Matshalatshala Ya Vanhu Ma Nga Wu Sivela Nhlomulo Lowukulu Ke?
“Munhu la fambaka a nga ka a nga lulamisi renḍo ra yena.”—YEREMIA 10:23.
1, 2. Hi wahi man’wana ya matshalatshala vanhu eka lembe xidzana leri ra vu-20?
EKA lembe xidzana ra hina ra vu-20, vanhu va endle swilo swo hlamarisa. Ku vile ni ku antswisiwa lokukulu ka dyondzo, ka sayense ni ka swivandla swa vuthekiniki. Namuntlha vo tala va tshovela mimpfuno ya swona evuton’wini bya vona bya siku na siku. Ematikweni yo hambana-hambana ku ni mimpfuno ya manguva lawa yo tanihi mavoni ya gezi endzeni ka yindlu, vupulambara ni switirho leswi pfunaka. Nakambe, va ntivo-swa-mirhi va pfuna ku lawula mavabyi yo karhi, tanihi mpondzo, lama tshameke ma va mintungu.
2 Nakambe, ntirhisano ni swo-famba, swi hluvuke ngopfu. Hi maqingho, mimovha, switimele ni swihaha-mpfhuka ha tirhisana kumbe ku fikelela tindhawu hi xihatla ku tlula leswi vakokwa wa hina va swi anakanyeke. Namuntlha, swiendlakalo leswi humelelaka etlhelweni rin’wana ra misava swi nga hundziseriwa eka hina hi ku anghwetla hi tisathelayiti ta le mpfhukeni.
Swilo Swa Nkoka A Swi Endliwanga
3, 4. I swilo swihi swa nkoka leswi vanhu va nga swi endlangiki, hi laha swi vhumbiweke ha kona khwatsi evuprofeteni bya Bibele?
3 Kambe ke, nxungeto lowu nga kona wa nhlomulo lowukulu wa nyutliya wu lenga-lenga ehenhla ka vanhu, naswona ku na swilo swa nkoka leswi vanhu va hlulekeke ku swi endla hi laha ku heleleke. Hi xikombiso, xana ku hluvukisiwa ka dyondzo hi ku fanana ku antswise ndlela yo dyondzisa vanhu leswaku va tshembeka swinene, va va ni ntiyiso ni hanyelo lerinene ke? Le United States, ndzuvo lowu lahlekaka hikwalaho ka vukanganyisi wu tlula 100 wa tibiliyoni ta tidolara lembe na lembe. Etikweni rin’wana, eka tiko-nkulu rin’we ntsena, ku vikiwe leswaku 17 000 wa vatirhela-mfumo va hlongoriwile hikwalaho ka vuhunguki hi malembe ya nkombo. Ku pfumala ko tano ka vutshembeki ku hi tsundzuxa vuprofeta bya Bibele eka 2 Timotiya ndzima 3 laha byi vhumbaka leswaku ‘emasikwini lawa ya makumu’ vanhu va ta va ‘lava tirhandzaka, lava rhandzaka mali, lava nga tshembekiki, lava vengaka leswo lulama.’
4 Manuku ku ni vuhunguki bya muxaka wa rimbewu. Vuoswi ni vumbhisa swi ve leswi tolovelekeke lerova etindhawini to tala a swa ha tolovelekanga ku vona mindyangu ya mahanyelo lamanene yi kombisiwa eka tibayisikopo, minongonoko ya thelevhixini, mintlangu ya le xitejini kumbe tinovhele. Naswona vunghwavava hi byona byi endlaka leswaku lembe na lembe, emisaveni hinkwayo, vavasati lava nga vaka 55 wa timiliyoni va xixa tinyimba! Loku i ku lovisiwa ka vaaki va tiko lava tlulaka lavaya va Argentina, kumbe Canada, kumbe France, kumbe Poland, kumbe matiko man’wana ya 145—lembe rin’wana ni rin’wana! Hikwalaho loko rhavi rin’wana ra ntivo-swa-mirhi ri huwelela minhluvuko leyi Vutshunguri byi hlulekile ku herisa gandlati ra vuvabyi ni rifu ponisaka vutomi bya vana van’wana, rhavi rin’wana ri dlaya timiliyoni ta lava nga siki velekiwaka. Hi laha Bibele yi vhumbeke ha kona, ‘emasikwini lawa ya makumu’ vanhu vo tala va ‘pfumala ku tikhoma’ naswona va ‘hava rirhandzu ra ntumbuluko.’—2 Timotiya 3:3.
5. I vuyelo byihi byin’wana bya rihanyu ra vunghwavava lebyi hangalakeke namuntlha?
5 Rigangugangu ri vanga ntungu wa mavabyi yo tluletana hi rimbewu. Tinxaka to tala sweswi ta siveriwa eka mahlungu. Vuvabyi lebyi dumeke ngopfu lebyi tiviwaka tanihi bya ku bvubvuka swirho swa mbeleko a byi tshunguleki na sweswi. Naswona ku ni ku tlakuka lokukulu ka nhlayo ya vana lava nga na byona, lava byi kumeke eka vamanana lava khomiweke hi byona. Lava va nga vaka hafu ya vana lava va fa, naswona eka lava van’wana, hafu yi vavisekile enyameni ni le miehleketweni. Ku hava murhi lowu kumiweke ku fikela sweswi wa AIDS (Acquired Immune Deficiency Syndrome), vuvabyi lebyi dlayaka lebyi yingayingiseke madokodela. AIDS yi humelele eka tinxaka leti nga vaka 33 “naswona sweswi yi xungeta rihanyu ra misava hinkwayo,” ku vula Associated Press. Ngopfu-ngopfu byi hlasele vasodoma, byi hi tsundzuxa Varhoma 1:27.
6. Xana vutshunguri byi yimisile ku ya emahlweni ka vuvabyi emisaveni hinkwayo?
6 Vutshunguri bya hluleka ku sivela mavabyi man’wana yo tala. Laha Afrika ntsena, timiliyoni ti ni dari, vuvabyi byo etlela, nhlokonho ni mavabyi man’wana. Eka matiko lama hluvukeke, khexe, vuvabyi bya mbilu, vuvabyi bya chukele, vuvabyi bya xivindzi (cirrhosis) ni bya mpfilungano wa mintlhaveko bya kula. Byin’wana bya byona byi vangiwa, kumbe ku nyanyisiwa, hi mivilelo kumbe vuyelo bya vandla ra manguva lawa ra vumaki. Byin’wana byi vangiwa hi mahanyelo ya vutilawuri.
7. Xana intiyiso leswaku ku antswisiwa ka vutshunguri swi nga hi hlayisa hi hanye kahle hilaha ku nga heriki?
7 Loko mavabyi yo tala a yo lawuriwa, xana vutshunguri a byi ta hi hlayisa hi hanye kahle hi laha ku nga heriki-xe? Doo, ku vula vativi vo tala va sayense. Va komba leswaku hambi leswi mpimo wa vutomi wu nga ha lehisiwaka hi malembe yo hlayanyana, mavabyi man’wana ya ta va vadlayi lavakulu. Mutivi wa sayense u hetelele hi ku: “Ku ni nkarhi wuntsongo lowu hi nga ta engetela ku langutela ka vutomi swinene kumbe ku lehisa nkarhi wo dyuhala enkarhini lowu nga ekusuhi.” Entiyisweni, Bibele yi hlamusele khale eka Psalma 90:10 yi ku: “Masiku ya ku hanya ka hina, ma ringana malembe ya 70, ni ka la’v̌a tiyeke, ma fika ka malembe ya 80; kutani ku tiḍunisa loku v̌a ku kumaka ka wona i ku v̌av̌iseka ni gome, hikuv̌a ha hatla ku hunḍa, kambe hi tihahela!”
Xiphiqo Xa Vusweti A Xi Tlhantlhiwanga
8. Bibele yi vhumbe leswaku vuthekiniki byi nga ka byi nga xi tlhantlhi xiphiqo xa vusweti hi ndlela yihi?
8 Vuthekiniki byi endle leswaku ku hanya ku tsakisa eka vanhu van’wana, i ntiyiso. Kambe van’wana vo tala a va na yona mali leyi ringaneke ku xava leswi endliwaka hi vuthekiniki. Buku leyi nge World Military and Social Expenditures 1983 yi vikile yi ku: “2 000 000 000 wa vanhu va hanya hi miholo leyi nga ehansi ka $500 [U.S.] hi lembe.” Yi ye emahlweni yi ku: “Munhu loyi a nga vaka un’we eka ntlhanu wa vona u weriwa hi vusweti lebyi heleleke, xiyimo xa vusiwana lebyikulu lexi ku nga ndzoviso wa vusukumbele.” Yi tlhele yi xiya leswaku lembe rin’wana ni rin’wana “11 000 000 wa vana va fa siku ro sungula ra ku velekiwa ka vona ri nga si fika” hi nsiko ni vuvabyi.—Nhlavutelo 6:5-8.
9. Hi xihi xiyimo lexi khomisaka gome lexi nga ni matimba ematikweni yo tala?
9 Ematikweni man’wana, ku hlamusela The Detroit News, “vavasati vo tala va tikuma va ri ni vana vo tala naswona va ri hava tindlela to va hlayisa. . . . Hakanyingi, vamanana vo tano va tikumela n’wana la nga lavekiki . . . exitarateni.” Ku na timiliyoni ta vana vo tano. Etindhawini tin’wana, vatswari va tshikiwa. Mutsari wa tinyuziphepha wa mu-Asia wa tsala: “Magidi-gidi ya vanhu lava dyuhaleke ya hlongoriwile emakaya ya vona hikwalaho ka leswi maxaka ya vona ma hlulekaka ku va wundla. Ku hava switirho swa tiko leswi nga pfunaka. Minkarhi yo tala vana va vadyuhari lava va khandziya xitimele na vona kutani va va chicha endhawini yo karhi kumbe va va tshika eswiticini swa xitimele.” Mutsari wa engetela a ku: “I ku hundzuka loku chavisaka swonghasi eka rixaka leri a ri ri ni xichavo lexikulu eka vadyuhari.” Hikwalaho nguva ya hina yi vona ntiyiso wa Swivuriso 30:11, leyi nge: “Ri kona rišaka riṅwe le’ri rukanaka tata wa rona, ri nga nkhensi mana wa rona.”
10. Xana xiyimo xa timali ta misava xi hlayiseke hi ndlela yihi, xi hi tsundzuxa vuprofeta byihi bya Yesu?
10 Tihulumendhe ta vanhu a ti swi koti ku tlhantlha xiphiqo xa vusweti bya misava hinkwayo. Matiko lama hluvukekenyana ya ni ndzhwalo lowu xumbadzaka wa xikweleti lexi tlakukeke lexi ya hlulekaka ku xi hakela. Hambi ya ri matiko lama hluvukeke ya ni swikweleti leswi tlurisaka mpimo. Hikwalaho ka leswi, tibanki to tala ti we xitoko le United States n’waxemu. Loko yin’wana ya letikulu yi xungetiwile, ku phalala ka hulumendhe hi tibiliyoni ta tidolara hi swona ntsena swi siveleke khombo. A ku chaviwa leswaku loko banki yo tano leyikulu yi wa xitoko, “nkucetelo wa kona a wu ta hangalakela ni le ka tibanki tin’wana, wu xungeta fambiselo hinkwaro ra swa timali,” ku vike The New York Times. Xisweswo, swi ya swi karhi swi sungula ku nonon’hwa swinene ku sivela nhlomulo lowukulu. Entiyisweni, loko lembe rihi na rihi ri hundza, nkambisiso wa Guardian ya Nghilandi wu kuma matimba lama engetelekeke: “Misava yi kusuhi na nhlomulo lowukulu wa vanhu ni khombo ra politiki . . . Matiko-nkulu hinkwawo ya vonile mintshembo ya wona hi vumundzuku yi nyamalala.”—Luka 21:25, 26.
Vuyelo Bya Vuthekiniki eNyimpini
11. I xiphiqo xihi lexi engetelaka lexi tihulumendhe ti hlulekaka ku xi tlhantlha lexi nyanyisiweke hi vuthekiniki?
11 Vuthekiniki byi nyanyisile nchumu wun’wana lowu tihulumendhe ti hlulekaka ku wu yimisa: nyimpi. I vuthekiniki lebyi endleke leswaku Nyimpi yo Sungula ya Misava yi va leyi dlayaka swinene hi ku tirhisiwa lokukulu ka ti-machine gun, ti-submarine, swihahampfhuka swa nyimpi, mathanki ni matlhari yo hlasela valala. Richard Rees mutsari wa Munghezi u te: “Nyimpi ya 1914-18 yi humelerise timhaka timbirhi: yo sungula, leswaku nhluvuko wa vuthekiniki wu fikelele yinhla leyi wu nga swi kotaka ku ya emahlweni handle ka khombo emisaveni leyi hlanganeke ntsena, naswona ya vumbirhi, leswaku tinhlengeletano leti nga kona ta politiki ni ta ntirhisano emisaveni ti endle leswaku ku hlangana ka tona ku nga koteki.” Nyimpi ya Vumbirhi ya Misava yi hlavutele yinhla ya yena, tanihi leswi matlhari lamantshwa ya dlayeke vanhu lava nga vaka 55 wa timiliyoni.
12. I minxungeto yihi leyi kongomaneke ni ndyangu wa vanhu namuntlha?
12 Namuntlha matlhari ya nyimpi ya chavisa ngopfu, naswona tihulumendhe ti le kule ni ku twanana. Malunghana ni matlhari ya nyutliya, mutsari Herman Wouk u te: “Vutshila, ntirho, ni rifuwo swi nghenisiwile eka leswi . . . ku pfumala ku ringa-ringana hakunene ku titivata mianakanyo. Loko matiko a yo ka ya nga ha dyondzi nyimpi, a ku nga ta va ni nchumu lowu vanhu va hlulekaka ku wu endla.” Carl Sagan mutivi wa tinyeleti u vule leswi hi nyimpi ya nyutliya: “Ku ni ku kanakananyana leswaku nhluvuko wa misava ya hina wu ta herisiwa.” Naswona loko nxungeto lowu wa ndzoviso wa misava hinkwayo wu nembelela ehenhla ka ndyangu wa vanhu, madzolonga man’wana yo tala ya kukula vutomi bya ntsandza-vahlayi. The Center for Defense Information eUnited States yi vike leswaku hi 1984 a ku ri ni tinyimpi to hambana-hambana ta 42 ni minxandzuko leswi a swi ya emahlweni hi nkarhi lowu fanaka! Tihulumendhe ti hluleka hambi ku ri ku yimisa gandlati lerikulu ra vugevenga ni vukarhi ematikweni ya tona vini, ti tisanyana ku rhula ka misava.
13. Xana vukarhi bya misava enkarhini wa hina byi fanela vuprofeta bya Bibele ke?
13 Hinkwaswo leswi swi fanela vuprofeta lebyi nga eka Nhlavutelo 6:4 bya ku khandziya ka un’wana wa ‘vakhandziyi va mune va tihanci ta Nhlavutelo’ ku sukela hi 1914 lebyi nge: “Kutani [hanci] yin’wana yi huma; a yi ri yo tshwuka; mugadi wa yona a a nyikiwile matimba yo pfuxa tinyimpi emisaveni, leswaku vanhu va dlayana; a a nyikiwile ni tlhari lerikulu.”
Mhaka Leyi Matshalatshala Ya Vanhu Ya Hlulekaka Ha Yona
14, 15. Hi xihi xivangelo lexikulu lexi ha xona vanhu va hlulekaka ku hetisisa swikongomelo swa vona sweswi?
14 Hikwalaho ka yini ku ri ni xivangelo xo chava leswaku matshalatshala ya vanhu ya nge swi koti ku sivela nhlomulo lowukulu? Kunene, hikwalaho ka yini vanhu va hluleka ku hetisisa swikongomelo swa vona? Bibele yi komba xivangelo xin’we lexikulu yi ku: “Kutani ke, kukotisa leswi ku dyoha ku ngheneke emisaveni hi munhu a ri un’we, kutani rifu ri ngheneke hikwalaho ka ku dyoha, hi mukhuva wolowo rifu ri tlulele vanhu hinkwavo, hikuva va dyohile hinkwavo.” (Varhoma 5:12) Vatswari va hina vo sungula, Adamu na Evha, a va vumbiwe va hetisekile emirini ni le miehleketweni. Kambe ku hetiseka koloko a a ku tiseketele emhakeni ya ku tshama ka vona endzeni ka mindzilakana ya milawu leyi pfunaka ya Xikwembu. Exikarhi ka milawu yoleyo a va nyikiwe ntshunxeko lowukulu wo tihlawulela. Kambe Genesa ndzima ya 3 yi komba leswaku vatswari va hina vo sungula va hundzeletile nhlawulo lowu ntshunxekeke. Va naverile ku ntshunxeka eka Xikwembu ni milawu ya xona, va lava ku tianakanyela leswi a swi ri leswinene kumbe leswo biha, ku nga mfanelo leyi nga ya Xikwembu ntsena. Endzhaku ka loko va endle nhlawulo wolowo, a va ri etlhelweni ra vona vini. Bibele yi ri: “Yehova u na ṅwina loko mi ri na yena; . . . kambe loko mi ṅwi ṭhika, u ta mi ṭhika.” (2 Tikronika 15:2) Loko va hambanisiwe ni Xikwembu, Adamu na Evha va sungule ku tsana. Vuvabyi, nhlomulo naswona eku heteleleni va hlaseriwe hi rifu.—Genesa 2:16, 17.
15 Endzhaku ka loko vatswari va hina vo sungula va ve lava nga hetisekangiki, nawu wa xitekela (law of genetics) wu endle leswaku rixaka ra vona hinkwaro ri va ni ku nga hetiseki ka ndzhaka. Mupisalema u swi xiyile a ku: “Wa ŝiv̌o, nḍi tŝariwile e ku dyoheni, mana wa mina u nḍi v̌elekile ŝiv̌ini.” (Psalma 51:5) Ku hava ndlela yihi na yihi leyi vutshunguri byi nga hlulaka vuyelo bya ku nga hetiseki ka ndzhaka ha yona. Ku lava vutshila bya murhi wo karhi lowu nga herisaka vuvabyi ni rifu i ku lava nchumu lowu vanhu va hlulekaka ku wu endla—hi masiku.
16. Ku nga hetiseki ku khumbe xiyimo xa vanhu xa miehleketo hi ndlela yihi?
16 Nakambe ku nga hetiseki ka ndzhaka ku khumba xiyimo xa hina xa mianakanyo. Hinkwerhu hi tswariwe hi ri ni mboyamelo wo endla nchumu lowu hoxeke. Manuku ke, leswi a swi vuli swona leswaku vanhu va nge swi koti ku lawula swiendlo swa vona. Va nga swi kota loko va teka mimpimo leyinene. Swivuriso 3:6 yi komba leswi, yi ku: “[Yehova] u ṅwi nghenisa e makungwini ya wena hikwawo, u ta lulamisa tindlela ta wena.” Hambi swi ri tano, loko vanhu va honisa ndzulamiso lowu faneleke, kona va nghena ekhombyeni lerikulu. Naswona loko vanhu ni matiko va ya ekule ni milawu ya Xikwembu, hi laha va endlaka leswi onhaka, va wundla mboyamelo lowu va nga tswariwangiki na wona wa ku va ni vutianakanyi. Emhakeni leyi muhleri wa New York Times u te: “U nga ka u nga languti xivumbeko lexi tolovelekeke eka tinhlokomhaka ta namuntlha handle ko hlamala laha misava yi kongomeke kona . . . Vona leswi humelelaka loko vanhu, tinhlengeletano ni matiko va rhangisa timhaka ta vona ta vutianakanyi eka xin’wana ni xin’wana. . . . Ntiyiso lowu nga erivaleni ematikweni yo tala hi leswaku ku tlanga ntlangu wa vutianakanyi a swi tirhi.”
Nkucetelo Wa Vusathana
17, 18. I mhaka yihi yin’wana leyikulu leyi pfunaka ku hlamusela lexi endlaka leswaku vanhu va hluleka ku hetisisa swikongomelo swa vona?
17 Mhaka yin’wana leyikulu leyi pfunaka ku hlamusela mhaka leyi vanhu va hlulekaka ku fikelela swikongomelo swa vona ni ku sivela nhlomulo lowukulu ha yona i nkucetelo lowu xiyiweke eka 2 Vakorinto 4:4, leyi vulavulaka hi “xikwembu xa misava leyi.” Van’wana lava nga tolovelanangiki na yona Bibele va nga ha ehleketa leswaku xikwembu lexi vuriwaka laha i Xikwembu xa Matimba hinkwawo. Kambe ndzimana yoleyo yi engetela leswaku xikwembu lexi xi “pfarile miehleketo ya vanhu lava nga pfumeriki.” Entiyisweni, Muvumbi wa rirhandzu a nge swi endli sweswo. Xikwembu lexi vuriwaka laha xi fana ni lexi vuriweke eka 1 Yohane 5:19, leyi nge: “Misava hinkwayo yi le hansi ka matimba ya Lowo biha.”
18 Xikwembu lexi lawulaka misava leyi ya sweswi xi hlamuseriwe eka Nhlavutelo 12:9 tanihi lexi “vuriwaka Diyavulosi na Sathana, Mukanganyisi wa misava hinkwayo.” Vito leri nge Sathana ri vula “Mukaneti,” kumbe “Nala.” Vito leri nge Diyavulosi ri vula “Mulumbeti,” kumbe “Muxisi.” Lawa i marito lama faneleke, hikuva ku xandzuka ka Adamu na Evha ku byariwe hi muxandzuki loyi hi moya wa rifuwo. Hi yena a byeleke Evha, a ku: ‘A wu kali u lava milawu ya Xikwembu. U nga tianakanyela leswinene ni leswo biha.’ Hambi swi ri tano, hi ku fambela kule ni Xikwembu, Sathana u ve loyi a tsongahatiweke emiehleketweni. Leswi swi nga voniwa hi mintirho ya yena, hi ku languta misava leyi nga ehansi ka vulawuri bya yena! Matimu layo biha, lama hombolokeke ya vanhu ya komba leswaku ya susumetiwa hi nkucetelo lowo biha, lowo homboloka.
Ntshembo Wihi Xana?
19. Xana vakambisisi van’wana va ringanyete yini tanihi mirhi ya mavabyi ya misava leyi?
19 Vaxiyi van’wana va misava leyi yi pfilunganyiweke va endle minkambisiso leyi tsakisaka ehenhleni ka murhi wa mavabyi ya vanhu. The Gazette ya Montreal yi te: “Mintlawa leyi nga vaka 150 ya van’wa-tipolitiki va tiko yi nghena hi matlhelo lama hambaneke, yi kongomisa pulanete ya misava eka mpfilumpfilu. Kambe swin’wana swa swiphiqo leswikulu swa misava swi funengeta misava hinkwayo hikuva vutshila bya swo-famba ni ntirhisano byi endle leswaku misava hinkwayo yi va vandla leri lukaneke kumbe ndyangu wun’we.” Manuku yi bumabumerile yi ku: “Xivumbeko xin’wana xa hulumendhe ya misava xi ta laveka.” Mutivi wa swa ntirhisano Erich Fromm u vule leswaku mavabyi ya misava leyi ya nga herisiwa “ntsena loko fambiselo hinkwaro ra [ntirhisano ni ra politiki] hi laha ri humeleleke ha kona eka malembe lama hundzeke ya 6 000 ya matimu ri nga siviwa hi rin’wana leri nga ni masungulo lama hambaneke”—Xi-italiki i xerhu.
20. (a) Hikwalaho ka yini tipakani leti naveriwaka ti ta ka ti nga hetisisiwi hi matshalatshala ya vanhu? (b) I mani loyi hi faneleke ku veka ntshembo wa hina hi vumundzuku eka yena?
20 Vakambisisi vo tano a va swi xiyi, kambe fambiselo hinkwaro ra ntirhisano ni ra politiki ri ta “siviwa hi rin’wana ra masungulo lama hambaneke”! Ku nga ri khale ku ta va ni hulumendhe yin’we ya misava ya vanhu hinkwavo. Kambe yi nga ka yi nga tisiwi hi matshalatshala ya vanhu. Vanhu va ri voxe va hluleka ku sivela nhlomulo lowukulu. Hakunene va nga ka va nga swi koti ku siva mafambiselo lawa ya swilo hi lama antswaka, hi laha vurunguri byi kombeke ha kona. Va nga ka va nga swi koti ku ntshunxeka eka ku nga hetiseki ka ndzhaka, vuvabyi ni rifu. Naswona va nga ka va nga ntshunxeki eka Sathana ni mademona ya yena. Ematshan’wini ya sweswo, ndlela leyi hundzeke ya swiendlakalo swa vanhu yi kombe ntiyiso wa marito lama huhuteriweke lama nge: “Munhu la fambaka a nga ka a nga lulamisi renḍo ra yena.” (Yeremia 10:23) Xisweswo Rito ra Xikwembu ra laya: “Mi nga tiṭhembeleni tihosi, hambi v̌a ri v̌ana v̌a v̌anhu lav̌a hlulekaka ku ponisa.” (Psalma 146:3) Masuku ke, u fanele ku veka ntshembo wa wena eka mani xana? Swivuriso 3:5 ya khutaza: “Ṭhemba Yehova hi mbilu ya wena hikwayo, u nga tiṭhembi ku tlhariha ka wena.” Hikwalaho ka yini hi fanele ku va ni ntshembo wo tano eka Yehova? Hikuva a nga swi kota ku endla leswi hlulaka vanhu, hi laha xihloko lexi landzelaka xi nga ta kombisa ha kona.
Swivutiso Swa Mpfuxeto
◻ I swilo swihi swa nkoka leswi vanhu va hlulekeke ku swi endla?
◻ Xana vuthekiniki byi nyanyisile vuyelo bya nyimpi hi ndlela yihi?
◻ Hikwalaho ka yini matshalatshala ya vanhu hakanyingi ya hluleka?
◻ Hikwalaho ka rhekhodo ya munhu, ndlela ya vutlhari hi yihi xana?
[Xifaniso eka tluka 22]
Vutshunguri byi hlulekile ku herisa gandlati ra vuvabyi ni rifu
[Xifaniso eka tluka 23]
Tihulumendhe ta vanhu ti nga ka ti nga swi koti ku herisa vusweti bya misava