelo, u le xivandleni lexi hoxeke hi nkarhi lowu nonon’hwaka.
Mudlayi Wa Xiviri
Vatshila va swi pfumerile hi malembe layo tala leswaku vanhu lava a va hlaseleka naswona va gingiriteka minkarhi hinkwayo a ku ri vahlaseriwa lavakulu va vuvabyi bya mbilu. Hambi swi ri tano, sweswi vumbhoni lebyintshwa byi ringanyeta leswaku ku hlundzuka, hayi ximbilwa-mbilwana, ku nga ha va mudlayi wa xiviri. Dr. Redford Williams, Jr. wa Duke University Medical Center, u hlamusele leswaku ku gingiriteka kumbe ku tirha hi matimba “kahle-kahle a swi bihanga eka mbilu ya wena,” ku vika New York Post. Williams u kombise leswaku “lexi biheke hi loko a ri ni mimpimo leyi tlakukeke ya vukari ni ku hlundzuka naswona a nga vileli ku yi tumbeta loko a ri karhi a hanyisana ni vanhu van’wana.” Lava va nga ekhombyeni lerikulu ro khomiwa hi vuvabyi bya mbilu va vuriwe va ri lava “hatlisaka ku fikelela vukari lebyikulu” naswona va nga yi tshembi mintlhaveko ya van’wana. “Va hlundzuka nkarhi na nkarhi naswona va phofula ku hlundzuka ka vona erivaleni, ematshan’wini yo tikhoma,” ku xiya Post.
Vuyelo lebyi nga nyawuriki bya ku hlundzuka i khale byi ri karhi byi tiviwa hi swichudeni bya Bibele. Malembe xidzana yo tala lama hundzeke Solomoni Hosi ya vutlhari u tsarile a ku: “Munhu I’a angwetlaka ku kariha o endla ŝo hunguka” naswona “munhu l’a karihaka o pfuša ku hambana.” Hambi swi ri tano, munhu loyi a “hlwelaka ku hlunḍuka o tima timholov̌o.” (Swivuriso 14:17; 15:18) Lava hi vutlhari va landzelelaka xitsundzuxo lexi xa Bibele va nga ha hunguta khombo ra vuvabyi bya mbilu. Rito ra Xikwembu ri tiyisile: “Ku ṭaka ka mmiri i mbilu le’yo basa, kambe mona i ku bola ka marambu.”—Swivuriso 14:30.